Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:119

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khoa học chương trình giáo dục tổng thể, đánh giá thực trạng quản lý học động dạy học tại trường THCS Giang Biên tác giả đề xuất các các giải pháp quản lý hoạt động dạy (người dạy, quá trình dạy học), nhằm đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC DƯƠNG THỊ CHINH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ GIANG BIÊN, HUYỆN VĨNH BẢO, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC DƯƠNG THỊ CHINH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ GIANG BIÊN, HUYỆN VĨNH BẢO, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƯƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Lê Kim Long HÀ NỘI - 2016 HÀ NỘI - 2016
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và thực hiện luận văn tốt nghiệp, tác giả đã nhận được sự động viên, khuyến khích và giúp đỡ nhiệt tình của các cấp lãnh đạo, các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Khoa Quản lý Giáo dục. Phòng Đào tạo, các thầy cô giảng dạy, hướng dẫn giúp đỡ tạo điều kiện để tác giả hoàn thành quá trình nghiên cứu đề tài đúng tiến độ và đạt kết quả. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất tới người thầy hướng dẫn khoa học PGS. TS Lê Kim Long - Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo Dục, người thầy đã tận tâm hướng dẫn tác giả suốt thời gian thực hiện đề tài này. Tác giả xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp, cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh các trường THCS Giang Biên, Dũng Tiến, Việt Tiến, Phòng Giáo dục và Đào Tạo huyện Vĩnh Bảo đã khích lệ tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả hoàn thành đề tài. Quá trình làm đề tài chính là quá trình bản thân tác giả được học hỏi rất nhiều trong lĩnh vực khoa học và kinh nghiệm từ đồng nghiệp. Do thời gian và điều kiện nghiên cứu còn hạn chế, không thể tránh khỏi có những điều sai sót và chưa hoàn thiện, tác giả rất mong có sự đóng góp chân thành của các thầy cô giáo, các cấp lãnh đạo, đồng nghiệp, để tác giả tiếp tục hoàn thành luận văn và ứng dụng các nội dung có giá trị thiết thực trong thực tiễn dạy học tại địa phương . Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 13 tháng 5 năm 2016 Tác giả Dương Thị Chinh i
DANH MỤC CH VI T T T BDCM Bồi dưỡng chuyên môn BDHSG Bồi dưỡng học sinh giỏi CBGV Cán bộ giáo viên CNH-HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CBQL Cán bộ quản lý GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDPTTT Giáo dục phổ thông tổng thể ĐGGV Đội ngũ giáo viên GV Giáo viên HT Hiệu trưởng HS Học sinh HĐDH Hoạt động dạy học KTĐG Kiểm tra đánh giá KTDH Kỹ thuật dạy học NV Nhân viên ND Nội dung PP Phương pháp PPDH Phương pháp dạy học QLGD Quản lý giáo dục QLHĐDH Quản lý hoạt động dạy học QLHĐHT Quản lý hoạt động học tập QLTB Quản lý thiết bị THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TT Tổ trưởng CSVC Cơ sở vật chất ii
MỤC LỤC Lời cảm ơn .................................................................................................................. i Danh mục chữ viết tắt ................................................................................................ii ục lục ..................................................................................................................... iii Danh mục bảng .......................................................................................................... vi MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG I ................................................................................................................5 CƠ SỞ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THCS ....................5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..........................................................................5 1.2. ột số khái niệm cơ bản của đề tài. ................................................................6 1.2.1 Quản lý giáo dục và quản lý nhà trường ...................................................6 1.2.2. Khái niệm hoạt động dạy - học...............................................................12 1.2.3. Khái niệm quản lý hoạt động dạy - học.................................................14 1.3. ột số định hướng quản lý hoạt động dạy học trường THCS theo chương trình giáo dục phổ thông mới sau 2015 . ..............................................................17 1.3.1. Trường THCS trong hệ thống giáo dục quốc dân. .................................17 1.3.2. Nội dung cơ bản của chương trình giáo dục phổ thông mới. .................19 1.4 . Nội dung quản lý hoạt động dạy - học dần đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới. ..................................................................................................28 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS ......34 1.5.1. Yếu tố khách quan. .................................................................................34 1.5.2 Các yếu tố chủ quan ................................................................................36 Tiểu kết Chương I .................................................................................................36 CHƯƠNG II ............................................................................................................37 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TRƯỜNG THCS GIANG BIÊN, HUYỆN VĨNH BẢO, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ..................37 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục huyện Vĩnh Bảo............37 2.1.1. Kinh tế - xã hội .......................................................................................37 2.1.2. Khái quát về Giáo dục huyện Vĩnh Bảo .................................................38 2.1.3. Giới thiệu chung về Trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. .................................................................................................38 iii
2.1.4. Thực trạng đội ngũ giáo viên trường THCS Giang Biên. ......................40 2.2. Giới thiệu về khảo sát ....................................................................................41 2.2.1. ục tiêu khảo sát: ..................................................................................41 2.2.2. Nội dung: ................................................................................................41 2.2.3. Phương pháp ...........................................................................................42 2.2.4. Giới hạn nội dung điều tra. .....................................................................42 2.2.5. Đối tượng ................................................................................................42 2.3. Thực trạng hoạt động dạy học tại trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. ...................................................................................42 2.3.1 Thực trạng về hoạt động dạy - học tại trường THCS ..............................42 2.4. Thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy - học ở trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. .56 2.5.2. Thực trạng việc quản lý dạy học của giáo viên ......................................57 2.5.3. Thực trạng việc quản lý hoạt động học của học sinh ............................69 2.6. Nguyên nhân thực trạng quản lý HĐDH của trường THCS Giang Biên ......72 2.6.1. Nguyên nhân thành công ........................................................................72 2.6.2. Nguyên nhân tồn tại................................................................................72 2.6.3. Nguyên nhân và các vấn đề đặt ra ..........................................................73 2.6.4. Vấn đề đặt ra ...........................................................................................73 Tiếu kết Chương II ................................................................................................74 CHƯƠNG III ...........................................................................................................75 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT DẠY HỌC Ở TRƯỜNG ..................................75 THCS GIANG BIÊN, HUYỆN VĨNH BẢO, HẢI PHÒNG. ...............................75 3.1. Định hướng phát triển giáo dục theo tiếp cận CTGDPT mới. .......................75 3.1.1. Xu hướng và yêu cầu đổi mới giáo dục ..................................................75 3.1.2. Những yêu cầu đổi mới giáo dục............................................................75 3.2. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp. .................................................................76 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ...........................................................76 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn. ........................................................77 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ...........................................................77 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tình khả thi và hiệu quả. .......................................77 iv
3.2.5. Nguyễn tắc đảm bảo tính đồng bộ. .........................................................77 3.3 Các biện pháp quản lý hoạt động dạy - học ở trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. ...............................................................78 3.3.1. Biện pháp 1: Quản lý hoạt động bồi dưỡng nâng cao năng lực quản lý cho CBQL đáp ứng yêu cầu đổi mới. ...............................................................78 3.3.2. Biện pháp 2: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn nhằm nâng cao năng lực và hiệu quả hoạt động tổ chuyên môn. .............................................................81 3.3.3. Biện pháp 3: Quản lý hoạt động dạy, đổi mới kiểm tra đánh giá theo tiếp cận năng lực người học.....................................................................................86 3.3.4. Biện pháp 4: Quản lý hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi. .....................91 3.3.5. Biện pháp 5: Quản lý hoạt động học tập của học sinh. ..........................93 3.3.6. Biện pháp 6: Đổi mới quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học. ..........96 3.4. ối quan hệ giữa các biện pháp ....................................................................98 3.5. Khảo sát tính khả thi và tính cần thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy - học ở trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. .98 3.5.1. ục đích khảo sát. ..................................................................................98 3.5.2. Nội dung và cách tiến hành ....................................................................99 3.5.3. Kết quả và phân tích .............................................................................100 Tiểu kết Chương III ............................................................................................101 K T LUẬN VÀ KHUY N NGHỊ .......................................................................102 1.Kết luận ............................................................................................................102 2. Khuyến nghị. ...................................................................................................103 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................104 PHỤ LỤC ...............................................................................................................106 v
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Kết quả học lực trường THCS Giang Biên...............................................39 Bảng 2.2. Kết quả hạnh kiểm trường THCS Giang Biên .........................................39 Bảng 2.3. Kết quả HSG trường THCS Giang Biên ..................................................39 Bảng 2.4. thống kê kết quả thi vào THPT hệ công lập các năm học ........................40 Bảng 2.5 Trình độ đội ngũ GV trường THCS Giang Biên năm học 2015- 2016 ....40 Bảng 2.6. ức độ thực hiện việc xây dựng kế hoạch của giáo viên ........................44 Bảng 2.7. ức độ thực hiện nội dung chương trình của giáo viên ...........................44 Bảng 2.8. Đánh giá mức độ thực hiện công tác quản lý, PCC ..............................45 Bảng 2.9: ức độ thực hiện việc chuẩn bị bài của giáo viên ...................................46 Bảng 2.10: ức độ thực hiện việc lên lớp và đổi mới PP ........................................47 Bảng 2.11: Thực trạng thực hiện việc KT ĐG kết quả học tập của học sinh ...........49 Bảng 2.12: Thực trạng việc bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ của giáo viên .........51 Bảng 2.13. Bảng thống kê kết quả học sinh giỏi......................................................52 Bảng 2.14: Thực trạng mức độ thực hiện nề nếp và thái độ học tập của học sinh ...53 Bảng 2.15: Thực trạng mức độ chuẩn bị bài ở nhà của học sinh ..............................54 Bảng 2.16. Thực trạng việc học tập và phương pháp học tập của học sinh ..............54 Bảng 2.17. Thực trạng việc tự kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS ................55 Bảng 2.18. Quản lý việc xây dựng kế hoạch chương trình dạy học .........................57 Bảng 2.19 Thực trạng quản lý thực hiện nội dung chương trình các môn học .........58 Bảng 2.20.Thực trạng quản lý việc phân công chuyên môn .....................................59 Bảng 2.21. Thực trạng quản lý việc chuẩn bị bài GV ...............................................60 Bảng 2.22.Thực trạng quản lý việc lên lớp Đ PPDH của GV ................................61 Bảng 2.23.Thực trạng quản lý KTĐG kết quả học tập của học sinh ........................64 Bảng 2.24.Thực trạng quản lý bồi dưỡng chuyên môn .............................................65 Bảng 2.25.Thực trạng quản lý hướng dẫn học sinh nghiên cứu khoa học ................67 Bảng 2.26. Thực trạng quản lý bồi dưỡng đội tuyển HSG .......................................68 Bảng 2.27.Thực trạng quản lý nề nếp và thái độ học tập của HS .............................69 Bảng 2.28. Thực trạng quản lý chuẩn bị bài ở nhà của HS .......................................70 Bảng 2.29. Thực trạng quản lý học tập và PP học tập của HS .................................71 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi của biện pháp .............99 vi
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Thế kỉ XXI cùng với sự phát triển khoa học công nghệ, sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế, hội nhập thế giới đòi hỏi chất lượng giáo dục phải nâng lên đáp ứng nhu cầu nhân lực phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội. Việc cấp bách là tạo chuyển biến cơ bản về chất lượng giáo dục là nòng cốt nhằm đáp ứng yêu cầu trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Với vai trò to lớn này, việc tổ chức đào tạo tại các nhà trường cần đa dạng, phong phú linh hoạt thì mới có thể đáp ứng được nền văn minh trí thức. Thực tế, chất lượng giáo dục còn thấp so với yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội mặc dù chất lượng giáo dục đã cải thiện nhưng so yêu cầu của sự nghiệp công hóa, hiện đại hóa, với mong muốn của thầy và trò, của phụ huynh học sinh, của Đảng, của nhà nước và xã hội thì chưa đáp ứng. Giáo dục và đào tạo nước ta chưa đóng góp được việc đưa nguồn nhân lực (chất lượng cao) trở thành thế mạnh thực sự của đất nước trong quá trình hội nhập, phát triển. Để giải quyết được những bất cập, khó khăn trên đòi hỏi chúng ta phải thay đổi quan niệm, nhận thức sâu sắc hơn về giáo dục, phải chú ý hướng tới chất lượng giáo dục thông qua từng bài giảng của thầy cô, đồng thời chú trọng nâng cao trách nhiệm quản lý, tăng cường quản lý hoạt động dạy học đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới là một việc làm quan trọng, cần thiết của quá trình dạy học. Trong bản dự thảo của Bộ Giáo dục và Đào tạo về chương trình giáo dục phổ thông tổng thể (tháng 8/2015) có ghi rõ: ục tiêu chương trình giáo dục phổ thông nhằm giúp học sinh phát triển khả năng vốn có của bản thân, hình thành tính cách và thói quen; phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần; trở thành người học tích cực, tự tin có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời; có những phẩm chất tốt đẹp và các năng lực cần thiết để trở thành người công dân có trách nhiệm, người lao động cần cù, có tri thức và sáng tạo. Việc đưa ra các biện pháp quản lý hoạt động dạy và học sẽ là đòn bẩy, công cụ hỗ trợ đắc lực cho đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới sau năm 2015. 1
Qua thực tế giảng dạy và làm công tác quản lý, tôi nhận thấy công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo và các trường THCS trên địa bàn huyện, thành phố Hải Phòng còn gặp nhiều khó khăn và chưa có hiệu quả, sản phẩm giáo dục chưa đáp ứng được mục tiêu. Đặc biệt chưa đặt ra nhiệm vụ quản lý hoạt động dạy và học ở các trường nhằm đáp ứng được yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông mới... Xuất phát từ cơ sở lý luận và thực tiễn do đó chúng tôi đã chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới ” làm đề tài nghiên cứu, bản thân tôi hy vọng thông qua đề tài sẽ góp phần vào việc quản lý nhằm nâng cao chất lượng dạy học tại trường mình công tác, đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới sau năm 2015 định hướng đáp ứng năng lực người học. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khoa học chương trình giáo dục tổng thể, đánh giá thực trạng quản lý học động dạy học tại trường THCS Giang Biên tác giả đề xuất các các giải pháp quản lý hoạt động dạy (người dạy, quá trình dạy học), nhằm đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học ở trường THCS 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học nhằm hướng đến chương trình giáo dục phổ thông mới cho cấp THCS tại trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. 4. Giả thuyết khoa học Quản lý hoạt động dạy học ở các trường THCS có ý nghĩa quyết định đến chất lượng giáo dục. Nếu đề xuất và triển khai một cách đồng bộ, linh hoạt, sáng tạo quản lý hoạt động dạy học một cách phù hợp, có tính khả thi với thực tế nhà trường, hướng tới việc thực hiện chương giáo dục tổng thể mới sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục của trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. 2
5. Nhiệm vụ nghiên cứu. - Nghiên cứu cơ sở lí luận quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS. - Điều tra, khảo sát làm rõ, phân tích đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới ở trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. - Đề xuất giải pháp quản lý hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới sau năm 2015 ở trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu một số biện pháp quản lí hoạt động dạy học theo tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới sau năm 2015 của Hiệu trưởng trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng bao gồm: Quản cơ sở vật chất; Quản lý hoạt động dạy của giáo viên; Quản lý hoạt động học của học sinh; Quản lý đổi mới phương pháp dạy học kiểm tra đánh giá. 7. Câu hỏi nghiên cứu Chương trình giáo dục phổ thông mới của trường THCS mang đến những thách thức đối với việc quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS hiện nay như thế nào? Cần có những giải pháp quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng như thế nào để có thể đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới sau năm 2015? 8. Phương pháp nghiên cứu. 8.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các văn kiện, Nghị quyết của Đảng, các văn bản quy định của nhà nước, của ngành Giáo dục và Đào tạo, các tài liệu lý luận về quản lý, quản lý giáo dục... 8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Đây là phương pháp chính, được sử dụng nhằm khảo sát thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học hiện nay ở trường THCS theo chương trình giáo dục phổ thông mới, khảo sát các nhóm là cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, học sinh để thu thập số liệu điều tra xã hội học, phương pháp sử dụng phiếu điều tra, phương pháp 3
lấy ý kiến các chuyên gia. Sử dụng phần mềm Excel và công thức về thống kê toán học để sử lý kết quả điều tra. 8.3. Phương pháp quan sát Quan sát hoạt động QL hoạt động dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông mới của Hiệu trưởng THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, Thành phố Hải Phòng. 8.4. Phương pháp chuyên gia Sử dụng các kết quả nghiên cứu giúp cho Hiệu trưởng nắm bắt, tư vấn về các hoạt động dạy học của thầy (cô). 9. Ý nghĩa khoa học thực tiễn của đề tài 9.1. Ý nghĩa thực tiễn Tổng kết lý luận về công tác quản lý hoạt động dạy học của Trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng nhằm chỉ ra được những thành công và hạn chế. Đề xuất, cung cấp giải pháp có hiệu quả cao cho công tác 9.2. Ý nghĩa lý luận Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho công tác quản lý các hoạt động dạy học tại trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng và các trường THCS trên cả nước đáp ứng yêu cầu chương trình giáo dục phổ thông mới. 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung chính của luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Giang Biên, huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng . Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học trường THCS Giang Biên huyện Vĩnh Bảo, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu trình giáo dục phổ thông mới. 4
CHƯƠNG I CƠ SỞ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG THCS 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Giáo dục là một vấn đề lớn với nhiều khó khăn phức tạp diễn ra trong sự nghiệp phát triển đất nước công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Giáo dục được xem là một nhu cầu tất yếu của xã hội, là một hoạt động phổ biến, nhân tố quan trọng trong sự phát triển toàn xã hội mang trọng trách đào tạo nguồn nhân lực chất đáp ứng nhu cầu xã hội Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế. Trong công tác quản lý giáo dục, quản lý hoạt động dạy học luôn luôn có những khó khăn thách thức. Nâng cao chất lượng dạy học là mục tiêu hướng tới của quản lý dạy học nhằm phát triển toàn diện con người đáp ứng nhu cầu của xã hội. Nhận thức rõ vai trò to lớn của GD&ĐT trong sự nghiệp phát triển của mỗi quốc gia, các nhà nghiên cứu đã có nhiều công trình QLGD, QLHĐDH. Ở nước ngoài có các tác giả như Cômenxki,V.A.Xukhômlinxki, M.I.Kôn đakôp, N.I Xaxerđatôp, Zakharôp, Harld- Koontz. Đặc biệt Cômenxki (1592- 1672) đã khái quát kinh nghiệm dạy học của loài người và nâng lên đỉnh cao bằng cách đưa ra một hệ thống các nguyên tắc chỉ đạo công tác dạy học đó là những nguyên tắc như: Dạy học phát huy tích cực của học sinh, đảm bảo tính trực quan hệ thống, liên tục. Với tác giả V.A. Xukhômlinxki (1918- 1970) trong quá trình dạy học ông rất coi trọng bồi dưỡng ĐNGV thông qua dự giờ, phân tích giờ dạy, giúp đỡ GV nâng cao tay nghề. Các vấn đề về QLGD, QLHĐDH đã có nhiều công trình nghiên cứu đóng góp về lý luận, thực tiễn tiêu biểu như các tác giả: Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Quốc Chí, Phạm inh Hạc, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Thị ỹ Lộc, Hà Sỹ Hồ... Công trình đã có những đóng góp to lớn về mặt lý luận giáo dục và dạy học, quản lý nhà trường, quản lý HĐDH... Đây là một vấn đề đã trở thành mối quan tâm của toàn xã hội, nhất là nhà nghiên cứu giáo dục. Đó chính là tư tưởng mang tính chiến lược của Đảng ta trong sự nghiệp phát triển giáo dục. Các công trình nghiên cứu mang tính vĩ mô dần đáp ứng chương trình đổi mới trong giáo dục. 5
Đứng trước yêu cầu đổi mới quản lý và nâng cao chất lượng giáo dục nhiều tác giả đã quan tâm nghiên cứu các hoạt động QLHĐDH ở các trường THPT, THCS như: - Phạm Xuân Lan, luận văn thạc sĩ trường Đại học Giáo dục năm 2011 với nội dung đề tài “Quản lý hoạt động dạy học ở trường THPT Nguyễn Trãi tỉnh Thái Bình đáp ứng yêu cầu giáo dục đổi mới hiện nay”. - Trần Thị Bạch Vân, luận văn thạc sĩ, trường Đại học Giáo dục với đề tài “Biện pháp quản lý hoạt động dạy học của Hiệu trưởng trường THPT huyện Vũ Thư tỉnh Thái Bình đáp ứng yêu cầu giáo dục đổi mới hiện nay. Các nghiên cứu về quản lý dạy học trên có giá trị lý luận và thực tiễn, phù hợp với công việc của các tác giả trong việc quản lý các trường ở địa phương và cũng giúp cho các HT khác tham khảo vận dụng trong công tác quản lý của mình. Tuy nhiên cho đến thời điểm này chưa có đề tài nào nghiên cứu về QLHĐDH trường THCS dần đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới. 1.2. Một số khái niệm cơ bản của đề tài. 1.2.1 Quản lý giáo dục và quản lý nhà trường 1.2.1.1 Quản lý và quản lý giáo dục a/ Khái niệm về quản lý Quản lý là một hoạt động cơ bản nhất của con người. Muốn tồn tại và phát triển đều phải dựa vào sự nỗ lực của một tổ chức. Khi đó dưới sự tác động của nhà quản lý, con người cùng phối hợp với nhau để hoàn thành mục tiêu chung. C. ác đã viết: “Tất cả mọi hoạt động trực tiếp hay lao động chung nào đó tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng dẫn đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện chức năng chung. ột người độc tấu vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lấy, còn một dàn nhạc thì phải cần có nhạc trưởng”. Như vậy C. ác đã lột tả được bản chất của quản lý là một hoạt động tất yếu vô cùng quan trọng trong việc phát triển của loài người. M. P. Follet (1868 -1933) tiếp cận quản lý dưới góc độ con người, khi nhấn mạnh tới nhân tố nghệ thuật trong quản lý cho rằng: Quản lý là một nghệ thuật khiến cho công việc của bạn được hoàn thành thông qua công việc của người khác [19, tr .11]. 6
Theo H. Fayol (1841 - 1925), một kỹ nghệ gia người Pháp, xuất phát từ các loại hình “hoạt động quản lý”. Ông là người đầu tiên phân biệt chúng thành 5 chức năng cơ bản của quản lý: Kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ huy, phối hợp và kiểm tra. [11,tr.31]. Tác giả Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị ỹ Lộc “Hoạt động quản lý là các tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể (người quản lý) đến khách thể (người bị quản lý) trong tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành vì hoạt động của tổ chức”. ột định nghĩa khác “Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra” [11,tr. 9]. Tác giả Trần Quốc Thành lại định nghĩa: “Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý để chi huy, điều kiện, hướng dẫn các quá trình xã hội, hành vi và hoạt động của con người nhằm đạt tới mục đích, đúng ý trí của nhà quản lý, phù hợp với quy luật khách quan” [23, tr. 21]. Có nhiều cách tiếp cận quản lý, xong các khái niệm đều đề cập tới bản chất chung hoạt động quản lý đó là: - Bản chất của hoạt động quản lý: Là sự tác động có mục đích của người quản lý đến đối tượng quản lý nhằm đạt được mục tiêu của tổ chức. Quản lý là tác động có đích hướng, có chủ đích, của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý trong một tổ chức nhằm làm cho hệ thống vận hành và đạt được mục đích của tổ chức. Quản lý vừa là khoa học vừa là nghệ thuật - Các chức năng cơ bản của quản lý. Phát triển quan điểm của Henri Fayol, nhiều học giả đã khẳng định: có thể thực hiện nhiều chức năng quản lý trong tổ chức, nhưng có bốn chức năng cơ bản theo các chuyên gia quản lý hiện đại mà một người quản lý phải thực hiện để đạt được các mục tiêu của tổ chức mình: Lập kế hoạch, Tố chức, Lãnh đạo (chỉ đạo) và kiểm tra đánh giá. + Lập kế hoạch: Kế hoạch được xem là chức năng đầu tiên của hoạt động quản lý tiếp cận mục tiêu một cách hợp lý và khoa học. Kế hoạch là văn bản trong đó có xác định mục tiêu, mục đích đối với thành tịu tương lai của tổ chức và các con đường, các biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu và mục đích đó. Việc xây 7
dựng lên kế hoạch chính là cầu nối khoảng cách giữa vị trí và nơi mà tổ chức muốn tới. + Tổ chức: Chính là đảm bảo tất cả các hoạt động và quá trình được sắp xếp để giữa các thành viên, các bộ phận trong tổ chức thực hiện thành công kế hoạch, có thể đạt được các mục tiêu. Người quản lý phát phát triển khả năng của tổ chức để làm sao có thể thực hiện được: Ủy quyền trách nhiệm, quyền hạn của những người quản lý và những người lao động khác; Phân loại, hay phân chia công việc thành các hoạt động quản lý, mỗi người họ đều được giao một công việc, nhiệm vụ phù hợp . + Lãnh đạo, chỉ đạo: Lãnh đạo là quá trình tác động qua lại giữa chủ thể quản lý và mọi thành viên trong tổ chức nhằm thực hiện mục tiêu đề ra. Chức năng này đòi hỏi người quản lý phải biết sử dụng khéo léo các phương pháp và nghệ thuật quản lý. Thực chất chức năng của lãnh đạo chính là sự tác động lên con người nhằm khơi dậy những tiền năng của họ trong hệ thống quản lý, thực hiện tốt mối liên hệ giữa con người với con người để mọi người tự giác, tự nguyện hăng say cống hiến cho công việc. + Kiểm tra đánh giá: là công việc đo lường và các hoạt động của các bộ phận trong tổ chức, kết quả thực hiện các mục tiêu của tổ chức nhằm đánh giá cụ thể các mục tiêu để rồi từ đó kịp thời điểu chỉnh, sửa chữa, uốn nắn nếu cần thiết. Khi tiến hành kiểm tra phải theo chuẩn và xuất phát từ mục tiêu. Như vậy, chức năng quản lý được thực hiện liên tiếp đan xen, phối hợp và bổ sung cho nhau tạo thành một chu trình quản lý. Ngoài bốn chức năng trên thì yếu tố thông tin luôn có mặt ở tất cả các giai đoạn với vai trò là điều kiện phương tiện đối với việc thực hiện các phương tiện, đối với việc thực hiện các chức năng quản lý. Vì vậy việc thông tin đầy đủ, kịp thời, cập nhật chính xác là một căn cứ để hoạch định kế hoạch. Thông tin truyền tải mệnh lệnh chỉ đạo, lãnh đạo, phản hồi các hoạt động trong kế hoạch; thông tin từ kết quả hoạt động của các tổ chức giúp mỗi người quản lý xem xét mức đột đạt mục tiêu của tổ chức. Các chức năng quản lý có mối liên hệ mật thiết với nhau, lập thành chu trình quản lý. Các chức năng quản lý được thể hiện theo sơ đồ sau: 8
Kế hoạch Kiểm tra Thông tin Tổ chức Chỉ đạo Sơ đồ 1.1 Mối quan hệ các chức năng quản lý Như vậy, chúng ta có thể thấy rằng: Quản lý được xem như một môn khoa học, vừa là một nghệ thuật của mỗi người. Hoạt động quản lý chính là quá trình tác động có tổ chức, có hướng đích của người quản lý lên đối tượng được quản lý nhằm sử dụng có hiệu quả nhất các tiềm năng, các cơ hội của hệ thống để đạt được mục tiêu đề ra trong điều kiện biến động của mỗi trường xung quanh. Vì vậy quản lý được thực hiện các chức năng theo đúng kế hoạch, mục tiêu đã đặt ra. b/ Khái niệm quản lý giáo dục và các biện pháp quản lý giáo dục - Khái niệm quản lý giáo dục Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VIII đã viết: “Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý tới khách thể quản lý nhằm đưa ra hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong muốn bằng cách hiệu quả nhất” [4 tr12] Theo giáo sư Nguyễn Thị ỹ Lộc, QLGD là hoạt động có ý thức bằng cách vận dụng các quy luật khách quan của các cấp QLGD tác động đến toàn bộ hệ thống giáo dục nhằm làm cho hệ thống giáo dục đạt được mục tiêu của nó. Trong thời đại hiện nay, mục tiêu giáo dục được cụ thể hóa là “nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”. Đối tượng QLGD là toàn thể đội ngũ CBGV, GV, NV và học sinh; các cơ sở vất chất - kĩ thuật như trường lớp, các thiết bị dạy học... và các hoạt động liên quan đến việc thực hiện chức năng của giáo dục. Quản lý giáo dục có những đặc trưng cơ bản sau: 9
. Sản phẩm giáo dục là nhân cách, là sản phẩm có tính đặc thù nên QLGD không dập khuôn, máy móc trong việc tạo ra sản phẩm cũng như không được phép tạo ra phế phẩm. . QLGD phải chú ý đến sự khác biệt là đặc điểm lao động sư phạm so với đặc điểm lao động xã hội nói chung. . QLGD đòi hỏi yêu cầu cao về tính giáo dục toàn diện, tính thống nhất, tính lên tục, tính kế thừa, tính phát triển... . Giáo dục là sự nghiệp của toàn xã hội vì thế QLGD mang tính xã hội hóa cao. - Các biện pháp quản lý giáo dục: Các biện pháp QLGD rất đa dạng, được các nhà quản lý sử dụng một cách linh hoạt sáng tạo để xử lý các tình huống cụ thể trong môi trường luôn luôn biến động. 1.2.1.2 Nhà trường và quản lý nhà trường - Khái niệm nhà trường: Nhà trường là một bộ phận rất quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc dân, là một hoạt động xã hội, một thiết chế đặc biệt của xã hội. Nhà trường không chỉ là nơi truyền thụ kiến thức mà còn là nơi truyền bá văn minh nhân loại và kiến tạo kinh nghiệm xã hội cho một bộ phận cư dân nhất định. Nhiệm vụ quan trọng nhất trong mỗi nhà trường cho dù ở cấp nào là đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng đòi hỏi của sự CNH- HĐH, toàn cầu hóa lực lượng sản xuất. Trong tất cả các công việc quản lý của trường học, việc quản lý con người là trung tâm số một. Con người trong mỗi nhà trường là các thầy cô giáo, học sinh. Vì vậy quản lý tập thể giáo viên và học sinh chính là để họ tự quản lý chính mình trong mỗi quá trình dạy học, giáo dục nhằm tạo ra sản phẩm là nhân cách con người trong thời đại lao động mới. Nhiệm vụ trung tâm đặt ra cho mỗi nhà trường là dạy học và giáo dục học sinh. Quản lý trường học là quản lý hoạt động của giáo viên, hoạt động của học sinh, hoạt động phục vụ cho việc dạy học và việc học trong trường là đảm bảo việc kết hợp các lực lượng trong trường nhằm thực hiện có chất lượng và có hiệu quả mục đích giáo dục. Theo M.I Kônđacôp: “Nhà trường là một thiết chế đặc biệt của xã hội, nơi thực hiện các chức năng kiến tạo các kinh nghiệm xã hội cho một nhóm dân cư được huy động vào sự kiến tạo này một cách tối ưu theo quan niệm xã hội, thực 10
hiện chức năng tạo nguồn cho các yêu cầu của xã hội, đào tạo các công dân tương lai”. Theo Trần Thị Tuyết Oanh nhận định nhà trường là một thiết chế nhà nước - xã hội, có chức năng chuyên trách trong mọi việc chuyển giao kinh nghiệm xã hội cho thế hệ trẻ của một đất nước. Từ đó ta thấy nhà trường là một thiết chế xã hội, là đơn vị cơ bản của hệ thống giáo dục quốc dân, trong đó việc dạy học, giáo dục được tiến hành có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch đào tạo con người nhằm đáp ứng những yêu cầu cho một xã hội nhất định. - Khái niệm quản lý nhà trường: Nhà trường là một đơn vị cơ bản cấu thành nên hệ thống giáo dục quốc dân, việc quản lý nhà trường là việc làm vô cùng quan trọng, suy cho cùng việc quan lý nhà trường nhằm nâng cao chất lượng giáo dục. Quản lý nhà trường là quản lý giáo dục ở quy mô nhà trường, là quá trình tác động có tổ chức, có mục đích của các chủ thể quản lý nhà trường tới các đối tượng nhà trường quản lý, nhằm thực hiện những mục tiêu của nhà trường đã đặt ra. - Quản lý nhà trường bao gồm các nội dung sau: + Quản lý các nguồn nhân lực trong nhà trường bao gồm: Nguồn nhân lực, nguồn tài chính, nguồn lực vật chất và nguồn lực thông tin. . Quản lý đội ngũ CBQL, GV, NV trong nhà trường bao gồm những việc sau: Bố trí và sử dụng cán bộ quản lý, GV, NV; bồi dưỡng và đào tạo đội ngũ CBQL, GV, NV; có kế hoạch phát triển đội ngũ. . Quản lý tài chính và các cơ sở vật chất trường học; Quản lý tài chính trong trường (quản lý nguồn ngân sách, quản lý thu chi); quản lý quỹ xã hội hóa giáo dục; quản lý cơ sở vật chất, thiết bị... + Quản lý hoạt động dạy học, hoạt động giáo dục và các hoạt động khác trong nhà trường. . Quản lý hoạt động dạy học; Quản lý việc thực hiện chương trình, quản lý hoạt động dạy học của giáo viên, quản lý học tập của học sinh; quản lý cơ sở vật chất phục vụ dạy học; quản lý hoạt động tổ chuyên môn; ... . Quản lý hoạt động giáo dục nhằm hình thành và phát triển nhân cách cho học sinh; Hoạt động giáo dục đạo đức; Giáo dục thẩm mĩ; Giáo dục môi trường; Giáo dục sức khỏe sinh sản; Giáo dục lao động và hướng nghiệp... 11
. Quản lý các hoạt động khác trong trường học, phổ cập, huy động các cộng đồng xã hội cùng tích cực tham gia công tác giáo dục . . Quản lý đổi mới phương pháp, KTĐG. - Quản lý kiểm tra nội bộ trong Trường học: . Kiểm tra nội bộ trường học là kiểm tra của người HT đối với các hoạt động của đơn vị mình nhằm đánh giá việc thực hiện của đơn vị, khuyến khích, phát huy đồng thời sửa chữa những khuyết điểm nhằm thực hiện mục tiêu có hiệu quả, xây dựng và duy trì trật tự, kỉ cương trong nhà trường tạo điều kiện cho nhà giáo và các bộ phận trong nhà trường hoàn thành nhiệm vụ và mục tiêu đề ra. - Quản lý chất lượng giáo dục . Chất lượng giáo dục là một phạm trù phản ánh tổng thể những tính chất, những thuộc tính cơ bản của sự vật, làm cho sự vật này phân biệt với sự vật khác. Hoặc chất lượng của mỗi sản phẩm là sự phù hợp của phạm trù ấy với mục tiêu mà nhà sản xuất đề ra và phù hợp với thị hiếu người tiêu dùng. . Để quản lý tốt chất lượng giáo dục trong nhà trường, HT cần phải thực hiện tốt các nhiệm vụ: Đẩy mạnh đổi mới phương pháp dạy học; Đưa tin học vào nhà trường và ƯDCNTT vào quá trình dạy học; Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL, GV, NV; Triển khai hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục; Đánh giá chất lượng giáo dục (Theo báo cáo Chính phủ về giáo dục năm 2015) 1.2.2. Khái niệm hoạt động dạy - học “Dạy học là một bộ phận của quá trình giáo dục (nghĩa rộng), là quá trình tác động qua lại giữa giáo viên và học sinh nhằm truyền đạt lĩnh hội những kinh nghiệm lịch sử trong xã hội loài người (kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo...) để phát triển năng lực và phẩm chất của người học theo mục đích GD ” [24, tr. 11] Theo tác giả Phạm inh Hạc: “Dạy học là một chức năng xã hội, nhằm truyền đạt và lĩnh hội kiến thức, kinh nghiệm xã hội tích lũy được, nhằm biến kiến thức, kinh nghiệm thành phẩm chất và năng lực cá nhân” [17, tr. 8]. Theo tác giả Phạm Viết Vượng: dạy học chính là quá trình hoạt động tương tác giữa hai chủ thể “Giáo viên và học sinh”. Trong đó, giáo viên làm nhiệm vụ giảng dạy, còn học sinh làm nhiệm vụ học tập hai hoạt động này được phối hợp chặt chẽ theo một quy trình, mội nội dung, hướng tới cùng một mục đích đó là làm phát 12