Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước

Chia sẻ: Matroinho | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích và đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục hướng nghiệp của học sinh trên địa bàn huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước. Đề xuất biện pháp quản lý, tổ chức nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT NGUYỄN VĂN VĨNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI HUYỆN ĐỒNG PHÚ TỈNH BÌNH PHƯỚC LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 80140114 BÌNH DƯƠNG – Năm 2019
ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH BÌNH DƯƠNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ DẦU MỘT NGUYỄN VĂN VĨNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TẠI HUYỆN ĐỒNG PHÚ TỈNH BÌNH PHƯỚC LUẬN VĂN THẠC SĨ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 80140114 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HỒ VĂN THÔNG BÌNH DƯƠNG – Năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan, những gì mà tôi trình bày trong luận văn là do sự tìm hiểu và nghiên cứu của bản thân trong suốt quá trình học tập và công tác. Mọi kết quả nghiên cứu cũng như ý tưởng của các tác giả khác nếu có trong đề tài đều được trích dẫn nguồn gốc cụ thể. Luận văn này cho đến nay chưa được bảo vệ tại bất kỳ một hội đồng bảo vệ luận văn thạc sỹ nào và chưa được công bố trên bất kỳ một phương tiện thông tin nào. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về những gì tôi đã cam đoan ở trên đây. Bình Dương, tháng 08 năm 2019 Tác giả luận văn Nguyễn Văn Vĩnh i
LỜI CẢM ƠN Xin gửi lời cảm ơn đến quý thầy giáo, cô giáo là giảng viên lớp Cao học Quản lý giáo dục, khóa 2, Trường đại học Thủ Dầu Một đã tận tình giảng dạy trong quá trình học tập. Cảm ơn Ban Giám hiệu và phòng đào tạo Sau đại học Trường đại học Thủ Dầu Một đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tác giả cũng xin cảm ơn sự giúp đỡ và ủng hộ của Ban Giám hiệu, đội ngũ tổ trưởng, tổ phó chuyên môn, giáo viên và các em học sinh khối 12 các năm học 2017 – 2018 ở các trường THPT Đồng Phú, THCS&THPT Đồng Tiến và cán bộ lãnh đạo sở GD&ĐT tỉnh Bình Phước. Cuối cùng, xin cảm ơn quý anh, chị, em đồng nghiệp; các bạn học và những người thân trong gia đình đã luôn động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu luận văn này. Xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến TS. Hồ Văn Thông, người luôn tận tình chỉ bảo, hướng dẫn, giúp đỡ trong suốt quá trình nghiên cứu để giúp tác giả hoàn thành luận văn này. Dù đã hết sức cố gắng trong quá trình thực hiện đề tài, song chắc chắn luận văn không tránh khỏi những hạn chế, thiếu sót. Tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu từ quý thầy giáo, cô giáo và sự chia sẻ của các bạn đọc để luận văn này được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Nguyễn Văn Vĩnh ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................................ii MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................. viii DANH MỤC BẢNG ...................................................................................................... ix MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 1. Lý do thực hiện đề tài .................................................................................................. 1 2. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ............................................................................. 4 2.1. Khách thể nghiên cứu ............................................................................................... 4 2.2. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................... 4 3. Giả thiết nghiên cứu .................................................................................................... 4 4. Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................................. 4 5. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................... 5 6. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................... 5 6.1. Phạm vi về nội dung nghiên cứu .............................................................................. 5 6.2. Phạm vi về không gian ............................................................................................. 5 6.3. Phạm vi về thời gian ................................................................................................. 6 7. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................. 6 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận .............................................................................. 6 7.2. Phương pháp điều tra giáo dục ................................................................................. 6 7.3. Phương pháp xử lý bằng thống kê ............................................................................ 7 8. Bố cục luận văn ........................................................................................................... 7 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG......................................... 8 1.1. Lịch sử nghiên cứu về vấn đề Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT ................................................................................................................... 8 iii
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài ................................................................................ 8 1.1.2. Các nghiên cứu trong nước.................................................................................. 12 1.2. Các khái niệm cơ bản ............................................................................................. 16 1.2.1. Quản lý ................................................................................................................ 16 1.2.2. Quản lý giáo dục .................................................................................................. 18 1.2.3. Giáo dục hướng nghiệp ....................................................................................... 18 1.2.4. Quản lý giáo dục hướng nghiệp .......................................................................... 19 1.2.5. Quản lý giáo dục hướng nghiệp trong trường trung học phổ thông .................... 20 1.3. Hoạt động giáo dục hướng nghiệp các trường trung học phổ thông ...................... 20 1.3.1. Mục tiêu của giáo dục hướng nghiệp .................................................................. 20 1.3.2. Đặc điểm hoạt động giáo dục hướng nghiệp ....................................................... 21 1.3.3. Vai trò hoạt động giáo dục hướng nghiệp ........................................................... 21 1.3.4. Nội dung của giáo dục hướng nghiệp .................................................................. 22 1.3.5. Các con đường hướng nghiệp .............................................................................. 23 1.3.6. Ý nghĩa của giáo dục hướng nghiệp .................................................................... 25 1.3.7. Mối quan hệ giữa giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh ..................... 27 1.4. Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp............................................................. 29 1.4.1. Xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp ....................................... 29 1.4.2. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp .......................... 30 1.4.3. Chỉ đạo thực hiện kế hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp .......................... 31 1.4.4. Kiểm tra đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp ......................................... 31 1.4.5. Quản lý điều kiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp .......................................... 31 1.4.6. Thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ................................. 33 1.5. Những yếu tố tác động đến quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ................. 37 1.5.1. Yếu tố thị trường lao động .................................................................................. 37 1.5.2. Yếu tố giáo dục và đào tạo .................................................................................. 38 iv
1.5.3. Đội ngũ cán bộ giáo viên ..................................................................................... 38 1.5.4. Các tổ chức chính trị xã hội ................................................................................. 38 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .............................................................................................. 40 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP HỌC SINH TẠI HUYỆN ĐỒNG PHÚ TỈNH BÌNH PHƯỚC ............................... 41 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục & đào tạo huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước ................................................................................................................ 41 2.1.1. Đặc điểm địa lý, dân số và lao động .................................................................... 41 2.1.2. Tình hình kinh tế, chính trị, xã hội ..................................................................... 42 2.1.3. Thực trạng về giáo dục - đào tạo ......................................................................... 44 2.2. Khái quát hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh các trường THPT tại huyện Đồng Phú ........................................................................................................ 46 2.3. Tổ chức khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động hướng nghiệp cho học sinh ở các trường THPT tại huyện Đồng Phú ............................................................................ 47 2.3.1. Mẫu khảo sát ........................................................................................................ 47 2.3.2. Thiết kế bảng hỏi ................................................................................................. 47 2.3.3. Phương pháp xử lý số liệu thu được từ bảng hỏi................................................. 48 2.4. Thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tại huyện Đồng Phú ............................................................................................................................. 50 2.4.1. Nhận thức về hoạt động giáo dục hướng nghiệp ................................................. 50 2.4.2. Nội dung, chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp................................. 52 2.4.3. Các con đường giáo dục hướng nghiệp ............................................................... 55 2.4.4. Hình thức hoạt động giáo dục hướng nghiệp ...................................................... 56 2.4.5. Đội ngũ, kinh phí hoạt động giáo dục hướng nghiệp .......................................... 57 2.4.6. Cơ sở vật chất dành cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp ................................ 57 2.4.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp ........................................... 58 2.4.8. Xu hướng lựa chọn nghề của học sinh ................................................................ 61 2.4.9. Phân luồng học sinh sau trung học phổ thông ..................................................... 62 v
2.5. Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp ........................................... 64 2.5.1. Xây dựng kế hoạch, chương trình hoạt động giáo dục hướng nghiệp ................ 64 2.5.2. Tổ chức, chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp ........................... 67 2.5.3. Kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp ........................................ 72 2.6. Đánh giá chung về nguyên nhân của thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp tại huyện Đồng Phú ....................................................................................... 73 2.6.1. Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp .......... 73 2.6.2. Nguyên nhân ........................................................................................................ 75 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 .............................................................................................. 77 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP TẠI HUYỆN ĐỒNG PHÚ TỈNH BÌNH PHƯỚC ................................................... 78 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp ....................................................................... 78 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính pháp lý ........................................................................ 78 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ..................................................................... 78 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ....................................................................... 78 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ........................................................................ 78 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ...................................................................... 79 3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ........................................................................ 79 3.1.7. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ...................................................................... 79 3.2. Một số biện pháp .................................................................................................... 79 3.2.1. Nâng cao nhận thức của CBQL, GV, học sinh, CMHS và các lực lượng giáo dục khác trong xã hội về hoạt động giáo dục hướng nghiệp............................................ 79 3.2.2. Xây dựng kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp .......................... 81 3.2.3. Bồi dưỡng đội ngũ tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp ......................... 83 3.2.4. Giải quyết chế độ chính sách có liên quan cho những cá nhân tham gia hoạt động giáo dục hướng nghiệp ..................................................................................... 85 3.2.5. Xây dựng cơ sở vật chất cho hoạt động giáo dục hướng nghiệp ........................ 86 vi
3.3. Kiểm chứng tính khả thi của biện pháp quản lý ..................................................... 87 3.3.1. Đối tượng khảo sát tính khả thi của các biện pháp.............................................. 87 3.3.2. Nội dung khảo sát và cách thức tiến hành ........................................................... 87 3.3.3. Kết quả khảo sát .................................................................................................. 87 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 .............................................................................................. 94 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ................................................................................ 96 1. Kết luận...................................................................................................................... 96 2. Kiến nghị ................................................................................................................... 97 2.1. Đối với Bộ giáo dục và Đào tạo ............................................................................. 97 2.2. Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Bình Phước ................................................. 98 2.3. Đối với các trường THPT ...................................................................................... 98 2.4. Đối với cha mẹ học sinh ......................................................................................... 98 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 99 PHỤ LỤC ........................................................................................................................ 1 Phụ lục 1. Bảng hỏi khảo sát cán bộ quản lý và giáo viên .............................................. 1 Phụ lục 2. Bảng hỏi khảo sát học sinh ............................................................................. 7 Phụ lục 3. Bảng khảo sát cán bộ quản lý và giáo viên đánh giá mức cần thiết và tính khả thi của các biện pháp........................................................................................... 12 vii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CB Cán bộ CBQL Cán bộ quản lý CĐ Cao đẳng ĐH Đại học CMHS Cha mẹ học sinh CNH – HĐH Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa CSVC Cơ sở vật chất GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDTX Giáo dục thường xuyên GV Giáo viên HĐGDHN Hoạt động giáo dục hướng nghiệp HĐND Hội đồng nhân dân KT – XH Kinh tế - Xã hội NSNN Ngân sách nhà nước TCCN Trung cấp chuyên nghiệp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân viii
DANH MỤC BẢNG Tên bảng Trang Bảng 2.1. Thực trạng nhận thức về hoạt động hướng nghiệp của CB, GV 50 Bảng 2.2. Thực trạng thực hiện nội dung, chương trình hoạt động giáo dục 52 hướng nghiệp Bảng 2.3. Trường của Thầy/Cô đã tiến hành giáo dục hướng nghiệp cho học 55 sinh thông qua các con đường nào sau đây? Bảng 2.4. Trường của em đã có những hoạt động nào liên quan đến nghề 56 nghiệp Bảng 2.5. Những khó khăn về đội ngũ, kinh phí của hoạt động giáo dục 57 hướng nghiệp Bảng 2.6. Khó khăn về cơ sở vật chất và tài liêu, sách giáo khoa hoạt động 58 giáo dục hướng nghiệp Bảng 2.7. Các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn nghề nghiệp của học sinh 58 Bảng 2.8. Đánh giá của học sinh về các yếu tố ảnh hưởng 60 Bảng 2.9. Mức độ quan trọng của các tiêu chí lựa chọn nghề nghiệp 61 Bảng 2.10. Tiêu chí lựa chọn nghề nghiệp sau khi tốt nghiệp THPT 62 Bảng 2.11. Em hãy cho biết những người sau đây đã khuyên em điều gì về 63 nghề nghiệp Bảng 2.12. Thực trạng xây dựng kế hoạch, chương trình thực hiện 64 hoạt động giáo dục hướng nghiệp Bảng 2.13. Khó khăn khi lập kế hoạch quản lý giáo dục hướng nghiệp 65 Bảng 2.14. So sánh giữa CBQL và GV về mức độ khó khăn trong xây dựng 66 kế hoạch hoạt động giáo dục hướng nghiệp Bảng 2.15: Thực trạng tổ chức, chỉ đạo thực hiện hoạt động giáo dục hướng 67 nghiệp Bảng 2.16. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động giáo dục hướng nghiệp 72 Bảng 3.1 . Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp 87 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do thực hiện đề tài Việt Nam đang tham gia mạnh mẽ vào tiến trình toàn cầu hóa và khu vực hóa, tuy nhiên, ở sân chơi lớn, sự cạnh tranh càng khốc liệt để tồn tại và phát triển bền vững. Làm sao cung cấp cho thị trường lao động nguồn nhân lực chất lượng cao, vừa hồng, vừa chuyên, có đầy đủ phẩm chất và kỹ năng nghề nghiệp ngang tầm khu vực và quốc tế là bài toán nan giải của Việt Nam. Trong bối cảnh đó, việc đẩy mạnh giáo dục hướng nghiệp trong hệ thống GD&ĐT đã trở thành một tư tưởng chủ đạo, một nhu cầu cấp bách trong chiến lược phát triển nguồn nhân lực nước ta, hướng đến sự năng động, sáng tạo, trình độ tay nghề cao và mỗi cá nhân có khả năng tự lựa chọn, định hướng và phát triển nghề nghiệp một cách khoa học và hiệu quả (Phạm Đăng Khoa, 2016). Để có thể đáp ứng được những tiêu chuẩn nói trên việc định hướng nghề nghiệp đối với mỗi cá nhân có ý nghĩa không chỉ với bản thân cá nhân ấy mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với chất lượng nguồn nhân lực của đất nước. Bởi định hướng nghề nghiệp chính xác sẽ giúp cá nhân phát huy tối đa năng lực của bản thân, hứng thú với công việc. Nhờ đó, hiệu quả công việc của họ được nâng cao. Đồng thời định hướng nghề nghiệp đúng đắn sẽ giúp cá nhân đáp ứng nhu cầu về nguồn nhân lực cho xã hội. Định hướng nghề nghiệp của mỗi cá nhân có thể được bắt đầu từ rất sớm, trong đó lứa tuổi học sinh THPT là một giai đoạn quan trọng. Vì học sinh THPT là một lực lượng tiềm năng của nguồn nhân lực. Định hướng đúng trong lựa chọn ngành nghề của học sinh THPT không chỉ tạo hứng thú cho học sinh ham học mà đôi khi còn quyết định cả sự thành đạt của các em. Thực tế hiện nay, việc định hướng nghề nghiệp của học sinh THPT ở nước ta vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Báo cáo mới nhất của Viện Khoa học Lao động và Xã hội, Bộ Lao động Thương binh và Xã hội ngày 24/12/2015 cho thấy, tỷ lệ thất nghiệp chung đã giảm nhưng số lượng người có trình độ đại học, sau đại học thất nghiệp tăng cao: 225.500 người (Báo cáo viện KHLĐ và XH-Bộ LĐTB & XH, 24/12/2015). Nghị quyết 29-NQ/TW của Đảng “về đổi mới căn bản, toàn diện GD&ĐT, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” cũng đã xác định nền giáo dục của nước ta còn một số tồn tại mà cụ thể là đào tạo của chúng ta thiếu gắn kết với nghiên cứu 1
khoa học, sản xuất, kinh doanh và nhu cầu của thị trường lao động; một phần nguyên nhân là công tác hướng nghiệp còn hạn chế. Chiến lược phát triển giáo dục Việt nam giai đoạn 2011-2020 cũng xác định bất cập yếu kém là hệ thống giáo dục quốc dân thiếu tính thống nhất, thiếu liên thông giữa một số cấp học và một số trình độ đào tạo, chưa có khung trình độ quốc gia về giáo dục. Tình trạng mất cân đối trong cơ cấu ngành nghề đào tạo, giữa các vùng miền chậm được khắc phục, chưa đáp ứng được nhu cầu nhân lực của xã hội. Số lượng các cơ sở đào tạo, quy mô tăng nhưng các điều kiện đảm bảo chất lượng chưa tương xứng. Một số chỉ tiêu chưa đạt được mức đề ra trong Chiến lược phát triển giáo dục 2001 - 2010, như: tỷ lệ huy động học sinh trong độ tuổi đi học tiểu học và trung học cơ sở; tỷ lệ học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở vào học giáo dục nghề nghiệp. Chất lượng giáo dục còn thấp so với yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới và so với trình độ của các nước có nền giáo dục tiên tiến trong khu vực, trên thế giới. Chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển số lượng với yêu cầu nâng cao chất lượng; năng lực nghề nghiệp của học sinh, sinh viên tốt nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của công việc; có biểu hiện lệch lạc về hành vi, lối sống trong một bộ phận học sinh, sinh viên. Chính vì chưa được định hướng rõ ràng ngay từ khi còn học trong trường phổ thông nên nhiều học sinh đã chọn ngành, chọn nghề chưa phù hợp với bản thân. Kết quả là sau 4-5 năm học ở trường ĐH nhưng khi ra trường có một lượng lớn sinh viên thất nghiệp hoặc làm không đúng ngành hoặc là trong quá trình học tập sẽ không tập trung. Trong khi đó những học sinh học một số nghề kỹ thuật (thời gian đào tạo 2-3 năm) lại dễ dàng xin được việc. Việc thiếu định hướng nghề cho học sinh THPT đã gây ra một lãng phí lớn không chỉ cho bản thân, gia đình của học sinh mà còn cho cả xã hội. Trong thực tế, đa phần học sinh tốt nghiệp THPT đều có mong muốn học lên ĐH, CĐ. Theo thống kê gần đây, hàng năm, nước ta có hơn một triệu học sinh THPT dự thi tốt nghiệp THPT. Trong số đó có tới 90% học sinh tốt nghiệp THPT tham gia xét tuyển vào các truờng ĐH, CĐ. Nhưng hệ thống các truờng ĐH, CĐ chỉ tiếp nhận khoảng 20% - 30% số học sinh. Có rất nhiều học sinh cho rằng: “Vào đại học như là một sự bảo hành cho tương lai”. Trượt đại học coi như cuộc đời mất phương hướng. 2
Đó là nỗi buồn của bản thân và của cả gia đình, chính điều đó đã dẫn tới áp lực nặng nề cho học sinh trong các kỳ thi tuyển sinh vào ĐH, CĐ. Hiện nay có một thực tế là rất nhiều sinh viên trong quá trình học cảm thấy ngành học mà mình đang theo học không phù hợp với sở trường của bản thân mình nên chán nản, sa sút trong học tập dẫn đến bị đuổi học hoặc tự ý nghỉ học để thi lại chọn ngành nghề mới phù hợp với sở trường của bản thân. Hoặc học xong ra trường bị thất nghiệp hoặc phải đào tạo lại để tìm việc làm dẫn đến tốn kém tiền bạc, thời gian và công sức của bản thân và xã hội. Trong hai năm gần đây tại trường THPT Đồng Phú có số học sinh đăng ký dự thi đại học cao đẳng: năm 2016 có 210 học sinh, năm 2017 có 300 học sinh; số học sinh trúng tuyển vào các trường đại học cao đẳng năm 2016 có 200 học sinh, năm 2017 có 265 học sinh; khi nhập học năm 2016 có 182 học sinh, năm 2017 có 189 học sinh. Khi ra trường nhiều em đi làm trái với ngành nghề đào tạo của bản thân, thất nghiệp ở nhà giúp gia đình hoặc phải tiến hành đào tạo lại. Nguyên nhân của thực trạng trên là do học sinh lựa chọn ngành nghề chưa phù hợp với năng lực, sở thích của bản thân hoặc thiếu định hướng nghề nghiệp trước khi lựa chọn nghề nghiệp. Việc định hướng nghề nghiệp thích hợp nhất là thời điểm học sinh đang học THPT. Bởi vì trong giai đoạn này diễn ra quá trình lựa chọn ngành nghề cho bản thân sau 12 năm học phổ thông đó là đi học nghề hoặc đi vào cuộc sống. Do vậy, việc định huớng nghề cho học sinh THPT là vấn đề cần đuợc quan tâm thỏa đáng. Như vậy trong thời gian qua, hoạt động giáo dục hướng nghiệp vẫn còn nhiều bất cập, chưa thật sự hiệu quả, gây lãng phí khá lớn về sức người, sức của, góp phần tăng cao tỉ lệ thất nghiệp, tình trạng thừa thầy thiếu thợ, mất cân đối nguồn nhân lực, chất lượng nguồn nhân lực chưa cao đang là một trong những điểm yếu của Việt Nam nói chung và huyện Đồng Phú nói riêng. Trong khi đó, hoạt động giáo dục hướng nghiệp hiện nay còn mang tính hình thức và chưa chuyên nghiệp. Đa số học sinh ít quan tâm và ít hiểu biết về các ngành nghề mà địa phương đang cần, nhiều học sinh chọn nghề theo cảm tính. Do đó, quản lý hiệu quả hơn hoạt động giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT đã và đang là một nhu cầu cấp thiết, có ảnh hưởng quan trọng đến chất lượng giáo dục hướng nghiệp và chất lượng nguồn nhân lực của từng địa phương trong thời kỳ cả nước đang đẩy mạnh CNH-HĐH và hội nhập quốc tế sâu, rộng như hiện nay, đặc biệt tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước. 3
Chính vì những lý do trên, tác giả chọn nghiên cứu vấn đề “Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước” sẽ cung cấp những số liệu thực tế nhằm phục vụ công tác hướng nghiệp cho học sinh ngay khi còn đang học phổ thông. Với mục đích hướng nghiệp phải dựa trên năng lực và sở thích của từng học sinh, kết quả nghiên cứu sẽ là cơ sở ban đầu quan trọng để xây dựng và đưa ra các giải pháp quản lý phù hợp để tổ chức các hoạt động nhằm tác động vào các nhóm yếu tố ảnh hưởng đến quá trình chọn nghề của học sinh. Qua đó hạn chế tối đa thời gian và chi phí cho gia đình và xã hội trong công tác giáo dục đào tạo và đào tạo nguồn nhân lực. 2. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 2.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT. 2.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động hướng nghiệp của học sinh THPT tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước. 3. Giả thiết nghiên cứu Công tác quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh ở các trường trung học phổ thông huyện Đồng Phú đã đạt được một số kết quả như chương trình giáo dục hướng nghiệp đã được đưa vào giảng dạy chính khóa, kế hoạch giáo dục hướng nghiệp khá chu đáo, phương thức thực hiện hoạt động giáo dục hướng nghiệp có nhiều tiến bộ … tuy nhiên, vẫn còn những tồn tại trong quá trình quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp về xây dựng kế hoạch thực hiện chương trình, tổ chức chỉ đạo, kiểm tra đánh giá, … Nếu khảo sát, đánh giá đúng thực trạng, tìm ra được những nguyên nhân bất cập về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp thì sẽ đề xuất được các biện pháp mang tính khả thi. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa lý luận về quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh THPT. - Khảo sát thực trạng quản lý hoạt động hướng nghiệp học sinh THPT tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước. - Đề xuất những biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả quản lý hoạt động hướng nghiệp của học sinh tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước. 4
5. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu này nhằm cung cấp những số liệu thực tế, khách quan và khoa học giúp các nhà trường biết được những yếu tố cụ thể nào ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp trong tương lai của học sinh THPT. Từ đó tác động trực tiếp đến những đối tượng liên quan để nâng cao công tác hướng nghiệp trong các nhà trường trên địa bàn. Tuy nhiên hoạt động hướng nghiệp cho học sinh tại huyện Đồng Phú trong thời gian qua chưa được quản lý tốt dẫn đến còn một số học sinh lựa chọn nghề nghiệp chưa phù hợp. Để giúp những nhà quản lý nhận diện và đánh giá các yếu tố tác động đến lựa chọn nghề nghiệp của học sinh THPT trên địa bàn huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước đề tài sẽ giải quyết những nội dung sau: - Nhận diện thực trạng hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp trong mối quan hệ nhận thức của học sinh về năng lực, sở thích và nghề nghiệp trong tương lai. - Phân tích và đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động giáo dục hướng nghiệp của học sinh trên địa bàn huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước. - Đề xuất biện pháp quản lý, tổ chức nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh. 6. Phạm vi nghiên cứu 6.1. Phạm vi về nội dung nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng của hoạt động giáo dục hướng nghiệp và biện pháp quản lý hoạt động hướng nghiệp cho học sinh THPT dựa trên cơ sở lí luận và thực tiễn. 6.2. Phạm vi về không gian Hiện nay, huyện Đồng Phú là một trong những huyện có kinh tế, xã hội, giáo dục phát triển hàng đầu và là một trong những huyện vùng ven của Thị Xã Đồng Xoài tỉnh Bình Phước. Cùng với việc chú trọng đầu tư phát triển kinh tế, xã hội thì giáo dục cũng là một trong những mũi nhọn đang được quan tâm. Chính vì vậy, chúng tôi đã thực hiện khảo sát tại 2 trường THPT bao gồm THPT Đồng Phú và THCS&THPT Đồng Tiến trên địa bàn huyện Đồng Phú cho việc nghiên cứu đề tài. 5
6.3. Phạm vi về thời gian Đề tài khảo sát hoạt động giáo dục hướng nghiệp và quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT năm học 2017-2018, đồng thời đây là thời điểm Bộ GD&ĐT ban hành Dự thảo chương trình giáo dục phổ thông tổng thể đang chuẩn bị đưa vào thực thi. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các tài liệu, các công trình nghiên cứu về giáo dục hướng nghiệp và tham vấn nghề trong và ngoài nước trên cơ sở phân tích, tổng hợp, so sánh, hệ thống hoá, khái quát hoá, từ đó rút ra những kết luận khái quát, làm cơ sở lí luận cho đề tài nghiên cứu. Các tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu bao gồm: - Các văn kiện, Nghị quyết của Đảng và Nhà nước Việt Nam về giáo dục hướng nghiệp; - Các công trình khoa học liên quan đến giáo dục hướng nghiệp và giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT; - Các chương trình giáo dục hướng nghiệp của các trường THPT trong nước; - Các bài báo khoa học có liên quan đến vấn đề nghiên cứu của đề tài. Quá trình nghiên cứu tài liệu được tiến hành như sau: - Thu thập, lựa chọn và sàng lọc các tư liệu có liên quan đến giáo dục hướng nghiệp và tham vấn nghề, đặc biệt là giáo dục hướng nghiệp và tham vấn nghề cho học sinh ở THPT; - Đọc và ghi chép các thông tin, số liệu có liên quan; - Phân tích, đánh giá các thông tin, số liệu thu thập được; - Khái quát hóa, hệ thống hóa những thông tin thu thập được; - Xây dựng cơ sở lí luận cho đề tài nghiên cứu. 7.2. Phương pháp điều tra giáo dục Sử dụng phương pháp điều tra giáo dục nhằm thu thập thông tin về thực trạng vấn đề nghiên cứu như: Thực trạng giáo dục hướng nghiệp trong nhà trường THPT tại huyện Đồng Phú; Sự lựa chọn nghề của học sinh các trường THPT tại huyện Đồng 6
Phú; Những nguyên nhân ảnh hưởng đến định hướng nghề nghiệp ở các trường THPT tại huyện Đồng Phú. Xây dựng hệ thống câu hỏi đóng và mở về giáo dục hướng nghiệp ở trường THPT với 1 mẫu phiếu dành cho các thầy cô trong Ban Giám hiệu, các giáo viên tham gia thực hiện công tác giáo dục hướng nghiệp và 1 phiếu dành cho học sinh lớp 12 ở 2 trường THPT tại huyện Đồng Phú. Chúng tôi tiến hành điều tra bằng cách phát cho giáo viên, học sinh mỗi người một phiếu và hướng dẫn cách trả lời đồng thời đề nghị họ trả lời đầy đủ tất cả các câu hỏi, sau khi trả lời xong thì thu lại phiếu điều tra. 7.3. Phương pháp xử lý bằng thống kê Sử dụng phần mềm SPSS 23.0 để xử lí các thông tin thu được về định lượng và định tính từ đó rút ra những kết luận khái quát và cần thiết cho đề tài nghiên cứu. 8. Bố cục luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và Kiến nghị, phần nội dung gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp học sinh tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp tại huyện Đồng Phú tỉnh Bình Phước. 7
Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Lịch sử nghiên cứu về vấn đề Quản lý hoạt động giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài Giáo dục hướng nghiệp trên thế giới được nghiên cứu từ những năm đầu của thế kỷ XX và có rất nhiều nhà nghiên cứu nghiên cứu về vấn đề này. Cụ thể một số nghiên cứu sau được chọn lọc đưa vào nội dung của luận văn này: Theo luận văn thạc sỹ của Trần Đình Chiến: Cuốn sách “Hướng dẫn chọn nghề” xuất bản năm 1948 ở Pháp được xem là cuốn sách đầu tiên nói về hướng nghiệp. Nội dung cuốn sách đã đề cập đến sự phát triển đa dạng của các ngành nghề trong xã hội do sự phát triển của công nghiệp từ đó đã rút ra những kết luận coi giáo dục hướng nghiệp là một vấn đề quan trọng không thể thiếu khi xã hội ngày càng phát triển và cũng là nhân tố thúc đẩy xã hội phát triển. Năm 1980 James McKeen Cattell - một trong những người tiên phong của khoa học hướng nghiệp, giáo sư tâm lý học của Đại học Pensylvania (Mỹ) đã mở màn bằng việc xây dựng các test đầu tiên để đo lường và đánh giá các thành công học đường của sinh viên. Năm 1909 Frank Parsons cũng là giáo sư Đại học Pensylvania đã xuất bản cuốn “Lựa chọn một nghề nghiệp” (Choosing Vocation), về sau vào những năm 1930, thế giới phương Tây đã tôn vinh cuốn sách này như là một công trình nền tảng của ngành tư vấn hướng nghiệp. Cuốn sách đã trình bày cơ sở tâm lý học của hướng nghiệp và chọn nghề, các tiêu chí về sự phù hợp nghề của mỗi cá nhân để từ đó có sự lựa chọn phù hợp. Vào những năm 1940, nhà tâm lý học Mỹ J.L Holland đã nghiên cứu và thừa nhận sự tồn tại của các loại nhân cách và sở thích nghề nghiệp tác giả đã chỉ ra tương ứng với mỗi kiểu nhân cách nghề nghiệp đó là một số những nghề nghiệp 8
mà cá nhân có thể chọn để có được kết quả làm việc cao nhất. Lý thuyết này của J.L Holland đã được sử dụng rộng rãi nhất trong thực tiễn hướng nghiệp trên thế giới. Tại Liên Xô (cũ) vào những năm 29, 30 của thế kỷ XX, vấn đề hướng nghiệp cho học sinh cũng được các nhà khoa học và lãnh đạo chính quyền Xô viết đặc biệt quan tâm. V.I Lênin đã có chỉ thị yêu cầu phải cho học sinh làm quen với khoa học kỹ thuật, làm quen với cơ sở của nền sản xuất hiện đại. N.K Crupxkaia - nhà giáo dục học lỗi lạc đã từng nêu lên luận điểm “Tự do chọn nghề” cho mỗi thanh, thiếu niên. Theo bà, thông qua hướng nghiệp, mỗi trẻ em phải nhận thức sâu sắc hướng phát triển kinh tế của đất nước, những nhu cầu của nền sản xuất cần được yêu cầu mà xã hội đề ra trước các em trong lĩnh vực lao động sản xuất. Mặt khác, công tác hướng nghiệp lại phải giúp cho trẻ em phát triển được hứng thú và năng lực nghề nghiệp, giáo dục cho các em thái độ lao động đúng đắn, động cơ chọn nghề trong sáng. Từ đó các em có thái độ tự giác trong việc chọn nghề” (tr.11). Ở Anh: mô hình DOTS gồm khung cơ bản của tư vấn và hướng nghiệp (giáo dục nghề nghiệp) (Mc. Cash, 2006), được xác định theo 4 mục đích: học quyết định, nhận thức cơ hội, học chuyển đổi và tự nhận thức. Ông đã miêu tả một số ý kiến khung gắn kết với nhau, các ý kiến đó gồm SeSiFuUn với kết quả của nhận thức, chọn lọc và hiểu biết và CPI gồm các lứa tuổi, quá trình, ảnh hưởng. Luật sửa đổi (2006) đưa ra cách tiếp cận mới “một bộ đề xuất các cải cách để chúng ta có thể giúp học sinh phổ thông và đại học học cách quản lí cuộc sống của họ”. Các quốc gia Bắc Âu đều có cùng mục tiêu hoặc kết quả học tập (mô hình DOTS). Tuy nhiên nhấn mạnh sự khác biệt, theo Plant (2003), phần nhận thức cơ hội nhấn mạnh nhất, tiếp đến là tự nhận thức, học quyết định và học chuyển đổi ít được quan tâm hơn. Các điểm chung: Các nước Châu Âu có sự phát triển mạnh về khoa học và công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, kinh tế. Để phù hợp với xu thế phát triển, nền giáo dục ở Châu Âu đặc biệt quan tâm đến trình độ giáo dục phổ thông và giáo dục nghề và được gắn kết giữa giáo dục phổ thông, giáo dục nghề và hướng nghiệp trong nhà trường phổ thông. Các nước đều chú trọng đến giáo dục “tiền nghề nghiệp” cho học sinh ngay ở bậc học phổ thông; phân luồng học sinh sớm ngay từ lớp 9 hoặc lớp 10, chủ yếu 2 9