Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường Trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

89
lượt xem 20
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý hoạt động phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm góp phần phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường Trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NÔNG THỊ THU HÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÒNG NGỪA BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM NÔNG THỊ THU HÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÒNG NGỪA BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phùng Thị Hằng THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Luận văn: “Quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường Trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên” sử dụng những thông tin được ghi rõ nguồn gốc, số liệu đã được tổng hợp, xử lí. Tôi xin cam đoan những số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, chưa hề được sử dụng và công bố ở bất kỳ một công trình nghiên cứu nào khác. Thái Nguyên, ngày 09 tháng 7 năm 2018 Tác giả Nông Thị Thu Hà i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, ngoài sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, em đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo, các cơ quan trường học. Em xin bày tỏ lòng biết ơn đến lãnh đạo trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, các thầy giáo, cô giáo phòng Đào tạo, Khoa Tâm lý - Giáo dục, các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo trong và ngoài Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên đã giảng dạy và hướng dẫn nghiên cứu khoa học trong suốt quá trình học tập. Đặc biệt, em xin trân trọng cảm ơn PGS.TS. Phùng Thị Hằng, người đã trực tiếp, tận tình hướng dẫn khoa học, giúp đỡ em hoàn thành luận văn này. Tác giả luận văn xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ, tạo điều kiện của Phòng Giáo dục và Đào tạo thành phố Thái Nguyên; cảm ơn các đồng chí, đồng nghiệp, đã tận tình giúp đỡ và cung cấp số liệu, đóng góp ý kiến để việc điều tra nghiên cứu và hoàn thành luận văn được thuận lợi. Mặc dù đã có nhiều cố gắng, nhưng luận văn không tránh khỏi những tồn tại, thiếu sót. Tác giả xin trân trọng tiếp thu những ý kiến chỉ bảo, góp ý xây dựng của các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo và đồng chí, đồng nghiệp để tiếp tục hoàn thiện hơn nữa luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 09 tháng 7 năm 2018 Tác giả Nông Thị Thu Hà ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC .......................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT ........................................................... iv DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 2 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ................................................................. 2 4. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu .......................................................................... 3 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 3 8. Cấu trúc nghiên cứu của luận văn ................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÒNG NGỪA BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ........................................................................................................ 5 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ................................................................... 5 1.1.1. Trên thế giới .............................................................................................. 5 1.1.2. Ở Việt Nam................................................................................................ 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản ........................................................................... 9 1.2.1. Khái niệm quản lý ................................................................................... 10 1.2.2. Khái niệm quản lý giáo dục ..................................................................... 12 1.2.4. Bạo lực học đường................................................................................... 13 1.2.5. Hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường............................... 15 1.2.6. Quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường.................. 16 1.3. Một số vấn đề cơ bản về quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường Trung học cơ sở ................................................ 16 iii
1.3.1. Hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường Trung học cơ sở .................................................................................................. 17 1.3.2. Hiệu trưởng trường THCS với vai trò quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ .................................................................................. 25 1.3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS ...................................................................... 31 Kết luận chương 1.............................................................................................. 35 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÒNG NGỪA BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ................................... 36 2.1. Khái quát về các trường THCS thành phố Thái Nguyên ........................ 36 2.2. Khái quát về mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ................... 38 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 38 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 38 2.2.3. Phương pháp khảo sát và phương thức xử lí số liệu ............................... 38 2.3. Thực trạng về hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên .............................................. 39 2.3.1. Nhận thức của các khách thể điều tra về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở trường THCS ......................................... 39 2.3.2. Thực trạng nội dung giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường THCS ....................................................................................................... 40 2.3.3. Thực trạng về phương pháp giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ... 41 2.3.4. Đánh giá của các khách thể điều tra về hình thức tổ chức hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ.................................................................... 43 2.3.5. Kết quả của hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường Trung học cơ sở ........................................................................... 44 2.4. Thực trạng về quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường THCS ............................................................................. 46 iv
2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường THCS ................................................................ 46 2.4.2. Thực trạng về tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường Trung học cơ sở ................................................ 47 2.4.3. Thực trạng chỉ đạo triển khai hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ................................................................................................ 50 2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường THCS ................................................... 53 2.4.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường THCS ...................................................................... 54 2.4.6. Đánh giá chung về quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ................................................................................................ 56 Kết luận chương 2.............................................................................................. 58 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÒNG NGỪA BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ............................................................... 59 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ........................................................... 59 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ............................................................. 59 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ........................................................... 59 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ............................................................ 60 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .......................................................... 60 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường cho học sinh ở các trường Trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên ......... 61 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức tuyên truyền nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở trường THCS ................................................. 61 3.2.2. Biện pháp 2: Tổ chức bồi dưỡng kỹ năng tổ chức các hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ cho đội ngũ giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn và giáo viên phụ trách công tác đội trong nhà trường THCS ......... 63 v
3.2.3. Biện pháp 3: Đổi mới nội dung và đa dạng hóa hình thức tổ chức hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở trường THCS ................................ 65 3.2.4. Biện pháp 4: Đổi mới phương thức kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở trường THCS ................................................. 66 3.2.5. Biện pháp 5: Tăng cường phối hợp các lực lượng giáo dục: nhà trường -gia đình - các tổ chức xã hội trong công tác giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở trường THCS ............................................................................ 68 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .............................................................. 71 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất ... 73 3.4.1. Các bước tiến hành khảo nghiệm ............................................................ 73 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm ............................................................................... 74 Kết luận chương 3.............................................................................................. 78 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 79 1. Kết luận .......................................................................................................... 79 2. Khuyến nghị................................................................................................... 80 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 83 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT BLHĐ : Bạo lực học đường CBQL : Cán bộ quản lý CSVC : Cơ sở vật chất GD : Giáo dục GV : Giáo viên GVCN : Giáo viên chủ nhiệm HS : Học sinh HV BLHĐ : Hành vi bạo lực học đường TDTT : Thể dục thể thao THCS : Trung học cơ sở THPT : Trung học phổ thông iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh THCS thành phố Thái Nguyên .......................................................................................... 37 Bảng 2.2. Nhận thức về tầm quan trọng của hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ................................................................................... 39 Bảng 2.3. Đánh giá của các khách thể điều tra về nội dung giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở trường THCS thành phố Thái Nguyên .................. 40 Bảng 2.4. Đánh giá của các khách thể điều tra về phương pháp giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên.... 42 Bảng 2.5. Đánh giá của các khách thể điều tra về hình thức tổ chức hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên ........................................................................... 43 Bảng 2.6. Đánh giá của khách thể điều tra về biện pháp lập kế hoạch quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên .......................................... 46 Bảng 2.7. Đánh giá của các khách thể diều tra về biện pháp tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường THCS thành phố Thái Nguyên ...................................................... 48 Bảng 2.8. Thực trạng chỉ đạo, triển khai kế hoạch giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên . 51 Bảng 2.9. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên .............. 54 Bảng 3.1. Khảo nghiệm tính cần thiết của biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường cho học sinh THCS ...... 74 Bảng 3.2. Khảo nghiệm tính khả thi của biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường cho học sinh THCS.............. 75 v
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Đất nước ta giai đoạn hiện nay đang đổi mới, phát triển và hội nhập quốc tế về kinh tế, văn hóa, xã hội mạnh mẽ, với mục tiêu đến năm 2020 trở thành một nước công nghiệp. Muốn đạt được mục tiêu ấy, trước hết phải đào tạo nguồn nhân lực, những chủ nhân tương lai của đất nước. Đối tượng của mục tiêu này chính là học sinh ở các bậc học, cấp học. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XXI khẳng định: Thực hiện đồng bộ các giải pháp phát triển và nâng cao chất lượng giáo dục, đào tạo. Đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại; nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đặc biệt là giáo dục lý tưởng, đạo đức, lối sống, năng lực sáng tạo, kỹ năng thực hành, tác phong công nghiệp, ý thức trách nhiệm xã hội. Xây dựng đội ngũ giáo viên đủ về số lượng, đáp ứng nhu cầu về chất lượng. Đề cao trách nhiệm của gia đình và xã hội, phối hợp chặt chẽ với nhà trường trong giáo dục thế hệ trẻ. Tiếp tục phát triển và nâng cấp cơ sở vật chất - kỹ thuật cho các cơ sở giáo dục đào tạo. Đầu tư hợp lý, có hiệu quả xây dựng một số cơ sở giáo dục, đào tạo đạt trình độ quốc tế. Trong giai đoạn hiện nay, sự phát triển mạnh mẽ của đất nước trên các lĩnh vực, giao lưu với các nền văn hóa thế giới. Tỉnh Thái Nguyên là một tỉnh thuộc khu vực trung du miền núi phía Bắc hiện cũng chịu nhiều ảnh hưởng từ những biến động của văn hóa xã hội. Những ảnh hưởng này ít nhiều tác động tới học sinh ở cả mặt tích cực và tiêu cực khác nhau. Sự du nhập của những luồng văn hóa mới làm bào mòn đi những giá trị truyền thống của dân tộc, làm thay đổi những nét nhân cách của thế hệ trẻ Việt Nam. Một trong những nét văn hóa đáng lo ngại đó là những ứng xử giữa con người và con người bằng bạo lực, việc giải quyết các mâu thuẫn con người theo văn hóa “chợ búa”. Những số liệu thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo những năm qua cho thấy: hiện tượng bạo lực học đường (BLHĐ) xảy ra phổ biến ở các bậc học, cấp học với tính chất, mức độ bạo lực khác nhau. Hiện tượng này không chỉ xảy ra ở nam học sinh mà cả ở nữ, không chỉ ngoài nhà trường mà cả trong trường. Điều này 1
gây ra nhiều bất ổn trong nhà trường, an ninh trật tự ở địa phương và những lo lắng của các bậc phụ huynh khi cho con đến trường. Hiện tượng bạo lực học đường trong các trường Trung học cơ sở (THCS) trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên hiện nay có xu hướng ngày càng phức tạp, để lại những hậu quả nặng nề về thể chất, tinh thần của học sinh, gây ra những bức xúc trong dư luận xã hội. Qua nhiều năm công tác và theo dõi quản lý các trường THCS trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên chúng tôi nhận thấy việc quản lý hoạt động giáo dục phòng chống BLHĐ ở các trường THCS trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã có nhiều cố gắng và đã đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên, những cố gắng ấy chỉ dừng lại ở mức độ giải quyết các vụ việc, thiếu sự vận dụng những nghiên cứu khoa học vào thực tiễn cuộc sống. Xuất phát từ những lý do trên chúng tôi lựa chọn vấn đề: “Quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường Trung học cơ sở thành phố Thái Nguyên” làm đề tài luận văn để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý hoạt động phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên, luận văn đề xuất một số biện pháp quản lý nhằm góp phần phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên. 4. Giả thuyết khoa học Hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên còn có những hạn chế bất cập như: nội dung, phương thức giáo dục chưa phù hợp; sự phối hợp giữa nhà trường và gia đình trong công tác giáo dục 2
học sinh chưa thực sự hiệu quả…. Nếu đề xuất và thực hiện một cách đồng bộ các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên phù hợp với tình hình thực tiễn thì hiệu quả của hoạt động này sẽ được nâng cao. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường THCS. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS thành phố Thái Nguyên. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về nội dung: Luận văn chỉ đi sâu nghiên cứu và đề xuất một số biện pháp quản lí của Hiệu trưởng đối với hoạt động giáo dục Phòng ngừa bạo lực học đường ở các trường THCS Thành phố Thái Nguyên. 6.2. Giới hạn về địa bàn khảo sát: Tiến hành khảo sát 30 CBQL, 40 GV và 100 học sinh lớp 7, 8 tại 10 trường THCS ở thành phố Thái Nguyên gồm: THCS Chu Văn An, THCS Độc Lập, THCS Đồng Quang, THCS Gia Sàng, THCS Lương Ngọc Quyến, THCS Hoàng Văn Thụ, THCS Nguyễn Du, THCS Nha Trang, THCS Quang Trung, THCS Quang Vinh. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Tiến hành phân tích tổng hợp, hệ thống hoá, khái quát hóa các tài liệu lý luận có liên quan đến đề tài để xác định các khái niệm và xây dựng khung lý thuyết của đề tài nghiên cứu. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Đây là phương pháp cơ bản nhất trong đề tài, được sử dụng với mục đích lấy ý kiến của các khách thể điều tra thông qua phiếu hỏi nhằm làm rõ thực trạng cần nghiên cứu. 7.2.2. Phương pháp quan sát 3
Tiến hành quan sát các hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở các trường THCS để thu thập thông tin thực tiễn cho đề tài. 7.2.3. Phương pháp phỏng vấn Tiến hành đàm thoại với một số CBQL, GV nhằm thu thập các dữ liệu, thông tin thực tiễn, làm rõ hơn các kết quả. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia Trưng cầu ý kiến chuyên gia về các nội dung nghiên cứu, đánh giá thực trạng nghiên cứu, đánh giá về tính khoa học và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất. 7.3. Các phương pháp xử lý số liêu bằng thống kê toán học Sử dụng một số công thức toán thống kê để xử lý kết quả nghiên cứu thực trạng và khảo sát tính cần thiết, tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất. 8. Cấu trúc nghiên cứu của luận văn Ngoài phần Mở đầu; Kết luận và khuyến nghị; Phụ lục; Danh mục tài liệu tham tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường THCS. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường THCS thành phố Thái Nguyên Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa bạo lực học đường ở trường THCS thành phố Thái Nguyên. 4
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC PHÒNG NGỪA BẠO LỰC HỌC ĐƯỜNG Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Trên thế giới BLHĐ là một vấn nạn xảy ra ở hầu hết các nước trên thế giới với tính chất và mức độ khác nhau. BLHĐ không phải là một chủ đề mới, hiện nay dưới sự hỗ trợ của các thiết bị thông minh và mạng xã hội tình trạng này được biết đến ngày càng nhiều hơn thông qua việc phát tán những clip học sinh ẩu đả, hiếp đáp lẫn nhau. Tình trạng bạo lực trong trường học được các nhà nghiên cứu phương Tây và Mỹ đặc biệt quan tâm. Theo một công bố mới đây của Hiệp hội Giáo dục quốc gia Mỹ, tình trạng bạo lực học đường với các con số đáng quan ngại: BLHĐ ảnh hưởng đến 1/3 HS từ lớp 6 đến lớp 10; 28% HS Mỹ từ lớp 6 - 9 từng chịu BLHĐ, trong khi đó HS từ lớp 10 - 12 là 20%; 30% thanh thiếu niên thừa nhận từng bắt nạt người khác; gần 70% trong số HS bị bạo hành đều nói rằng nhà trường đã không có biện pháp thiết thực đối với tình trạng này và chỉ có 20 - 30% HS bị bắt nạt thường thông báo cho người lớn về sự việc. Điều đáng buồn 9/10 thanh thiếu niên thuộc LGBT (đồng tính) bị bạo hành bằng lời nói tại trường trong năm 2012 nhằm vào giới tính của họ. Những nghiên cứu gần đây ở Mỹ đã chỉ ra rằng cứ 7 phút lại có một trẻ em bị bắt nạt. Cứ 4 trẻ lại có một trẻ thừa nhận từng bắt nạt trẻ khác. Một cuộc thăm dò thực hiện ở trẻ có độ tuổi 12 - 17 cho kết quả các em đều thừa nhận bạo lực đang gia tăng ở trường học của mình. Mỗi tháng có 282.000 học sinh ở các trường trung học cơ sở Mỹ bị tấn công. Cũng tại Mỹ, nghiên cứu của Hội đồng phòng chống tội phạm quốc gia (NCPC) cũng khẳng định 43% học sinh cả nam lẫn nữ thuộc độ tuổi từ 13 - 17 tuổi từng bị dọa nạt hoặc chế giễu trên internet. 5
Theo các nghiên cứu thực hiện ở Châu Âu, bạo lực học đường xảy ra thường xuyên ở trường tiểu học, liên quan tới khoảng 15% số học sinh. Ở trung học cơ sở, tỉ lệ học sinh bị bắt nạt là từ 3% - 10%, với mức độ cao đột biến ở độ tuổi 13 - 14, khi các em học sinh bắt đầu tuổi dậy thì. Đến cấp trung học phổ thông, nạn bạo lực học đường bắt đầu có xu hướng giảm đi. Còn tại Châu Á, theo một nghiên cứu của Chính phủ Nhật Bản nạn bắt nạt bạn trong trường học Nhật Bản tăng hơn 5% trong năm 2003 so với năm trước đó. Sách trắng về thanh thiếu niên năm 2013 thống kê 23.351 vụ bắt nạt trong các trường tiểu học và trung học công lập cùng với các trường khiếm thính, khiếm thị và khuyết tật khác. Con số này vượt hơn năm trước 1.046 vụ, tăng 5,16%. Đây là lần tăng đầu tiên trong 8 năm qua. Những vụ xâm phạm thân thể liên quan tới bắt nạt học đường cũng tăng liên tục qua hai năm liền. Các vụ bắt nạt trong trường học lên tới đỉnh điểm vào năm 1995 với 60.096 vụ [26]. Hàn Quốc cũng được coi là một trong những quốc gia có nạn bạo lực học đường nhức nhối trên thế giới. Theo kết quả khảo sát của Quỹ phòng chống bạo lực thanh thiếu niên Hàn Quốc tháng 11 và 12 năm 2009, trong số 4.073 học sinh tại 64 trường tiểu học và trung học, 20% thừa nhận từng bị bắt nạt ở trường. 63% nạn nhân phải “nếm” đòn bạo lực ngay khi mới học tiểu học. Con số này cao hơn 6 - 7% so với số liệu thống kê năm 2007 (56,1%) và năm 2008 (56,8%). tệ nạn này xảy ra nghiêm trọng đối với học sinh nữ hơn học sinh nam. Đáng lưu ý, nhiều học sinh đã không ý thức được hành vi bạo lực của mình. Khoảng 36% học sinh Hàn Quốc coi việc bắt nạt như một trò đùa, 20% thừa nhận hành vi bắt nạt bạn là không có lý do đặc biệt. Theo điều tra, số học sinh thường xuyên bắt nạt các bạn học khác thường hay xem phim bạo lực, hoặc do hoàn cảnh gia đình. 51,5% người được hỏi thừa nhận, thường xuyên chơi và xem phim, game bạo lực... Để ngăn ngừa tình trạng này, cùng với việc thi hành luật, người dân nước này cũng đã tham gia nhiều cuộc vận động nâng cao nhận thức về bạo lực học đường, tư vấn cũng như các biện pháp khác nhằm hỗ trợ các nạn nhân là học sinh [26]. Tại Nam Phi, Cao ủy Nhân quyền Nam Phi cho thấy 40% trẻ em được 6
phỏng vấn nói rằng chúng từng là các nạn nhân của tội phạm tại trường học. Chỉ 23% học sinh cảm thấy an toàn khi đặt chân tới lớp. Hơn một phần năm số vụ tấn công tình dục vào trẻ em Nam Phi được phát hiện diễn ra tại trường học. Việc phải đương đầu với bạo lực gia đình, băng đảng và ma túy để lại dấu ấn lâu dài trong tính cách của học sinh [26]. Tóm lại, các nghiên cứu lí thuyết và thực tiễn về bạo lục nói chung, bạo lực học đường nói riêng ở nước ngoài cho thấy: bạo lực học đường mang những nội dung về bản chất, nguồn gốc của nó dựa trên cơ sở sinh học, xã hội học và tâm lí học và mỗi lí thuyết khác nhau có những cách lí giải khác nhau về nguồn gốc phát sinh cũng như những phương pháp trị liệu khác nhau đối với bạo lực học đường nhưng chưa đưa ra được một phương pháp trị liệu tổng quát cho việc giảm thiểu, ngăn ngừa hành vi này một cách hiệu quả. 1.1.2. Ở Việt Nam Trường học là một môi trường tốt nhất không những cung cấp cho chúng ta những tri thức về khoa học mà còn là nơi rèn luyện nhân cách, đạo đức cho học sinh, sinh viên, bồi dưỡng cho tâm hồn chúng ta thanh cao hơn, trong sáng hơn, trang bị cho chúng ta một quan niệm đúng đắn về cuộc sống, một lẽ sống cao đẹp… Thế nhưng, một điều thật đau lòng, thật nhức nhối đang diễn ra, khiến nhiều người làm công tác giáo dục nói riêng, các cấp chính quyền và toàn xã hội nói chung đang lo lắng trước sự suy đồi, tha hóa về đạo đức trong nhà trường hiện nay đó là nạn bạo lực học đường. Tại Việt Nam, số liệu được Bộ Giáo dục và đào tạo (GD- ĐT) đưa ra gần đây nhất, trong một năm học, toàn quốc xảy ra gần 1.600 vụ việc học sinh đánh nhau ở trong và ngoài trường học (khoảng 5 vụ/ngày). Cũng theo thống kê của Bộ GD-ĐT, cứ khoảng trên 5.200 học sinh (HS) thì có một vụ đánh nhau; cứ hơn 11.000 HS thì có một em bị buộc thôi học vì đánh nhau; cứ 9 trường thì có một trường có học sinh đánh nhau... Bạo lực học đường đã trở thành mối quan tâm 7
của rất nhiều gia đình, các nhà trường và là nỗi trăn trở của toàn xã hội bởi hậu quả nghiêm trọng mà nó gây ra [26]. BLHĐ ở nước ta xảy ra ở tất cả các bậc học. Tuy nhiên, trong một thời gian dài chúng ta đã xem nhẹ những hành vi bạo lực, bạo lực học đường và coi chúng là những điều tất yếu. Thậm chí, một số cá nhân còn xem đó là một phần tự nhiên của quá trình phát triển tâm sinh lý của lứa tuổi học trò nên những nghiên cứu về vấn đề này chỉ tập trung vào việc tìm hiểu những hành vi bạo lực đối với trẻ em ở trong gia đình, ở ngoài xã hội. Đây cũng chính là nguyên nhân làm cho nghiên cứu về bạo lực học đường còn mang tính ban đầu và Những năm gần đây, bạo lực học đường mới được tập trung nghiên cứu như là đối tượng của một bộ môn khoa học. Có thể kể đến một số tác phẩm, một số cuộc hội thảo về bạo lực học đường: Cụ thể có một số nghiên cứu sau: - Năm 2012, tác giả Trần Thị Tú Anh với bài viết “Hành vi bạo lực học đường của học sinh THCS Thành phố Huế, Kỷ yếu Hội thảo tâm lý học đường lần 3 “Phát triển mô hình và kỹ năng hoạt động tâm lý học đường”, TP HCM. - Tác giả Trần Thị Minh Đức với bài viết “Gây hấn học đường ở học sinh trung học phổ thông” đăng trên Tạp chí nghiên cứu con người, số 3/2010 và cuốn sách chuyên khảo “Hành vi gây hấn phân tích từ góc độ tâm lí học xã hội”. - “Bạo hành đối với trẻ em gái trong môi trường học đường” (Nguyễn Phương Thảo và cộng sự, 2005). - “Tìm hiểu những hành vi sai lệch chuẩn mực xã hội của học sinh trường Phổ thông trung học dân lập Đinh Tiên Hoàng” (Nguyễn Thị Phương, 2006). - “Hung tính ở trẻ em” (Phạm Hoàng Hà, Hoàng Gia Trang, 2002). - “Hành vi sai lệch chuẩn mực của học sinh tại một số trường phổ thông ở Hà Nội” (Tạp chí phát triển giáo dục- Hoàng Gia Trang, 2005). - “Ảnh hưởng của nhóm bạn không chính thức đến hành vi phạm pháp của trẻ vị thành niên” (Mã Ngọc Thể). - “Một vài hiện tượng tiêu cực trong thanh niên hiện nay và công tác giáo dục vận động thanh niên” (Lê Ngọc Dung, Hồ Bá Thông, 2004). 8
- “Cách thức cha mẹ quan hệ với con cái và hành vi lệch chuẩn của trẻ”(Lưu Song Hà, 2008). - “Bạo lực học đường ở Việt Nam hiện nay nhìn từ góc độ tâm lý học” (Nguyễn Thị Thanh Bình, Nguyễn Thị Mai Lan - 2013). - “Bạo lực học đường ở Hà Nội: Thực trạng và giải pháp” (Đăng Doanh, Tạp chí Lao động và xã hội. Số. 412. -tr. 35-37, 2011). Ngoài ra, có khá nhiều hội thảo khoa học liên quan đến BLHĐ như: “Thực trạng và giải pháp ngăn chặn bạo lực học đường trong trường phổ thông” tại trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh, năm 2015 và hội thảo “Trường học an toàn, thân thiện và bình đẳng - Thực trạng và giải pháp” diễn ra tại Hà Nội ngày 26/11, Viện nghiên cứu Y - Xã hội phối hợp với tổ chức từ thiện Plan Việt Nam đã công bố kết quả nghiên cứu về bạo lực giới trong trường học. Nghiên cứu được thực hiện từ tháng 3 đến tháng 9/2014 với 3.000 học sinh của 30 trường THCS, THPT trên địa bàn Hà Nội, sử dụng phương pháp bảng hỏi và phỏng vấn sâu. Kết quả cho thấy, khoảng 80% học sinh cho biết từ trước đến nay đã bị bạo lực giới trong trường học ít nhất một lần, 71% bị bạo lực trong vòng 6 tháng qua. Trong đó, bạo lực tinh thần (mắng chửi, đe dọa, bắt phạt, đặt điều, sỉ nhục...) chiếm tỷ lệ cao nhất 73%, bạo lực thể chất (tát, đá, xô đẩy, kéo tóc, bạt tai, đánh đập...) là 41% và bạo lực tình dục chiếm 19%. Mức độ an toàn ở nhà trường được HS đánh giá rất thấp, chỉ 16% HS nữ và 19% HS nam cho rằng luôn an toàn trong khuôn viên trường học, nhà vệ sinh được coi là nơi kém an toàn nhất. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu nêu trên đã đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau của vấn đề bạo lực học đường như: những vấn đề tâm lý của trẻ có hành vi gây hấn; hậu quả của bạo lực học đường đối với gia đình, nhà trường và chính bản thân học sinh, thực trạng, nguyên nhân và giải pháp… Tuy nhiên, vẫn còn thiếu những công trình đi sâu nghiên cứu về hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ và quản lý hoạt động giáo dục phòng ngừa BLHĐ ở trường THCS. Chúng tôi nhận thấy đây là một vấn đề cần được tiếp tục nghiên cứu một cách đầy đủ hơn. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 9
1.2.1. Khái niệm quản lý - Pall Hersey và Ken Blanc Hard trong cuốn “Quản lý nguồn nhân lực” xem xét “Quản lý như là một quá trình làm việc cùng và thông qua các cá nhân, các nhóm cũng như các nguồn lực khác để hình thành các mục đích của tổ chức” [14; tr. 52]. Theo Harol Koontz trong tác phẩm “Những vấn đề cốt lõi của quản lý” đã được dịch ra tiếng Việt Nam của nhà xuất bản khoa học kỹ thuật Hà Nội năm 1992 thì: “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của tổ chức”9. Theo lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê Nin: “Quản lý xã hội một cách khoa học là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đối với toàn bộ hay những hệ thống xã hội. Trên cơ sở vận dụng đúng đắn những quy luật và xu hướng khách quan vốn có của nó nhằm đảm bảo cho nó hoạt động và phát triển tối ưu theo mục đích đặt ra”. Theo C.Mác: “Quản lý là loại lao động sẽ điều khiển mọi quá trình lao động phát triển xã hội”10. Theo F.W.Taylor - người đầu tiên nghiên cứu quá trình lao động trong tổng bộ phận của nó, nêu ra hệ thống tổ chức lao động nhằm khai thác tối đa thời gian lao động, sử dụng hợp lý nhất công cụ và phương tiện lao động nhằm tăng năng suất lao động. Ông cho rằng: “Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng, chính xác cái gì cần làm và làm cái đó thế nào bằng phương pháp tốt nhất và rẻ nhất”. Theo tác giả Hà Sỹ Hồ thì: “Quản lý là một quá trình hoạt động có định hướng, có tổ chức, lựa chọn trong các tác động có thể dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã định” 6. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến những người lao động (khách thể quản lý) nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến” 15. Với cách hiểu quản lý là quản lý tổ chức của con người, hoạt động của con 10