Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực dạy học

Chia sẻ: Tiểu Ngư | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:132

Thêm vào BST

Báo xấu

32
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động TCM, luận văn đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động TCM ở Trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực dạy học nhằm đáp ứng các mục tiêu giáo dục hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực dạy học

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC HỒ TIẾN ĐẠT QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TIỀN PHONG, HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC HỒ TIẾN ĐẠT QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TIỀN PHONG, HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.140114 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ BÍCH LIÊN HÀ NỘI - 2020
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn tới các cán bộ quản lý, giảng viên, nhân viên trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội, các thầy, cô giáo đã tận tình giảng dạy, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn ông Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng, TTCM và GV trường THPT Tiền Phong đã tham gia đóng góp ý kiến, cung cấp thông tin cho tôi trong suốt thời gian nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã động viên giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới: TS. Nguyễn Thị Bích Liên - người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Trong thời gian học tập tại trường và được sự tận tình giảng dạy, hướng dẫn của các thầy, các cô đã giúp tôi nhận thức rõ hơn vai trò của người CBQL và hoạt động dạy học của người GV trong nhà trường. Xin chân thành cảm ơn thầy, cô đã đào tạo và nâng bước cho các thế hệ học viên tự tin khẳng định những thành quả giáo dục của họ trong ngày mai! Do khả năng có hạn, luận văn khó có thể tránh khỏi những hạn chế. Kính mong nhận được sự đóng góp, chỉ bảo của các thầy cô trong hội đồng khoa học, bạn bè và đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, ngày tháng năm 2020 Tác giả Hồ Tiến Đạt i
DANH MỤC NHỮNG CỤM TỪ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ BGH Ban giám hiệu CB Cán bộ CBQL Cán bộ quản lý CM Chuyên môm DH Dạy học GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh HT Hiệu trưởng KTĐG Kiểm tra đánh giá NCM Nhóm chuyên môn NL Năng lực NLDH Năng lực dạy học NV Nhân viên PPDH Phương pháp dạy học QLGD Quản lý giáo dục SKKN Sáng kiến kinh nghiệm TCM Tổ chuyên môn TTCM Tổ trưởng chuyên môn THPT Trung học phổ thông ii
MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục những cụm từ viết tắt ....................................................................... ii Danh mục các bảng ........................................................................................ viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC ....................................... 6 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 6 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về hoạt động tổ chuyên môn ............... 6 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường phổ thông .............................................................. 8 1.2. Các khái niệm cơ bản............................................................................. 11 1.2.1. Quản lý và quản lý nhà trường...................................................... 11 1.2.2. Năng lực dạy học và phát triển năng lực dạy học ......................... 13 1.2.3. Tổ chuyên môn và quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên trung học phổ thông ..... 15 1.3. Hoạt động tổ chuyên môn ở trƣờng trung học phổ thông theo hƣớng phát triển năng lực dạy học.............................................................. 18 1.3.1. Năng lực dạy học của giáo viên trường trung học phổ thông....... 18 1.3.2. Đổi mới hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ..................................................................................... 20 1.3.3. Thuận lợi và khó khăn trong tổ chức các hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ............................. 23 1.4. Quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hƣớng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên trung học phổ thông .......................................... 25 1.4.1. Phân cấp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học cho giáo viên ở trường trung học phổ thông ...... 25 iii
1.4.2. Nội dung quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ở trường trung học phổ thông ............................ 27 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động của tổ chuyên môn theo hƣớng phát triển năng lực dạy học............................................. 37 1.5.1. Trình độ, năng lực quản lý của Hiệu trưởng ................................. 37 1.5.2. Năng lực chuyên môn, năng lực quản lý của tổ trưởng chuyên môn ............................................................................................. 38 1.5.3. Năng lực chuyên môn và sự ủng hộ của các giáo viên trong tổ chuyên môn............................................................................................... 39 1.5.4. Điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị trường học ............................ 39 1.5.5. Sự thay đổi của thành tố của chương trình giáo dục..................... 39 Kết luận chƣơng 1 ......................................................................................... 43 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO GIÁO VIÊN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TIỀN PHONG, HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI.....................................44 2.1. Đặc điểm địa bàn và khách thể nghiên cứu ......................................... 44 2.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội của huyện Mê Linh, Hà Nội ..... 44 2.1.2. Công tác chỉ đạo, quan tâm của các ban, ngành đến công tác giáo dục của nhà trường, địa phương...................................................... 44 2.1.3. Khái quát quá trình phát triển giáo dục của Trường Trung học phổ thông Tiền Phong huyện Mê Linh thành phố Hà Nội............... 44 2.2. Tổ chức và phƣơng pháp nghiên cứu thực trạng ................................ 48 2.2.1. Mục đích khảo sát ......................................................................... 48 2.2.2. Nội dung khảo sát ......................................................................... 49 2.2.3. Đối tượng khảo sát ........................................................................ 49 2.2.4. Phương pháp khảo sát ................................................................... 49 2.2.5. Thang đánh giá .............................................................................. 50 2.3. Thực trạng năng lực dạy học của giáo viên Trƣờng Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ...................... 51 iv
2.3.1. Thực trạng năng lực xây dựng kế hoạch dạy học của giáo viên ........ 51 2.3.2. Thực trạng năng lực đảm bảo kiến thức, chương trình môn học ....... 54 2.3.3. Thực trạng năng lực sử dụng các phương tiện, vận dụng các phương pháp dạy học .............................................................................. 55 2.3.4. Thực trạng năng lực xây dựng môi trường học tập của giáo viên ..... 56 2.3.5. Thực trạng năng lực quản lý hồ sơ dạy học của giáo viên ........... 57 2.3.6. Thực trạng năng lực kiểm tra đánh giá ......................................... 58 2.4. Thực trạng hoạt động tổ chuyên môn ở Trƣờng trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ............................. 61 2.4.1. Thực trạng mức độ thực hiện các hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ở Trường trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ................... 61 2.4.2. Thực trạng những thuận lợi và khó khăn khi tổ chức hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội .............................................................................................. 63 2.5. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hƣớng phát triển năng lực dạy học ở Trƣờng Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội .............................................................. 66 2.5.1. Thực trạng xây dựng kế hoạch hoạt động chuyên môn của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ................ 66 2.5.2. Thực trạng tổ chức thực hiện hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội..................................... 69 2.5.3. Thực trạng chỉ đạo thực hiện các hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ................... 72 2.5.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội .............................................................................................. 74 v
2.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hƣớng phát triển năng lực dạy học của giáo viên ở Trƣờng Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ......................... 76 2.6.1. Trình độ, năng lực quản lý của Hiệu trưởng ................................. 76 2.6.2. Năng lực chuyên môn, năng lực quản lý của tổ trưởng chuyên môn ............................................................................................. 76 2.6.3. Năng lực chuyên môn và sự ủng hộ của các giáo viên trong tổ chuyên môn ......................................................................................... 77 2.6.4. Điều kiện cơ sở vật chất và thiết bị trường học ............................ 77 2.7. Đánh giá chung về thực trạng ............................................................... 78 2.7.1. Điểm mạnh .................................................................................... 78 2.7.2. Điểm yếu ....................................................................................... 79 Kết luận chƣơng 2 ......................................................................................... 80 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC CHO GIÁO VIÊN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TIỀN PHONG, HUYỆN MÊ LINH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI.....................................81 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ............................................................... 81 3.1.1. Đảm bảo tính khoa học ................................................................. 81 3.1.2. Đảm bảo tính đồng bộ ................................................................... 81 3.1.3. Đảm bảo tính kế thừa .................................................................... 81 3.1.4. Đảm bảo tính khả thi ..................................................................... 82 3.1.5. Đảm bảo tính hiệu quả .................................................................. 82 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hƣớng phát triển năng lực dạy học của giáo viên ở Trƣờng Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội ............................. 82 3.2.1. Tổ chức bồi dưỡng giáo viên phát triển năng lực dạy học theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 ........................................... 82 3.2.2. Tổ chức bồi dưỡng năng lực quản lý cho tổ trưởng chuyên môn...... 85 vi
3.2.3. Tổ chức hoạt động sinh hoạt tổ chuyên môn theo nghiên cứu bài học ..................................................................................................... 89 3.2.4. Xây dựng các tiêu chí đánh giá năng lực dạy học giáo viên và tổ chức đánh giá theo tổ chuyên môn................................................. 92 3.2.5. Xây dựng nhà trường và tổ chuyên môn thành một tổ chức không ngừng học hỏi và đảm bảo chất lượng ......................................... 95 3.3. Khảo nghiệm về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp.......... 99 3.3.1. Khảo nghiệm về tính cấp thiết .................................................... 100 3.3.2. Khảo nghiệm về tính khả thi ....................................................... 101 3.3.3. Mối tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ............................................................................................... 102 Kết luận chƣơng 3 ....................................................................................... 104 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 108 PHỤ LỤC vii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Năng lực dạy học của giáo viên trung học phổ thông ................ 18 Bảng 2.1: Đội ngũ cán bộ quản lý ............................................................... 46 Bảng 2.2: Các tổ chuyên môn và tổ viên qua các năm học ........................ 46 Bảng 2.3: Số lớp và giáo viên của trường theo môn học ............................ 47 Bảng 2.4: Kết quả khảo sát thực trạng năng lực xây dựng kế hoạch dạy học của GV .......................................................................... 51 Bảng 2.5: Kết quả khảo sát năng lực đảm bảo kiến thức, chương trình môn học của GV ......................................................................... 54 Bảng 2.6: Kết quả khảo sát năng lực sử dụng các phương tiện, vận dụng các phương pháp dạy học của GV ..................................... 55 Bảng 2.7: Kết quả khảo sát thực trạng năng lực xây dựng môi trường học tập của giáo viên .................................................................. 56 Bảng 2.8: Kết quả khảo sát thực trạng năng lực quản lý hồ sơ dạy học của GV ........................................................................................ 57 Bảng 2.9: Kết quả khảo sát năng lực kiểm tra, đánh giá của GV ............... 58 Bảng 2.10: Kết quả khảo sát thực trạng năng lực của giáo viên trong việc kiểm tra, đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực ...................................................................................... 59 Bảng 2.11: Kết quả khảo sát mức độ thực hiện các hoạt động chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ............................. 61 Bảng 2.12: Những yếu tố ảnh hưởng thuận lợi và khó khăn khi tổ chức hoạt động chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học .... 64 Bảng 2.13: Kết quả khảo sát về công tác lập kế hoạch hoạt động TCM theo hướng phát triển năng lực dạy học ..................................... 67 Bảng 2.14: Kết quả khảo sát về công tác tổ chức hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ............................. 69 Bảng 2.15: Kết quả khảo sát công tác chỉ đạo thực hiện các hoạt động của tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học của BGH và TTCM .................................................................... 72 Bảng 2.16: Kết quả khảo sát công tác kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kế hoạch hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ......................................................................... 74 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết của các biện pháp ....... 100 Bảng 3.2: Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp .......... 100 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Quốc Hội khóa XI đã ban hành Luật giáo dục trong đó chỉ rõ: “Mục tiêu giáo dục là đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện,… hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [22]. Nghị quyết số 29-NQ/TW Hội nghị Trung ương 8 khóa XI của Đảng đã đề rõ mục tiêu: Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân [1]. Hiện nay thế giới đang chuyển mình vào nền cách mạng công nghiệp 4.0 với xu hướng tự động hóa và trao đổi dữ liệu cao trong công nghệ sản xuất. Nó bao gồm các hệ thống thực tế ảo, internet kết nối vạn vật, điện toán đám mây… Nền công nghiệp 4.0 đem lại rất nhiều cơ hội cũng như không ít thách thức cho đất nước ta nói chung cũng như nền giáo dục của nước nhà. Để bắt kịp với xu thế phát triển của thế giới chúng ta cần định vị một cách cụ thể cách thức, phương pháp của đổi mới căn bản, toàn diện GD và ĐT. Theo đó, sự thay đổi về quan niệm, tư duy của quá trình dạy và học là một trong những yếu tố then chốt để tiến tới đổi mới căn bản và toàn diện nền giáo dục nói chung và đổi mới theo hướng giáo dục 4.0 nói riêng. Đối với quá trình dạy, cần chuyển từ truyền thụ kiến thức sang hình thành phẩm chất và phát triển năng lực người học hay là tổ chức một nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp; chuyển phát triển GD và ĐT từ chủ yếu theo số lượng sang chú trọng cả số lượng, chất lượng và hiệu quả; chuyển từ chỉ chú trọng giáo dục nhân cách nói chung sang kết hợp giáo dục nhân cách với phát huy tốt nhất tiềm năng cá nhân; chuyển từ quan niệm cứ có kiến thức là có năng lực sang quan niệm kiến thức chỉ là yếu tố quan trọng của năng lực. 1
Trong những năm vừa qua việc bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ cán bộ quản lý và GV ở trường THPT đã và đang được chú trọng. Tuy nhiên với đội ngũ TTCM vẫn chưa có nhiều sự quan tâm thỏa đáng, chưa có nhiều tài liệu mang tính đặc thù để bồi dưỡng, các lớp bồi dưỡng chưa nhiều. Trước yêu cầu thực tiễn hiện nay việc đào tạo, bồi dưỡng năng lực quản lý cho đội ngũ TTCM là vấn đề cấp thiết, đó cũng là một trong những giải pháp mang tính đột phá nhằm nâng cao chất lượng giáo dục tại các nhà trường. Để nâng cao chất lượng giáo dục ngoài Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng thì TTCM đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc nâng cao và đảm bảo chất lượng giáo dục trong nhà trường Quản lý hoạt động TCM nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập là vấn đề quan trọng và cấp thiết trong giai đoạn đổi mới giáo dục hiện nay nhằm phát huy năng lực chủ động sáng tạo của HS. Xuất phát từ những lý do trên, tác giả tiến hành nghiên cứu đề tài: “Quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực dạy học”. 2. Mục đ ch nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý hoạt động TCM đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động TCM ở Trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội theo hướng phát triển năng lực dạy học nhằm đáp ứng các mục tiêu giáo dục hiện nay. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động của TCM ở trường THPT. 3. . ối tư ng nghiên cứu Quản lý hoạt động TCM theo hướng phát triển NLDH ở Trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. 2
4. Câu hỏi nghiên cứu Thực trạng quản lý hoạt động TCM theo theo hướng phát triển NLDH ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội hiện nay ra sao? Hoạt động TCM ở Trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội đang đặt ra những vấn đề gì cho nhà quản lý và có thể đề xuất các biện pháp quản lý như thế nào để giải quyết các vấn đề đó? Những biện pháp nào góp phần nâng cao năng lực quản lý hoạt động TCM theo theo hướng phát triển NLDH ở Trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh hiện nay? 5. Giả thuyết nghiên cứu Công tác quản lý hoạt động TCM của Trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội đã đạt được những kết quả nhất định, về cơ bản thực hiện được các yêu cầu giáo dục của nhà trường. Tuy nhiên, trước yêu cầu về đổi mới giáo dục hiện nay công tác quản lý TCM còn gặp khó khăn, đặc biệt là NLDH của giáo viên. Vì vậy, nếu có các biện pháp quản lý hoạt động TCM theo hướng phát triển NLDH thì sẽ nâng cao được chất lượng hoạt động của TCM, qua đó góp phần phát triển NLDH của GV đáp ứng yêu cầu giáo dục hiện nay. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận quản lý hoạt động của TCM trong trường THPT theo phát triển NLDH. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lý hoạt động của TCM Trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động của TCM trong Trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội theo phát triển NLDH. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu Không gian: Trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. 3
Giới hạn thời gian: Trong 03 năm học: 2017-2018, 2018-2019, 2019-2020. Đối tượng khảo sát: Ban giám hiệu, Tổ trưởng chuyên môn, Giáo viên. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu Các bước phân tích kết nối các nội dung của đề tài sẽ bắt đầu từ việc làm rõ cơ sở lý luận về quản lý hoạt động TCM ở trường THPT theo hướng phát triển NLDH, từ đó xác định cách tiếp cận thực tiễn gắn với thực trạng quản lý hoạt động TCM theo theo hướng phát triển NLDH ở trường THPT Tiền Phong, huyện Mê Linh, Hà Nội; nêu rõ sự cần thiết; các yếu tố tác động; xác định những điểm nghẽn, những yếu tố trọng tâm then chốt ảnh hưởng đến hoạt động quản lý TCM theo hướng phát triển NLDH; trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường quản lý hoạt động TCM theo hướng phát triển NLDH ở đơn vị công tác. 8.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận - Phương pháp phân loại, sắp xếp các tài liệu, thông tin đa dạng thu thập được từ các nguồn, các tài liệu, thành hệ thống theo logic có kết cấu chặt chẽ giúp phát hiện các quy luật phát triển của đối tượng để xây dựng lý thuyết hoàn chỉnh giúp hiểu biết đối tượng đầy đủ và sâu sắc. - Phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê các số liệu có được từ thống kê các tài liệu về nội dung có liên quan đến đề tài để đánh giá tình hình thực tiễn để đưa ra các ưu điểm, hạn chế, từ đó có thể đưa ra các giải pháp, kiến nghị. 8.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn * Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi * Phỏng vấn - Đối tượng phỏng vấn: các nhà cán bộ quản lý, tổ trưởng tổ chuyên môn, giáo viên trong trường. - Nội dung phỏng vấn liên quan đến những đánh giá về tác động, hiệu quả, nội dung, quá trình xây dựng và thực thi hoạt động quản lý chuyên môn trong nhà trường nhằm phát triển NLDH. 4
* Phương pháp quan sát, thu thập dữ liệu từ thực tiễn hoạt động TCM và công tác quản lý hoạt động TCM ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong đặc biệt nhấn mạnh vào hiệu quả thông qua phát triển NLDH ở nhà trường. 8.3. Các phương pháp khác - Đề tài sẽ sử dụng một số kỹ thuật thống kê đơn giản (tỷ lệ, tần suất, trung bình…) để phân tích số liệu. - Phần mềm chính được sử dụng cho các thống kê đơn giản là Excel. - Luận văn cũng sẽ sử dụng công cụ tra cứu trực tuyến thông qua mạng Internet để phục vụ cho việc tìm kiếm thông tin, tư liệu, các nguồn tư liệu, cơ sở dữ liệu và nguồn số liệu. - Luận văn sẽ sử dụng các nguồn tư liệu sẵn có của Đảng và Nhà nước, tư liệu của Bộ Giáo dục và Đào tạo, của các cá nhân có liên quan đến nội dung luận văn. 9. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, khuyến nghị, luận văn có cấu trúc 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động tổ chuyên môn ở Trường Trung học phổ thông theo hướng phát triển năng lực dạy học. Chương 2. Thực trạng quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo theo hướng phát triển năng lực dạy học ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. Chương 3. Biện pháp quản lý hoạt động tổ chuyên môn theo hướng phát triển năng lực dạy học ở Trường Trung học phổ thông Tiền Phong, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội. 5
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG TỔ CHUYÊN MÔN Ở TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO HƢỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC DẠY HỌC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về hoạt động tổ chuyên môn Trong tác phẩm: “Phương pháp lãnh đạo và quản lý nhà trường hiệu quả” do Nguyễn Kiên Trường và nhóm dịch giả biên dịch đã đưa ra lý luận về quản lý nhà trường: “Vấn đề cải tiến và thực hiện hiệu quả các hoạt động tổ chức trong giảng dạy và học tập trong nhà trường để cải tiến trường học đề xuất hành động” [24, tr.134]. Xu KhômLinxki (1918 - 1970) và A.X.Makarenko (1888 - 1939) đều là các nhà giáo dục học hàng đầu của Xô viết đã khẳng định rằng: “Kết quả toàn bộ hoạt động quản lý của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý hoạt động giảng dạy của đội ngũ GV” [27, tr.28]. Muốn xây dựng đội ngũ GV, HT phải có quyền lựa chọn đội ngũ GV cho nhà trường, phân công nhiệm vụ hợp lý cho GV thông qua TCM. Trong trường học, các GV dạy cùng môn hoặc các môn học trong một l nh vực nhất định được tổ chức thành các TCM nhằm tạo điều kiện để cùng sinh hoạt, trao đổi kinh nghiệm nâng cao năng lực giảng dạy [30]. Theo Johnson [30] và Sparks [31] cho rằng: TCM là một tổ chức trong trường học, nơi tập hợp GV dạy cùng môn hoặc các môn học trong một l nh vực nhất định nhằm tạo điều kiện để họ cùng sinh hoạt, trao đổi kinh nghiệm nâng cao năng lực giảng dạy. Johnson 2003) khẳng định: chỉ khi GV hoạt động trong TCM mới có thể nâng cao trình độ CM, cam kết cải thiện tình hình học tập của HS và đáp ứng các yêu cầu của xã hội. Trách nhiệm của TCM là trách nhiệm đối với việc nâng cao kết quả học tập của HS. Johnson 6
cũng chỉ ra rằng một TCM hoạt động có hiệu quả là nơi GV tiếp nhận được những kiến thức mới về dạy học, giúp họ nâng cao kết quả học tập của HS và tạo điều kiện để quản lý được các hoạt động dạy học trong nhà trường. Aguilar và Sparks chỉ ra những đặc trưng của một TCM hoạt động có hiệu quả bao gồm: 1) Các thành viên trong TCM cần hiểu mục đích tại sao có TCM và mục đích đó được hiểu là để h trợ, học hỏi lẫn nhau, cùng nhau xác định những cách thức tốt nhất giúp HS học tập đạt kết quả cao; 2) Có môi trường học tập an toàn, h trợ nhau, có quyền được thử và sai; được giúp đỡ để sửa sai, mọi thắc mắc được giải đáp; 3) Chấp nhận các ý tưởng khác nhau, tin tưởng và lắng nghe nhau; 4) TTCM hay người lãnh đạo TCM là người biết lắng nghe, chia s và h trợ các thành viên trong nhóm. Để có một TCM hoạt động hiệu quả, cần có sự lãnh đạo chính thức, h trợ của các thành viên và của người lãnh đạo, tinh thần trách nhiệm và hợp tác Gallimore & Ermeling, 2010) [31]; [28]. Vai trò đặc biệt quan trọng đến hoạt động của TCM thuộc về HT. Các tác giả Harris & Muijs [29], Sparks [31] đã chỉ ra HT cần xây dựng và phát triển các TCM thông qua: 1) Chia s viễn cảnh của nhà trường với GV; 2) Xây dựng và phát huy vai trò lãnh đạo của GV; 3) Xây dựng môi trường làm việc hiệu quả trong nhà trường; 4) Lãnh đạo quá trình dạy học; 5) Quản lý, chỉ đạo, đánh giá các hoạt động của TCM; 6) Phân quyền cho TTCM để tổ chức, quản lý hoạt động của TCM. Như vậy, Hiệu trưởng cần phải có kiến thức, kỹ năng lãnh đạo, có năng lực h trợ và là hình mẫu của sự hợp tác, lắng nghe, kết nối và chia s đồng thời biết huấn luyện, tư vấn cho GV về kỹ năng dạy học để nâng cao thành tích học tập của HS, giải quyết các vấn đề trong thực tiễn nảy sinh 7
Weston [32] chỉ ra các chức năng chính của TTCM là: 1) Đưa ra định hướng chiến lược và phát triển môn học gồm: mục tiêu chiến lược và kế hoạch phát triển môn học, các chỉ dẫn dạy học môn học; 2) Lãnh đạo, chỉ đạo hoạt động dạy học, chất lượng dạy học, thu thập thông tin, đánh giá kết quả dạy học và có kế hoạch điều chỉnh; 3) Lãnh đạo và quản lý TCM, GV; đảm bảo mối kết hợp và tích hợp giữa các môn học, nhóm CM; tổ chức dự giờ, làm việc hợp tác trong tổ; 4) Tuyển dụng và phát triển đội ngũ GV, chia s thông tin và các nguồn lực dạy học, đảm bảo đủ GV cho các lớp, có kinh phí cho TCM hoạt động, tạo môi trường làm việc và h trợ GV tr . Tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc đã đưa ra vấn đề “đội công tác” trong một tổ chức. Đây cũng là nội dung quan trọng trong tổ chức và hoạt động của TCM trong nhà trường. Theo đó, “Tính hiệu nghiệm của đội công tác được xác định dựa trên hai “kết cục” - đầu ra, kết quả của hoạt động sản xuất/dịch vụ và sự thỏa mãn của cá nhân [10, tr.227]. Tính hiệu nghiệm thể hiện qua các yếu tố: cấu trúc tổ chức, chiến lược, môi trường, văn hóa, chế độ khen thưởng, hoạt động của các “nhóm” trong tổ chức. Theo đó, HT phải thay đổi cách quản lý cho phù hợp mô hình “đội công tác”. Các TTCM sẽ tham mưu giúp HT quản lý các hoạt động, HT phải xác định được kết quả hoạt động của TCM, phải tổ chức TCM phù hợp, xác định chiến lược phát triển TCM cũng như tạo điều kiện cho TCM, nhóm CM hoạt động hiệu quả. 1.1. . Các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động tổ chuyên môn trong nhà trường phổ thông Đã có rất nhiều công trình nghiên cứu quản lý hoạt động TCM ở trường THPT, tuy nhiên việc thực hiện các nghiên cứu này cũng không hề đơn giản vì thực chất mục tiêu cuối cùng của công tác quản lý hoạt động TCM là nâng cao chất lượng dạy học của GV THPT. Hiệu trưởng XuKhômLinxki [27] đã tổng kết được những thành công 8
cũng như thất bại của mình. Cũng như nhiều tác giả khác ông đã đưa ra một số biện pháp quản lý trường THPT như: sự phân công hợp lý, sự phối hợp chặt chẽ giữa Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng phụ trách công tác CM. Trong đó, thống nhất vai trò lãnh đạo toàn diện của HT. Trong thực tế quản lý ngoài HT còn có người Phó HT, đặc biệt ở trường THPT là phó hiệu trưởng phụ trách hoạt động CM. Dù cả hai cùng hướng đến mục tiêu chung của nhà trường, nhưng làm sao để HT và Phó HT thực hiện tốt nhất nhiệm vụ quản lý CM một cách hiệu quả, ăn khớp, không bị “trồng chéo”, bị “lệch” nhau để để huy động tốt nhất sức mạnh của tập thể GV đưa giáo dục nhà trường ngày các phát triển đi lên. Johnson cho rằng trong các hoạt động của TCM người quản lý cần đặc biệt quan tâm đến: 1) Xác định các cản trở trong việc dạy và học của nhà trường trên cơ sở thu thập thông tin về thực tế dạy học, xem xét kết quả học tập và rèn luyện của HS trong mối quan hệ với việc dạy học, thái độ, hành vi của GV và nhân viên nhà trường; 2) Xây dựng kế hoạch và chương trình hành động để khắc phục hạn chế, trở ngại trong quá trình dạy học; 3) Xây dựng và triển khai các dự án, đó là: các dự án ngắn hạn để thực hiện mục tiêu khắc phục hạn chế của hoạt động dạy và học. Các dự án ngắn hạn này giúp GV tập trung mọi cố gắng n lực và thời gian vào một số mục tiêu và qua các dự án để đạt đến mục tiêu cuối cùng; (4) Xây dựng nhóm hành động giúp nâng cao thành tích học tập của HS và xây dựng cộng đồng phát triển CM. Việc phát triển CM được Johnson khuyên là cần thực hiện qua nhiều hình thức như: làm việc nhóm nhỏ, qua mạng online, seminar, hội thảo, huấn luyện, đào tạo CM, thảo luận bài học, đánh giá đồng nghiệp, viết bài chia s kinh nghiệm, kiến thức, quan sát giờ dạy… 5) H trợ GV trong công tác CM và vật chất, tinh thần để GV yên tâm công tác [30]. 9
Một TCM hoạt động có hiệu quả, sự cần thiết phải quản lý hoạt động của TCM và nội dung quản lý hoạt động của TCM thì các nhà giáo dục còn bàn nhiều yêu cầu đối với người lãnh đạo là HT và TTCM, người lãnh đạo này quyết định hoạt động của TCM qua đó tác động trực tiếp và gián tiếp đến việc dạy và học của GV và HS [30]; [31]; [32]. Đã có nhiều tài liệu nghiên một cách toàn diện về vai trò, vị trí, nhiệm vụ, tổ chức quá trình dạy học… đều thể hiện được việc phát triển NLDH sẽ quyết định đến sự thành công về việc thực hiện chương trình giáo dục mới. Trong đó thể hiện rõ đổi mới nội dung và biện pháp tổ chức dạy học, chú trọng tới việc lấy HS làm trung tâm, quan tâm tới các biện pháp quản lý hoạt động dạy học, trang thiết bị cơ sở vật chất, phương tiện dạy học phục vụ cho việc thực hiện mục tiêu giáo dục. Các tác giả tiêu biểu như Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Quốc Bảo,… Còn tác giả Phạm Viết Vượng đánh giá quản lý CM là một khoa học và một nghệ thuật. “Trong QLGD, điều quan trọng nhất là quản lý CM” và “tổ chức tốt việc tự giám sát, tự kiểm tra của các bộ phận, các TCM là biện pháp quản lý tốt và có hiệu quả nhất” [26, tr.120-121]. Có thể thấy rằng, trong QLGD thì quản lý hoạt động TCM, mà ở đây là hoạt động dạy học được xem là khâu đặc biệt quan trọng, quyết định đến chất lượng giáo dục của nhà trường, vấn đề này đã được chú trọng quan tâm nghiên cứu nhằm nâng cao chất lượng dạy học trong nhà trường. Công việc chủ đạo của người TTCM là quản lý hoạt động dạy học. Vì vậy, có rất nhiều nghiên cứu đề cập đến hoạt động này như trong các giáo trình, công trình GD của Trường Đại học giáo dục, Đại học quốc gia Hà Nội, các luận văn thạc s chuyên ngành QLGD,… Có rất nhiều các luận văn thạc s chuyên ngành quản lý giáo dục viết về vấn đề hoạt động của TCM trong trường THPT như: Tác giả Trần Hiếu Hải cho rằng “Quản lý hoạt động của TCM là những 10