Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Phân tích thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Từ đó đánh giá những thành công và hạn chế trong quản lý chi NSNN nhằm đề ra những giải pháp hiệu quả giúp hoàn thiện quản lý chi NSNN tại địa phương này.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ MINH XUÂN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN – 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGUYỄN THỊ MINH XUÂN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. Bùi Như Hiển THÁI NGUYÊN – 2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong bài luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ bất kì học vị nào. Các thông tin tài liệu trình bày trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc. Tôi xin chịu trách nhiệm về toàn bộ nội dung luận văn này. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Minh Xuân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng nhất tới TS. Bùi Như Hiển cùng toàn thể các thầy cô giáo Trường Đại học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh, Đại học Thái Nguyên đã giảng dạy những kiến thức bổ ích cho tôi và đã tận tình chỉ bảo cũng như hướng dẫn cho tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành đề tài luận văn tốt nghiệp này. Tôi xin chân thành tới Ban lãnh đạo và toàn bộ các cán bộ, nhân viên Phòng Tài chính – Kế hoạch huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai đã nhiệt tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong khi thực hiện đề tài này. Cuối cùng, tôi xin trân trọng cám ơn gia đình, những người thân và bạn bè luôn động viên, ủng hộ và giúp đỡ cho tôi có thể thực hiện tốt luận văn. Luận văn là kết quả của quá trình làm việc và nghiên cứu miệt mài của tôi, tuy nhiên do hạn chế về mặt thời gian, khả năng và kinh nghiệm của bản thân, luận văn còn tồn tại nhiều thiếu sót và hạn chế. Kính mong các nhà khoa học và những độc giả quan tâm đến vấn đề nghiên cứu có những góp ý chân tình để luận văn được hoàn thiện hơn. Trân trọng cảm ơn! Tác giả luận văn Nguyễn Thị Minh Xuân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................vii DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ................................................................................ viii PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài luận văn .........................................................1 2. Tình hình nghiên cứu ..............................................................................................2 3. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................6 5. Phương pháp nghiên cứu .........................................................................................6 6. Những đóng góp của đề tài .....................................................................................7 7. Kết cấu luận văn ......................................................................................................7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN .................................... 8 1.1. Khái niệm về Ngân sách nhà nước và Quản lý chi Ngân sách nhà nước ............8 1.1.1. Khái niệm về Ngân sách nhà nước....................................................................8 1.1.2. Khái niệm về Quản lý chi ngân sách nhà nước .................................................9 1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ...................................................................................................................................10 1.2.1. Khái niệm Ngân sách nhà nước cấp huyện .....................................................10 1.2.2. Đặc điểm Ngân sách nhà nước cấp huyện ......................................................11 1.2.3. Vai trò của Ngân sách nhà nước cấp huyện ....................................................11 1.3. Mục tiêu và phân loại chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ............13 1.3.1. Mục tiêu chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ..............................13 1.3.2. Phân loại chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện .............................15 1.4. Nội dung Quản lý chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ..................17 1.4.1. Nguyên tắc Quản lý chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ............17 1.4.2. Nội dung quản lý chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ................18 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
iv 1.4.3. Các công cụ Quản lý chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ..........26 1.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến Quản lý chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện .........................................................................................................................29 1.5.1. Các nhân tố chủ quan ảnh hưởng đến Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ............................................................................................................29 1.5.2. Nhân tố khách quan ảnh hưởng đến Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện ............................................................................................................30 1.6. Cơ sở thực tiễn về quản lý chi ngân sách trên địa bàn cấp huyện .....................32 1.6.1. Kinh nghiệm về quản lý chi ngân sách trên địa bàn cấp huyện ......................32 1.6.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ...................................................................................35 CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP VÀ THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU ....................... 37 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................37 2.2. Phương pháp thu thập thông tin .........................................................................37 2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp .........................................................37 2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp ...........................................................37 2.3. Phương pháp tổng hợp xử lý thông tin...............................................................39 2.4. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................................39 2.4.1. Phương pháp so sánh.......................................................................................39 2.4.2. Phương pháp thống kê mô tả...........................................................................40 2.5. Chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................................40 2.5.1. Nhóm chỉ tiêu nghiên cứu về nội dung quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ...........................................................40 2.5.2. Nhóm chỉ tiêu nghiên cứu về các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ............................41 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN MƯỜNG KHƯƠNG, TỈNH LÀO CAI .. 42 3.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ......................................................................................................................42 3.1.1. Về điều kiện tự nhiên ......................................................................................42 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
v 3.1.2. Về điều kiện kinh tế xã hội .............................................................................42 3.2. Khái quát về chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ......................................................................................................................44 3.2.1. Bộ máy quản lý ...............................................................................................44 3.2.2. Thực trạng chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016 – 2018 .................................................................................46 3.3. Thực trạng Quản lý chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương ......................................................................................................................54 3.3.1. Lập dự toán Ngân sách nhà nước ....................................................................54 3.3.2. Chấp hành chi Ngân sách nhà nước ................................................................57 3.3.3. Quyết toán chi Ngân sách nhà nước................................................................59 3.3.4. Thanh tra, kiểm tra chi Ngân sách nhà nước tại huyện Mường Khương ........61 3.4. Thực trạng các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai .................................................................65 3.4.1. Các nhân tố chủ quan ......................................................................................65 3.4.2. Các nhân tố khách quan ..................................................................................66 3.5. Đánh giá về quản lý chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương ......................................................................................................................67 3.5.1. Kết quả đạt được .............................................................................................67 3.5.2. Những mặt hạn chế .........................................................................................68 3.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong Quản lý chi Ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương .................................................................................70 CHƯƠNG 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN Ở MƯỜNG KHƯƠNG, LÀO CAI ........................................................... 73 4.1. Phương hướng hoàn thiện Quản lý chi Ngân sách nhà nước huyện Mường Khương đến năm 2025 và những năm tiếp theo .......................................................73 4.2. Quan điểm và mục tiêu hoàn thiện Quản lý chi Ngân sách nhà nước huyện Mường Khương đến năm 2025 và những năm tiếp theo ..........................................74 4.3. Một số giải pháp hoàn thiện Quản lý chi Ngân sách nhà nước huyện Mường Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vi Khương đến năm 2025 và những năm tiếp theo .......................................................75 4.3.1 Hoàn thiện công tác lập, quyết định và chấp hành dự toán chi NSNN huyện .75 4.3.2 Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, công khai tài chính ........................77 4.3.3 Các giải pháp hỗ trợ khác .................................................................................79 4.4. Một số kiến nghị.................................................................................................84 4.4.1 Kiến nghị với nhà nước, quốc hội, chính phủ ..................................................84 4.4.2 Kiến nghị đối với chính quyền tỉnh Lào Cai và huyện Mường Khương .........84 4.4.3 Kiến nghị đối với Sở Tài chính – KBNN tỉnh Lào Cai ...................................86 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 87 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 88 PHỤ LỤC 01 ............................................................................................................ 91 PHỤ LỤC 02 ............................................................................................................ 93 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa HĐND Hội đồng nhân dân KBNN Kho bạc nhà nước KTXH Kinh tế - xã hội NSNN Ngân sách nhà nước UBND Ủy ban nhân dân XDCB Xây dựng cơ bản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
viii DANH MỤC BẢNG, SƠ ĐỒ Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về bộ máy quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ................................................................. 46 Bảng 3.2. Chi NSNN cho sự nghiệp kinh tế trên địa bàn huyện Mường hương, tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016 – 2018 ................................................................ 48 Bảng 3.3. Chi NSNN cho sự nghiệp giáo dục – đào tạo trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016 – 2018 ......................................... 51 Bảng 3.4. Chi NSNN cho sự nghiệp y tế trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016 – 2018 ................................................................ 52 Bảng 3.5. Chi NSNN cho hoạt động hành chính, Đảng đoàn thể trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai giai đoạn 2016 – 2018 ............................ 53 Bảng 3.7. Kết quả khảo sát về lập dự toán chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai .............................................................................. 56 Bảng 3.8. Kết quả khảo sát về chấp hành dự toán chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ................................................................. 59 Bảng 3. 9. Kết quả khảo sát về quyết toán chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai .............................................................................. 61 Bảng 3.11. Kết quả khảo sát về thanh tra, kiểm tra chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ................................................................. 63 Sơ đồ 3.1. Bộ máy quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai ............................................................................................. 44 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết nghiên cứu của đề tài luận văn Trong hệ thống tài chính của Quốc gia, ngân sách nhà nước (NSNN) là điều kiện vật chất quan trọng để thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước. Đồng thời NSNN là công cụ tài chính chủ yếu của Nhà nước để đảm bảo về mặt vật chất cho bộ máy nhà nước và thực hiện các chức năng nhiệm vụ mà Nhà nước đảm nhận. NSNN nói chung, chi NSNN nói riêng là công cụ vật chất quan trọng để nhà nước thực hiện các chức năng của mình trong điều tiết, phát triển KTXH. Trong phạm vi địa phương, quản lý tốt NSNN sẽ quyết định thực hiện thắng lợi nhiệm vụ phát triển KTXH được nhà nước cũng như chính quyền địa phương quan tâm. Trong những năm gần đây, việc bố trí nguồn vốn NSNN cho các lĩnh vực chi còn tồn tại nhiều tồn tại và bất cập, ví dụ như các khoản chi còn dàn trải, tính bao cấp chưa được xoá bỏ triệt để, hiệu quả đầu tư còn thấp; việc quản lý, sử dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản (XDCB) và chi tiêu ngân sách còn nhiều thất thoát, lãng phí; chi tiêu hành chính và chi ngân sách cho một số lĩnh vực như y tế, giáo dục chưa đáp ứng được nhu cầu cần thiết. Vì vậy, việc quản lý chi NSNN như thế nào đang là vấn đề được Đảng và Nhà nước ta hết sức coi trọng và quan tâm nhằm mục tiêu đáp ứng được yêu cầu của sự phát triển trong thời kỳ đổi mới và hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước. Yêu cầu chung đó cũng đòi hỏi mỗi địa phương cần phải tiếp tục hoàn thiện cơ chế quản lý chi NSNN ở địa phương. Việc tăng cường quản lý chi NSNN cấp huyện góp phần vào quản lý tốt tài chính nhà nước các cấp. Quản lý chi NSNN cấp huyện tốt tạo điều kiện để chính quyền cấp huyện hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị mà Nghị quyết HĐND đề ra, nhằm giữ vững trật tự an ninh trên địa bàn, không ngừng nâng cao đời sống nhân dân, thúc đẩy KTXH ngày một phát triển. Mường Khương là huyện vùng cao biên giới tỉnh Lào Cai: Phía Bắc và Tây Bắc giáp huyện Mã Quan và Hà Khẩu tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) với chiều dài 96 Km, có 2 cửa khẩu quốc gia đất liền là Sín Tẻn và Pha Long; do đó, có vị trí chiến lược quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ biên cương Tổ quốc. Hơn nữa, là một trong những huyện nghèo của tỉnh, quản lý chi NSNN lại càng trở nên quan Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
2 trọng, nhằm sử dụng nguồn NSNN cho những mục đích hợp pháp, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân, từ đó thúc đẩy kinh tế của huyện phát triển. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề nêu trên, học viên chọn đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai” để nghiên cứu làm luận văn thạc sĩ với mong muốn góp phần đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển KTXH trên địa bàn huyện Mường Khương nói riêng và địa bàn tỉnh Lào Cai nói chung. 2. Tình hình nghiên cứu Vấn đề quản lý chi NSNN cấp huyện nhận được nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu kinh tế. Trong quá trình nghiên cứu, tìm hiểu cho đề tài này, tác giả đã có cơ hội tiếp cận một số nghiên cứu tiêu biểu có chủ đề nghiên cứu gần với nghiên cứu của tác giả. Dưới đây là một số nghiên cứu tác giả đã tiếp cận được trong quá trình thực hiện luận văn. Bài báo “Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước cho giáo dục – đào tạo tại địa bàn huyện Phổ Yên, Thái Nguyên” đăng trên Tạp chi Khoa học & Công nghệ, Đại học Thái Nguyên 88 (12) của tác giả Đồng Văn Tân (2009) đã khảo sát, thu thập số liệu tại phòng Tài chính - Kế hoạch của huyện Phổ Yên, của Sở Tài chính tỉnh Thái Nguyên và sử dụng phương pháp thống kê so sánh giữa chi ngân sách cho giáo dục đào tạo qua các năm trên địa bàn huyện Phổ Yên. Tác giả phân tích Thực trạng lập và phân bổ dự toán chi NSNN cho giáo dục, đào tạo của huyện Phổ Yên thông qua nhiều nội dung để từ đó làm nổi bật một số tồn tại và hạn chế như mô hình và tổ chức bộ máy quản lý chi NSNN chưa có sự gắn chặt giữa kết quả hoạt động của hệ thống giáo dục – đào tạo với hệ thống ngân sách trong tỉnh; chưa coi trọng lập dự toán chi NSNN; chất lượng dự toán chưa cao; công khai dự toán ngân sách chưa nghiêm túc; phương pháp tính toán, phân bổ ngân sách cho giáo dục – đào tạo còn phức tạp; việc phân cấp cho các huyện quản lý, điều hành và cấp phát ngân sách trực tiếp cho các đơn vị trực thuộc Sở Giáo dục và Đào tạo đóng trên địa bàn huyện là chưa phù hợp; kết dư ngân sách chuyển sang năm tại một số đơn vị cơ sở tương đối lớn; hầu hết các đơn vị gửi quyết toán chậm so với quy định của Nhà nước; thẩm tra quyết toán kinh phí thường xuyên của NSNN cho giáo Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
3 dục – đào tạo còn chậm so với quy định; một số đơn vị sử dụng kinh phí chi thường xuyên không đúng mục đích, nhiều khoản chi không tuân theo tiêu chuẩn, định mức, thủ tục quy định, hạch toán khoản chi chưa đúng với mục lục NSNN hiện hành; việc sử dụng vốn đầu tư XDCB ngân sách cấp cho giáo dục – đào tạo còn lãng phí, thất thoát, kém hiệu quả. Nhờ phân tích rõ hạn chế và nguyên nhân, tác giả đưa ra góc nhìn cụ thể và chi tiết về thực trạng quản lý chi NSNN cho giáo dục - đào tạo và đề xuất một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN cho giáo dục – đào tạo tại địa bàn huyện Phổ Yên, Thái Nguyên. Luận văn của tác giả Nguyễn Ngọc Kiểm (2011) với đề tài “Quản lý chi ngân sách nhà nước cho đầu tư xây dựng cơ bản huyện Núi Thành” tại Trường Đại học Đà Nẵng nghiên cứu vấn đề quản lý chi NSNN ở một khía cạnh, là chi NSNN cho đầu tư XDCB. Tác giả đã nghiên cứu, phân tích có hệ thống, làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về chi NSNN cho đầu tư XDCB. Đồng thời, tác giả cũng phân tích thực trạng, đánh giá những kết quả đạt được, những mặt còn hạn chế và nguyên nhân quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam. Từ phân tích thực trạng, luận văn đưa ra các giải pháp và kiến nghị góp phần hoàn thiện quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB trên địa bàn huyện Núi Thành, tỉnh Quảng Nam nhằm chống thất thoát, lãng phí, nâng cao hiệu quả sử dụng vốn đầu tư XDCB từ NSNN như làm tốt công tác kế hoạch; tổ chức tốt công tác nghiệm thu và quản lý chất lượng công trình; nâng cao chất lượng kiểm soát thanh toán vốn đầu tư XDCB qua KBNN huyện; tăng cường quyết toán vốn đầu tư dự án XDCB hoàn thành; công khai quy trình quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB; hoàn thiện công tác kiểm tra, giám sát của các cơ quan quản lý nhà nước ở địa phương đối với quá trình chi NSNN cho đầu tư XDCB; tổ chức hợp lý bộ máy quản lý chi NSNN cho đầu tư XDCB trên địa bàn huyện; nâng cao trình độ và chất lượng đội ngũ cán bộ. Luận văn đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách nhà nước tại Thị xã Sơn Tây” của tác giả Lê Thị Kim Thư (2015) bảo vệ tại Trường Đại học Thăng Long, Hà Nội. Đề tài đã xác định được khung lý thuyết nghiên cứu về quản lý chi NSNN cấp huyện. Đồng thời, dựa trên những phân tích về thực trạng quản lý chi NSNN tại thị xã Sơn Tây, tác giả tiến hành đánh giá theo các tiêu chí, chỉ ra những Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
4 mặt đạt được, điểm yếu và nguyên nhân, từ đó đề ra những giải pháp và kiến nghị để hoàn thiện quản lý chi NSNN tại thị xã Sơn Tây như: Nâng cao chất lượng công tác dự báo; công tác chỉ đạo cần sát sao hơn; Phương án phân bổ ngân sách phải căn cứ vào nhu cầu thực tế của đơn vị và các lĩnh vực; Cải cách bộ máy hành chính, cải cách thủ tục hành chính, nâng cao vai trò trách nhiệm của từng cá nhân; Tiếp tục ứng dụng công nghệ thông tin, nâng cao nghiệp vụ chuyên môn qua công tác tập huấn. Đề tài sẽ là nguồn tài liệu tham khảo đối với các cơ quan quản lý ngân sách và cơ quan đơn vị sử dụng ngân sách, góp phần thiết thực vào việc hoàn thiện quản lý ngân sách huyện và nâng cao hiệu quả sử dụng NSNN. Tác giả Trương Thị Hiền (2016) trong luận văn “Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc” tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã nêu lên thực trạng công tác thu- chi ngân sách huyện Bình Xuyên từ khâu lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán, kiểm tra và giám sát việc chấp hành ngân sách huyện. Ngoài ra, tác giả cũng nghiên cứu và tìm ra nguyên nhân, hạn chế của quản lý ngân sách huyện trong thời gian qua và từ đây đưa ra các định hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý NSNN huyện trong thời gian tới. Tác giả Vũ Thị Thu Giang (2017) trong luận văn “Quản lý chi ngân sách nhà nước tại huyện Tứ Kỳ, tỉnh Hải Dương” tại Trường Đại học Thương mại, Hà Nội đã đi sâu tìm hiểu vấn đề quản lý chi NSNN cấp huyện và áp dụng tại địa phương nơi tác giả sinh sống và công tác. Luận văn hướng tới mục tiêu là đề xuất được các giải pháp phù hợp để hoàn thiện quản lý chi NSNN của huyện Tứ Kỳ nhằm nâng cao hiệu quả của NSNN cấp huyện trong giai đoạn hiện nay. Do đó, tác giả thực hiện luận văn với các nội dung như hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản về quản lý chi NSNN; Phân tích và làm rõ những kết quả đạt được và những hạn chế trong quản lý chi NSNN của huyện Tứ Kỳ trong những năm qua, đồng thời tìm ra nguyên nhân của những hạn chế này; Đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN của huyện Tứ Kỳ. Luận án Tiến sĩ Quản lý Kinh tế của tác giả Lê Văn Nghĩa bảo vệ thành công tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh với đề tài mang tên “Quản lý chi ngân sách nhà nước tỉnh Đắk Lắk”. Luận án đã hệ thống hóa cơ sở lý luận của quản Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
5 lý chi NSNN cấp tỉnh miền núi trong điều kiện Việt Nam, tổng hợp kinh nghiệm quản lý chi NSNN của một số tỉnh trong nước, rút ra bài học cho tỉnh Đắk Lắk; phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn 2010-2016, rút ra những nhận định về thành công, hạn chế và nguyên nhân và đề xuất phương hướng, giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý chi NSNN tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn đến 2025. Nhìn chung, những công trình nghiên cứu về đề tài quản lý chi NSNN của những nhà khoa học đi trước đã đánh giá và đưa ra những giải pháp hữu ích cho các đơn vị, các địa phương nơi triển khai nghiên cứu. Nhận thấy khe hở nghiên cứu và nhất là cho tới thời điểm hiện tại, chưa có đề tài nghiên cứu nào đề cập đến quản lý chi NSNN tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai, do đó tác giả lựa chọn vấn đề này để nghiên cứu và thực hiện luận văn tốt nghiệp thạc sĩ. Với việc đi sâu vào tìm hiểu lý luận và thực tiễn, thực trạng chi NSNN, tôi tin rằng sẽ đóng góp phần nào tính thực tiễn, khoa học vào việc quản lý chi NSNN cấp huyện tại huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai, góp phần phát triển KTXH tại địa phương và nâng cao chất lượng đời sống của người dân nơi đây. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung Phân tích thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Từ đó đánh giá những thành công và hạn chế trong quản lý chi NSNN nhằm đề ra những giải pháp hiệu quả giúp hoàn thiện quản lý chi NSNN tại địa phương này. 3.2. Mục tiêu cụ thể  Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về NSNN cấp huyện, quản lý chi NSNN cấp huyện.  Phân tích thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai trong giai đoạn 2016 – 2018.  Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi NSNN huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai trong thời gian tới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung vào vấn đề quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Tác giả nghiên cứu toàn bộ những nội dung có liên quan đến quản lý chi NSNN cấp huyện, bao gồm lập dự toán chi; chấp hành dự toán chi; quyết toán chi; thanh tra, kiểm tra chi NSNN. - Về không gian: Những số liệu tác giả sử dụng trong luận văn được thu thập trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. - Về thời gian: + Những số liệu thứ cấp mà tác giả thu thập liên quan đến tình hình kinh tế - xã hội của huyện Mường Khương và tỉnh Lào Cai cập nhật đến năm 2019; + Những số liệu thứ cấp liên quan đến tình hình chi NSNN và quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương thì tác giả thu thập trong giai đoạn 2016 – 2018; + Đối với số liệu sơ cấp, tác giả thiết kế khảo sát và triển khai từ tháng 08 đến tháng 12 năm 2019. + Những giải pháp mà tác giả đề xuất nhằm hoàn thiện quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai được đưa ra cho giai đoạn đến năm 2025. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Sử dụng các phương pháp duy vật biện chứng, ngoài ra còn dùng các phương pháp như: phân tích - tổng hợp; phân tích - so sánh. 5.2. Phương pháp xử lý dữ liệu, phân tích Sử dụng Báo cáo quyết toán NSNN huyện Mường Khương; Báo cáo quyết toán ngân sách của các cơ quan có liên quan và số liệu của Phòng Thống kê huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
7 6. Những đóng góp của đề tài 6.1. Đóng góp về mặt lý luận Luận văn đã hệ thống hóa một cách đầy đủ và khoa học các khái niệm về NSNN, quản lý chi NSNN và các nhân tố ảnh hưởng đến chi NSNN trên địa bàn cấp huyện. 6.2. Đóng góp về mặt thực tiễn Luận văn cung cấp những phân tích, đánh giá và nhận xét về thực trạng quản lý chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai nhằm đưa ra những giải pháp khắc phục những khó khăn, hạn chế đang còn tồn tại ở địa phương. 6.3. Đóng góp về mặt ứng dụng Luận văn có thể trở thành tài liệu tham khảo có giá trị giúp chính quyền huyện Mường Khương nghiên cứu và chính quyền cấp huyện ở những địa phương khác tham khảo, từ đó, dần hoàn thiện quản lý chi NSNN cấp huyện nói chung và chi NSNN trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai nói riêng. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn bao gồm các chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Chương 2: Phương pháp và thiết kế nghiên cứu Chương 3: Thực trạng quản lý chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai Chương 4: Phương hướng và một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý chi ngân sách nhà nước cấp huyện ở Mường Khương, tỉnh Lào Cai Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN 1.1. Khái niệm về Ngân sách nhà nước và Quản lý chi Ngân sách nhà nước 1.1.1. Khái niệm về Ngân sách nhà nước NSNN là một phạm trù kinh tế khách quan, ra đời, tồn tại và phát triển trên cơ sở sự ra đời, tồn tại và phát triển của Nhà nước. Theo Luật NSNN năm 2015 thì “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. NSNN có thể hiểu là một kế hoạch tài chính quốc gia bao gồm chủ yếu các khoản thu và chi của Nhà nước được mô tả dưới hình thức cân đối bằng giá trị tiền tệ. Phần thu thể hiện các nguồn tài chính được huy động vào NSNN; phần chi thể hiện chính sách phân phối các nguồn tài chính đã huy động được để thực hiện mục tiêu KTXH. NSNN được lập và thực hiện cho một thời gian nhất định, thường là một năm và được Quốc hội phê chuẩn thông qua. NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước. Quỹ này thể hiện lượng tiền huy động từ thu nhập quốc dân để đáp ứng cho các khoản chi tiêu của Nhà nước, có hai mặt đó là: mặt tĩnh và mặt động. Mặt tĩnh thể hiện các nguồn tài chính được tập trung vào NSNN mà chúng ta có thể xác định được vào bất kỳ thời điểm nào. Mặt động thể hiện các quan hệ phân phối dưới hình thức giá trị gắn liền với quỹ tiền tệ tập trung vào NSNN và từ NSNN phân bổ các nguồn tài chính cho các ngành, các lĩnh vực, các địa phương của nền kinh tế quốc dân. NSNN là một phạm trù kinh tế tài chính, được coi là một hệ thống quan hệ kinh tế tồn tại khách quan. Hệ thống các quan hệ kinh tế này được đặc trưng bởi quan hệ tiền tệ phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính và bằng các quan hệ kinh tế đó mà quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước được tạo lập và sử dụng. Hệ thống các quan hệ kinh tế này bao gồm: - Quan hệ kinh tế giữa NSNN với khu vực doanh nghiệp. - Quan hệ kinh tế giữa NSNN với các đơn vị hành chính sự nghiệp. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
9 - Quan hệ kinh tế giữa NSNN với các tầng lớp dân cư. - Quan hệ kinh tế giữa NSNN với thị trường tài chính. Như vậy đằng sau hình thức biểu hiện bên ngoài của NSNN là một loại quỹ tiền tệ của Nhà nước với các khoản thu và các khoản chi của nó thì NSNN lại phản ảnh các quan hệ kinh tế trong quá trình phân phối, thể hiện các quan hệ phân phối và các quan hệ lợi ích kinh tế gắn với một chủ thể đặc biệt, đó là Nhà nước nhằm tạo lập và sử dụng nguồn tài chính quốc gia để giải quyết các nhiệm vụ về KTXH. Hệ thống NSNN là tổng thể các cấp ngân sách có quan hệ hữu cơ với nhau trong quá trình tổ chức huy động, quản lý các nguồn thu và thực hiện nhiệm vụ chi của mỗi cấp ngân sách. Ở hầu hết các quốc gia trên thế giới, hệ thống NSNN được tổ chức phù hợp với hệ thống tổ chức bộ máy quản lý hành chính nhà nước. Ở nước ta bộ máy quản lý hành chính Nhà nước được tổ chức 4 cấp: trung ương; tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và xã, phường, thị trấn. Mỗi cấp chính quyền đều phải có ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao theo quy định của pháp luật và phù hợp với khả năng quản lý của cấp chính quyền đó. 1.1.2. Khái niệm về Quản lý chi ngân sách nhà nước Quản lý chi NSNN là quá trình phân phối lại quỹ tiền tệ tập trung một cách có hiệu quả nhằm thực hiện chức năng của nhà nước trên cơ sở sử dụng hệ thống chính sách, pháp luật1. Chi NSNN mới chỉ thể hiện khâu phân bổ ngân sách còn hiệu quả sử dụng ngân sách như thế nào thì phải thông qua các biện pháp quản lý. Rõ ràng, quản lý chi NSNN sẽ quyết định hiệu quả sử dụng vốn ngân sách. Quản lý chi NSNN là quá trình thực hiện có hệ thống các biện pháp phân phối và sử dụng quỹ tiền tệ tập trung nhằm phục vụ chi tiêu cho bộ máy và thực hiện các chức năng của Nhà nước. Thực chất, quản lý chi NSNN là quá trình sử dụng các nguồn vốn chi tiêu của Nhà nước từ khâu lập kế hoạch đến khâu sử dụng ngân sách đó nhằm đảm bảo quá trình chi tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với yêu cầu thực tế đang đặt ra theo đúng chính sách chế độ của nhà nước phục vụ các mục tiêu kinh tế - xã hội. 1 Nguồn: Tô Thiện Hiền (2020), Đổi mới, nâng cao hiệu quả quản lý chi ngân sách nhà nước tại tỉnh An Giang, Tạp chí Tài chính (online) 14:30 24/01/2020 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn
10 1.2. Khái niệm, đặc điểm và vai trò của Ngân sách nhà nước trên địa bàn cấp huyện 1.2.1. Khái niệm Ngân sách nhà nước cấp huyện Hệ thống NSNN được hiểu là tổng thể các cấp ngân sách có mối quan hệ hữu cơ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu, chi của mỗi cấp ngân sách. Ở nước ta, tổ chức hệ thống NSNN gắn bó chặt chẽ với việc tổ chức bộ máy nhà nước và vai trò, vị trí của bộ máy đó trong quá trình phát triển KTXH của đất nước theo hiến pháp. Mỗi cấp chính quyền có một cấp ngân sách riêng cung cấp phương tiện vật chất cho cấp chính quyền đó thực hiện chức năng, nhiệm vụ của mình trên vùng lãnh thổ. Việc hình thành hệ thống chính quyền nhà nước các cấp là một tất yếu khách quan nhằm thực hiện chức năng, nhiệm vụ của nhà nước trên mọi vùng lãnh thổ của đất nước. Cấp ngân sách được hình thành trên cơ sở cấp chính quyền nhà nước, phù hợp với mô hình tổ chức hệ thống chính quyền nhà nước ta hiện nay, hệ thống NSNN bao gồm ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương. Theo Luật NSNN năm 2015 thì “Ngân sách địa phương là các khoản thu NSNN phân cấp cho cấp địa phương hưởng, thu bổ sung từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương và các khoản chi NSNN thuộc nhiệm vụ chi của cấp địa phương”. Ngân sách địa phương được phân cấp nguồn thu để đảm bảo chủ động thực hiện những nhiệm vụ được giao, gắn trực tiếp với công tác quản lý tại địa phương như: Thuế nhà đất, thuế môn bài, thuế chuyển quyền sử dụng đất, thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao… Ngân sách địa phương bao gồm Ngân sách tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; Ngân sách huyện, quận; Ngân sách xã, phường, thị trấn. Ngân sách huyện được hình thành trên cơ sở các nguồn thu đã được phân cấp cho huyện quản lý và được sử dụng để đảm bảo nhu cầu chi thực hiện nhiệm vụ của chính quyền cấp huyện. Từ những khái niệm và phân tích lập luận nêu trên, có thể đưa ra khái niệm về chi NSNN cấp huyện như sau: Chi NSNN cấp huyện là việc phân phối và sử dụng quỹ NSNN nhằm đảm bảo thực hiện chức năng của bộ máy nhà nước cấp huyện theo những nguyên tắc nhất định. Chi NSNN cấp huyện là công cụ để chính quyền cấp huyện điều tiết, hình thành cơ cấu kinh tế, kích thích phát triển và ổn định kinh tế trên địa bàn. Mặt khác, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn