Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:138

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH BÙI NGỌC ANH QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH BÙI NGỌC ANH QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH LÀO CAI NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS Phạm Thị NgaTS. THÁI NGUYÊN – 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, chưa công bố tại bất kỳ nơi nào, mọi số liệu sử dụng trong luận văn này là những thông tin xác thực. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2020 Tác giả luận văn Bùi Ngọc Anh
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS Phạm Thị Nga, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Phòng Đào tạo - Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn tới Ban lãnh đạo, các bạn bè đồng nghiệp, đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Do bản thân còn nhiều hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, tôi rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo và các bạn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày ..... tháng ...... năm 2020 Tác giả luận văn Bùi Ngọc Anh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHŨ VIẾT TẮT ..................................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU .................................................................................... vii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ .......................................................................... viii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu nghiên cứu đề tài ..................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ..........................................................2 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ...........................................................3 5. Bố cục luận văn .......................................................................................................3 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN CÔNG LẬP ................................................................................4 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính tại bệnh viện công lập ...................................4 1.1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò của bệnh viện công lập ........................................4 1.1.2 Quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập .....................................................8 1.1.3 Nội dung quản lý tài chính tại bệnh viện công lập...........................................12 1.1.4 Những nhân tố cơ bản tác động đến quản lý tài chính bệnh viện công lập .....23 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập ........................25 1.2.1 Kinh nghiệm quản lý tài chính tại Bệnh viện C Thái Nguyên .........................25 1.2.2 Kinh nghiệm quản lý tài chính tại Bệnh viện Trung Ương Huế ......................28 1.2.3. Bài học kinh nghiệm về quản lý tài chính rút ra cho Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ......................................................................................................................32 CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................33 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................33 2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................33 2.2.1 Phương pháp thu thập thông tin .......................................................................33 2.2.2 Phương pháp xử lý số liệu ................................................................................35
iv 2.2.3 Phương pháp phân tích số liệu .........................................................................35 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................................37 2.3.1 Chỉ tiêu đánh giá công tác lập dự toán .............................................................37 2.3.2 Chỉ tiêu đánh giá công tác chấp hành dự toán .................................................37 2.3.3 Chỉ tiêu đánh giá công tác quyết toán ..............................................................37 2.3.4. Chỉ tiêu đánh giá công tác quản lý chi ............................................................39 2.3.5. Chỉ tiêu đánh giá công tác trích lập và sử dụng quỹ .......................................40 CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH LÀO CAI .........................................................................................42 3.1. Tổng quan về bệnh viện đa khoa tỉnh lào cai .....................................................42 3.1.1 Lịch sử hình thành và phát triển .......................................................................42 3.1.2 Chức năng, nhiệm vụ .......................................................................................43 3.1.3 Cơ cấu tổ chức bộ máy.....................................................................................45 3.1.4 Một số kết quả đạt được của bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ........................47 3.1.5 Những thuận lợi, khó khăn của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ...................51 3.2. Thực trạng quản lý tài chính tại bệnh viện đa khoa tỉnh Lào Cai ......................52 3.2.1 Căn cứ pháp lý quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ............52 3.2.2 Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào cai .....53 3.2.3 Những nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ......................................................................................................96 3.3. Đánh giá quản lý tài chính tại bệnh viện đa khoa tỉnh Lào Cai .......................100 3.3.1 Những kết quả đạt được .................................................................................100 3.3.2 Những tồn tại ..................................................................................................102 3.3.3 Nguyên nhân ..................................................................................................104 CHƯƠNG 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN ĐA KHOA TỈNH LÀO CAI ..................................................106 4.1. Định hướng quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Lào Cai ..................106 4.1.1 Định hướng phát triển công tác bệnh viện đến năm 2020 .............................106 4.1.2 Định hướng quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ...............107
v 4.2. Một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Lào Cai ...........................................................................................................................109 4.2.1 Hoàn thiện công tác lập dự toán thu - chi ......................................................109 4.2.2 Hoàn thiện công tác quản lý các nguồn thu, chi tài chính .............................111 4.2.3 Hoàn thiện công tác kiểm tra, kiểm soát quản lý tài chính ............................117 4.2.4 Tăng cường cơ sở vật chất, đưa tiến bộ tin học ứng dụng vào công tác quản lý bệnh viện nói chung và quản lý tài chính nói riêng ................................................118 4.2.5 Xây dựng đội ngũ cán bộ tài chính kế toán chuyên trách có tinh thần trách nhiệm, có nghiệp vụ cao..........................................................................................119 4.3. Kiến nghị ..........................................................................................................119 4.3.1. Bộ Y tế ..........................................................................................................119 4.3.2. UBND tỉnh ....................................................................................................119 4.3.3. Các bệnh viện tuyến trung ương ...................................................................120 KẾT LUẬN ............................................................................................................121 TÀI LIỆU THAM KHẢO .....................................................................................123 PHỤ LỤC ...............................................................................................................126
vi DANH MỤC CÁC CHŨ VIẾT TẮT BHXH : Bảo hiểm xã hội BHYT : Bảo hiểm y tế CHXHCN : Cộng hòa xã hội chủ nghĩa CSSK : Chăm sóc sức khỏe DVYT : Dịch vụ y tế GDP : Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm quốc nội) KCB : Khám chữa bệnh NSNN : Ngân sách nhà nước TTB : Trang thiết bị TX : Thường xuyên XDCB : Xây dựng cơ bản XHCN : Xã hội chủ nghĩa
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Thang đánh giá Likert được sử dụng trong luận văn................................35 Bảng 3.1. Tình hình thực hiện hoạt động chuyên môn .............................................48 Bảng 3.2. Dự toán nguồn thu của Bệnh viện giai đoạn 2017 – 2019 .......................55 Bảng 3.3. Dự toán thu phí, lệ phí và hoạt động dịch vụ của Bệnh viện giai đoạn 2017 – 2019 .............................................................................................57 Bảng 3.4. Dự toán sử dụng kinh phí của Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai giai đoạn 2017 - 2019 ..............................................................................................59 Bảng 3.5. Kết quả công tác lập dự toán tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ..........60 Bảng 3.6. Chấp hành dự toán thu tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ....................63 Bảng 3.7. Bảng tổng hợp kinh phí NSNN cấp giai đoạn 2017 – 2019 .....................64 Bảng 3.8. Tình hình sử dụng kinh phí tại bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .............71 Bảng 3.9. Cơ cấu chi thường xuyên tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ................72 Bảng 3.10. Danh mục khoán văn phòng phẩm/ 01 giường bệnh ..............................76 Bảng 3.11. Kết quả khảo sát về công tác chấp hành dự toán tại Bệnh viện .............80 Bảng 3.12. Quyết toán thu tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ...............................82 Bảng 3.13. Quyết toán chi tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai ...............................85 Bảng 3.14. Chênh lệch thu – chi tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .....................87 Bảng 3.15. Tình hình trích lập quỹ tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .................88 Bảng 3.16. Kết quả khảo sát về công tác quyết toán ................................................92 Bảng 3.17. Kết quả khảo sát về công tác thanh tra, kiểm tra và giám sát tại bệnh viện ..........................................................................................................95
viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai .......................46 Biểu đồ Biểu đồ 3.1. Cơ cấu nguồn thu Bệnh viện năm 2017 – 2019 ...................................63 Biểu đồ 3.2. Cơ cấu nguồn kinh phí NSNN cấp .......................................................65 Biểu đồ 3.3. Nguồn thu từ dịch vụ khám chữa bệnh.................................................67 Biểu đồ 3.4. Cơ cấu nguồn thu dịch vụ khám chữa bệnh .........................................67
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Hệ thống bệnh viện công lập là bộ phận quan trọng của hệ thống y tế ở nước ta. Cùng với việc trao quyền tự chủ cho các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung, việc trao quyền tự chủ cho hệ thống bệnh viện công lập cũng được chính phủ Việt Nam coi là một chính sách quan trọng và phù hợp với xu hướng phát triển của đất nước. Thông qua các văn bản chính quan trọng áp dụng cho hệ thống các bệnh viện công lập hiện nay là Nghị định 10/2002/NĐ-CP về việc giao quyền tự chủ tài chính cho các đơn vị sự nghiệp, đến năm 2006 được thay thế bằng nghị định 43/2006/NĐ- CP về việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với các đơn vị sự ngiệp công lập. Đến năm 2015 Nghị định 16/2015/NĐ-CP ra đời quy định về chế độ tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập. Nghị định này được áp dụng cho tất cả các lĩnh vực cung ứng dịch vụ công, trong đó có y tế và các bệnh viện cùng với Nghị định 85/2012/NĐ-CP về cơ chế hoạt động, cơ chế tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp y tế công lập và giá dịch vụ khám bệnh, chữa bệnh của các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh công lập. Cùng với sự ra đời và thay đổi khá nhiều trong các chính sách kinh tế xã hội đặc biệt là những chính sách có liên quan trực tiếp đến ngành y tế đã có sự tác động mạnh mẽ đến cơ chế quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập, buộc các bệnh viện công lập phải chủ động hơn trong quản lý các hoạt động quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính, đảm bảo mục tiêu hoạt động có hiệu quả và thực hiện chủ trương xã hội hóa trong việc cung cấp các dịch vụ cho xã hội. Nằm trong hệ thống bệnh viện công lập của cả nước, những năm qua, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai đã có những bước phát triển và nhiều thay đổi trong mô hình quản lý cũng như hoạt động tài chính của bệnh viện. Bệnh viện Đa khoa Lào Cai đã có những chuyển biến phù hợp như chủ động đầu tư trang, thiết bị y tế, nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh...Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện vẫn còn nhiều hạn chế trong công tác tổ chức xây dựng dự toán thu chi, thực hiện dự toán thu chi, mức độ thực hiện xã hội hóa còn chưa cao, không nâng cao được tính tự chịu trách nhiệm, không gắn chi tiêu với kết quả khám chữa bệnh,….
2 Vì vậy, Bệnh viện Lào Cai cần giải quyết nhiều vấn đề trong công tác quản lý tài chính, từ cơ chế quản lý đến phân bổ, sử dụng có hiệu quả và tiết kiệm nguồn lực tài chính. Xuất phát từ nhận thức về lý luận và thực tiễn trên, học viên nghiên cứu đề tài “Quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai” để phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai và đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại đơn vị. 2. Mục đích nghiên cứu nghiên cứu đề tài 2.1. Mục tiêu chung Phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập. - Đánh giá, phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai, chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. - Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai trong thời gian tới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý tài chính và cách thức quản lý tài chính ở Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về nội dung: Luận văn nghiên cứu các vấn đề liên quan tới quản lý tài chính đối với bệnh viện công, tập trung vào công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao công tác quản lý tài chính ở Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. Phạm vi về thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai giai đoạn năm 2017 - 2019.
3 Phạm vi về không gian: Luận văn nghiên cứu công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn Dựa trên lý luận và nghiên cứu thực tế về công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Lào Cai, đề tài góp phần: - Đã tổng quan được ở mức độ nhất định các nghiên cứu, cả trong và ngoài nước, có liên quan đến luận văn, từ đó tìm ra được khoảng trống nghiên cứu và xác định những vấn đề cần tập trung nghiên cứu của luận văn; - Đã hệ thống hóa được một số nội dung liên quan đến cơ sở lý luận chung về quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập với các nội dung về công tác lập dự toán, công tác chấp hành dự toán; công tác quyết toán và công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát tài chính. - Bằng các phương pháp nghiên cứu định tính truyền thống và các kết quả khảo sát, luận văn đã tiến hành đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Lào Cai trong giai đoạn 2017 - 2019; từ đó chỉ ra được những hạn chế, nguyên nhân các hạn chế. - Trên cơ sở luận giải định hướng quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Lào Cai; căn cứ đánh giá điểm đạt được, hạn chế và nguyên nhân tại chương 3, luận văn đã đề xuất được hệ thống các giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Lào Cai. 5. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận luận văn được kết cấu thành 4 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập Chương 2: Phương pháp nghiên cứu Chương 3: Thực trạng quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai. Chương 4: Một số giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính tại Bệnh viện Đa khoa tỉnh Lào Cai
4 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI BỆNH VIỆN CÔNG LẬP 1.1. Cơ sở lý luận về quản lý tài chính tại bệnh viện công lập 1.1.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò của bệnh viện công lập 1.1.1.1 Khái niệm bệnh viện công lập Bệnh viện hay nhà thương là cơ sở để khám và chữa trị cho bệnh nhân khi bệnh của họ không thể chữa ở nhà hay nơi nào khác. Đây là nơi tập trung các chuyên viên y tế gồm các bác sĩ nội và ngoại khoa, các y tá, các kỹ thuật viên xét nghiệm cận lâm sàng. Hiện nay bệnh viện được hiểu là cơ sở y tế trong khu vực dân cư bao gồm giường bệnh, đội ngũ cán bộ có trình độ kỹ thuật được tổ chức thành các khoa, phòng với các trang thiết bị, cơ sở hạ tầng thích hợp để thực hiện việc chăm sóc, nuôi dưỡng cung cấp các dịch vụ y tế cho người bệnh. Bệnh viện là nơi thực hiện các chẩn đoán và điều trị các bệnh, nơi thực hiện các hoạt động chăm sóc sức khỏe, nơi đào tạo và tiến hành nghiên cứu y học. Theo các tài liệu của Tổ chức Y tế Thế giới năm 1957, bệnh viện được hiểu theo nghĩa rộng hơn “Bệnh viện là một bộ phận không thể tách rời của một tổ chức xã hội và y tế, chức năng của nó là chăm sóc sức khỏe toàn diện cho nhân dân, cả phòng bệnh và chữa bệnh, dịch vụ ngoại trú của BV phải vươn tới cả gia đình và môi trường cư trú. Bệnh viện còn là trung tâm đào tạo cán bộ y tế và nghiên cứu y học”. Trong hệ thống bệnh viện thì bệnh viện công giữ vai quan trọng, chữ “công” trong thuật ngữ bệnh viện, theo Từ điển Tiếng việt có nghĩa là “công cộng”, “của cộng đồng”. Như vậy, bệnh viện công là bệnh viện của chung, của toàn dân, của cộng đồng: “Bệnh viện công là cơ sở y tế do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập, hoạt động chủ yếu bằng nguồn NSNN, có chức năng khám chữa bệnh, cung cấp các dịch vụ y tế nhằm mục tiêu bảo đảm bảo sức khỏe cho nhân dân”. Ở nước ta, bệnh viện công lập là một đơn vị sự nghiệp y tế. “Đơn vị sự nghiệp y tế công lập là tổ chức do cơ quan nhà nước có thẩm quyền thành lập và quản lý theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản và tổ
5 chức bộ máy kế toán theo quy định của pháp luật về kế toán để thực hiện nhiệm vụ cung cấp dịch vụ công hoặc phục vụ quản lý nhà nước trong các lĩnh vực chuyên môn y tế như: Y tế dự phòng; khám bệnh, chữa bệnh; điều dưỡng và phục hồi chức năng; giám dịnh y khoa, pháp y, pháp y tâm thần; y dược cổ truyền; kiểm nghiệm dược, mỹ phẩm, trang thiết bị y tế; an toàn vệ sinh thực phẩm; dân số - kế hoạch hóa gia đình; sức khỏe sinh sản; truyền thông giáo dục sức khỏe” (Chính phủ, 2012) Như vậy, “Bệnh viện công là những ĐVSN công thực hiện cung cấp dịch vụ y tế cho xã hội và thực hiện các nghiệp vụ chuyên môn về y tế theo quy định và hoạt động dưới sự quản lý kiểm soát của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.” 1.1.1.2 Đặc điểm của bệnh viện công lập Bệnh viện công lập có những đặc điểm sau đây: Thứ nhất, bệnh viện công là bệnh viện thuộc sở hữu của Nhà nước của toàn dân được phân bố phù hợp với sự phân cấp hành chính theo vùng, lãnh thổ và theo tuyến chuyên môn kỹ thuật... Bệnh viện công có thể còn gọi là bệnh viện Nhà nước bởi đây là những bệnh viện do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đứng ra thành lập và hoạt động dưới sự quản lý của nhà nước. Phần lớn nguồn lực của bệnh viện công như nhân lực, tài lực, vật lực đều thuộc sở hữu của Nhà nước, sở hữu của toàn dân. Bệnh viện công được phân cấp hành chính và phân bổ theo tuyến chuyên môn giúp hệ thống bệnh viện hoạt động rải đều khắp nơi. Cả hệ thống bệnh viện công thực hiện đầy các chức năng nhiệm vụ của mình, trước hết là đáp ứng được nhu cầu chăm sóc sức khỏe của toàn dân, hệ thống phân cấp này giúp phân bổ lượng người bệnh trong cả nước cho các BV, vừa tạo thuận lợi trong việc đến khám và điều trị của người dân vừa giảm ùn tắc bệnh nhân ở những bệnh viện lớn. Các bệnh viện lớn tập trung phát triển các chuyên khoa chuyên sâu tốt hơn hiện đại hơn, theo kịp và phát triển so với các bệnh viện ở những nước trong khu vực và trên thế giới. Thứ hai, mục đích hoạt động cơ bản của bệnh viện công là chăm sóc và bảo vệ sức khỏe cho nhân dân, ác định đặt mục tiêu chăm sóc sức khỏe cho nhân dân trên mục tiêu lợi nhuận. Bệnh viện công luôn phải đặt lợi ích xã hội cao hơn so với lợi ích kinh tế.
6 Với đặc điểm này hiện cũng đang đặt ra cho bệnh viện công nhiều vấn đề phải nghiên cứu và giải quyết trong việc quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính để thực hiện chăm sóc sức khỏe người dân, cung cấp dịch vụ y tế hướng đến mục tiêu công bằng, hiệu quả và phát triển. Tuy nhiên, đối với các bệnh viện công nếu chỉ quan tâm đến mục tiêu khám chữa bệnh cho nhân dân mà không coi trọng công tác quản lý tài chính sẽ khiến cho việc thu hút, quản lý và sử dụng nguồn lực kém hiệu quả và sẽ quay lại làm giảm chất lượng hoạt động chung của bệnh viện. Vì vậy song song với công tác chuyên môn thì công tác quản lý tài chính bệnh viện cũng không kém phần quan trọng có tính quyết định hiệu quả hoạt động cũng như sự phát triển của bệnh viện công. Đối với mục tiêu công bằng trong việc chăm sóc sức khỏe và cung cấp dịch vụ y tế cho người dân được xác định là gắn với nhu cầu chăm sóc sức khỏe chứ không gắn với khả năng chi trả của người dân. Nhà nước cần có những chính sách xã hội và các bệnh viện công cũng cần có những cơ chế riêng để cho những người dân có hoàn cảnh khó khăn khó có khả năng chi trả nhưng vẫn được cung cấp dịch vụ y tế cơ bản nhằm đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe của họ. Thứ ba, nguồn kinh phí NSNN cấp đã và đang là một trong những nguồn lực khá quan trọng của bệnh viện công. Đây là một trong những đặc điểm nhằm phân biệt bệnh viện công với các loại hình BV khác. Nguồn kinh phí từ NSNN là nguồn quan trọng đảm bảo đáp ứng cho hoạt động của các bệnh viện công. Theo xu hướng chung thì nguồn này sẽ ngày càng giảm để giúp giảm gánh năng cho NSNN. Hiện nay, nguồn này tại các bệnh viện công có tỷ trọng thấp hơn nhiều so với những nguồn còn lại thậm chí ở một số bệnh viện công nguồn chi hoạt động thường xuyên đã hoàn toàn do BV phải chủ động đảm bảo. Tuy vây nhưng nguồn chi cho ĐTPT của các bệnh viện công vẫn còn phụ thuộc nhiều vào NSNN. Đây cũng là nguồn khá quan trọng đảm bảo các bệnh viện công hoạt động theo các các chức năng và nhiệm vụ được các cấp chính quyền giao. Thứ tư, bệnh viện công cần phải thực hiện các chính sách xã hội do Nhà nước giao. Đây là một đặc điểm khác biệt với các loại hình BV khác. Bệnh viện công
7 cần phải thực hiện các chính sách xã hội mà Nhà nước giao như: khám chữa bệnh miễn phí hoặc giảm phí cho những đối tượng xã hội, người nghèo, người có hoàn cảnh khó khăn, tham gia các phòng chống và dập dịch, thảm họa, tham gia nghĩa vụ quân đội, quốc tế… 1.1.1.3 Vai trò của bệnh viện công lập Vai trò của bệnh viện công lập được thể hiện trên một số phương diện chủ yếu sau: Thứ nhất, cung cấp các dịch vụ y tế Bệnh viện sẽ là nơi thực hiện thăm khám cung cấp các DVYT để phục hồi sức khỏe cho người bệnh. Tất cả mọi cá nhân trong xã hội có các điều kiện hoàn cảnh cụ thể và có những tình trạng sức khỏe khác nhau, họ cũng đều có quyền và mong muốn có được sức khỏe tốt, được CSSK cho bản thân. Sức khỏe là vô giá vì nó gắn liền với sự sống, cái chết, khả năng hoạt động, lao động của con người, quyết định đến toàn bộ cuộc sống của con người dù cá nhân đó giàu hay nghèo dù ở tuổi nào giới tính nào. Khi bị đau ốm, tất cả những người bệnh đều có nhu cầu CSSK. Lúc này họ sẽ tìm và mua bằng được các DVYT đó chính là những dịch vụ CSSK để có lại được sự khỏe mạnh. Bệnh viện là nơi tiếp nhận người bệnh và cung cấp các DVYT. Hầu hết các hoạt động của bệnh viện đều xoay quanh nhiệm vụ này, nếu như không thực hiện nhiệm vụ này thì không được coi là bệnh viện. Thứ hai, đào tạo các cán bộ y tế và thực hiện các nghiên cứu khoa học về y tế Cán bộ y tế là những con người làm những công việc đặc thù quan trọng vì mỗi công việc đều tác động đến sức khỏe và tính mạng của người bệnh. Vì vậy bên cạnh việc học tập các kiến thức chuyên môn qua sách vở thì người cán bộ y tế cần rất nhiều kiến thức thực tiễn. Sinh viên của trường y bao giờ cũng có thời gian học tập dài nhất so với các ngành học (6 năm), trong đó chiếm tới hơn 1/3 thời gian học là họ phải làm việc và thực hành trực tiếp tại các bệnh viện. Vậy bệnh viện chính là những ngôi trường thực tế quan trọng cho các cán bộ y tế. Thứ ba, ngoài ra, nhiệm vụ chỉ đạo tuyến của hệ thống bệnh viện công rất quan trọng, vì hệ thống các BVCL được tổ chức và phân theo tuyến kỹ thuật. Các bệnh viện tuyến trên có trách nhiệm chỉ đạo chuyên môn kỹ thuật cho các bệnh viện
8 tuyến dưới. Chủ yếu là các bệnh viện tuyến trên hay bệnh viện tuyến cuối như bệnh viện đa khoa, chuyên khoa trực thuộc Bộ Y tế, bệnh viện tuyến tỉnh thực hiện hướng dẫn chỉ đạo chuyên môn cho các bệnh viện tuyến huyện, các trung tâm y tế xã. Thứ tư, song song với công tác khám chữa bệnh, công tác phòng bệnh cũng là nhiệm vụ quan trọng. Bởi chính trong các bệnh viện cũng là một nơi có thể xuất phát bệnh dịch và sự lây chéo các bệnh với nhau vì đây là nơi phải đón tiếp rất nhiều người bệnh với nhiều căn bệnh khác nhau đến khám và điều trị. Bệnh viện còn phải tham gia vào công tác phòng bệnh chung như thực hiện dập dịch trên địa bàn của mình và hỗ trợ công tác dập dịch chung theo khả năng của bệnh viện mình. Đặc biệt trong hoàn cảnh phát triển trong cơ chế thị trường và xu thế hợp tác toàn cầu hóa, nhiệm vụ cần thiết với các BV còn là những hoạt động hợp tác quốc tế mở rộng các mối quan hệ với các tổ chức cá nhân nước ngoài để trao đổi kinh nghiệm để từng bước phát triển bệnh viện hiện đại, để có thể thu hút được các nguồn vốn đầu tư viện trợ từ nước ngoài để đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư của bệnh viện. Bên cạnh những nhiệm vụ chuyên môn nghiệp vụ, nhiệm vụ quản lý tài chính của bệnh viện hướng đến mục tiêu tự chủ đảm bảo thu hút và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tài chính bệnh viện cũng đang là nhiệm vụ quan trọng được nhiều sự quan tâm. Nhiệm vụ quản lý tài chính cần đi song song có tác dụng thúc đẩy nhiệm vụ chuyên môn và đáp ứng tối đa nhu cầu phát triển của bệnh viện. 1.1.2 Quản lý tài chính tại các bệnh viện công lập 1.1.2.1 Khái niệm quản lý tài chính tại bệnh viện công lập “Tài chính là hệ thống các quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình phân phối các nguồn tài chính bằng việc tạo lập và sử dụng các quỹ tiền tệ nhằm đáp ứng yêu cầu tích lũy và tiêu dùng của các chủ thể trong xã hội.” Tài chính, xét về hình thức, nó phản ánh sự vận động và chuyển hóa của các nguồn lực tài chính trong quá trình sử dụng các quỹ bằng tiền. Xét về bản chất, nó là những mối quan hệ tài chính biểu hiện dưới hình thức giá trị phát sinh trong quá trình hình thành và sử dụng các quỹ bằng tiền nhằm phục vụ những mục đích của các chủ thể trong xã hội. Bệnh viện công là những ĐVSN công thực hiện cung cấp DVYT cho xã hội
9 và thực hiện các nghiệp vụ chuyên môn về y tế theo quy định và hoạt động dưới sự quản lý kiểm soát của CQNN có thẩm quyền". Gắn với mỗi chủ thể khác nhau thì tài chính của chủ thể đó cũng sẽ có những đặc điểm cơ bản đặc thù riêng. Tài chính bệnh viện công lập cũng sẽ mang những đặc điểm và tính chất của tài chính của ĐVSN công. Tài chính ĐVSN công được xác định là việc huy động nguồn lực tài chính, quản lý cũng như việc sử dụng nguồn lực tài chính đó cho những mục đích hoạt động và phát triển đơn vị. Cùng với những hoạt động thu và chi là những mối quan hệ kinh tế phát sinh giữa ĐVSN với các chủ thể kinh tế khác. Tài chính BVCL là việc huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực tài chính của BVCL cùng với đó là các mối quan hệ kinh tế phát sinh giữa BVCL với các chủ thể khác trong xã hội. Với quan điểm như vậy, người ta sẽ quan tâm đến các nguồn tài chính của BVCL cũng như việc sử dụng các nguồn tài chính của BVCL. Nguồn tài chính là khả năng tài chính hay cụ thể hơn là các nguồn tiền mà các chủ thể có thể khai thác sử dụng nhằm đạt được mục tiêu của mình. Nguồn tài chính thực tế thường tồn tại dưới dạng tiền tệ đang vận động trong chu trình kinh tế cũng có thể là nguồn tài chính tiềm năng, vô hình. Đối với nguồn lực tài chính BVCL, phải xuất phát từ những đặc điểm của BVCL là ĐVSN do Nhà nước thành lập và nhiệm vụ cơ bản của BVCL là nơi cung cấp DVYT cho xã hội. Vậy, nguồn tài chính của BVCL gồm có nguồn từ NSNN cấp và nguồn thu từ việc cung cấp DVYT xuất phát từ số lượng, chất lượng và giá DVYT cung cấp cho xã hội và nguồn lực do chính BVCL tự huy động từ các chủ thể khác trong xã hội. Trong đó nguồn thu từ cung cấp DVYT là nguồn có tác động trực tiếp đến nguồn thu BV nói riêng và hoạt động tài chính BV nói chung. Mỗi nguồn tài chính đều có những đặc điểm riêng và những cách thức quản lý và sử dụng đặc thù. Thông qua việc huy động, phân bổ và sử dụng những nguồn này sẽ phát sinh mối quan hệ kinh tế giữa nhiều bên: BV, Cơ quan quản lý nhà nước có thẩm quyền, Người dân (người bệnh), Tổ chức bảo hiểm (BHYT) và những đối tượng khác có liên quan. “Quản lý tài chính là việc sử dụng các công cụ quản lý tài chính nhằm phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một đơn vị, thông qua đó lập kế hoạch quản lý và sử dụng các nguồn tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị.”
10 “Đối với Bệnh viện công lập - một tổ chức công, thì đối tượng quản lý của quản lý tài chính là nguồn thu - chi của Bệnh viện, các hoạt động tài chính của Bệnh viện. Mục tiêu quản lý tài chính của Bệnh viện là nhằm mục tiêu công bằng và mục tiêu hiệu quả. Chủ thể quản lý trong quản lý tài chính là các nhà quản lý như trưởng phòng tài chính - kế toán, ban giám đốc Bệnh viện, cơ quan nhà nước có thẩm quyền”. Như vậy, từ sự phân tích trên ta có thể đưa ra định nghĩa về quản lý tài chính bệnh viện công như sau: “Quản lý tài chính bệnh viện công lập là sự tác động một cách liên tục có hướng đích của chủ thể quản lý lên các nguồn thu-chi, hoạt động tài chính của Bệnh viện thông qua bốn bước: lập kế hoạch thu-chi, tổ chức thực hiện kế hoạch, quyết toán và kiểm tra một cách công bằng và hiệu quả nhằm thực hiện mục tiêu phúc lợi, phi lợi nhuận của Bệnh viện công.” 1.1.2.2. Mục tiêu của quản lý tài chính tại bệnh viện công lập Mục tiêu của quản lý tài chính Bệnh viện công lập bao gồm hai mục tiêu: - Đảm bảo tính hiệu quả: Phương pháp phân phối, tăng huy động nguồn lực tài chính Bệnh viện hợp lý, đúng luật pháp đồng thời thực hiện chi đúng, chi đủ tùy theo năng lực tài chính của Bệnh viện nhưng phải đảm bảo các hoạt động của Bệnh viện, đảm bảo chất lượng dịch vụ KCB cung cấp cho người dân. Đảm bảo cân đối thu chi. - Đảm bảo tính công bằng: Đảm bảo cho mọi người dân được tiếp cận đầy đủ với dịch vụ y tế của Bệnh viện tùy theo mức độ bệnh tật. Không phân biệt đối xử, cung cấp chất lượng dịch vụ như nhau với những người cùng mắc bệnh như nhau. Thực hiện miễn giảm theo quy định với những đối tượng không có khả năng chi trả, đối tượng chính sách. Không được đòi hỏi khả năng chi trả của người bệnh. Để thực hiện mục tiêu của quản lý tài chính bệnh viện công là hiệu quả và công bằng, quản lý tài chính bệnh viện công phải thực hiện 5 mục tiêu cụ thể sau đây: - Duy trì cán cân thu chi: đây là điều kiện tiên quyết và bắt buộc của quản lý tài chính bệnh viện và cũng là tiêu chuẩn cho sự thành công trong cơ chế quản lý mới – tiến tới hạch toán chi phí. - Nâng cao các chỉ tiêu chất lượng về khám, chữa bệnh: tỷ lệ tử vong, tỷ lệ số giường bệnh trên một phòng bệnh …