Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất thành phố Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Dựa trên hệ thống quy định của tự chủ tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công và thực tiễn quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất thành phố Thái Nguyên để đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản lý tài chính theo hướng tự chủ tài chính tại trung tâm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất thành phố Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––– ĐOÀN KHÁNH LINH QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TẠI TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN QUỸ ĐẤT THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SỸ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2020
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH –––––––––––––––––––––––– ĐOÀN KHÁNH LINH QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TẠI TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN QUỸ ĐẤT THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SỸ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: TS. ĐỒNG VĂN TUẤN THÁI NGUYÊN - 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn được hoàn thành là do sự cố gắng, nỗ lực của bản thân, dựa vào kiến thức đã học trong trường và kiến thức thực tế qua quá trình thực tập Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Thái Nguyên , tỉnh Thái Nguyên . Kết quả nghiên cứu trong luận văn đảm bảo trung thực và chưa được công bố trong bất cứ một công trình khoa học nào trước đây. Luận văn là công trình nghiên cứu độc lập tác giả và phù hợp với chuyên ngành đào tạo, số liệu thực tế dựa vào các tài liệu báo cáo của phòng kế toán và một số phòng ban liên quan của Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Thái Nguyên , tỉnh Thái Nguyên . Thái Nguyên , ngày tháng 11 năm 2020 Tác giả luận văn Đoàn Khánh Linh
ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài, tác giả đã nhận được sự quan tâm, hướng dẫn tận tình của Thầy giáo TS Đồng Văn Tuấn cùng nhiều ý kiến góp ý của các thầy, cô Trường Đại học Kinh tế và quản trị kinh doanh. Với lòng kính trọng và sự biết ơn sâu sắc, tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô phòng Quản lý đào tạo Đại học và Sau đại học, các thầy cô Khoa Kinh tế và Quản lý đã giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập tại Trường Đại học Kinh tế và quản trị kinh doanh cũng như quá trình nghiên cứu thực hiện đề tài luận văn, xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới các thầy giáo, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy, trang bị kiến thức để tác giả có cơ sở khoa học hoàn thành bản luận văn. Tác giả xin trân trọng cảm ơn sự động viên, giúp đỡ nhiệt tình của lãnh đạo, CBCNV của phòng kế toán cùng một số phòng ban liên quan của Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Thái Nguyên , tỉnh Thái Nguyên đã tạo điều kiện để tác giả hoàn thành luận văn này. Do trình độ, kinh nghiệm và thời gian nghiên cứu hạn chế nên luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, tác giả rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy cô để luận văn được hoàn thiện hơn và có giá trị thực tiễn hơn nữa. Xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên , ngày tháng 11 năm 2020 Tác giả luận văn Đoàn Khánh Linh
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ................................................................. vii DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ......................................................... vii PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ........................................... 3 4. Đóng góp của đề tài....................................................................................... 3 5. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ ĐỐI VỚI CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP ..................................................................................... 5 1.1. Cơ sở lý luận về công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập ...................................................................................................................... 5 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ......................................................................... 5 1.1.2. Lý luận về quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập. ....................................................................................................................................................... 8 1.2. Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý tài chính của các đơn vị sự nghiệp công. ................................................................................................................ 21 1.2.1. Kinh nghiệm thực hiện quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại một số địa phương trong nước. ......................................................................................... 21 1.2.2. Bài học kinh nghiệm Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên . .......................................................................................................... 28 Chương 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................. 31
iv 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 31 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 31 2.2.3. Phương pháp phân tích .......................................................................... 33 2.3. Các chỉ tiêu phân tích ............................................................................... 34 Chương 3 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TẠI TRUNG TÂM PHÁT TRIỂN QUỸ ĐẤT THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN................................................................................... 36 3.1. Tổng quan về Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên ... 36 3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 36 3.1.2. Chức năng và nhiệm vụ của Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên .................................................................................................... 37 3.1.3. Tầm nhìn, sứ mệnh và giá trị cốt lõi ..................................................... 39 3.1.4. Cơ cấu tổ chức....................................................................................... 40 3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên ................................................... 42 3.2.1. Thực trạng quản lý tài chính theo hướng tự chủ ................................... 42 3.2.2. Thực trạng sử dụng các công cụ quản lý tài chính................................ 58 3.3. Các nhân tố ảnh hưởng tới cơ chế quản lý tự chủ tài chính tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên ................................................... 61 3.3.1. Về chủ trương, đường lối, chính sách của Nhà nước............................ 61 3.3.2. Năng lực quản lý của cơ quan chủ quản. .............................................. 61 3.3.3. Năng lực nội sinh của Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên . .......................................................................................................... 62 3.4. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên ........................................................... 63 Chương 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁPTĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TẠI TRUNG TÂM QUỸ ĐẤT THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ............................................................................................ 67
v 4.1. Phương hướng, mục tiêu tăng cường quản lý tài chính theo hướng tự chủ tài chính tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên ............. 67 4.1.1. Định hướng chiến lược của Trung tâm ................................................. 67 4.1.2. Định hướng về tự chủ tài chính của Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên ............................................................................................. 67 4.2. Các giải pháp nhằm tăng cường quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên ................................. 68 4.2.1. Quản lý có hiệu quả các nguồn chi ....................................................... 69 4.2.2. Đổi mới công tác quản lý và cải cách hành chính ................................ 71 4.2.3. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát tài chính trong đơn vị ......... 72 4.2.4. Hoàn thiện Quy chế chi tiêu nội bộ....................................................... 73 4.2.5. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tài chính kế toán. ........................... 74 4.2.6. Đối với các công tác chuyên môn ......................................................... 75 4. 3. Các kiến nghị........................................................................................... 76 KẾT LUẬN .................................................................................................... 77 PHỤC LỤC .................................................................................................... 82
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ NĐ-CP Nghị định - chính phủ TTPTQĐ Trung tâm phát triển Quỹ đất TP Thành phố TPTN Thành phố Thái Nguyên CNTT Công nghệ thông tin NSNN Ngân sách nhà nước KH&CN Khoa học và công nghệ GDTX Giáo dục thường xuyên HĐND Hội đồng nhân dân KT - XH Kinh tế - Xã hội LĐ - TB - XH Lao động - Thương binh - Xã hội CBVC Cán bộ viên chức GPMB Giải phóng mặt bằng HCSN Hành chính sự nghiệp TSCĐ Tài sản cố định TC - KH Tài chính - kế hoạch UB MTTQ Ủy ban Mặt trận tổ quốc UBND Ủy ban nhân dân
vii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Kết quả lựa chọn đối tượng khảo sát .............................................. 33 Bảng 3.1: Bảng tổng hợp các nguồn thu trong giai đoạn 2017-2019 ............. 44 Bảng 3.2. Bảng tổng hợp các khoản chi của Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Thái Nguyên giai đoạn 2017 – 2019....................................... 47 Bảng 3.3: Tổng hợp kết quả khảo sát thực trạng quản lý tài chính theo tự chủ ......................................................................................................... 50 Bảng 3.4: Báo cáo chênh lệch thu - chi........................................................... 52 Bảng 3.5: Đánh giá mức độ ảnh hưởng của tự chủ tài chính .......................... 53 Bảng: 3.6: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tới công tác QLTC theo hướng tự chủ tại TTPTQĐ thành phố Thái Nguyên ...................................... 62 DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 3.1: Tổ chức bộ máy ở Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Thái Nguyên ........................................................................................... 41 Sơ đồ 3.2. Sơ đồ tổ chức bộ máy Tổ chức kế toán hành chính Phòng Kế hoạch -Tài Vụ............................................................................................67 Biểu 3.1. Tổng hợp tình hình trích lập các quỹ.............................................. 56
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Tài chính là một nguồn lực rất quan trọng thúc đẩy sự phát triển của các đơn vị sự nghiệp công trong đó có các Trung tâm. Bởi lẽ, có nguồn lực tài chính chúng ta mới có cơ sở để phát triển các nguồn lực khác như con người, cơ sở vật chất, nghiên cứu khoa học...những yếu tố này quyết định đến hiệu quả hoạt động của tổ chức. Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập được đánh giá là bước đột phá mới trên lộ trình đổi mới toàn diện, cơ cấu lại các đơn vị sự nghiệp công, tăng cường giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp. Cơ chế, chính sách này nhận được sự đồng thuận cao của các cấp, các ngành khi “cởi trói” cho các đơn vị sự nghiệp công phát triển, giảm áp lực tài chính cho ngân sách nhà nước… Thời gian qua, cơ chế tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập được thực hiện theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 của Chính phủ quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập; Thông tư số 71/2006/TT-BTC ngày 9/8/2006 của Bộ Tài chính hướng dẫn thực hiện Nghị định trên. Sau hơn 10 năm thực hiện Nghị định số 43/2006/NĐ-CP trên cơ sở tổng kết đánh giá kết quả đạt được cũng như những bất cập phát sinh đòi hỏi cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với yêu cầu thực tiễn, ngày 14/2/2015 Chính phủ đã ban hành Nghị định 16/2015/NĐ-CP thay thế Nghị định số 43/2006/NĐ- CP theo hướng quy định các vấn đề chung, làm căn cứ cho các bộ, cơ quan liên quan xây dựng các Nghị định riêng quy định đối với từng lĩnh vực cụ thể. Nghị định này có một số điểm mới so với nghị định số 43/2006/ NĐ-CP trước đây: trong việc quy định giá và lộ trình tính giá dịch vụ sự nghiệp công, đổi mới phương thức bố trí dự toán ngân sách, cho phép các đơn vị sự nghiệp công lập đảm bảo chi thường xuyên và chi đầu tư, được quyết định mức trích quỹ bổ
2 sung thu nhập…Nghị định 16/2015/NĐ-CP đã thể hiện rõ mục tiêu đổi mới toàn diện các đơn vị sự nghiệp công lập; đẩy mạnh việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị đồng bộ cả về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, nhân sự và tài chính. Tuy đã đạt được nhiều kết quả tích cực song công tác quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập còn nhiều bất cập. Việc triển khai ở nhiều lĩnh vực còn chậm, các đơn vị chưa chủ động huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực nhà nước và xã hội để phát triển dịch vụ. Là một trong những đơn vị của Tỉnh Trung tâm phát triển quỹ đất cũng không thể đứng ngoài công cuộc cải các cơ chế quản lý tài chính. Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố được thành lập theo Quyết định số: 2238/QĐ-UB ngày 01/10/2010 của UBND tỉnh Thái Nguyên . Thực hiện cơ chế tự chủ tài chính theo quy định của Nhà nước Trung tâm đã có sự đổi mới và từng bước hoàn thiện quy trình xử lý công việc tăng cường trách nhiệm của Giám đốc và viên chức – người lao động. Trung tâm đã chủ động tích cực khai thác nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp và hoạt động dịch vụ nhằm tăng thu, đồng thời sử dụng kinh phí tiết kiệm có hiệu quả. Tuy nhiên, công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ của Trung tâm vẫn còn khá nhiều hạn chế: quy chế chi tiêu chưa thực sự hợp lý, nhiều khoản chi cho người lao động còn mang tính bình quân chưa tạo động lực cho người lao động; cân đối thu chi các năm chưa ổn định (tăng giảm tỉ lệ lớn) do chưa chú trọng đào tạo nâng cao trình độ người lao động;... Nhằm đánh giá việc thực hiện công tác quản lý tài chính tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên , từ đó đề xuất các biện pháp hỗ trợ quá trình xây dựng và áp dụng cơ chế tự chủ tài chính cho Trung tâm, đề tài: “Quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên” được lựa chọn làm đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả. 2. Mục tiêu nghiên cứu
3 2.1. Mục tiêu chung Dựa trên hệ thống quy định của tự chủ tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công và thực tiễn quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên để đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản lý tài chính theo hướng tự chủ tài tại Trung tâm. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cở sở lý luận về công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ ở các đơn vị sự nghiệp công lập. - Đánh giá thực trạng và xác định các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên ; - Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên . 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 3.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Nội dung: Công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ đối với đơn vị sự nghiệp công lập. - Không gian: Nghiên cứu tại Trung tâm phát triển quỹ đất thành phố Thái Nguyên. - Thời gian: Số liệu thứ cấp liên quan đến vấn đề công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên được thu thập trong thời kỳ 2017 - 2019. Nghiên cứu sơ cấp được thu thập trong tháng 5/2020. 4. Đóng góp của đề tài
4 Đề tài “Quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên ” là một đề tài còn mới, chưa có đề tài nghiên cứu trước đây thực hiện các nội dung trùng lặp. Về mặt lý luận, hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập. Về mặt thực tiễn, đánh giá được thực trạng, đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ trên trên địa bàn nghiên cứu. Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu nghiên cứu, tham khảo trong công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập. Kết quả nghiên cứu của đề tài có thể là tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên, nhà nghiên cứu ngành kinh tế quan tâm đến nội dung về quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập. 5. Kết cấu của đề tài Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, Luận văn gồm có 04 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3:Thực trạng công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên . Chương 4: Giải pháp tăng cường công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trung tâm Phát triển Quỹ đất Thành phố Thái Nguyên .
5 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ ĐỐI VỚI CÁC ĐƠN VỊ SỰ NGHIỆP CÔNG LẬP 1.1. Cơ sở lý luận về công tác quản lý tài chính tại các đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Đơn vị sự nghiệp công lập Theo quyết định số 08/2004/QĐ –TTg ngày 15/01/2004 của Thủ tướng Chính phủ đã xác định: Đơn vị sự nghiệp là một loại hình đơn vị được Nhà trường ra quyết định thành lập, thực hiện nhiệm vụ chuyên môn nhất định nhằm thực hiện nhiệm vụ chuyên môn nhất định nhằm thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội do Nhà nước giao trên lĩnh vực quản lý thực hiện các hoạt động sự nghiệp. Đó là đơn vị thuộc sở hữu Nhà nước, hoạt động trong các lĩnh vực giáo dục, đào tạo, văn hóa, thông tin, nghiên cứu khoa học, y tế….không theo nguyên tắc hạch toán kinh doanh (quyết định số 08/2004/QĐ –TTg ngày 15/01/2004 của Thủ tướng Chính phủ). Khái niệm về đơn vị sự nghiệp công lập vẫn chưa được ghi nhận trong văn bản pháp luật cho đến khi Quốc hội thông qua Luật Viên chức năm 2010. Khoản 1 Điều 9 Luật Viên chức quy định, đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội thành lập theo quy định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước. Cũng theo Luật Viên chức năm 2010, viên chức là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị. Như vậy, đơn vị sự nghiệp công lập được nhận diện thông qua các yếu tố sau đây: (i) Được thành lập bởi cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội theo trình tự, thủ tục pháp luật quy định;
6 (ii) Là bộ phận cấu thành trong tổ chức bộ máy của cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội; (iii) Có tư cách pháp nhân; (iv) Cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý nhà nước; (v) Viên chức là lực lượng lao động chủ yếu, bảo đảm cho việc thực hiện chức năng, nhiệm vụ của đơn vị. (Quốc Hội, Luật Kế toán, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội). * Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập Hiện tại các đơn vị sự nghiệp công lập rất nhiều và đa dạng về loại hình cũng như lĩnh vực hoạt động. Có rất nhiều tiêu thức để phân loại đơn vị sự nghiệp. - Theo tiêu chí mức độ tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, trước đây, Nghị định số 10/2002/NĐ-CP gồm: + Đơn vị tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên; + Đơn vị tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên. (Chính phủ, 2002) - Theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2016 của Chính phủ xác định 3 loại đơn vị sự nghiệp công lập là: + Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên; + Đơn vị có thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên, phần còn lại được ngân sách nhà nước cấp; + Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp, đơn vị sự nghiệp không có nguồn thu, kinh phí hoạt động thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ do ngân sách nhà nước bảo đảm toàn bộ kinh phí hoạt động. (Chế độ tài chính áp dụng cho các đơn vị sự nghiệp có thu, Hà Nội). - Theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập đã chia đơn vị sự nghiệp công lập thành 4 loại:
7 + Đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư; + Đơn vị tự bảo đảm chi thường xuyên; + Đơn vị tự bảo đảm một phần chi thường xuyên; + Đơn vị được Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên. (Chính phủ, 2006), - Theo Nghị định số 141/2016/NĐ-CP ngày 10/10/2016 của Chính phủ, cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập được chia như sau: Tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp kinh tế, sự nghiệp khác tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư; Tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp kinh tế, sự nghiệp khác tự bảo đảm chi thường xuyên; Tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp kinh tế, sự nghiệp khác tự bảo đảm một phần chi thường xuyên (do giá, phí dịch vụ sự nghiệp công chưa kết cấu đủ chi phí, được Nhà nước đặt hàng, giao nhiệm vụ cung cấp dịch vụ sự nghiệp công theo giá, phí chưa tính đủ chi phí); Tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp kinh tế, sự nghiệp khác do Nhà nước bảo đảm chi thường xuyên (theo chức năng, nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền giao, không có nguồn thu hoặc nguồn thu thấp). * Đặc điểm hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập Hoạt động của đơn vị sự nghiệp công lập có những đặc điểm sau: - Đơn vị sự nghiệp công lập là những tổ chức hoạt động theo nguyên tắc phục vụ xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận. Khác với hoạt động sản xuât kinh doanh, hoạt động sự nghiệp cung ứng dịch vụ cho nền kinh tế nhưng mục đích chính không phải vì mục tiêu lợi nhuận. Nhà nước duy trì, tổ chức, tài trợ cho các hoạt động sự nghiệp để cung cấp dịch vụ cho thị trường trước hết nhằm thực hiện vai trò của nhà nước trong việc phân phối lại thu nhập và thực hiện chính sách phúc lợi công cộng khi can thiệp vào thị trường. Nhờ đó, nhà nước hỗ trợ cho các ngành kinh tế hoạt động bình thường, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, đảm bảo và phát triển nguồn nhân lực, thúc đẩy hoạt động kinh tế phát triển và ngày càng đạt hiệu quả cao hơn, đảm bảo không ngừng nâng cao đời sống, sức khỏe, văn hoá và tinh thần của nhân dân.
8 - Kết quả của hoạt động sự nghiệp chủ yếu là tạo ra các dịch vụ công, phục vụ trực tiếp hoặc gián tiếp quá trình tái sản xuât xã hội. Nhờ việc sử dụng các hàng hóa công cộng do hoạt động sự nghiệp tạo ra mà quá trình tái sản xuất ra của cải vật chất trong xã hội được thuận lợi và ngày càng đạt hiệu quả cao. Hoạt động sự nghiệp giáo dục đào tạo, y tế, thể dục, thể thao mang đến tri thức và đảm bảo sức khoẻ cho lực lượng lao động, tạo điều kiện cho nguồn nhân lực có chất lượng ngày càng tốt hơn. Hoạt động sự nghiệp khoa học, văn hóa mang lại những hiểu biết về tự nhiên, xã hội, tạo ra những công nghệ mới phục vụ sản xuât và đời sống. Vì vậy, hoạt động sự nghiệp luôn gắn bó hữu cơ và tác động tích cực tới quá trình tái sản xuât xã hội. - Hoạt động sự nghiệp trong các đơn vị sự nghiệp công lập luôn gắn liền và bị chi phối bởi các chương trình phát triển kinh tế xã hội của nhà nước. Trong nền kinh tế thị trường, nhà nước tổ chức, duy trì hoạt động sự nghiệp để đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội. Để thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế xã hội nhất định, trong mỗi thời kỳ, nhà nước có các chủ trương, chính sách, có các chương trình mục tiêu kinh tế xã hội nhất định như: chương trình xoá mù chữ, chương trình xóa đói giảm nghèo, chương trình dân số-kế hoạch hoá gia đình, chương trình phòng chống AIDS.... Các chương trình này chỉ có nhà nước, với vai trò của mình mới có thể thực hiện một cách đầy đủ và hiệu quả. Nhà nước duy trì và phát triển các hoạt động sự nghiệp gắn với các chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước nhằm mang lại lợi ích cho người dân. (Học viện Tài chính, 2005). 1.1.2. Lý luận về quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập. 1.1.2.1. Khái niệm quản lý tài chính; quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập. * Khái niệm quản lý tài chính Quản lý tài chính là quản lý các hoạt động huy động, phân bổ và sử dụng các
9 nguồn lực tài chính bằng những phương pháp tổng hợp gồm nhiều biện pháp khác nhau được thực hiện trên cơ sở vận dụng các quy luật khác nhau được thực hiện trên cơ sở vận dụng các quy luật khách quan về kinh tế - tài chính một cách phù hợp với điều kiện đổi mới, hội nhập quốc tế của đất nước. Quản lý tài chính là việc sử dụng các công cụ quản lý tài chính nhằm phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một đơn vị, thông qua đó lập kế hoạch quản lý và sử dụng các nguồn tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị. Quản lý tài chính đòi hỏi các chủ thể quản lý phải lựa chọn, đưa ra các quyết định tài chính và tổ chức thực hiện các quyết định đó nhằm đặt được mục tiêu hoạt động quản lý tài chính của đơn vị. Mục tiêu tài chính có thế thay đổi theo từng thời kỳ và chính sách chiến lược của từng đơn vị. Tuy nhiên khác với quản lý doanh nghiệp chủ yếu nhằm mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận, phục vụ cho cộng đồng xã hội là chủ yếu cho nên quản lý tài chính tại các đơn vị hành chính công là quản lý sử dụng có hiệu quả, đúng định hướng các nguồn kinh phí NSNN cấp và các nguồn khác theo quy định của pháp luật. * Khái niệm quản lý tài chính theo hướng tự chủ Quản lý tài chính là quản lý các hoạt động huy động, phân bổ và sử dụng các nguồn lực tài chính bằng những phương pháp tổng hợp gồm nhiều biện pháp khác nhau được thực hiện trên cơ sở vận dụng các quy luật khách quan về kinh tế-tài chính một cách phù hợp với điều kiện đổi mới, hội nhập quốc tế của đât nước. Quản lý tài chính là việc sử dụng các công cụ quản lý tài chính nhằm phản ánh chính xác tình trạng tài chính của một đơn vị, thông qua đó lập kế hoạch quản lý và sử dụng các nguồn tài chính nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của đơn vị. Quản lý tài chính trong các Trung tâm phát triển quỹ đất là quản lý thu, chi của các quỹ tài chính trong đơn vị, quản lý thu chi của các chương trình, dự
10 án đấu thầu, quản lý thực hiện dự toán ngân sách của trung tâm. Quản lý tài chính đòi hỏi các chủ thể quản lý phải lựa chọn, đưa ra các quyết định tài chính và tổ chức thực hiện các quyết định đó nhằm đạt được mục tiêu hoạt động quản lý tài chính của đơn vị. Mục tiêu tài chính có thể thay đổi theo từng thời kỳ và chính sách chiến lược của từng đơn vị. Tuy nhiên, khác với quản lý doanh nghiệp chủ yếu nhằm mục tiêu tối ưu hóa lợi nhuận, mục tiêu của quản lý tài chính trong trung tâm phát triển quỹ đất không vì mục đích lợi nhuận, phục vụ cho cộng đồng xã hội là chủ yếu cho nên quản lý tài chính tại trung tâm phát triển quỹ đất là quản lý sử dụng có hiệu quả, đúng định hướng các nguồn kinh phí NSNN cấp và các nguồn thu khác theo quy định của pháp luật. Mục tiêu của quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập (trong đó có trung tâm phát triển quỹ đất) là duy trì cán cân thu chi: đây là điều kiện tiên quyết và bắt buộc của quản lý tài chính trong đơn vị sự nghiệp và cũng là tiêu chuẩn để đánh giá cho sự thành công trong cơ chế quản lý tài chính mới. 1.1.2.2. Mục tiêu của quản lý tài chính theo hướng tự chủ - Đa dạng hoá về phương thức quản lý, khi nền kinh tế nước ta vận hành theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cần phải tìm hiểu sự tác động của cơ chế thị trường đến các hoạt động sự nghiệp, trong đó có Y tế trên hai mặt: tích cực và tiêu cực. Nhà nước không nên thực hiện một phương thức quản lý nhất loạt lên các đối tượng quản lý khác nhau. Đồng thời, ngay với một đối tượng quản lý cũng cần có sự kết hợp cách thức quản lý bằng “mệnh lệnh và kiểm soát”. - Kết hợp hài hoà giữa cơ chế quản lý của Nhà nước với cơ chế tự vận động của các bệnh viện công lập trong lĩnh vực tài chính. Nhà nước, các nhà quản lý cần biết sử dụng các công cụ quản lý tài chính tác động vào hoạt động sự nghiệp thông qua cơ chế vốn có của nó, hướng vận động đến các mục tiêu mong muốn. - Trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp trong việc tổ chức công việc, sắp xếp lại bộ máy, sử dụng lao động và nguồn lực tài
11 chính để hoàn thành nhiệm vụ được giao; phát huy mọi khả năng của đơn vị để cung cấp dịch vụ với chất lượng cao cho xã hội; tăng nguồn thu nhằm từng bước giải quyết thu nhập cho người lao động. - Thực hiện chủ trương xã hội hóa trong việc cung cấp dịch vụ cho xã hội, huy động sự đóng góp của cộng đồng để phát triển các hoạt động sự nghiệp, từng bước giảm dần bao cấp từ NSNN. - Thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm đối với đơn vị sự nghiệp, nhà nước quan tâm đầu tư để hoạt động sự nghiệp ngày càng phát triển; bảo đảm cho các đối tượng chính sách xã hội, đồng bào dân tộc thiểu số, vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn được cung cấp dịch vụ theo quy định ngày càng tốt hơn. - Phân biệt rõ cơ chế quản lý nhà nước đối với đơn vị sự nghiệp công lập với cơ chế quản lý nhà nước đối với cơ quan hành chính nhà nước. (Học viện Tài chính, 2005) * Mục đích quản lý tài chính theo hướng tự chủ Một là, để đa dạng hoá về phương thức quản lý, khi nền kinh tế nước ta vận hành theo cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa cần phải tìm hiểu sự tác động của cơ chế thị trường đến các hoạt động sự nghiệp, trong đó có KH&CN trên hai mặt: tích cực và tiêu cực. Nhà nước không nên thực hiện một phương thức quản lý nhất loạt lên các đối tượng quản lý khác nhau. Hai là, để kết hợp hài hoà giữa cơ chế quản lý của Nhà nước với cơ chế tự vận động của các tổ chức khoa học và công nghệ công lập trên phương diện tài chính. Nhà nước, các nhà quản lý cần biết sử dụng các công cụ quản lý tài chính tác động vào hoạt động sự nghiệp thông qua cơ chế vốn có của nó, hướng vận động đến các mục tiêu mong muốn. Ba là, trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các tổ chức khoa học và công nghệ công lập buộc các đơn vị này phải chủ động, sáng tạo trong tổ chức công việc, sắp xếp lại bộ máy, sử dụng lao động và nguồn lực tài chính để hoàn thành nhiệm vụ được giao; phát huy mọi khả năng của đơn vị để cung