Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam chi nhánh Đắk Lắk

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam chi nhánh Đắk Lắk" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích thực trạng, để từ đó tìm ra nguyên nhân, đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam, Chi nhánh Nam Đăk Lăk.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý kinh tế: Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam chi nhánh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ .............../............... ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN VĂN ĐOÀN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MAI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ Đắk Lắk, Tháng 12/2023 i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ .............../............... ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN VĂN ĐOÀN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MAI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM – CHI NHÁNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ Họ và tên: TRẦN VĂN ĐOÀN Lớp: KT3.TN3 Người hướng dẫn: TS. PHẠM THU THỦY Đắk Lắk, Tháng 12/2023 i
LỜI CAM ĐOAN Học viên cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng tôi. Số liệu, tư liệu trong Luận văn được trích dẫn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực. Đắk Lắk, Ngày ... tháng... năm 2023 Học viên cao học Trần Văn Đoàn ii
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt nam chi nhánh Đắk Lắk”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân, tập thể. Tôi xin được trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc, các thày cô của Học viện Hành chính Quốc Gia. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình và bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Người hướng dẫn - TS. Phạm Thu Thủy. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo và đồng nghiệp tại ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Đắk Lắk. Đắk Lắk, ngày…..tháng ….. năm 2023. iii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................................... iii MỤC LỤC ............................................................................................................................ i DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢNG ..................................................................................... iv MỞ ĐẦU ............................................................................................................................. 1 Chương 1 ............................................................................................................................. 7 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .................................................................................................................... 7 1.1. Tổng quan về tín dụng và rủi ro tín dụng ngân hàng ................................................... 7 1.1.1. Tín dụng ngân hàng ............................................................................................... 7 1.1.2. Rủi ro tín dụng ngân hàng ..................................................................................... 7 1.1.3. Phân loại rủi ro tín dụng ngân hàng ...................................................................... 9 1.1.4. Nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng .................................................................... 11 1.1.5. Tác động của rủi ro tín dụng ............................................................................... 13 1.2. Quản trị rủi ro tín dụng ngân hàng: ............................................................................ 14 1.2.1. Khái niệm,vai trò của quản trị rủi ro tín dụng ..................................................... 14 1.2.2. Nguyên tắc quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại: .............. 16 1.2.3 Mô hình quản trị rủi ro tín dụng ........................................................................... 17 1.2.4 Nội dung quản trị rủi ro tín dụng ......................................................................... 19 1.2.5 Các chỉ tiêu tài chính phản ánh hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại ......................................................................................................................... 27 1.3. Kinh nghiệm của các ngân hàng thương mại khác về quản trị rủi ro tín dụng .......... 31 1.3.1. Kinh nghiệm Quản trị rủi ro tín dụng tại một số Ngân hàng thương mại: .......... 31 1.3.2. Bài học rút ra cho Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương chi nhánh Đắk Lắk: ................................................................................................................................ 33 Chương 2 ........................................................................................................................... 36 THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG CHI NHÁNH ĐẮK LẮK ................................................................................ 36 2.1. Khái quát hoạt động của Ngân hàng TMCP ngoại thương Đắk Lắk. ...................... 36 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển:...................................................................... 36 2.1.2. Mô hình tổ chức: .................................................................................................. 37 2.1.3. Kết quả kinh doanh: ............................................................................................. 39 i
2.2. Mô hình tổ chức quản trị rủi ro tại Vietcombank ....................................................... 42 2.3 Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt nam chi nhánh Đắk Lắk. ........................................................................................ 45 2.3.1 Tình hình tổ chức thực hiện quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt nam chi nhánh Đắk Lắk ................................................. 45 2.3.2 Đánh giá chung về thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại VCB Đắk Lắk ........ 61 Chương 3 ........................................................................................................................... 76 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NGOẠI THƯƠNG VIỆT NAM CHI NHÁNH ĐẮK LẮK ........................................................................................................... 76 3.1. Mục tiêu và phương hướng hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương chi nhánh Đắk Lắk ..................................................................................... 76 3.1.1. Mục tiêu quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương chi nhánh Đắk Lắk ......................................................................................................................... 76 3.1.2. Phương hướng quản trị rủi tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt nam chi nhánh Đắk Lắk: ................................................................................................ 77 3.2. Hệ thống giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tại Ngân hàng thương mại cổ phần ngoại thương Việt nam chi nhánh Đắk Lắk....................................................................... 79 3.2.1. Nhóm giải pháp chung:........................................................................................ 79 3.2.2. Nhóm giải pháp nghiệp vụ .................................................................................. 84 3.3. Kiến nghị: ................................................................................................................. 100 3.3.1. Đối với Ngân hàng nhà nước .......................................................................... 100 3.3.2. Đối với Nhà nước .............................................................................................. 102 3.3.3. Đối với Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam .................... 103 KẾT LUẬN ..................................................................................................................... 106 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................... 107 ii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CIC Trung tâm thông tin tín dụng QTRR Quản trị rủi ro TD Tín dụng CP Cổ phần DATC Công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp Nhà nước DNTN Doanh nghiệp tư nhân DPRR Dự phòng rủi ro FDI Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài HĐQT Hội đồng quản trị BGĐ Ban Giám đốc NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại TMCP Thương mại cổ phần TCTD Tổ chức tín dụng CBTD Cán bộ tín dụng TNHH Trách nhiệm hữu hạn TSBĐ Tài sản bảo đảm USD Đôla Mỹ Vietcombank/VCB Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam VCB Đắk Lắk Ngân hàng TMCP Ngoại thương - Chi nhánh Đắk Lắk VND Đồng Việt Nam XNK Xuất nhập khẩu iii
DANH MỤC CÁC HÌNH, BẢNG Số hiệu Tên hình/bảng Trang Hình 1.1 Mô hình quy trình QTRRTD tập trung tại NHTM 17 1.2 Mô hình quản trị rủi ro tín dụng phân tán 18 1.4 Nội dung QTRR TD tại Ngân hàng thương mại 19 2.1 Mô hình tổ chức Vietcombank ĐắkLắk 34 2.2 Mô hình chấm điểm xếp hạng tín dụng DN thông thường 47 Bảng 1.1 Thứ tự xếp hạng RRTD của khách hàng theo Moody và Standard & Poor 25 2022 1.2 Quy trình QTRRTD tại 4 NHTM nước ngoài 30 2.1 Kết quả kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam - 40 Chi nhánh Đắk Lắk giai đoạn 2020-2022 2.2 Tiêu chí tính điểm xác định quy mô doanh nghiệp 48 2.3 Bảng xếp hạng Tín dụng dùng cho khách hàng thông thường 51 2.4 Bảng chấm điểm một số khách hàng tại VCB Đắk Lắk 30/06/2023 52 2.5 Bảng tổng hợp xếp hạng khách hàng doanh nghiệp tại VCB Đắk Lắk 52 thời điểm 30/06/2023 2.6 Phân nhóm nợ 54 2.7 Bảng đánh giá các khoản nợ các năm 2020 – 2022 55 2.8 Cơ cấu tín dụng theo hình thức tài sản bảo đảm VCB - Chi nhánh Đắk 62 Lắk giai đoạn 2020-2022 2.9 Nợ quá hạn và tỷ lệ nợ quá hạn tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt63 Nam - Chi nhánh Đắk Lắk giai đoạn 2020 – 2022 2.10 Tỷ trọng dư nợ theo nhóm tại Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt 64 Nam - Chi nhánh Đắk Lắk giai đoạn 2020-2022 3.1 Điểm quyết định cấp tín dụng tiêu dùng cá nhân 86 3.1 Thứ tự xếp hạng rủi ro tín dụng của doanh nghiệp 86 iv
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong kinh doanh ngân hàng ở Việt Nam, hoạt động cấp tín dụng là hoạt động kinh doanh quan trọng nhất, mang lại tới 70% thu nhập cho các NTHM, tuy nhiên cũng là hoạt động ẩn chứa nhiều rủi ro nhất. Rủi ro có thể đến từ nhiều phía và do nhiều nguyên nhân. Nếu công tác quản trị rủi ro tín dụng không được thực hiện tốt ngay từ đầu, NHTM gặp nhiều rủi ro tín dụng, lợi nhuận của NHTM tất yếu sẽ bị ảnh hưởng mạnh và mau chóng sụt giảm, thậm chí rơi vào tình trạng bị kiểm soát đặc biệt. Trong những năm qua các ngân hàng thương mại đã có những bước phát triển mạnh mẽ nhằm góp phần phát triển kinh tế, ổn định giá trị đồng tiền. Vừa qua, dịch bệnh Covid diễn biến rất phức tạp, Ngân hàng lại càng đóng vai trò quan trọng trong trụ cột nền kinh tế thông qua việc thực hiện các hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt và cung ứng vốn nhằm phục hồi kinh tế mạnh mẽ sau đại dịch. Đặc biệt, để có thể tồn tại và phát triển trong giai đoạn sự cạnh tranh giữa các Ngân hàng thương mại ngày càng gay gắt và đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ chính trị mà Đảng và Nhà nước giao cho, đòi hỏi ngành ngân hàng nói chung và Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi Nhánh Đắk Lắk nói riêng không chỉ phải thay đổi tư duy, cơ chế chính sách mà còn phải quản lý, quản trị rủi ro tín dụng và kiểm soát các khoản sau vay. Trong hoạt động ngân hàng, triệt tiêu rủi ro là điều không thể, chính vì thế, chúng ta phải chấp nhận và biết cách nắm bắt, hạn chế và điều khiển nó để tránh được thiệt hại, đồng thời tìm kiếm lợi nhuận cũng từ những rủi ro này. Trong xu thế hội nhập phát triển hiện nay, hàng năm các Ngân hàng thương mại đều chịu sức ép rất lớn từ Hội đồng quản trị về các chỉ tiêu như doanh thu và lợi nhuận vì vậy việc nâng cao chất lượng quản trị rủi ro tín dụng là một điều cực 1
kỳ thiết yếu, góp phần nâng sức cạnh tranh và góp phần vào việc đảm bảo an toàn trong hoạt động của các Ngân hàng thương mại tại Việt Nam, trong đó có Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Đắk Lắk. Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam - Chi nhánh Đắk Lắk thành lập năm 1996 và nhanh chóng trở thành một trong những ngân hàng có thị phần lớn nhất Tỉnh Đắk Lắk. Trong những năm qua, Ngân hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam - Chi nhánh Đắk Lắk đã từng bước quản lý thị phần và năng lực cạnh tranh của mình để phát triển bền vững. Hoạt động quản trị rủi ro tín dụng của VCB Đăk Lăk những năm vừa qua đạt nhiều kết quả khả quan. Tuy nhiên, trên thực tế, vẫn có nhiều khoản vay về mặt lý thuyết nghe có vẻ tốt nhưng thực tế lại ẩn chứa quá nhiều yếu tố rủi ro. Hoặc có dấu hiệu có vấn đề về tín dụng như người đi vay không có khả năng trả nợ đúng hạn trong một hoặc nhiều kỳ; Giá tài sản đảm bảo bằng tín dụng giảm đáng kể... nhưng không nhanh chóng được xác định. Vì thế, vẫn cần nâng cao hiệu quả công tác quản trị rủi ro tín dụng tại chi nhánh. Quản trị rủi ro tín dụng là vấn đề không mới nhưng luôn là mối quan tâm hàng đầu của tất cả các NHTM. Đặc biệt gần đây, khi có những ngân hàng bị đưa vào diện kiểm soát đặc biệt vì rủi ro tín dụng như CBBank, OceanBank, GPBank và DongABank. Riêng Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB), vi phạm quy định về cho vay với tập đoàn Vạn Thịnh Phát trong hoạt động của các tổ chức tín dụng như phần lớn khoản vay được lập bằng hồ sơ khống, tài sản đảm bảo không đủ giá trị pháp lý... nên tình trạng mất khả năng thanh toán đã xảy ra… Xuất phát từ nhu cầu thực tiễn, tôi lựa chọn đề tài : “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Ngoại Thương Chi Nhánh Đắk Lắk” làm đề tài nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Lê Thị Hạnh (2017) với “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam theo tiêu chuẩn Basel II”. Nghiên cứu đã tổng quan làm rõ hơn 2
một số vấn đề lý luận về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng của NHTM theo tiêu chuẩn Basel II. Nghiên cứu đã phân tích đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng trên cơ sở tham chiếu với các tiêu chuẩn của Basel II và đã đề xuất một số giải pháp nhằm gợi ý cho các nhà quản trị Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam trong chiến lược quản trị rủi ro tín dụng theo tiêu chuẩn Basel II. Phước Minh Hiệp (2019) với Giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM cổ phần Công thương Việt Nam (VietinBank) Trà Vinh. Tác giả đã đánh giá trong hoạt động tín dụng, công tác quản trị RRTD có vai trò rất quan trọng, giúp Ngân hàng quản lý tốt nguồn vốn cho vay, đảm bảo số tiền cho vay được an toàn và hiệu quả. VietinBank Trà Vinh đã tích cực triển khai công tác quản trị RRTD và đạt được một số kết quả khả quan. Tuy nhiên, quy trình cấp tín dụng còn bất cập, hệ thống thông tin tín dụng còn hạn chế, công tác xử lý thu hồi nợ xấu còn tồn tại những mặt hạn chế. Từ đó tác giả đã đưa ra các nhóm giải pháp cải tiến trong thời gian tới như Nhận diện rủi ro tín dụng, Kiểm soát RRTD, Đo lường RRTD, Tài trợ RRTD. Lê Thu Hương (2019) trong nghiên cứu về hoạt động Quản trị rủi ro tín dụng tại NHTM Cổ phần Việt Nam Thịnh Vượng (VPBank), tác giả kết luận hoạt động quản trị RRTD tại VPBank dựa trên các nhân tố Quy mô Ngân hàng, Chính sách kinh tế vĩ mô, Sự phát triển kinh tế - xã hội địa phương, Nguồn nhân lực tín dụng Ngân hàng, Hệ thống tổ chức hoạt động tín dụng Ngân hàng, Uy tín khách hàng, Khả năng trả nợ. Phan Thị Hoàng Yến (2021) với Hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng Thương mại cổ phần đầu tư và phát triển Việt Nam theo Hiệp ước Basel II. Tác giả chỉ ra những khó khăn mà các NHTM gặp phải trong công tác quản lý rủi ro hoạt động như cán bộ ngân hàng đùn đẩy trách nhiệm cho nhau, ngân hàng chưa đầu tư nguồn nhân lực và giao thẩm quyền tương xứng, ngân hàng luôn cập nhật hệ thống mới nên cũng gây khó khăn cho người dùng, gian lận từ chuyên viên và khách hàng, cơ sở dữ liệu và phân tích môi trường kinh doanh còn 3
yếu,… Quản trị rủi ro tín dụng là một vấn đề lớn, vấn đề quan tâm thường xuyên của các Ngân hàng thương mại ở Việt Nam cũng như các nước trên thế giới, vì vậy được các nhà quản trị điều hành, các nhà lập chính sách, các Ngân hàng thương mại hết sức quan tâm nghiên cứu, trao đổi và thảo luận. Có rất nhiều cuốn sách, đề tài khoa học, luận văn và luận án tiến sỹ nghiên cứu về chủ đề này,…Tuy nhiên, mỗi ngân hàng có những sự khác biệt trong hoạt động và quản trị rủi ro tín dụng. Và ngay tại một ngân hàng, mỗi chi nhánh cũng thực hiện quản trị rủi ro tín dụng với những điểm mạnh, yếu khác nhau. Thực tiễn hoạt động của ngân hàng luôn biến đổi. Và chưa có công trình nào nghiên cứu về Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt nam chi nhánh Đắk Lắk. Vì vậy việc tác giả chọn đề tài: “Quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt nam chi nhánh Đắk Lắk” không trùng lặp với các công trình khoa học đã công bố. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1 Mục đích: Phân tích thực trạng, để từ đó tìm ra nguyên nhân, đề xuất các giải pháp khả thi nhằm nâng cao công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam, Chi nhánh Nam Đăk Lăk. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu nhằm giải quyết các nhiệm vụ sau: - Hệ thống hóa lý luận về rủi ro tín dụng và quản trị rủi ro tín dụng ở các NHTM. - Đánh giá thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam chi nhánh Đăk Lăk - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng của Ngân hàng TMCP Ngoại thương, Chi nhánh Đăk Lăk tại Việt Nam. 4
4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam Chi Nhánh Đắk Lắk. - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: Tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt nam chi nhánh Đắk Lắk + Thời gian : Từ năm 2020 đến 2022 5. Phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Dựa trên những cơ sở phương pháp luận của Chủ nghĩa duy vật biện chứng và Chủ nghĩa duy vật lịch sử. - Phương pháp nghiên cứu: Trong luận án, tác giả sử dụng phương pháp so sánh; Thống kê; Phân tích. 6. Những đóng góp mới của luận văn - Hệ thống hoá lý luận về rủi ro tín dụng, quản trị rủi ro tín dụng. - Trên cơ sở đánh giá thực trạng, tác giả đề xuất các giải pháp khả thi cho vấn đề quản trị rủi ro tín dụng tại chi nhánh Đăk Lăk của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Về lý luận: Kết quả của luận án trước hết góp phần hoàn thiện, hoàn thiện cơ sở lý luận khoa học về quản lý rủi ro tín dụng. Về thực tiễn: Từ phân tích thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam chi nhánh Đăk Lăk, đánh giá kết quả đạt được, những tồn tại và nguyên nhân, luận văn đưa ra các khuyến nghị và giải pháp khả thi nhằm hoàn thiện công tác quản trị rủi ro tín dụng tại Chi nhánh Đăk Lăk của 5
Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. 8. Kết cấu của Luận văn Ngoài Phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính của Luận văn được kết cấu thành 3 chương. Chương 1: Cơ sở khoa học về quản trị rủi ro tín dụng của ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam chi nhánh ĐắkLắk. Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng TMCP Ngoại Thương Việt Nam – Chi nhánh Đắk Lắk 6
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan về tín dụng và rủi ro tín dụng ngân hàng 1.1.1. Tín dụng ngân hàng Trong quá trình phát triển của văn minh nhân loại, cùng với sự xuất hiện của tiền tệ, một hoạt động mới cũng xuất hiện trong mối quan hệ giữa con người với con người: một số thực thể kinh tế cần một lượng hàng hóa cho nhu cầu của mình, để tiêu dùng hoặc sản xuất khi không có tiền hoặc các nguồn lực hiện có. Số tiền này không đủ, trong khi người khác có nhưng không có nhu cầu sử dụng nên có thể vay mượn lẫn nhau để đáp ứng nhu cầu. Mối quan hệ này được gọi là tín dụng. Theo tiếng Việt thông dụng, tín dụng có nghĩa là vay mượn. Theo khoản 14 Điều 4 của Luật các Tổ chức tín dụng ban hành năm 2020 của Việt Nam: “Cấp tín dụng là việc thỏa thuận để tổ chức, cá nhân sử dụng một khoản tiền hoặc cam kết cho phép sử dụng một khỏan tiền theo nguyên tắc có hoàn trả bằng nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác”. Qua khái niệm cho thấy tín dụng ngân hàng có ba đặc điểm cơ bản: dựa trên sự tin cậy, có thời hạn và phải hoàn lại. 1.1.2. Rủi ro tín dụng ngân hàng Rủi ro là khả năng xảy ra các biến cố không lường trước, khi xảy ra sẽ làm cho kết quả thực tế khác kết quả kì vọng theo kể hoạch (Bessis, 2002). Hoạt động ngân hàng gắn liền với nhiều loại rủi ro: rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro lãi suất, rủi ro ngoại hối..., trong đó rủi ro tín dụng là loại rủi ro quan trọng nhất và phức tạp nhất. Nó quan trọng đối với sự tồn tại, phát triển và là mối quan tâm lớn của các ngân hàng thương mại. Rủi ro tín dụng là một trong những nguyên nhân gây thua lỗ lớn và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất 7
lượng hoạt động ngân hàng. | Có nhiều định nghĩa khác nhau về rủi ro tín dụng: Theo Timothy W.Koch: "Một khi Ngân hàng nắm giữ tài sản sinh lợi, rủi ro xảy ra khi khách hàng sai hẹn", Hay nói cách khác, khách hàng không trả gốc và lãi như đã thỏa thuận. Rủi ro là sự thay đổi tiềm năng về thu nhập ròng và giá trị thị trường của vốn do khách hàng không thanh toán hoặc thanh toán chậm. Theo Hennie van Greuning - Sonja B rajovic Bratanovic: Rủi ro tín dụng được định nghĩa là rủi ro người đi vay không có khả năng trả lãi hoặc trả nợ gốc so với thời hạn quy định trong hợp đồng tín dụng. Điều này dẫn đến vấn đề về dòng tiền và ảnh hưởng đến tính thanh khoản của ngân hàng. Theo Thông tư số 11/2021/TT-NHNN ngày 30/07/2021 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước thì “Rủi ro tín dụng trong hoạt động Ngân hàng của tổ chức tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động Ngân hàng của tổ chức tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết”. Như vậy, rủi ro tín dụng ngân hàng là việc xảy ra những sự kiện bất ngờ gây tổn thất hoặc thiệt hại về vốn, tài sản trong quá trình cấp tín dụng cho khách hàng. Điều này có nghĩa là khả năng khách hàng không thể trả được nợ theo thỏa thuận trong hợp đồng gắn liền với mọi khoản vay ngân hàng cấp cho họ; Nói cách khác, ngân hàng sẽ gặp rủi ro tín dụng khi không thu hồi được đầy đủ và đúng hạn cả gốc và lãi của khoản vay. Mặt khác, cần hiểu rủi ro tín dụng theo nghĩa xác suất, tức là khả năng xảy ra, tổn thất có thể xảy ra hoặc không xảy ra. Điều này có nghĩa là ngay cả khi khoản vay không quá hạn thì vẫn tiềm ẩn nguy cơ thua lỗ. Sự hiểu biết này sẽ giúp hoạt động quản trị rủi ro tín dụng có thể chủ động trong việc phòng ngừa, dự phòng, hỗ trợ và bù đắp tổn thất khi rủi ro phát sinh. Dưới nhiều góc độ khác nhau, rủi ro tín dụng về cơ bản bao gồm những nội 8
dung, đặc điểm sau: - Rủi ro tín dụng khi người vay sai hẹn trong thực hiện nghĩa vụ trả nợ theo hợp đồng, bao gồm vốn và/hoặc lãi. Sự sai hẹn có thể là trễ hạn hoặc không thanh toán. - Lợi nhuận kỳ vọng càng cao thì rủi ro tiềm ẩn càng lớn. - Rủi ro là yếu tố không thể loại bỏ hoàn toàn mà chỉ có thể hạn chế sự xuất hiện và tác hại của nó. - Rủi ro tín dụng là loại rủi ro đa dạng và phức tạp. Khách hàng của NHTM đa dạng, ở nhiều lĩnh vực hoạt động khác nhau nên nhu cầu tín dụng của khách hàng thường bao trùm nhiều lĩnh vực khác nhau, có đặc điểm, rủi ro rất khác nhau, phức tạp nên rủi ro tín dụng cũng rất đa dạng và phức tạp. - Rủi ro tín dụng không hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát của Ngân hàng. Do nguyên nhân dẫn đến rủi ro tín dụng có những nguyên nhân khách quan như: người đi vay gặp rủi ro không có khả năng trả nợ thì Ngân hàng sẽ không thu hồi được vốn để trả nợ cho người gửi tiền; thiên tai; chiến tranh… 1.1.3. Phân loại rủi ro tín dụng ngân hàng 1.1.3.1. Căn cứ theo yếu tố tác động Căn cứ vào cơ sở này, rủi ro được chia thành rủi ro khách quan và rủi ro chủ quan. + Rủi ro khách quan là rủi ro do các nguyên nhân khách quan như thiên tai, địch họa, người đi vay chết, mất tích và những biến động bất ngờ khác dẫn đến mất vốn gốc. + Rủi ro chủ quan do nguyên nhân chủ quan của người đi vay và người cho vay do vô tình hoặc cố ý làm mất vốn vay hoặc những nguyên nhân chủ quan khác. 1.1.3.2 Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro: Rủi ro tín dụng được phân chia thành hai loại là rủi ro giao dịch (transaction risk) và rủi ro danh mục (Portfolio risk). 9
( nguồn: [5]) 1.1.3.3. Căn cứ vào hình thức tài trợ vốn + Rủi ro tín dụng nội bảng là những rủi ro phát sinh ở các khoản tín dụng hạch toán trong bảng cân đối tài khoản kế toán như: các khoản cho vay, cho thuê tài chính, chiết khấu …) + Rủi ro tín dụng ngoại bảng là những rủi ro phát sinh ở các nghiệp vụ hạch toán ngoài bảng cân đối tài khoản kế toán như: bảo lãnh, bao thanh toán, cam kết thanh toán L/C …. 1.1.3.4. Căn cứ vào tính chất + Rủi ro sai hẹn là những rủi ro phát sinh khi các cam kết trả nợ đến hạn nhưng khách hàng không thực hiện được do những nguyên nhân khách quan hoặc chủ quan. Rủi ro này có thể chỉ mang tính tạm thời trong một thời gian và vẫn có khả năng thu hồi được vốn. + Rủi ro mất vốn là những rủi ro xảy ra khi các khoản tín dụng đến hạn 10
hoặc đã quá hạn trả nợ nhưng khách hàng không có khả năng thực hiện. Rủi ro này có khả năng không thu hồi được vốn. 1.1.4. Nguyên nhân gây ra rủi ro tín dụng 1.1.4.1. Nguyên nhân từ phía khách hàng - Rủi ro tín dụng khách hàng phát sinh từ hai yếu tố cơ bản: khả năng trả nợ của người đi vay và mong muốn trả nợ của họ. Rủi ro tín dụng phát sinh do các nguyên nhân sau: - Rủi ro liên quan đến hoạt động kinh doanh của khách hàng: Vốn vay được đầu tư vào sản xuất kinh doanh nhưng không thu hồi được vốn và lợi nhuận. - Năng lực tài chính và khả năng thanh toán thấp: Trong quá trình kinh doanh có nhiều yếu tố bên ngoài, yếu tố chủ quan và yếu tố khách quan, khách hàng không lường trước được và không tính toán được dòng tiền, nguồn thu nhập để trả gốc và lãi cho ngân hàng. - Xuất phát từ mong muốn chủ quan của người đi vay. Một số khách hàng sau khi nhận được tiền đã sử dụng vào mục đích xấu; Hoặc vì nhiều lý do, để vay được tiền, khách hàng chủ động dùng hồ sơ giả để qua mặt nhân viên cho vay. 1.1.4.2. Nguyên nhân từ phía ngân hàng Một số nguyên nhân từ chính các ngân hàng có thể kể tới như: - Hoạch định chính sách cho vay của NH không phù hợp: Nếu chính sách tín dụng không khoa học và toàn diện sẽ xảy ra sai sót trong quản lý rủi ro tín dụng, tạo ra rủi ro tín dụng cho ngân hàng. Vì vậy, các nội dung của chính sách rủi ro tín dụng cần được thiết kế tối ưu theo chiến lược quản trị rủi ro của ngân hàng. - Tổ chức thực hiện chính sách, quy trình cho vay thiếu sót: Việc tổ chức và thực hiện các chính sách, quy trình tín dụng đòi hỏi sự tham gia của nhiều phòng ban, cấp độ, bao gồm cán bộ cho vay, cán bộ phê duyệt và quản lý. Tuy nhiên, sẽ 11
luôn tiềm ẩn những rủi ro tín dụng do thiếu các chính sách, thủ tục chặt chẽ, thiếu năng lực hoặc nhân sự ngân hàng. 'Hiệu suất chức năng. Mắc lỗi không đầy đủ hoặc cố ý. - Chưa chú trọng khâu kiểm tra, kiểm soát quy trình tín dụng: Việc kiểm tra, kiểm soát bắt đầu từ CBTD và kết thúc bằng các bộ phận kiểm soát riêng biệt. Vì vậy, năng lực, kinh nghiệm và phẩm chất đạo đức luôn được yêu cầu đối với CBTD và các cơ quan kiểm soát. Tuy nhiên, nhiều khoản vay kém chất lượng hiện nay có nguyên nhân xuất phát từ công tác thẩm định, thanh tra. Hay nói cách khác, khả năng và tinh thần trách nhiệm chưa cao. Ngoài ra, còn có một số lượng lớn những người sa đọa về mặt đạo đức. - Chưa phát hiện, xử lý kịp thời các trường hợp có dấu hiệu rủi ro: xuất phát từ năng lực của đội ngũ nhân sự, sự phát triển của khoa học công nghệ dẫn đến tội phạm tronhg lĩnh vực ngân hàng tinh vi hơn, hay thiếu thông tin… Vấn đề bất cân xứng thông tin là do Ngân hàng không có thông tin đầy đủ về khách hàng, hay nói cách khác, công tác thu thập và kiểm soát thông tin của Ngân hàng còn yếu kém dẫn đến thiếu hoặc không có cơ chế phát hiện, xử lý nhanh chóng trong sự kiện có dấu hiệu rủi ro. 1.1.4.3. Các nguyên nhân khác Còn rất nhiều nguyên nhân quan trọng khác có thể dẫn đến rủi ro tín dụng, bao gồm suy thoái kinh tế, bất ổn chính trị, thất bại của đối tác, sản phẩm, công nghệ của công ty lạc hậu và thiếu vốn, yếu tố cạnh tranh… Gần đây, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và một số tổ chức quốc tế khác đã cảnh báo rủi ro đối với sự ổn định tài chính toàn cầu ngày càng gia tăng, do các yếu tố sau: Lạm phát cao kéo dài khiến các ngân hàng trung ương chịu áp lực trong việc lựa chọn chính sách tiền tệ. Chính sách tiền tệ có thể thay đổi, trong bối cảnh lạm phát cao, NHTW có thể tăng lãi suất điều hành, giảm cung tiền và điều này làm khó khăn cho hoạt động kinh doanh của NHTM. 12