Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu là trên cơ sở làm rõ một số vấn đề lý luận liên quan đến QTRR, công tác áp dụng quy định về QTRR trong lĩnh vực cấp tín dụng tại VPBank, luận văn đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường hiệu quả của việc áp dụng các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG VPBANK Ngành: Tài chính – Ngân hàng NGUYỄN THANH TÙNG Hà Nội - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG VPBANK Ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Nguyễn Thanh Tùng Người hướng dẫn: GS. TS Nguyễn Thị Mơ Hà Nội - 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận văn được sử dụng trung thực, được trích dẫn và có tính kế thừa, phát triển từ các tài liệu, tạp chí, các công trình nghiên cứu đã được công bố, các websites… Các giải pháp nêu trong luận văn được rút ra từ những cơ sở lý luận và quá trình nghiên cứ thực tiễn. Hà Nội, ngày 03 tháng 07 năm 2020 Họ tên Nguyễn Thanh Tùng i
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... 1 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................... v DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU ........................................................................ vi TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ .......................................................................vii MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .............. 6 1.1. Khái niệm và các hình thức cấp tín dụng của ngân hàng thương mại ........ 6 1.1.1. Khái niệm về cấp tín dụng..................................................................... 6 1.1.2. Các hình thức cấp tín dụng .................................................................... 6 1.1.3. Quy trình cấp tín dụng ........................................................................... 8 1.2. Khái niệm về rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại .............................................................................................. 9 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên nhân phát sinh rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại ........................................................... 10 1.2.2. Khái niệm, đặc điểm, các biện pháp và quy trình về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại .......................................... 15 1.3. Nhóm các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại các ngân hàng thương mại ............................................................................................ 24 1.3.1. Lý luận về quy định liên quan đến quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại các ngân hàng thương mại ............................................................ 24 1.3.2. Phân loại các nhóm quy định về quản trị rủi ro .................................. 25 Kết luận Chương 1 .................................................................................................. 37 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG ÁP DỤNG QUY ĐỊNH QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG VPBANK ........ 38 2.1. Tổng quan về VPBank ................................................................................... 38 2.1.1. Giới thiệu chung về VPBank............................................................... 38 2.1.2. Quá trình hình thành và phát triển ....................................................... 38 2.1.3. Cơ cấu tổ chức quản trị ....................................................................... 39 2.1.4. Hoạt động và kết quả kinh doanh ........................................................ 41 ii
2.2. Thực trạng áp dụng quy định quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank ............................................................................................................... 43 2.2.1. Thực trạng rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank ............... 43 2.2.2. Thực trạng áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank ....................................................................... 45 2.3. Đánh giá chung về áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank ..................................................................... 64 2.3.1. Thành tựu và kết quả ........................................................................... 64 2.3.2. Những hạn chế..................................................................................... 67 2.3.3. Nguyên nhân của các hạn chế ............................................................. 70 Kết luận Chương 2 .................................................................................................. 72 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG VÀ KIẾN NGHỊ CÁC QUY ĐỊNH QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG TẠI VPBANK .................................................................................................................. 73 3.1. Giải pháp tăng cường các quy định quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank ..................................................................................................... 73 3.1.1. Nhóm giải pháp hoàn thiện các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank .......................................................................... 73 3.1.2. Nhóm giải pháp áp dụng hiệu quả quy định quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank .......................................................................... 74 3.1.3. Nhóm giải pháp tăng cường áp dụng các quy định nội bộ về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank .................................................... 78 3.2. Một số kiến nghị cụ thể đối với Nhà nước và Ngân hàng nhà nước nhằm tăng cường áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank ........................................................................................... 81 3.2.1. Một số kiến nghị đối với Nhà nước nhằm tăng cường áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank .. 81 3.2.2. Một số kiến nghị đối với Ngân hàng nhà nước nhằm tăng cường áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank ........................................................................................................ 84 iii
3.2.3. Một số kiến nghị khác đối với các ngân hàng thương mại trong công tác quản trị rủi ro cấp tín dụng ............................................................................... 88 Kết luận Chương 3 .................................................................................................. 90 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 91 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................. a Phụ lục 1: Một số quy định tại quy định 1636/2014/QĐ-HĐQT của VPBank .... g Phụ lục 2: Một số quy định tại quy định 1029/2015/QĐi-TGĐ của VPBank về phê duyệt tín dụng tại VPBank ................................................................................ n Phụ lục 3: Một số quy định tại Quy định số 36/2014/QĐi-TGĐ ........................... r iv
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa tiếng Việt Nguyên nghĩa tiếng Anh CAR Tỷ lệ an toàn vốn Capital adequacy ratio HĐQT Hội đồng quản trị HĐTV Hội đồng thành viên HĐTD Hội đồng tín dụng NPL Nợ xấu Non Performing Loan NHTM Ngân hàng thương mại NHNN Ngân hàng nhà nước QTRR Quản trị rủi ro TCTD Tổ chức tín dụng TSBĐ Tài sản bảo đảm v
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Quy trình cấp tín dụng…..………………………………………… 09 Sơ đồ 2.1. Sơ đồ tổ chức của VPBank………………………………………… 40 Bảng 2.1. Tổng tài sản của VPBank giai đoạn 2015 – 2019…………………. 41 Bảng 2.2. Các chỉ tiêu tổng hợp về kết quả kinh doanh của VPBank…………. 42 Bảng 2.3. Các chỉ tiêu về chỉ số tài chính……………………………………... 43 Bảng 2.4. Dư nợ cấp tín dụng của VPBank từ năm 2015 – 2019……………… 44 Bảng 2.5. Thang điểm xếp hạng tín dụng tại VPBank ……………………..… 46 Bảng 2.6.Bảng trích lập dự phòng VPBank giai đoạn 2015 – 2019.....……… 49 Biểu đồ 2.1. Hệ số an toàn vốn VPBank 2015-2019…………...……………… 52 Bảng 2.7. Cấp tín dụng cho các tổ chức, cá nhân nước ngoài …………..…… 56 Bảng 2.8. Dấu hiệu nhận biết các nhóm nợ của VPBank…………………….. f Bảng 2.9. Tỷ lệ khấu trừ với từng loại tài sản bảo đảm ………………………. j Bảng 2.10. Các cấp phê duyệt………………………………………………… l vi
TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SỸ Trong bối cảnh cạnh tranh và hội nhập như hiện nay, một trong những vấn đề đặt ra cho sự tồn tại và phát triển của NHTM là khả năng QTRR một cách toàn diện và hệ thống, đặc biệt là rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng. Quản trị triệt để và phòng ngừa hạn chế rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tín dụng là một vấn đề khó khăn, phức tạp vì rủi ro cấp tín dụng thường khó kiểm soát và dẫn đến những thiệt hại, thất thoát về vốn và thu nhập của ngân hàng. Chính vì vậy, cần có các quy định cụ thể của pháp luật cho các NHTM nhằm phòng ngừa hạn chế rủi ro. Hoạt động phòng ngừa hạn chế rủi ro cấp tín dụng được thực hiện tốt sẽ đem lại những lợi ích cho ngân hàng như: (i) Giảm chi phí, nâng cao được thu nhập, bảo toàn vốn cho NHTM; (ii) Tạo niềm tin cho khách hàng gửi tiền và nhà đầu tư; (iii) Tạo tiền đề để mở rộng thị trường và tăng uy tín, vị thế, hình ảnh, thị phần cho ngân hàng. Để đạt được lợi ích đó, việc tuân thủ các quy định về QTRR là yêu cầu có tính bức xúc hiện nay đối với các NHTM, trong đó có VPBank. VPBank là một trong top 10 NHTM uy tín tại Việt Nam và là một trong những NHTM tư nhân được thành lập sớm nhất tại Việt Nam. Sau 27 năm thành lập và phát triển, VPBank đã trở thành một trong những ngân hàng cấp tín dụng cao nhất tại Việt Nam, song song với đó, VPBank luôn quan tâm đến việc áp dụng các quy định của pháp luật về QTRR, trong đó rủi ro cấp tín dụng là ưu tiên hàng đầu. Tuy nhiên, trong thực tế, công tác áp dụng các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank còn nhiều hạn chế, vì lẽ đó, việc tìm hiểu pháp luật để loại bỏ hạn chế, đảm bảo an toàn trong hoạt động QTRR là rất cần thiết. Chính vì lý do đó, tác giả đã chọn vấn đề: “Áp dụng các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng tại ngân hàng VPBank” làm đề tài cho Luận văn cao học của mình. Trong Chương I, Luận văn trình bày một số vấn đề lý luận về rủi ro, QTRR trong hoạt động cấp tín dụng của các NHTM và chỉ ra sự cần thiết phải có các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng. Luận văn cũng nêu ra 04 nhóm quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng của các NHTM là (i) Nhóm các quy định về xếp hạng tín dụng nội bộ, phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro; (ii) Nhóm các quy định về tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động cấp tín dụng, (ii) Nhóm các quy vii
định về đảm bảo cấp tín dụng nhằm quản trị rủi ro cấp tín dụng, (iv) Nhóm các quy định về xử lý hậu quả rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của NHTM. Trong chương 2, Luận văn giới thiệu chung về sự hình thành và phát triển của VPBank và phân tích thực trạng áp dụng QTRR trong hoạt động cấp tín dụng của VPBank. Trọng tâm của Chương 2 là phân tích thực trạng áp dụng các quy định về QTRR trong hoạt động của VPBank. Phân tích về các quy định nội bộ VPBank đã ban hành để QTRR khi cấp tín dụng và các thành tựu, hạn chế trong công tác này. Kết quả mà VPBank thu lại được bao gồm: (i) Thực trạng rủi ro cấp tín dụng tại VPBank; (ii) Cụ thể hóa và tuân thủ các quy định của pháp luật Việt Nam trong công tác QTRR cấp tín dụng; (iii) Hệ thống hóa vai trò và trách nhiệm của các đơn vị trong việc thực hiện biên pháp tuân thủ các yêu cầu về quản trị rủi ro cấp tín dụng. Trong Chương 2, luận văn còn chỉ ra những điểm đã đạt được và những điểm hạn chế trong áp dụng các quy định QTRR của VPBank, trong đó có 3 kết quả mà VPBank đã đạt được: (i) VPBank đã tuân thủ các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng; (ii) VPBank cụ thể hóa và có những biện pháp để quản trị rủi ro cấp tín dụng phù hợp với yêu cầu của pháp luật; (iii) Các chính sách, đào tạo nội bộ nhằm tăng cường công tác quản trị rủi ro cấp tín dụng. Bên cạnh đó còn những mặt hạn chế của VPBank, đó là: (i) Một số vướng mắc trong công tác quản trị và đạo tạo nhân sự, (ii) Một số quy định nội bộ trong công tác QTRR cấp tín dụng còn chồng chéo và chưa được hoàn thiện, (iii) Hệ thống công nghệ thông tin cần được nâng cao hơn, (iv) Một số vướng mắc trong quá trình cập nhật và ban hành quy định nội bộ. Tại Chương 3, Luận văn đã xác định rõ định hướng và đề xuất các giải pháp áp dụng các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng cho giai đoạn từ năm 2020 đến xa hơn là năm 2025 và đề xuất giải pháp, kinh nghiệm để VPBank hoàn thiện tốt hơn công tác QTRR trong hoạt động cấp tín dụng tại ngân hàng. Luận văn cũng đề xuất kiến nghị với Nhà nước, NHNN nhằm tăng cường áp dụng các quy định QTRR trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank và với các NHTM khác nâng cao chất lượng của việc áp dụng các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng. viii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng đã tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp và cá nhân thực hiện ngày càng nhiều hoạt động sản xuất kinh doanh và tiêu dùng, song song với đó, doanh nghiệp và cá nhân cần có nguồn tài chính để có thể đáp ứng nhu cầu của mình. Vì vậy, các doanh nghiệp và cá nhân thướng hướng tới nguồn cấp tín dụng mạnh mẽ, một trong số đó là NHTM. Xuất phát từ thực tiễn đó, hoạt động kinh doanh của NHTM đặc biệt là hoạt động tín dụng đã và đang diễn ra phức tạp và luôn chứa đựng những rủi ro tiềm ẩn. Hiện nay, bối cảnh nền kinh tế chung của thế giới và Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn, tình trạng nợ quá hạn và nợ xấu của các doanh nghiệp tăng lên nên rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của NHTM có xu hướng gia tăng. Để đối phó với tình trạng này, NHNN đã ban hành các quy định về QTRR và các NHTM dựa theo đó áp dụng và ban hành các quy định nội bộ để hạn chế các rủi ro trong công tác cấp tín dụng, góp phần nâng cao uy tín và tạo ra lợi thế cạnh tranh của ngân hàng, giúp các NHTM tăng trưởng bền vững. Tuy nhiên, việc áp dụng các quy định về QTRR tại các NHTM gặp nhiều khó khăn và tồn tại nhiều hạn chế, trong đó có VPBank. VPBank là một trong top 10 Ngân hàng hàng đầu Việt Nam và là một trong top 5 Ngân hàng tư nhân có mức cấp tín dụng hàng đầu, tuy nhiên công tác áp dụng các quy định để QTRR trong lĩnh vực cấp tín dụng gần đây mới được chú trọng, ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động kinh doanh và vị thế của VPBank. Vì vậy, qua thực tiễn công tác và với mong muốn tìm hiểu, nghiên cứu, phân tích để tìm ra giải pháp, tôi đã chọn vấn đề: “Áp dụng các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng tại ngân hàng VPBank” làm đề tài cho luận văn thạc sỹ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu Quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng là vấn đề rất được quan tâm và được đề cập trong nhiều đề tài nghiên cứu. Bởi lẽ, nó không chỉ liên quan đến sự an toàn cho hoạt động của NHTM mà còn liên quan đến quá trình phát triển của NHTM đó. Do đó, vào mỗi giai đoạn khác nhau, dưới sự thay đổi về tình hình kinh tế ở trong nước và ngoài nước, các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng lại được thay đổi và cần phải có sự áp dụng các quy định về QTRR vào các NHTM sao cho 1
triệt để và đảm bảo cho từng hệ thống của NHTM. Xuất phát từ tầm quan trọng của các quy định cho nên vấn đề này đã nhận được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều tác giả trong và ngoài nước dưới các góc độ và bình diện rộng, hẹp khác nhau. Có thể kể đến một số công trình sau đây: - Nghiên cứu ở nước ngoài: Các nghiên cứu về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng thường tập trung vào các nước phát triển vì đây tồn tại những ngân hàng có tác động lớn đến thị trường tài chính thế giới, ví dụ như: Luận án tiến sỹ của tác giả Lin Da có tiêu đề là “Triển khai hệ thống quản lý rủi ro tín dụng dựa trên các kỹ thuật chấm điểm sáng tạo” (Tiếng Anh là Implementing a credit risk management system based on innovative scoring techniques, University Birminhham Ph.D, 2012) hoặc Luận án tiến sỹ của tác giả Xiaoping Li có tiêu đề là “Quản lý rủi ro tín dụng trong thực tiễn cạnh tranh ở Trung Quốc” (Tiếng Anh là Credit risk management in the current competitive condition in the Chinese banking industry, University of Wales Institute Ph.D, 2015). Nội dung của 02 Luận án này nghiên cứu về QTRR và hệ thống QTRR tín dụng của các NHTM theo các chuẩn mực kỹ thuật và thực tiễn cạnh tranh. - Nghiên cứu ở trong nước: Quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng đã được các nhà khoa học tại Việt Nam nghiên cứu và thực tiễn tại một số NHTM, ví dụ như:  Năm 1973, tác giả Dương Hữu Mạnh công bố công trình nghiên cứu khoa học có tên gọi “Quản trị rủi ro ngân hàng trong nền kinh tế toàn cầu”. Theo đó, tác giả đã phân tích để chỉ ra các rủi ro chủ yếu, quan trọng nhất mà các ngân hàng hiện đại ngày nay thường xuyên phải đối diện và đề xuất giải pháp giải quyết một cách hữu hiệu;  Năm 2012, các tác giả Ngô Hương, Bùi Quang Tín, Phan Diện Vỹ, Nguyễn Thế Bình xuất bản cuốn sách “Phòng ngừa rủi ro tín dụng Ngân hàng thương mại trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh”, làm rõ việc hoạt động tín dụng tại các ngân hàng thương mại hiện nay trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh đã và đang đối mặt với nhiều rủi ro, trong đó có rủi ro về cấp tín dụng. Các tác giả này cũng đưa ra các giải pháp phòng ngừa nhằm hạn chế tối đa rủi ro tín dụng có khả năng làm thiệt hại đến hoạt động chung của nền kinh tế và của hệ thống ngân hàng. 2
Tuy nhiên, các nghiên cứu trên mới chỉ đưa ra các ý kiến, quan điểm về công tác quản trị rủi ro tín dụng mà chưa nghiên cứu vào việc áp dụng các quy định về quản trị rủi ro vào một hệ thống ngân hàng cụ thể. Chính vì thế, luận văn thạc sỹ này là luận văn thạc sỹ chuyên ngành Tài chính – Ngân hàng đầu tiên nghiên cứu vấn đề về “Áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank”. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu là: Trên cơ sở làm rõ một số vấn đề lý luận liên quan đến QTRR, công tác áp dụng quy định về QTRR trong lĩnh vực cấp tín dụng tại VPBank, luận văn đề xuất các giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường hiệu quả của việc áp dụng các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện được mục đích trên, nhiệm vụ nghiên cứ được đặt ra là: - Nghiên cứ một số lý luận cơ bản về khái luận QTRR, rủi ro trong việc cấp tín dụng và các nguyên nhân dẫn đến rủi ro cấp tín dụng và sự cần thiết phải có quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng tại các NHTM; - Tìm hiểu các quy định về QTRR trong lĩnh vực cấp tín dụng của Nhà nước và NHNN nói chung và các quy định nội bộ tại VPBank nói riêng; - Phân tích và đánh giá thực trạng áp dụng các quy định QTRR trong hoạt động cấp tín dụng của VPBank trong thời gian qua, chỉ ra kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế; - Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm tăng cường hiệu quả áp dụng về QTRR trong lĩnh vực cấp tín dụng tại VPBank trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là những vấn đề liên quan đến QTRR trong hoạt động cấp tín dụng, các quy định về QTRR và thực tiễn áp dụng các quy định của VPBank về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng. Đối tượng nghiên cứu của luận văn còn bao gồm các quy định của pháp luật, của NHNN về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng. 3
4.2. Phạm vi nghiên cứu Đề tài: “Áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank” sẽ giới hạn về phạm vi nghiên cứu. Cụ thể: - Về nội dung: luận văn giới hạn phạm vi nghiên cứu ở một số nội dung quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng, cụ thể là 04 nhóm quy định: (i) Nhóm các quy định về xếp hạng tín dụng khách hàng, phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro; (ii) Nhóm các quy định về tỷ lệ đảm bảo an toàn trong hoạt động cấp tín dụng; (iii) Nhóm các quy định về đảm bảo an toàn cấp tín dụng nhằm quản trị rủi ro cấp tín dụng; (iv) Nhóm các quy định về xử lý hậu quả rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng. - Về không gian: Luận văn nghiên cứu và quy định về QTRR và áp dụng QTRR tại VPBank. - Về thời gian: Khi đánh giá thực trạng quản trị rủi ro và thực trạng áp dụng các quy định về QTRR trong hoạt động cấp tín dụng, luận văn lấy mốc từ năm 2014- năm có văn bản về QTRR đầu tiên được cập nhật theo quy định còn hiệu lực của pháp luật cho đến nay. 5. Phương pháp nghiên cứu Để hoàn thiện luận văn, tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu như phương pháp thống kê, phương pháp hệ thống hóa và phương pháp so sánh và phương pháp tổng hợp và phương pháp phân tích. Tại Chương 1, Luận văn áp dụng phương pháp hệ thống hóa, tổng hợp và phân tích để làm rõ một số vấn đề lý luận như khái niểm về rủi ro, QTRR, các quy định về QTRR và các biện pháp để QTRR trong hoạt động cấp tín dụng tại các NHTM. Tại Chương 2, Luận văn sử dụng phương pháp phân tích, phương pháp thống kê và phương pháp so sánh để tập hợp các số liệu và phân tích, so sánh nhằm đánh giá thực trạng áp dụng các quy định vào QTRR tại VPBank. Tại Chương 3, Luận văn sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp nhằm luận giải cho các giải pháp, kiến nghị được đề xuất trọng Luận văn. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương 4
Chương 1: Một số vấn đề lý luận về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng áp dụng các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại Ngân hàng VPBank Chương 3: Giải pháp tăng cường và kiến nghị các quy định về quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng tại VPBank 5
CHƯƠNG 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG HOẠT ĐỘNG CẤP TÍN DỤNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Khái niệm và các hình thức cấp tín dụng của ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái niệm về cấp tín dụng Theo Khoản 14 Điều 4 Luật các TCTD thì “Cấp tín dụng là việc thỏa thuận để tổ chức, cá nhân sử dụng một khoản tiền hoặc cam kết cho phép sử dụng một khoản tiền theo nguyên tắc có hoàn trả bằng nghiệp vụ cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác”. Theo định nghĩa trên, cấp tín dụng được hiểu là quan hệ quan hệ kinh tế giữa một bên là tổ chức tín dụng và một bên là tổ chức, cá nhân, quan hệ này được thể hiện qua các nội dung sau: - Tổ chức tín dụng chuyển giao cho tổ chức, cá nhân một khoản tiền hoặc một khoản tiền có điều kiện qua các hình thức cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ khác; - Bên tổ chức, cá nhân được quyền sử dụng khoản tiền đó và phải có nghĩa vụ hoàn trả cho tổ chức tín dụng theo cam kết giữa các bên. 1.1.2. Các hình thức cấp tín dụng Các hình thức cấp tín dụng hiện nay gồm có 06 hình thức cấp tín dụng, đó là cho vay, chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng, phát hành thẻ tín dụng, cụ thể: 1.1.2.1. Cho vay Đây là hình thức cấp tín dụng đặc trưng nhất của NHTM. Nó tạo ra hình thức tín dụng ngân hàng và ngân hàng sẽ tiến hành phân phối có trọng điểm nguồn vốn đã hình thành trong nghiệp vụ huy động, điều tiết vốn từ nơi thừa đến nơi thiếu, bổ sung vốn cho sản xuất kinh doanh. Đối với NHTM, đây là nghiệp vụ quan trọng nhất, sử dụng phần lớn nguồn vốn và tạo ra thu nhập chủ yếu. Dựa vào mục đích, hình thức cho vay được phân chia thành: Cho vay bất động sản, cho vay nông nghiệp, cho vay công nghiệp và bất động sản,... Còn nếu căn cứ vào thời hạn cho vay có thể chia thành: Cho vay ngắn hạn, dài hạn và trung hạn,... 1.1.2.2. Chiết khấu 6
Chiết khấu, tái chiết khấu giấy tờ có giá của các ngân hàng là nghiệp vụ NHNN mua ngắn hạn các giấy tờ có giá còn thời hạn thanh toán, mà các giấy tờ có giá này đã được các ngân hàng giao dịch trên trên thị trường sơ cấp hoặc mua lại trên thị trường thứ cấp. NHNN thực hiện nghiệp vụ chiết khấu, tái chiết khấu của NHNN đối với các ngân hàng nhằm góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và thực hiện chính sách tiền tệ quốc gia. Căn cứ định hướng phát triển kinh tế - xã hội của Chính phủ và mục tiêu của chính sách tiền tệ quốc gia trong từng thời kỳ, Thống đốc NHNN quyết định lĩnh vực NHNN ưu tiên chiết khấu, tái chiết khấu cho các ngân hàng. 1.1.2.3. Cho thuê tài chính Cho thuê tài chính là hoạt động tín dụng trung và dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc thiết bị, phương tiên vận chuyển và các động sản khác trên cơ sở hợp đồng cho thuê tài chính giữa bên cho thuê là các công ty cho thuê tài chính và bên thuê là khách hàng. Bên cho thuê là các công ty tài chính cam kết mua máy móc thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác theo yêu cầu của bên thuê và nắm quyền sở hữu đối với các tài sản thuê trong suốt quá trình thuê. Bên thuê được sử dụng tài sản thuê, thanh toán tiền thuê trong suốt thời hạn thuê đã được hai bên thoả thuận và không được hủy bỏ hợp đồng thuê trước thời hạn. Khi kết thúc thời hạn thuê, bên thuê được chuyển quyền sở hữu, mua lại hoặc tiếp tục thuê lại tài sản đó theo các điều kiện đã được hai bên thoả thuận. 1.1.2.4. Bảo lãnh Bảo lãnh ngân hàng chính là việc ngân hàng cam kết sẽ thanh toán cho bên thụ hưởng của hợp đồng khoản đền bụ trong phạm vi của số tiền được nêu rõ trong giấy bảo lãnh nếu bên đối tác không thực hiện được trách nhiệm của mình trong hợp đồng. Ngân hàng không bảo lãnh việc bên đối tác có thực hiện nghĩa vụ hợp đồng của mình cho bên thụ hưởng hay không mà chỉ đảm bảo sự thanh toán trong phạm vi số tiền trong giấy bảo lãnh. Bảo lãnh ngân hàng là sự đảm bảo cho bên thụ hưởng trong trường hợp nếu những hoạt động được chỉ rõ trong hợp đồng không được thực hiện vì bất kỳ lí do nào thì bên thụ hưởng sẽ được quyền hưởng tiền đền bù. 7
1.1.2.5. Bao thanh toán Bao thanh toán là hình thức cấp tín dụng cho bên bán hàng hoặc bên mua hàng thông qua việc mua lại có bảo lưu quyền truy đòi các khoản phải thu hoặc các khoản phải trả phát sinh từ việc mua, bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ theo hợp đồng mua, bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ. Trong hoạt động bao thanh toán, ngoài bên bao thanh toán là ngân hàng, còn có các bên tham gia là (i) Bên bán (hay nhà xuất khẩu): các doanh nghiệp sản xuất hàng hóa hoặc kinh doanh dịch vụ có những khoản nợ chưa đến hạn thanh toán và (ii) Bên mua (hay nhà nhập khẩu): còn gọi là người trả tiền, đó là người mua hàng hóa hay nhận các dịch vụ cung ứng. 1.1.2.6. Phát hành thẻ tín dụng Thẻ tín dụng là một dịch vụ thanh toán trên cơ sở ngân hàng chấp thuận cho khách hàng đựơc sử dụng vốn vay trong phạm vi hạn mức tín dụng để thanh toán tiền mua hàng hóa, dịch vụ và rút tiền mặt tại máy rút tiền tự động hoặc điểm ứng tiền mặt là đại lý của ngân hàng. Khi cho vay phát hành phải tuân theo các quy định của Chính phủ và NHNN về phát hành và sử dụng thẻ tín dụng. Căn cứ vào phạm vi sử dụng mà ngân hàng chia ra làm 02 loại thẻ là thẻ nội địa – thẻ được giới hạn trong phạm vi một quốc gia, đồng tiền giao dịch là đồng tiền nước đó và thẻ quốc tế - thẻ được sử dụng các ngoại tệ mạnh để thanh toán, được chấp nhận trên phạm vi toàn cầu và được hỗ trợ, quản lý trên toàn thế giới bởi các tổ chức tài chính lớn như MasterCard, VisaCard. 1.1.3. Quy trình cấp tín dụng Quy trình cấp tín dụng là tổng thể các nguyên tắc, quy định của ngân hàng trong việc cấp tín dụng. Trong đó xây dựng các bước đi cụ thể theo một trình tự nhất định kể từ khi chuẩn bị hồ sơ đề nghị cấp tín dụng cho đến khi chấm dứt quan hệ tín dụng. Đây là một quá trình bao gồm nhiều giai đoạn mang tính chất liên hoàn, theo một trật tự nhất định, đồng thời có quan hệ chặt chẽ và gắn bó với nhau. 8
Bảng 1.1. Quy trình cấp tín dụng tổng quát Các giai Nguồn và nơi cung Nhiệm vụ của ngân Kết quả sau khi kết đoạn của cấp thông tin hàng ở mỗi giai đoạn thúc một giai đoạn quy trình 1 - Lập hồ Khách hàng đi vay Tiếp xúc, phổ biến và Hoàn thành bộ hồ sơ sơ đề nghị cung cấp hướng dẫn lập hồ sơ để chuyển sang bộ cấp tín cho khách hàng phận phân tích dụng 2 - Phân Hồ sơ đề nghị vay từ Tổ chức thẩm định về Báo cáo kết quả thẩm tích tín giai đoạn 1 chuyển các mặt tài chính và định để chuyển sang dụng sang phi tài chính do các bộ phận có thẩm Các thông tin bổ sung cá nhân hoặc bộ phận quyền và quyết định từ phỏng vấn, hồ sơ thẩm định thực hiện cấp tín dụng lưu trữ… 3 - Quyết Các tài liệu và thông Quyết định cấp tín Quyết định cấp tín định cấp tín tin từ giai đoạn 2 dụng hoặc từ chối của dụng hoặc từ chối. dụng chuyển sang và báo các nhân hoặc hộ Tiến hành các thủ tục cáo kết quả thẩm định được giao quyền pháp lý như ký phán quyết HĐTD, các hợp đồng khác 4 – Giải Quyết định cho vay Thẩm định các chứng Chuyển tiền vào tài ngân và các hợp đồng liên từ theo các điều kiện khoản tiền gửi cho quan của HĐTD khách hàng hoặc Các chứng từ làm cơ chuyển trả cho đơn vị sở giải ngân cung cấp 5 – Giám Các thông tin nội bộ Phân tích hoạt động Báo cáo kết quả giám sát, thu nợ của NHTM tài khoản, các báo cáo sát và đưa ra các giải và thanh lý Các báo cáo tài chính tài chính, kiểm tra cơ pháp xử lý tín dụng theo định kỳ sở của khách hàng Lập các thủ tục để Các thông tin khác Thu nợ, tái xét và xếp thanh lý tín dụng hạng tín dụng Thanh lý tín dụng 1.2. Khái niệm về rủi ro và quản trị rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại 9
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm và nguyên nhân phát sinh rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của ngân hàng thương mại 1.2.1.1. Khái niệm rủi ro cấp tín dụng của ngân hàng thương mại Theo quan niệm thông thường thì rủi ro được xem là sự không may mắn, sự tổn thất mất mát, nguy hiểm ngoài dự kiến. Nó được xem là điều không lành, điều không tốt, bất ngờ xảy đến. Đó là sự tổn thất về tài sản hay là sự giảm sút lợi nhuận thực tế so với lợi nhuận dự kiến, gây ra thiết hại về vật chất hoặc tinh thần. Do đó, rủi ro là điều mà con người không ai mong muốn (Nguyễn Lân, 1998). Có khá nhiều định nghĩa được đề ra về rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng, ví dụ định nghĩa của Ủy ban Basel quy định: “Rủi ro tín dụng được định nghĩa đơn giản nhất là khả năng mà người vay ngân hàng hoặc đối tác sẽ không thực hiện được các nghĩa vụ của mình theo các điều khoản đã thỏa thuận” (Basel Committee on Banking Supervision, 1999). Cũng theo Ủy ban này, một định nghĩa khác có thể nêu ra là “Rủi ro thất thoát đối với một ngân hàng là sự vợ nợ của người giao ước trong hợp đồng”, trong đó sự vỡ nợ được xác định là “bất kỳ sự vi phạm nghiêm trọng nào đối với nghĩa vụ hợp đồng khi hoàn trả gốc và/hoặc lãi”. (Basel Committee on Banking Supervision, 1999) Theo định nghĩa được pháp luật Việt Nam quy định tại Khoản 1 Điều 3 của Thông tư 02/2013/TT-NHNN thì “Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng (sau đây gọi tắt là rủi ro) là tổn thất có khả năng xảy ra đối với nợ của TCTD, chi nhánh ngân hàng nước ngoài do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo cam kết”. Từ các định nghĩa khác nhau ở trên, tác giả đưa ra định nghĩa khái quát về rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của NHTM như sau: Rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng là khả năng có tốn thất xảy ra đối với nợ của NHTM do khách hàng không thực hiện đúng một phần hoặc toàn bộ nghĩa vụ của mình theo nghĩa vụ đã cam kết. 1.2.1.2. Đặc điểm của rủi ro cấp tín dụng Rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của NHTM có những đặc điểm cơ bản sau đây: Thứ nhất, rủi ro trong hoạt động cấp tín dụng của NHTM có tính đa dạng và phức tạp. Cấp tín dụng là hoạt động mang tính rủi ro bởi tính khó xác định của nó (có 10