Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:94

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết và phân tích thực trạng về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng TMCP Việt Nam trong giai đoạn 2008 - 2016, luận văn tìm ra các yếu tố tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên và xác định mức độ ảnh hưởng, từ đó đề xuất các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH TRƯƠNG THỊ NGỌC THẠCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ LỆ THU NHẬP LÃI CẬN BIÊN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH TRƯƠNG THỊ NGỌC THẠCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ LỆ THU NHẬP LÃI CẬN BIÊN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã ngành: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN MINH HẢI TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2017
TÓM TẮT Hệ thống tài chính, phần lớn do các ngân hàng chi phối, luôn đóng vai trò hết sức quan trọng trong nền kinh tế của các quốc gia trên thế giới. Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, tính an toàn và hiệu quả của những tập đoàn Tài chính – Ngân hàng được quan tâm đặt lên hàng đầu, đặc biệt, đối với thị trường tài chính còn non trẻ như Việt Nam. Nhằm tìm hiểu hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam giai đoạn 2008 – 2016 thông qua quá trình phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên. Luận văn sử dụng kỹ thuật xây dựng mô hình hồi quy dữ liệu bảng theo hai hướng tiếp cận: mô hình tác động cố định FEM, mô hình tác động ngẫu nhiên REM. Thực hiện kiểm định Hausman để lựa chọn, mô hình FEM là mô hình phù hợp nhất cho nghiên cứu. Kết quả hồi quy cho thấy yếu tố quy mô ngân hàng (SIZE), chi phí hoạt động (OC), quy mô vốn chủ sở hữu (CAP), rủi ro tín dụng (CR), tỷ lệ cấp tín dụng (LDR) và lạm phát (INF) có tác động cùng chiều đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của ngân hàng. Ngoài ra, sự hiện diện của tốc độ tăng trưởng kinh tế GDP không đạt mức ý nghĩa trong nghiên cứu này.
LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. TÁC GIẢ TRƯƠNG THỊ NGỌC THẠCH
LỜI CẢM ƠN Luận văn thạc sĩ chuyên ngành tài chính ngân hàng với đề tài: “Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam” là kết quả của quá trình cố gắng không ngừng của bản thân cũng như được sự giúp đỡ, động viên khích lệ của các thầy, bạn bè và đồng nghiệp. Qua trang viết này tác giả xin gửi lời cảm ơn tới những người đã giúp đỡ tôi trong thời gian học tập - nghiên cứu khoa học vừa qua. Tôi xin tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đối với thầy giáo TS. Nguyễn Minh Hải đã trực tiếp tận tình hướng dẫn cũng như cung cấp tài liệu thông tin khoa học cần thiết cho luận văn này. Xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh, Phòng Đào tạo sau Đại học đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành tốt công việc nghiên cứu khoa học của mình. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn đồng nghiệp, đơn vị công tác đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và thực hiện Luận văn. TÁC GIẢ TRƯƠNG THỊ NGỌC THẠCH
MỤC LỤC TÓM TẮT LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC HÌNH CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .........................................................1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài .................................................................................1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn .................................................................3 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................4 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..................................................................4 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu .........................................................................4 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................4 1.5. Phương pháp nghiên cứu ...............................................................................5 1.6. Bố cục của luận văn .......................................................................................6 1.7. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu ........................................................................7 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ............................................................................................7 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỶ LỆ THU NHẬP LÃI CẬN BIÊN CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM .............................8 2.1. Tổng quan về ngân hàng thương mại .............................................................8 2.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại .......................................................8 2.1.2. Chức năng của ngân hàng thương mại ................................................9 2.1.3. Các hoạt động cơ bản của ngân hàng thương mại ............................10
2.1.3.1. Hoạt động huy động vốn....................................................10 2.1.3.2. Hoạt động sử dụng vốn ......................................................11 2.1.3.3. Hoạt động trung gian hưởng hoa hồng thương mại ...........12 2.2. Cơ sở lý thuyết về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ..............................................12 2.2.1. Lý do chọn chỉ số tỷ lệ thu nhập lãi cận biên....................................12 2.2.2. Khái niệm tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của ngân hàng .......................15 2.2.3. Ý nghĩa của tỷ lệ thu nhập lãi cận biên .............................................16 2.3. Các nghiên cứu liên quan .............................................................................17 2.3.1. Các nghiên cứu về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng thương mại trên thế giới ...............................................................................18 2.3.2. Các nghiên cứu về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng thương mại trong nước .................................................................................20 2.3.3. Một số ý kiến kết luận về tổng quan nghiên cứu ..............................20 2.4. Tổng quan về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của ngân hàng ......................................................................................................................21 2.4.1. Các yếu tố nội tại...............................................................................23 2.4.1.1. Quy mô ngân hàng .............................................................23 2.4.1.2. Chi phí hoạt động ...............................................................23 2.4.1.3. Quy mô vốn chủ sở hữu .....................................................24 2.4.1.4. Rủi ro tín dụng ...................................................................25 2.4.1.5. Tỷ lệ cấp tín dụng ..............................................................26 2.4.2. Các yếu tố vĩ mô ...............................................................................26 2.4.2.1. Tăng trưởng kinh tế ...........................................................27 2.4.2.2. Lạm phát ............................................................................27 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..........................................................................................28 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................29
3.1. Mô hình nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởngđến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên..29 3.1.1. Nguồn dữ liệu và mẫu nghiên cứu ....................................................29 3.1.2. Quá trình thu thập dữ liệu .................................................................30 3.1.3. Các bước nghiên cứu thực nghiệm ...................................................30 3.1.4. Hệ thống các biến số dùng trong nghiên cứu ....................................31 3.1.4.1. Quy mô ngân hàng (SIZE) .................................................32 3.1.4.2. Chi phí hoạt động (OC) .....................................................33 3.1.4.3. Quy mô vốn chủ sở hữu (CAP) .........................................34 3.1.4.4. Rủi ro tín dụng (CR) ..........................................................35 3.1.4.5. Tỷ lệ cấp tín dụng (LDR)...................................................36 3.1.4.6. Tăng trưởng kinh tế GDP (GDP) .......................................36 3.1.4.7. Tỷ lệ lạm phát (INF) ..........................................................37 3.1.5. Phát triển các giả thiết nghiên cứu ....................................................38 3.2. Lựa chọn phương pháp và xây dựng mô hình hồi quy ................................42 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..........................................................................................43 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN..............................44 4.1. Kết quả kiểm định Hausman ........................................................................44 4.2. Kết quả hồi quy ............................................................................................46 4.2.1. Thống kê mô tả các biến ...................................................................46 4.2.2. Phân tích mối tương quan giữa các biến ...........................................50 4.2.3. Kết quả mô hình hồi quy ...................................................................51 4.3. Thảo luận kết quả nghiên cứu ......................................................................52 4.3.1. Quy mô ngân hàng (SIZE) – H1 ........................................................52 4.3.2. Chi phí hoạt động (OC) – H2 ............................................................54 4.3.3. Tỷ lệ vốn chủ sở hữu (CAP) – H3 .....................................................55 4.3.4. Rủi ro tín dụng (CR) – H4 .................................................................56
4.3.5. Tỷ lệ cấp tín dụng (LDR) – H5 ..........................................................57 4.3.6. Lạm phát (INF) – H7 .........................................................................58 4.3.7. Biến số không có ý nghĩa thống kê trong mô hình - GDP ................59 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ..........................................................................................62 CHƯƠNG 5: HÀM Ý VÀ KHUYẾN NGHỊ ........................................................63 5.1. Kết luận chung .............................................................................................63 5.2. Một số đề xuất khuyến nghị .........................................................................64 5.2.1. Vấn đề mở rộng quy mô ngân hàng ..................................................64 5.2.2. Vấn đề về hiệu quả quản lý ...............................................................65 5.2.3. Vấn đề về quản trị cơ cấu vốn ...........................................................65 5.2.4. Vấn đề quản trị rủi ro tín dụng ..........................................................65 5.2.5. Vấn đề quản trị rủi ro thanh khoản ...................................................66 5.2.6. Các yếu tố vĩ mô ...............................................................................67 5.3. Đánh giá hạn chế của đề tài .........................................................................67 TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ..........................................................................................69 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................70 A. TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT ...........................................................................70 B. TÀI LIỆU TIẾNG ANH ............................................................................71 PHỤ LỤC 1: DANH SÁCH NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM TRONG MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ...........................................................76 PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH HAUSMAN ............................................77 PHỤ LỤC 3: THỐNG KÊ MÔ TẢ BIẾN VÀ MA TRẬN TƯƠNG QUAN .....79 PHỤ LỤC 4: CÁC KIỂM ĐỊNH MÔ HÌNH ........................................................80
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ STT Từ đầy đủ viết tắt 1 BCTC Báo cáo tài chính 2 CAP Tỷ lệ vốn chủ sở hữu 3 CR Rủi ro tín dụng Earnings before interest and taxes – Thu nhập trước thuế và 4 EBIT lãi vay 5 ES Efficient Structure - lý thuyết cấu trúc hiệu quả 6 FEM Fixed effects model 7 GDP Tổng sản phẩm quốc nội Generalized least square – Phương pháp bình phương tối 8 GLS thiểu tổng quát 9 IMF International Monetary Fund - Quỹ tiền tệ quốc tế 10 INF Tỷ lệ lạm phát 11 LOAN Quy mô hoạt động cho vay 12 LDR Tỷ lệ cấp tín dụng trên tiền gửi khách hàng 13 Max Giá trị lớn nhất 14 Min Giá trị nhỏ nhất 15 MP Market power - lý thuyết quyền lực thị trường 16 NHNN Ngân hàng nhà nước 17 NHTM Ngân hàng thương mại 18 NIM Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên 19 OC Chi phí hoạt động trên tổng tài sản Ordinary least square – phương pháp ước lượng bình phương 20 OLS nhỏ nhất PetroVietnam Finance Corporation – Tổng công ty Tài chính 21 PVFC Cổ phần Dầu khí Việt Nam 22 REM Random effects model
Relative Market Power - lý thuyết quyền lực thị trường tương 23 RMP đối 24 ROA Return on total Assets – Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản 25 ROE Return on Equity - Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu 26 S&P Standard & Poor’s Ratings Services Structure – Conduct – Performance: lý thuyết Cấu trúc – 27 SCP Hành vi – Hiệu quả 28 SIZE Quy mô ngân hàng 29 SMS Short Message Service – Dịch vụ tin nhắn ngắn 30 TCTD Tổ chức tín dụng 31 TMCP Thương mại cổ phần 32 TNLCB Thu nhập lãi cận biên Vietnam Asset Management Company – Công ty trách nhiệm 33 VAMC hữu hạn một thành viên quản lý tài sản của các Tổ chức tín dụng Việt Nam
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Tóm tắt các tài liệu nghiên cứu về quy mô ngân hàng .............................33 Bảng 3.2: Tóm tắt các tài liệu nghiên cứu về chi phí hoạt động ...............................34 Bảng 3.3: Tóm tắt các tài liệu nghiên cứu về quy mô vốn chủ sở hữu .....................34 Bảng 3.4: Tóm tắt các tài liệu nghiên cứu về rủi ro tín dụng....................................35 Bảng 3.5: Tóm tắt các tài liệu nghiên cứu về tỷ lệ cấp tín dụng ...............................36 Bảng 3.6: Tóm tắt các tài liệu nghiên cứu về tăng trưởng kinh tế ............................37 Bảng 3.7: Tóm tắt các tài liệu nghiên cứu về tỷ lệ lạm phát .....................................38 Bảng 3.8: Bảng tổng hợp các biến được sử dụng trong nghiên cứu .........................41 Bảng 4.1: Kết quả ước lượng hồi quy theo FEM và REM .......................................45 Bảng 4.2: Kiểm định Hausman .................................................................................45 Bảng 4.3: Thống kê mô tả các biến ...........................................................................46 Bảng 4.4: Ma trận tương quan giữa các biến độc lập ...............................................51 Bảng 4.5: Kết quả mô hình hồi quy ..........................................................................51 Bảng 4.6: So sánh kết quả thực nghiệm với các nghiên cứu trước ...........................61 Bảng 5.1: Tóm tắt kết quả nghiên cứu ......................................................................64
DANH MỤC CÁC HÌNH Sơ đồ 2.1: Khung phân tích CAMELS .......................................................................................22 Sơ đồ 2.2: Mối quan hệ của các yếu tố ảnh hưởng đến TNLCB ................................................23 Sơ đồ 3.1: Khung phân tích mô hình nghiên cứu .......................................................................32 Biểu đồ 4.1: Tỷ lệ TNLCB trung bình các ngân hàng TMCP Việt Nam (2008-2016) .................47 Biểu đồ 4.2: Giá trị trung bình của quy mô ngân hàng và tỷ lệ TNLCB (2008-2016)..................53 Biểu đồ 4.3: Giá trị trung bình của chi phí hoạt động và tỷ lệ TNLCB (2008-2016) ...................54 Biểu đồ 4.4: Giá trị trung bình của tỷ lệ vốn chủ hữu và tỷ lệ TNLCB (2008-2016) ...................55 Biểu đồ 4.5: Giá trị trung bình của rủi ro tín dụng và tỷ lệ TNLCB (2008-2016) ........................56 Biểu đồ 4.6: Giá trị trung bình của tỷ lệ cấp tín dụng trên tiền gửi khách hàng và tỷ lệ TNLCB (2008-2016) ...............................................................................................................58 Biểu đồ 4.7: Tỷ lệ lạm phát và tỷ lệ TNLCB (2008-2016)............................................................59 Biểu đồ 4.8: Tốc độ tăng trưởng kinh tế và tỷ lệ TNLCB (2008-2016) ........................................60
1 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU Chương một trình bày tầm quan trọng của lợi nhuận ngân hàng đối với nền kinh tế ở cả cấp độ vi mô lẫn vĩ mô, làm cơ sở nêu lên được lý do nghiên cứu của đề tài, dẫn dắt và đưa ra vấn đề cần nghiên cứu. Chương này cũng đặt ra mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu và bố cục dự kiến của luận văn như một định hướng cho quá trình thực hiện đề tài. Kết thúc chương, tác giả đúc kết được ý nghĩa của đề tài về mặt khoa học cũng như thực tiễn. 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Đối với một nền kinh tế thị trường còn non trẻ như Việt Nam, hệ thống ngân hàng thương mại đóng một vai trò vô cùng quan trọng, là kênh dẫn vốn trên thị trường tài chính, giữ cho dòng vốn của nền kinh tế được lưu thông trôi chảy và hiệu quả. Sự ổn định và phát triển của ngành ngân hàng không chỉ đem lại lợi nhuận cho bản thân mà còn góp phần thúc đẩy sự tăng trưởng và phát triển của nền kinh tế. Không những thế, hệ thống ngân hàng thương mại còn là cầu nối vươn ra thế giới thông qua hoạt động hợp tác quốc tế, giúp khai thác được nguồn vốn đáng kể từ nước ngoài đầu tư nhằm phát triển cơ sở hạ tầng trong nước. Tuy nhiên, với những đặc trưng riêng trong hoạt động, ngân hàng là ngành kinh doanh nhạy cảm, thường phải đối mặt với nhiều rủi ro nên khi nền kinh tế bước vào thời kỳ khó khăn, các ngân hàng lập tức chịu ảnh hưởng nặng nề. Những ảnh hưởng nặng nề của cuộc khủng hoảng tài chính thế giới năm 2008 vẫn tiếp tục lan rộng làm cho lạm phát và lãi suất tăng cao, nhiều ngân hàng không đạt được mục tiêu lợi nhuận đề ra theo xu hướng tăng trưởng “nóng” của kinh tế Việt Nam từ hai năm trước đó (2006 – 2007). Trước tình hình kinh tế nói chung và thực trạng của ngành ngân hàng nói riêng trong giai đoạn 2008 – 2016, bên cạnh việc theo dõi những chỉ tiêu về doanh thu, chi phí để nắm bắt sơ bộ về chất lượng hoạt động của các ngân hàng, các nhà quản trị, cổ đông, khách hàng còn quan tâm đến hiệu quả hoạt động, đặc biệt là về khả năng sinh lời của ngân hàng. Tầm quan trọng của khả năng sinh lời được thể hiện ở cấp độ vi mô lẫn vĩ mô trong nền kinh tế. Ở cấp độ vi mô, lợi nhuận của
2 ngân hàng không chỉ đơn thuần là kết quả của hoạt động kinh doanh mà còn là điều kiện cần thiết cho sự tồn tại trong môi trường cạnh tranh ngày càng quyết liệt. Vì vậy, mục tiêu cơ bản của các nhà quản trị ngân hàng là phải đạt được lợi nhuận như một yêu cầu tất yếu của bất kỳ hoạt động kinh doanh nào (Bobáková, 2003). Với cái nhìn vĩ mô, một hệ thống ngân hàng tốt và hoạt động hiệu quả sẽ có khả năng chống chọi lại những cú sốc tiêu cực và đóng góp tích cực vào sự ổn định của hệ thống tài chính. Vấn đề đánh giá hiệu quả hoạt động thông qua các chỉ tiêu về khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại trong nước đã được quan tâm nghiên cứu nhiều và khá lâu. Tuy nhiên, đa phần các nghiên cứu này đều tiếp cận theo phương pháp định tính truyền thống hoặc nghiên cứu định lượng nhưng chủ yếu dùng chỉ số tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản - ROA, tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu - ROE để đại diện cho khả năng sinh lời của ngân hàng mà ít đề cập đến chỉ số tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM). Với một góc nhìn mới và cách tiếp cận toàn diện hơn, luận văn đánh giá hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thông qua chỉ số NIM – chênh lệch giữa thu nhập từ lãi vay và chi phí lãi phải trả chia cho tổng tài sản có sinh lời. Những năm gần đây, hệ thống ngân hàng đang chuyển sang hướng đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ nhằm tạo thêm nhiều nguồn thu nhập. Tuy nhiên, sự chuyển hướng đó vẫn chưa thực sự phát triển mạnh và đồng đều nên nhìn chung, thu nhập từ lãi cho vay đang chiếm tỷ trọng khá lớn trong tổng cơ cấu thu nhập của các ngân hàng. Mặt khác, khách hàng ngày nay dễ dàng tiếp cận với các luồng thông tin khác nhau, họ có thể đưa ra quyết định đầu tư hay lựa chọn kênh vay vốn có lợi nhất, tạo nên môi trường cạnh tranh lãi suất gay gắt giữa các ngân hàng. Vì vậy, việc nghiên cứu về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên cũng như các yếu tố tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên là thực sự cần thiết và quan trọng nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của các ngân hàng trong bối cảnh kinh tế có nhiều diễn biến phức tạp hiện nay. Tại nhiều quốc gia trên thế giới (Mỹ, các quốc gia Châu Âu, Đông Nam Á, Trung Á,...) các nghiên cứu về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên đã được tiến hành khá sâu rộng. Ở Việt Nam, những năm gần đây đã xuất hiện một số nghiên cứu thực nghiệm về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên, và hầu hết các nghiên cứu này lại đưa ra những kết
3 quả theo nhiều chiều hướng khác nhau. Trong khi nghiên cứu của Phạm Hoàng Ân và Nguyễn Thị Ngọc Hương (2013) nhấn mạnh tác động của loại hình sở hữu ngân hàng lên thu nhập lãi cận biên, thì nghiên cứu của Nguyễn Kim Thu và Đỗ Thị Thanh Huyền (2014) lại chú trọng đến khía cạnh rủi ro qua các biến số là mức ngại rủi ro của ngân hàng, rủi ro tín dụng, chi phí lãi suất ngầm và chất lượng quản lý. Chính sự khác biệt trong kết quả nghiên cứu đã đặt ra những hoài nghi về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên. Vì vậy, cần có sự đánh giá, nhận định lại các biến số nào có tác động mạnh lên tỷ lệ thu nhập lãi cận biên để giải quyết những mối hoài nghi còn đang tồn đọng, qua đó, đề xuất khuyến nghị nhằm ổn định và nâng cao hiệu quả hoạt động của các ngân hàng. Từ các lý do nêu trên, luận văn chọn đề tài nghiên cứu: “Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam” với mong muốn có một số đóng góp giúp các nhà quản trị ngân hàng có những quyết định hợp lý và hiệu quả trong quá trình quản lý và vận hành hệ thống ngân hàng. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu của luận văn Trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết và phân tích thực trạng về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng TMCP Việt Nam trong giai đoạn 2008 - 2016, luận văn tìm ra các yếu tố tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên và xác định mức độ ảnh hưởng, từ đó đề xuất các khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Để thực hiện mục tiêu tổng quát nêu trên, luận văn có những nhiệm vụ cụ thể như sau: - Xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam, bao gồm các yếu tố nội tại có thể kiểm soát được và các yếu tố bên ngoài không thể kiểm soát được. - Nghiên cứu thực nghiệm đối với các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên, từ đó xác định chiều hướng và mức độ tác động của các yếu tố lên tỷ lệ thu nhập lãi cận biên. - Thảo luận kết quả nghiên cứu để đưa ra một số khuyến nghị nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng.
4 - Đánh giá được những đóng góp của luận văn nghiên cứu, cũng như mặt hạn chế còn tồn đọng cần được tiếp tục nghiên cứu ở những đề tài sau này. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Để đạt được các mục tiêu đã đề ra, luận văn nghiên cứu cần giải quyết các câu hỏi sau: - Những yếu tố nội tại và yếu tố bên ngoài nào ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của ngân hàng TMCP Việt Nam? - Từ kết quả nghiên cứu thực nghiệm, mức độ và chiều hướng tác động của các yếu tố đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng như thế nào? - Những giải pháp, khuyến nghị nào có thể thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng? - Hạn chế nào còn tồn đọng trong lĩnh vực mà luận văn đang nghiên cứu? Từ đó đưa ra định hướng quan điểm nghiên cứu cần được tiếp tục. Các câu hỏi nghiên cứu đặt ra sẽ được trả lời và giải thích rõ ở các chương của bài luận văn. 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu là nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của ngân hàng. Cụ thể luận văn nghiên cứu ở khía cạnh định tính và định lượng lên các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của ngân hàng. 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của luận văn được giới hạn bởi không gian và thời gian nghiên cứu như sau: - Không gian nghiên cứu: là các ngân hàng thương mại cổ phần ở Việt Nam (Danh sách đính kèm tại Phụ lục 1).
5 - Thời gian nghiên cứu: dữ liệu được thu thập theo từng năm, kéo dài 9 năm từ tháng 01 năm 2008 đến tháng 12 năm 2016. Phạm vi của nghiên cứu này được giới hạn là 23 ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng giai đoạn 2011 - 2015” đã đi qua với nhiều thương vụ sáp nhập diễn ra, tính đến cuối năm 2016, ngành ngân hàng Việt Nam có tổng cộng 35 ngân hàng thương mại trong nước, bao gồm hai nhóm chính là ngân hàng thương mại nhà nước (4 ngân hàng) và các ngân hàng thương mại cổ phần (31 ngân hàng). Sở dĩ nghiên cứu chỉ chọn các ngân hàng TMCP là để tránh sự không đồng nhất về hoạt động của các ngân hàng khác nhau, chỉ tập trung vào các biến bên trong và bên ngoài. Ngoài ra, để đảm bảo các ngân hàng được lựa chọn làm đối tượng nghiên cứu có dữ liệu tương tự nhau, trong cùng một khoảng thời gian, các ngân hàng cần đáp ứng điều kiện về tính đầy đủ của nguồn số liệu báo cáo tài chính trong giai đoạn 2008 – 2016. Do đó, nghiên cứu đã loại nhóm ngân hàng thương mại nhà nước và 8 ngân hàng TMCP ra khỏi phạm vi đối tượng nghiên cứu (bao gồm Ngân hàng Bảo Việt, Ngân hàng Bắc Á, Ngân hàng Bưu điện Liên Việt, Ngân hàng Đại Đại Chúng Việt Nam, Ngân hàng Đông Á, Ngân hàng Sài Gòn, Ngân hàng Tiên Phong, Ngân hàng Việt Nam Thương tín), là những ngân hàng có quá trình hợp nhất, những ngân hàng không công bố thông tin hoặc thông tin không đầy đủ. Cụ thể, mỗi ngân hàng được lựa chọn phải có báo cáo tài chính đến cuối năm 2016, dữ liệu phải tiếp cận được xuyên suốt trong giai đoạn từ 01/01/2008 đến 31/12/2016. Sau quá trình chọn lọc, kết quả nghiên cứu còn lại 23 ngân hàng với dữ liệu trong giai đoạn từ 2008 – 2016, tạo thành dữ liệu bảng gồm 207 Quan sát. Số lượng ngân hàng TMCP trong mẫu nghiên cứu bao gồm các ngân hàng với quy mô lớn, vừa và nhỏ, chiếm khoảng 73.13% nguồn vốn điều lệ (tính tới 31/12/2016) của hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam đã đại diện được cho tổng thể nghiên cứu. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Để đáp ứng cho mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra, luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu sau:
6 - Phương pháp thống kê: các dữ liệu được thu thập từ các nguồn đáng tin cậy (Tổng cục Thống kê Việt Nam, Ngân hàng Nhà Nước, các website ngân hàng) của 23 ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam trong giai đoạn 2008 – 2016. Cụ thể, thông tin thu thập bao gồm các biến nội tại trong mô hình nghiên cứu là tỷ lệ thu nhập lãi cận biên NIM), quy mô tài sản (SIZE), chi phí hoạt động (OC), tỷ lệ vốn chủ sở hữu (CAP), rủi ro tín dụng (CR), tỷ lệ cấp tín dụng (LDR) được lấy từ báo cáo tài chính của ngân hàng công bố. Các biến số bên ngoài như tốc độ tăng trưởng kinh tế (GDP), lạm phát (INF) hằng năm được lấy từ số liệu công bố của Tổng cục Thống kê. - Phương pháp đối chứng, so sánh: so sánh giữa số liệu thu thập được và tình hình diễn biến thực tế để đưa ra những kết luận ban đầu về việc nhận định yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên. - Phương pháp mô hình hóa: để làm rõ hơn những phân tích định tính, tác giả vẽ sơ đồ thể hiện mối quan hệ giữa biến phụ thuộc với từng biến độc lập từ những số liệu đã tính toán, nhằm tăng tính thuyết phục giá trị lập luận mô tả. - Phương pháp phân tích kinh tế lượng: sử dụng phương pháp phân tích hồi quy dữ liệu bảng đa biến cho nghiên cứu thực nghiệm. Dữ liệu thu thập được xử lý trên phần mềm Stata. 1.6. Bố cục của luận văn Nhằm trả lời cho các câu hỏi nghiên cứu đã đặt ra, luận văn bao gồm 5 chương như sau: Chương 1: Tổng quan nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý luận về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của các ngân hàng Thương mại cổ phần Việt Nam Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận Chương 5: Hàm ý và khuyến nghị
7 1.7. Ý nghĩa của đề tài nghiên cứu Việc nghiên cứu về tỷ lệ thu nhập lãi cận biên mang ý nghĩa cả về mặt khoa học lẫn thực tiễn. Về mặt khoa học, mặt dù các nghiên cứu tương tự đã được thực hiện tại nhiều quốc gia trên thế giới, nhưng cụ thể đối với nền kinh tế mang nhiều đặc trưng riêng như Việt nam, đề tài cũng đã đưa ra được những bằng chứng thực nghiệm về mô hình nghiên cứu định lượng và bổ sung thêm một tài liệu nghiên cứu trong cơ sở tài liệu chung về hiệu quả hoạt động của ngân hàng, một lĩnh vực đang được quan tâm rất nhiều hiện nay. Về mặt thực tiễn, kết quả nghiên cứu là cơ sở tham khảo cho các nhà quản trị ngân hàng. Nghiên cứu đưa ra mức độ và chiều hướng ảnh hưởng của các yếu tố nội tại dưới sự kiểm soát của ngân hàng và các yếu tố vĩ mô tác động đến tỷ lệ thu nhập lãi cận biên, qua đó, các nhà quản trị sẽ có cơ sở để xác định những yếu tố quyết định thành công của ngân hàng. Đây là chặng đường quan trọng trong việc nhận định những khuyết điểm trong quá trình điều hành, từ đó có hướng điều chỉnh kế hoạch và chiến lược chính xác nhất. Điều này góp phần cải thiện lợi nhuận ngân hàng, nâng cao hiệu quả hoạt động và duy trì sự ổn định của ngành ngân hàng. TÓM TẮT CHƯƠNG 1 Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam có nhiều dấu hiệu phục hồi sau cuộc khủng hoảng tài chính kéo dài, việc phân tích lợi nhuận cận biên của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam từ một góc nhìn mới và toàn diện là một trong những nhu cầu thực tiễn nhất. Mục tiêu của luận văn là nghiên cứu tỷ lệ thu nhập lãi cận biên của ngân hàng TMCP Việt Nam giai đoạn 2008 – 2016 thông qua việc phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ lệ TNLCB. Bằng phương pháp phân tích định tính và định lượng phù hợp, luận văn tập trung vào các yếu tố vi mô và vĩ mô. Nội dung nghiên cứu sẽ được thể hiện rõ ràng, chi tiết trong các chương sau. Nối tiếp chương một, chương hai sẽ cung cấp những nền tảng lý thuyết cơ bản và lược khảo các nghiên cứu trước trong phạm vi đề tài.