Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

33
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn nhằm phân tích, đánh giá tình hình hoạt động cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay hộ nghèo tại ngân hàng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ .........../........... .........../........... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN DUY LÂM CHO VAY HỘ NGHÈO TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI THỊ XÃ HƯƠNG THỦY, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH - NGÂN HÀNG Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng Mã số : 60 34 02 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC TS. NGUYỄN MẠNH HÙNG THỪA THIÊN HUẾ, năm 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Học viên Nguyễn Duy Lâm i
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Mạnh Hùng đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ, góp ý cho tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Tôi xin chân thành cảm ơn Cơ sở Học viện Hành chính khu vực miền Trung và quý thầy cô giáo ở Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện, giúp đỡ và tận tình truyền đạt kiến thức cho tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám đốc, phòng kế hoạch - nghiệp vụ của Ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình thu thập số liệu để nghiên cứu và hoàn thành luận văn thạc sĩ. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã quan tâm, động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Huế, tháng 06 năm 2017 Học viên Nguyễn Duy Lâm ii
MỤC LỤC PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ...............................................................................................................ii MỤC LỤC .....................................................................................................................ii DANH MỤC VIẾT TẮT.......................................................................................... viii DANH MỤC BẢNG .................................................................................................... ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................................ x MỞ ĐẦU ........................................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .......................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn .................................................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn .......................................................................... 4 4. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................................. 4 5. Phạm vi của đề tài ...................................................................................................... 4 6. Phương pháp nghiên cứu ............................................................................................ 4 7. Kết cấu luận văn ......................................................................................................... 5 Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY HỘ NGHÈO CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI ........................................................... 6 1.1. Tổng quan về ngân hàng chính sách xã hội ............................................................ 6 1.1.1. Khái niệm và bản chất của ngân hàng chính sách xã hội .................................... 6 1.1.1.1. Khái niệm .......................................................................................................... 6 1.1.1.2. Bản chất ............................................................................................................. 7 1.1.2. Chức năng và đặc điểm của ngân hàng chính sách xã hội .................................. 8 1.1.2.1. Chức năng .......................................................................................................... 8 1.1.2.2. Đặc điểm............................................................................................................ 9 1.1.3. Các hoạt động của ngân hàng chính sách xã hội ............................................... 12 1.1.3.1. Các chương trình cho vay chủ yếu của ngân hàng chính sách xã hội ............ 13 1.1.3.2. Các phương thức cho vay................................................................................ 14 1.2. Hoạt động cho vay hộ nghèo của ngân hàng chính sách xã hội ........................... 15 iii
1.2.1. Khái quát về hộ nghèo........................................................................................ 15 1.2.1.1. Khái niệm về hộ nghèo ................................................................................... 15 1.2.1.2. Đặc điểm của hộ nghèo ................................................................................... 17 1.2.1.3. Các quy định về chuẩn nghèo ......................................................................... 18 1.2.2. Cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội .......................................... 20 1.2.2.1. Khái niệm và đặc điểm về cho vay hộ nghèo ................................................. 20 1.2.2.2. Vai trò của tín dụng ngân hàng đối với hộ nghèo .......................................... 21 1.2.2.3. Đối tượng cho vay hộ nghèo ........................................................................... 23 1.3. Các chỉ tiêu đánh giá và nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay hộ nghèo .......... 24 1.3.1. Các tiêu chí đánh giá hoạt động cho vay hộ nghèo ........................................... 24 1.3.1.1. Mức độ đáp ứng nhu cầu tiếp cận vốn ưu đãi đối với hộ nghèo .................... 24 1.3.1.2. Tiêu chí đánh giá cho vay hộ nghèo về tác động xã hội ................................ 24 1.3.1.3. Các chỉ tiêu định tính ...................................................................................... 25 1.3.1.4. Các chỉ tiêu định lượng ................................................................................... 26 1.3.2. Nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động cho vay hộ nghèo của ngân hàng chính sách xã hội ............................................................................................................................ 27 1.3.2.1. Nhân tố bên ngoài ........................................................................................... 27 1.3.2.2. Nhân tố bên trong ............................................................................................ 29 1.4. Kinh nghiệm quốc tế về cho vay hộ nghèo và bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam............................................................................................................................... 30 1.4.1. Kinh nghiệm của một số nước ........................................................................... 30 1.4.1.1. Cho vay XĐGN của Ngân hàng Grameen (Bangladesh) ............................... 30 1.4.1.2. Cho vay xóa đói giảm nghèo của Ấn Độ ........................................................ 33 1.4.1.3. Cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế ..................................................................................................................... 36 1.4.2. Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam ............................................................. 38 1.4.3. Bài học kinh nghiệm rút ra cho thị xã Hương Thủy .......................................... 39 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ............................................................................................... 41 Chương 2: THỰC TRẠNG CHO VAY HỘ NGHÈO TẠI NGÂN HÀNG iv
CHÍNH SÁCH XÃ HỘI THỊ XÃ HƯƠNG THỦY ................................................ 42 2.1. Giới thiệu về ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy ........................... 42 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển của ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy.................................................................................................................. 42 2.1.2. Giới thiệu về môi trường hoạt động của ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy.................................................................................................................. 43 2.1.2.1. Các chương trình cho vay đang được thực hiện tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy ................................................................................................. 44 2.1.2.2. Cơ cấu, tổ chức, nhân sự ................................................................................. 44 2.1.3. Kết quả hoạt động tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy trong giai đoạn 2014 - 2016 ................................................................................................... 46 2.1.3.1. Tình hình lao động .......................................................................................... 46 2.1.3.2. Cơ cấu nguồn vốn............................................................................................ 47 2.1.3.3. Công tác sử dụng vốn ...................................................................................... 49 2.1.3.4. Hoạt động tín dụng .......................................................................................... 51 2.1.3.5. Kết quả kinh doanh ......................................................................................... 53 2.2. Thực trạng cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy ....53 2.2.1. Những quy định về cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội. .......... 54 2.2.1.1. Mục đích cho vay ............................................................................................ 54 2.2.1.2. Đối tượng cho vay ........................................................................................... 54 2.2.1.3. Điều kiện vay vốn ........................................................................................... 54 2.2.1.4. Những hộ không được vay vốn ....................................................................... 55 2.2.1.5. Mức cho vay .................................................................................................... 55 2.2.1.6. Thủ tục cho vay ............................................................................................... 55 2.2.1.7. Thời hạn và lãi suất cho vay ........................................................................... 58 2.2.2. Thực trạng về cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy .............................................................................................................................. 58 2.2.2.1. Công tác cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy từ năm 2014 - 2016 ............................................................................................. 59 v
2.2.2.2. Doanh số cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy năm 2014 - 2016 ................................................................................................. 61 2.2.2.3. Doanh số thu nợ tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy năm 2014 - 2016 ................................................................................................................... 65 2.2.2.4. Dư nợ tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy từ năm 2014 - 2016 ................................................................................................................. 67 2.2.2.5. Tỷ lệ nợ quá hạn cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy từ năm 2014 - 2016................................................................................. 70 2.2.2.6. Kết quả cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy .. 71 2.2.3. Đánh giá thực trạng cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy từ năm 2014 - 2016................................................................................. 73 2.2.3.1. Kết quả đạt được ............................................................................................. 73 2.2.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân.......................................................... 77 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ............................................................................................... 82 Chương 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG CHO VAY HỘ NGHÈO TẠI NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI THỊ XÃ HƯƠNG THỦY .......................................................................................................... 83 3.1. Định hướng nâng cao chất lượng hoạt động cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy .......................................................................... 83 3.1.1. Những thuận lợi và khó khăn trong công tác cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương thủy ........................................................................... 83 3.1.1.1. Những thuận lợi ............................................................................................... 83 3.1.1.2. Những khó khăn .............................................................................................. 84 3.1.2. Định hướng nâng cao chất lượng hoạt động cho vay hộ nghèo trong thời gian tới của ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Thừa Thiên Huế ......................................... 85 3.1.3. Định hướng nâng cao chất lượng hoạt động cho vay hộ nghèo trong thời gian tới của ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thuỷ ............................................ 86 3.2. Giải pháp hoàn thiện hoạt động cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách thị xã Hương Thủy.................................................................................................................. 87 vi
3.2.1. Giải pháp chung.................................................................................................. 87 3.2.1.1. Về cơ chế cho vay đối với hộ nghèo ............................................................... 87 3.2.1.2. Giải pháp nhằm giúp người nghèo sử dụng vốn vay có hiệu quả .................. 89 3.2.2. Tăng trưởng nguồn vốn nhằm nâng cao hiệu quả cho vay hộ nghèo ................ 89 3.2.2.1. Huy động vốn từ các ngân hàng thương mại nhà nước .................................. 89 3.2.2.2. Huy động tiền gửi tiết kiệm trong dân cư và trong cộng đồng người nghèo . 90 3.2.2.3. Tập trung nguồn vốn ủy thác của Nhà nước, của các tổ chức tài chính trong và ngoài nước vào các hoạt động cho vay hộ nghèo ................................................... 91 3.2.3. Giải pháp hoàn thiện cho vay hộ nghèo ............................................................. 91 3.2.3.1. Mở rộng hình thức cho vay ............................................................................. 91 3.2.3.2. Tăng cường kiểm soát việc sử dụng vốn vay ................................................. 92 3.2.3.3. Kết hợp cung ứng vốn tín dụng với công tác khuyến nông, khuyến lâm, khuyến ngư và dạy nghề cho người nghèo .................................................................. 93 3.2.3.4. Phối hợp chặt chẽ hoạt động của ngân hàng chính sách xã hội với hoạt động của các quỹ xóa đói giảm nghèo và chương trình kinh tế xã hội của từng địa phương ......... 93 3.2.3.5. Mức cho vay, thời hạn cho vay linh hoạt theo dự án và đối tượng vay vốn ở từng vùng ...................................................................................................................... 95 3.2.3.6. Củng cố, hoàn thiện tổ vay vốn ...................................................................... 95 3.2.3.7. Đẩy mạnh công tác đào tạo nhân sự ............................................................... 96 3.2.3.8. Ứng dụng công nghệ thông tin........................................................................ 97 3.3. Kiến nghị ............................................................................................................... 97 3.3.1. Đối với Chính phủ .............................................................................................. 97 3.3.2. Đối với Ngân hàng chính sách xã hội Việt Nam ............................................... 99 3.3.3. Đối với Ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Thừa Thiên Huế ........................... 100 3.3.4. Đối với cấp ủy Đảng, chính quyền địa phương các cấp tại địa bàn thị xã Hương Thủy ............................................................................................................................ 100 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ............................................................................................. 102 KẾT LUẬN ............................................................................................................... 103 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 104 vii
DANH MỤC VIẾT TẮT BC : Báo cáo Bộ LĐ-TB&XH : Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội DN : Dư nợ DS : Danh sách DSCV : Doanh số cho vay DSTN : Doanh số thu nợ ĐTN : Đoàn Thanh niên HCCB : Hội Cựu chiến binh HĐQT : Hội đồng quản trị HN : Hộ nghèo HND : Hội Nông dân HPN : Hội Phụ nữ NHCSXH : Ngân hàng chính sách xã hội NHNN : Ngân hàng Nhà nước NHTM : Ngân hàng thương mại NSNN : Ngân sách Nhà nước SXKD : Sản xuất kinh doanh Tổ TK&VV : Tổ tiết kiệm và vay vốn UBND : Ủy ban nhân dân XĐGN : Xóa đói giảm nghèo viii
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Tình hình lao động của ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thuỷ năm 2014 - 2016 ........................................................................................................... 46 Bảng 2.2. Cơ cấu vốn của ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy qua 3 năm 2014 - 2016 ........................................................................................................... 47 Bảng 2.3. Kết quả sử dụng vốn của NHCSXH thị xã Hương Thuỷ từ năm 2014 - 2016 49 Bảng 2.4. Hoạt động tín dụng của ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy từ 2014 - 2016 ................................................................................................................... 51 Bảng 2.5. Kết quả kinh doanh của NHCSXH thị xã Hương Thuỷ qua 3 năm 2014 - 2016 ....................................................................................................................................... 53 Bảng 2.6. Kết quả sử dụng vốn cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy từ 2014 - 2016 .................................................................................... 60 Bảng 2.7. Doanh số cho vay hộ nghèo của từng xã, phường trên địa bàn thị xã Hương Thuỷ qua 3 năm 2014 - 2016 ....................................................................................... 62 Bảng 2.8. Doanh số cho vay hộ nghèo thông qua các hội, đoàn thể nhận uỷ thác từ 2014 - 2016 ................................................................................................................... 64 Bảng 2.9. Doanh số thu nợ của từng xã, phường trên địa bàn thị xã Hương Thủy qua 3 năm 2014 - 2016 ........................................................................................................ 65 Bảng 2.10. Doanh số thu nợ hộ nghèo thông qua các hội, đoàn thể nhận uỷ thác từ năm 2014 - 2016 ........................................................................................................... 67 Bảng 2.11. Dư nợ cho vay của từng xã, phường trên địa bàn thị xã Hương Thủy qua 3 năm 2014 - 2016 ........................................................................................................ 68 Bảng 2.12. Dư nợ cho vay hộ nghèo thông qua các hội, đoàn thể nhận ủy thác từ năm 2014 - 2016 ................................................................................................................... 69 Bảng 2.13. Nợ quá hạn cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy trong thời gian 2014 - 2016 .................................................................... 70 ix
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Cơ cấu nguồn vốn của ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy ....................................................................................................................................... 48 Biểu đồ 2.2. Kết quả sử dụng vốn cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy từ 2014 - 2016 .............................................................................. 60 Biểu đồ 2.3. Dư nợ cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy trong thời gian 2014 - 2016 ................................................................................ 71 x
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Sau hơn 30 năm đổi mới, nền kinh tế nước ta đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, tốc độ tăng trưởng GDP hàng năm đạt từ 7 - 8%, đời sống nhân dân ngày càng được cải thiện, chính trị được giữ vững và ổn định. Lĩnh vực XĐGN cũng đạt được nhiều thành tích nổi bật và được Liên Hợp Quốc đánh giá cao. Tuy vậy, mặt trái của sự phát triển cũng ngày càng bức xúc, như khoảng cách giàu nghèo ngày càng tăng, sự tụt hậu ngày càng lớn giữa khu vực nông thôn so với thành thị, giữa miền núi so với đồng bằng, tình trạng thiếu việc làm nghiêm trọng, tình trạng ô nhiễm môi trường và lãng phí tài nguyên đất nước... Hàng triệu hộ nghèo hiện nay ở Việt Nam, đặc biệt là hộ nghèo ở vùng sâu, vùng xa không được hưởng những thành quả của sự phát triển. Họ đang bơ vơ, lạc lõng trước sự hội nhập toàn cầu và ánh sáng của thế giới văn minh. Những yếu kém trên là nguyên nhân mất ổn định về chính trị - xã hội, là nỗi đau của một xã hội đang phấn đấu vì lý tưởng dân giàu, nước mạnh xã hội công bằng - dân chủ - văn minh. Trong những năm đầu của thời kỳ đổi mới, Đảng và Nhà nước ta cũng đã luôn quan tâm đến nhiệm vụ XĐGN. Nghị quyết Quốc hội Việt Nam về nhiệm vụ năm 1993 đã đánh giá cao tinh thần cộng đồng, tương thân tương ái “trong nhân dân đã phát triển nhiều hoạt động từ thiện giúp đỡ nhau và phong trào xoá đói giảm nghèo, đền ơn đáp nghĩa...”. Sáng kiến của Thủ tướng Chính phủ được Mặt trận Tổ quốc Việt Nam lấy ngày 17 tháng 10 là ngày “Vì người nghèo”, đó cũng là ngày Liên Hợp Quốc chọn là ngày “Thế giới chống đói nghèo”. Đại hội VIII năm 1996 của Đảng đã xác định rõ XĐGN là một trong những chương trình phát triển kinh tế, xã hội vừa cấp bách trước mắt, vừa cơ bản lâu dài và nhấn mạnh “phải thực hiện tốt chương trình XĐGN, nhất là đối với vùng căn cứ cách mạng, vùng đồng bào dân tộc. Xây dựng và phát triển quỹ XĐGN bằng nhiều nguồn vốn trong và ngoài nước; quản lý chặt chẽ, đầu tư đúng đối tượng và có hiệu quả”. Chính phủ đã phê duyệt và triển khai chương trình mục tiêu quốc gia XĐGN, giai đoạn 1998 - 2000, giai đoạn 2001 - 2010, và chương trình mục tiêu quốc gia 1
giảm nghèo bền vững giai đoạn 2016 - 2020 như hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng xã nghèo, hỗ trợ đồng bào dân tộc đặc biệt khó khăn, định canh, định cư, di dân, kinh tế mới, hướng dẫn người nghèo cách làm ăn và khuyến nông - lâm - ngư; hỗ trợ tín dụng cho người nghèo, hỗ trợ người nghèo về y tế, hỗ trợ người nghèo về giáo dục, hỗ trợ sản xuất, phát triển ngành nghề, đào tạo cán bộ làm công tác XĐGN, cán bộ các xã nghèo, chương trình phát triển kinh tế, xã hội các xã đặc biệt khó khăn (Quyết định số 133/1998/QĐ-TTg ngày 23/7/1998 của Thủ tướng Chính phủ), chương trình mục tiêu quốc gia về việc làm… Ngày 21 tháng 5 năm 2002, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt "Chiến lược toàn diện về tăng trưởng và xoá đói giảm nghèo". Đây là chiến lược đầy đủ, chi tiết phù hợp với mục tiêu phát triển thiên niên kỷ của Liên Hợp Quốc công bố. Trong lĩnh vực tín dụng cho người nghèo, năm 1996 đã thành lập Ngân hàng phục vụ người nghèo và đến năm 2003 được tách ra thành Ngân hàng chính sách xã hội với mục tiêu chủ yếu là cho vay ưu đãi hộ nghèo. Sau 14 năm hoạt động, ngân hàng chính sách xã hội đã cho vay hàng chục ngàn tỷ đồng, cho hàng chục triệu lượt hộ nghèo và đã góp phần to lớn trong công cuộc XĐGN cho đất nước. Tuy nhiên, sự nghiệp XĐGN vẫn đang còn ở phía trước, với nhiệm vụ ngày càng khó khăn, phức tạp, trong đó, lĩnh vực tín dụng cho hộ nghèo gặp nhiều vấn đề vẫn đang bức xúc như: Quy mô tín dụng chưa lớn, hiệu quả XĐGN còn chưa cao, hoạt động của ngân hàng chính sách xã hội chưa thực sự bền vững... Những vấn đề trên là phức tạp, nhưng chưa có mô hình thực tiễn và chưa được nghiên cứu đầy đủ. Để giải quyết tốt vấn đề nghèo đói ở Việt Nam nói chung và tín dụng cho hộ nghèo nói riêng, đòi hỏi phải được nghiên cứu một cách có hệ thống, khách quan và khoa học, phải có sự quan tâm đặc biệt của Nhà nước cũng như toàn xã hội. Với những lý do nêu trên, tôi chọn đề tài luận văn: “Cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế”. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Hiện nay, đối với hoạt động cho vay của NHCSXH vẫn còn có một số mặt tồn tại, hạn chế cần phải được tiếp tục xem xét giải quyết. Chính vì vậy đã có 2
nhiều công trình, bài viết nghiên cứu về tín dụng tại NHCSXH. - Luận án Tiến sỹ “Giải pháp hoàn thiện mô hình tổ chức và cơ chế hoạt động của Ngân hàng Chính sách xã hội” của tác giả Hà Thị Hạnh đã nhìn nhận rõ hơn về mô hình tổ chức hoạt động cũng như cơ chế hoạt động của NHCSXH, bảo vệ tại Đại học kinh tế quốc dân năm 2003. Tác giả đã tập trung nghiên cứu mô hình tố chức hoạt động phù hợp tại Việt nam, trên cơ sở tác giả đã tham khảo học hỏi kinh nghiệm của một số nước có mô hình Ngân hàng giống nước ta. Nhưng vì đặc thù chính trị và bộ máy quản lý nhà nước khác nhau nên tác giả đã nghiên cứu hoàn thiện từ mô hình Ngân hàng người nghèo trước kia để mở rộng hơn nữa đáp ứng phục vụ nhân dân được tốt hơn. - Luận văn Thạc sỹ “Giải pháp hoàn thiện hoạt động cho vay tại chi nhánh ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Quảng Nam” của tác giả Lê Anh Trà, bảo vệ tại Đại học Đà Nẵng năm 2008. Đề tài của tác giả Lê Anh Trà đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về Ngân hàng chính sách xã hội và hoạt động cho vay của ngân hàng chính sách xã hội. Luận văn cũng đã nêu một số mô hình tổ chức của hoạt động cho vay hộ nghèo trên thế giới. Đề tài đã khảo sát, đánh giá và phân tích các hoạt động cho vay hộ nghèo theo từng chương trình tại chi nhánh ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Quảng Nam. Trên cơ sở đó, đề tài đã nêu các giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động cho vay tại chi nhánh ngân hàng chính sách xã hội Quảng Nam. Nhiều nội dung lý luận đã được tác giả làm rõ các giải pháp có tính khả thi cao. Tuy nhiên, nội dung của đề tài đề cập đến tất cả các hoạt động cho vay của ngân hàng chính sách xã hội nên bao quát một phạm vi khá rộng. - Luận văn Thạc sỹ “ Nâng cao hiệu quả tín dụng đối với hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Ninh Bình” của tác giả Đỗ Ngọc Tân (2012). Luận văn đã trình bày một cách tổng quát những vấn đề lý luận về hộ nghèo, đánh giá thực trạng và đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tín dụng hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Ninh Bình. Điểm hạn chế chung trong luận văn là chưa xác định được nhóm chỉ tiêu định lượng ảnh hưởng đến hiệu quả tín dụng hộ 3
nghèo, nên luận văn chưa đánh giá được thực trạng hiện tại của ngân hàng chính sách xã hội tỉnh Ninh Bình. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn  Mục đích Phân tích, đánh giá tình hình hoạt động cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy. Trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp, kiến nghị nhằm góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động cho vay hộ nghèo tại ngân hàng.  Nhiệm vụ - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về cho vay đối với hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội. - Thực tiễn cho thấy chính sách ưu đãi hộ nghèo có hiệu quả thiết thực, góp phần ổn định và phát triển kinh tế - xã hội, khẳng định chủ trương, chính sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước và chương trình quốc gia xóa đói giảm nghèo. 4. Đối tượng nghiên cứu Luận văn tập trung phân tích, đánh giá hoạt động cho vay của NHCSXH thị xã Hương Thủy với đối tượng vay vốn là hộ nghèo, đây là đối tượng phục vụ của ngân hàng phục vụ người nghèo trước đây và hiện nay là ngân hàng chính sách xã hội. 5. Phạm vi của đề tài - Phạm vi không gian: Luận văn nghiên cứu quá trình cho vay hộ nghèo của NHCSXH thị xã Hương Thủy. - Phạm vi thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu quá trình hoạt động cho vay hộ nghèo thông qua các báo cáo kết quả hoạt động của ngân hàng trong vòng 3 năm 2014 - 2016. 6. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp luận: Tác giả sử dụng phương pháp là phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. 4
Luận văn sử dụng phương pháp điều tra, phương pháp tổng hợp, chứng minh, diễn giải, sơ đồ, thống kê, phân tích hoạt động kinh tế và xử lý hệ thống trong trình bày luận văn. 7. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và các một số tài liệu kèm theo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở khoa học về hoạt động cho vay hộ nghèo của ngân hàng chính sách xã hội Chương 2: Thực trạng cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy Chương 3: Định hướng và giải pháp hoàn thiện hoạt động cho vay hộ nghèo tại ngân hàng chính sách xã hội thị xã Hương Thủy 5
Chương 1: CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ HOẠT ĐỘNG CHO VAY HỘ NGHÈO CỦA NGÂN HÀNG CHÍNH SÁCH XÃ HỘI 1.1. Tổng quan về ngân hàng chính sách xã hội 1.1.1. Khái niệm và bản chất của ngân hàng chính sách xã hội 1.1.1.1. Khái niệm Ngân hàng thương mại (NHTM) ra đời, tồn tại và phát triển với mục đích huy động các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để cho vay trên nguyên tắc bù đắp chi phí hoạt động và có lãi. Bởi vì là một hoạt động kiếm lời, nên NHTM có những quy định để bảo vệ lợi ích kinh tế cho mình, dẫn đến không phải ai cần vốn cũng đều được NHTM cho vay, đặc biệt là những người nghèo, những người không đủ điều kiện tín dụng đảm bảo. Vì thế người nghèo luôn phải sống trong vòng lẩn quẩn “thu nhập thấp, tiết kiệm thấp, đầu tư thấp, thu nhập thấp hơn”. Theo thống kê của Liên Hợp Quốc một nữa dân số thế giới sống với mức thu nhập dưới 2 USD/ngày, trong đó có khoảng 1 tỉ người đang phải sống trong cảnh nghèo đói. Điều đó cho thấy nghèo đói luôn là vấn nạn lớn của toàn cầu, và mục tiêu xoá đói giảm nghèo, đảm bảo công bằng xã hội luôn là mục tiêu hàng đầu mà các quốc gia muốn thực hiện. Từ những nhu cầu khách quan đó, vào những năm 70, các nước trên thế giới đã bắt đầu nảy ra một ý tưởng về một mô hình tín dụng cung cấp vốn cho người nghèo. Tuỳ vào lịch sử hình thành và mục đích hoạt động, mà ở mỗi quốc gia có những cách gọi khác nhau cho loại hình tín dụng này. Nhưng ta có thể hiểu theo nghĩa chung và rộng nhất, đó là các ngân hàng chính sách xã hội. Ngân hàng chính sách xã hội là một tổ chức tín dụng với hoạt động chủ yếu là phục vụ người nghèo và các chính sách kinh tế, chính trị và xã hội đặc biệt của mỗi quốc gia. Mục tiêu chính của các ngân hàng chính sách xã hội không phải là lợi nhuận trong kinh doanh mà là hỗ trợ tối đa về vốn cho các đối tượng trên. Chính vì thế, NHCSXH không phải là một NHTM và không đáp ứng các tiêu chí về kinh doanh thương mại. 6
Dựa vào tính chất của đối tượng vay, hoạt động cho vay của NHCSXH có thể phân thành 3 loại: - Cho vay xoá đói giảm nghèo. - Cho vay hỗ trợ các chính sách xã hội, giáo dục, y tế. - Cho vay các doanh nghiệp nhà nước thua lỗ hoặc không đủ điều kiện vay thông thường hoặc với các điều kiện ưu đãi. Dựa vào nguồn gốc thành lập, NHCSXH được chia làm 2 loại: sở hữu tư nhân do tư nhân thành lập, kiểm soát và hoạt động, sở hữu nhà nước do nhà nước thành lập, kiểm soát và hoạt động. Từ chỗ nguồn gốc thành lập, mà các hoạt động cho vay của các NHCSXH cũng bị ảnh hưởng nhiều. Vai trò của ngân hàng chính sách xã hội: - Tạo nguồn vốn thoát nghèo cho người nghèo, góp phần thực hiện xoá đói giảm nghèo, công bằng xã hội. - Thúc đẩy phát triển kinh tế ở các khu vực sản xuất, các doanh nghiệp cần sự hỗ trợ phát triển. - Thực hiện các chính sách kinh tế xã hội của Chính phủ trong giáo dục, y tế, khoa học. 1.1.1.2. Bản chất Ngân hàng chính sách xã hội là một loại hình ngân hàng đặc biệt, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận mà để thực hiện các chính sách tín dụng ưu đãi của Nhà nước đối với một số đối tượng cụ thể. Nền kinh tế thị trường trong quá trình phát triển tuy phù hợp nhưng cũng có những mặt trái của nó như sự phân hóa giàu nghèo, sự thiếu cân bằng trong đầu tư… Nền kinh tế thị trường sẽ tồn tại những ngành hàng, những khu vực, đối tượng khách hàng có sức cạnh tranh kém, không đủ các điều kiện để tiếp cận với dịch vụ tín dụng của các ngân hàng thương mại như các ngành hàng mang tính lợi ích công cộng, những khu vực miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng có điều kiện thời tiết khắc nghiệt, chi phí đầu tư cao, rủi ro lớn, do đó các Ngân hàng thương mại rất ít đầu tư vào khu vực này, mặt khác nhiều hộ dân, tổ chức kinh tế ở vùng này thiếu vốn 7
nhưng không đủ các điều kiện để vay vốn các Ngân hàng thương mại. Tuỳ điều kiện và quan điểm của mỗi quốc gia, Chính phủ sẽ thiết lập các kênh tín dụng hoặc các ngân hàng chuyên biệt để thực hiện chính sách cho vay các nhóm đối tượng này. Như vậy, các khoản tín dụng chính sách là các khoản cho vay chỉ định để hổ trợ các chính sách kinh tế và ngành công nghiệp của Chính phủ. Đây là việc cho vay phi thương mại đối với các hoạt động mà không đáp ứng các tiêu chí thương mại nhưng lại có tác động xã hội và chính trị quan trọng trong từng thời kỳ của mỗi quốc gia. Các ngân hàng được thiết lập để chuyên thực hiện tín dụng chính sách của Chính phủ được gọi là loại hình ngân hàng chính sách. Các mô hình phổ biến trên thế giới về việc hình thành các ngân hàng chính sách thường bao gồm hai loại hình chính: - Ngân hàng chính sách phục vụ chính sách phát triển kinh tế theo định hướng của Chính phủ, thường được gọi là Ngân hàng phát triển. - Ngân hàng chính sách phục vụ các chính sách xã hội của Nhà nước thường được gọi là Ngân hàng chính sách xã hội. 1.1.2. Chức năng và đặc điểm của ngân hàng chính sách xã hội 1.1.2.1. Chức năng Hoạt động của ngân hàng chính sách xã hội không vì mục đích lợi nhuận. Sự ra đời của NHCSXH có vai trò rất quan trọng, là cầu nối đưa chính sách ưu đãi của Chính phủ đến với hộ nghèo và các đối tượng chính sách khác, tạo điều kiện cho người nghèo tiếp cận được các chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước, các hộ nghèo, hộ chính sách có điều kiện gần gũi với các cơ quan công quyền địa phương, giúp các cơ quan này gần dân và hiểu dân hơn. Ngân hàng chính sách xã hội được thành lập để thực hiện chính sách tín dụng ưu đãi đối với người nghèo và các đối tượng chính sách khác. Hoạt động của NHCSXH không vì mục đích lợi nhuận, được Nhà nước bảo đảm khả năng thanh toán, tỷ lệ dự trữ bắt buộc bằng 0%, không phải tham gia bảo hiểm tiền gửi, được miễn thuế và các khoản phải nộp ngân sách Nhà nước. 8
Ngân hàng chính sách xã hội được thực hiện các nghiệp vụ: huy động vốn, cho vay, thanh toán, ngân quỹ và được nhận vốn uỷ thác cho vay ưu đãi của chính quyền địa phương, các tổ chức kinh tế, chính trị - xã hội, các hiệp hội, các hội, các tổ chức phi Chính phủ, các cá nhân trong và ngoài nước đầu tư cho các chương trình dự án phát triển kinh tế xã hội. Ngân hàng chính sách xã hội là một trong những công cụ đòn bẩy kinh tế của Nhà nước nhằm giúp hộ nghèo, hộ cận nghèo và đối tượng chính sách có điều kiện tiếp cận vốn tín dụng ưu đãi để phát triển sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện điều kiện sống, vươn lên thoát nghèo, góp phần thực hiện chính sách phát triển kinh tế gắn liền với xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, vì mục tiêu dân giàu - nước mạnh - dân chủ - công bằng - văn minh. 1.1.2.2. Đặc điểm  Về mô hình tổ chức Ngân hàng chính sách xã hội là một loại hình Ngân hàng đặc thù, hoạt động không vì mục tiêu lợi nhuận, do đó mô hình tổ chức của nó cũng có những đặc điểm riêng. Đối tượng phục vụ của Ngân hàng chính sách xã hội là những khách hàng do Chính phủ chỉ định theo chính sách từng thời kỳ. Đây là những khách hàng không có điều kiện tiếp cận với các tổ chức tín dụng thông thường; nói cách khác là các khách hàng phi thương mại không đủ điều kiện vay vốn của các Ngân hàng thương mại. Loại hình Ngân hàng chính sách xã hội chủ yếu là Ngân hàng thuộc sở hữu Nhà nước, sử dụng một phần nguồn tài chính của Nhà nước tham gia hỗ trợ cho các ngành, các khu vực. Vì vậy, mô hình tổ chức quản lý của loại hình Ngân hàng này phải có sự hiện diện của một số cơ quan quản lý Nhà nước có liên quan để tham gia quản trị Ngân hàng, hoạch định các chính sách tạo lập nguồn vốn, chính sách đầu tư đối với các khu vực, các đối tượng trong từng thời kỳ cho Ngân hàng Chính sách xã hội. - Tại cấp Trung ương: Hội đồng quản trị Ngân hàng chính sách xã hội, ngoài những thành viên chuyên trách, còn có các thành viên kiêm nhiệm là đại diện có thẩm quyền của các cơ quan quản lý Nhà nước, các tổ chức chính trị - xã hội. - Tại địa phương: Bên cạnh bộ phận tác nghiệp chuyên trách của Ngân hàng 9