Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng trách nhiệm hữu hạn Indovina trong xu thế hội nhập quốc tế

Chia sẻ: Tomjerry001 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:136

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là hệ thống hóa các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh trong ngành ngân hàng nói chung và trong các ngân hàng liên doanh nói riêng. Đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA so với các Ngân hàng khác trong hệ thống NHTM ở Việt Nam dựa trên các nguồn số liệu chính thức được công bố, trên cơ sở đó đưa ra những nhận xét về thuận lợi và khó khăn, cũng như những cơ hội và thách thức mà Ngân hàng TNHH INDOVINA sẽ phải đối mặt trong xu thế hội nhập quốc tế. Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị để nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA cũng như có thể suy rộng cho một số ngân hàng liên doanh khác tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Đánh giá năng lực cạnh tranh của ngân hàng trách nhiệm hữu hạn Indovina trong xu thế hội nhập quốc tế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- HOÀNG THỊ KHÁNH HÀ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN INDOVINA TRONG XU THẾ HỘI NHẬP QUỐC TẾ LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Hà Nội - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------o0o--------- HOÀNG THỊ KHÁNH HÀ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN INDOVINA TRONG XU THẾ HỘI NHẬP QUỐC TẾ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN PHÚ HÀ XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội – 2016
LỜI CAM ĐOAN Tác giả luận văn: Tôi – Hoàng Thị Khánh Hà, xin cam đoan: Những nội dung trong luận văn, cụ thể là những phân tích, đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn Indovina, cùng những giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh tại Ngân hàng này là do tôi tự nghiên cứu và thực hiện, không sao chép nội dung của công trình nghiên cứu nào. Các tài liệu tham khảo để thực hiện luận văn đều đƣợc trích dẫn nguồn gốc đầy đủ và rõ ràng.
LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Quý thầy cô, Giảng viên Trƣờng Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy và hƣớng dẫn cho tôi nhiều kiến thức bổ ích trong suốt thời gian tham gia lớp cao học Tài chính – Ngân hàng Khóa 23 đƣợc tổ chức tại Hà Nội 2014-2016. Đặc biệt, Tôi xin trân trọng cảm ơn Cô giáo – TS. Nguyễn Phú Hà, ngƣời đã nhiệt tình hƣớng dẫn tôi hoàn thành tốt luận văn này. Ngoài ra, tôi xin dành lời cảm ơn sâu sắc tới các thầy cô trong hội đồng chấm luận văn tốt nghiệp đã có những nhận xét đóng góp thiết thực giúp cho bài luận văn của tôi thêm hoàn chỉnh. Cuối cùng, tôi cũng xin bày tỏ lời cảm ơn tới Ban giám đốc và các anh chị cán bộ nhân viên đang làm việc tại Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn INDOVINA đã hỗ trợ tài liệu và thông tin cho tôi thực hiện luận văn này.
MỤC LỤC Danh mục các từ viết tắt.............................................................................................. i Danh mục bảng .......................................................................................................... ii Danh mục hình vẽ ..................................................................................................... iii PHẦN MỞ ĐẦU .........................................................................................................1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN, TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI .............................................................................................................................5 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu ..........................................................................5 1.2. Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thƣơng mại ...................9 1.2.1. Các khái niệm chung ..................................................................................9 1.2.2. Các mô hình nghiên cứu về năng lực cạnh tranh ....................................15 1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM ...........................27 1.2.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh của Ngân hàng .............37 1.3. Tác động của hội nhập quốc tế tới năng lực cạnh tranh của NHTM ..............42 1.3.1. Giai đoạn sau gia nhập WTO ...................................................................42 1.3.2. Hiệp định đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương .................44 1.3.3. Các cam kết của ngành ngân hàng ..........................................................46 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1..........................................................................................48 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU VÀ THIẾT KẾ LUẬN VĂN.......49 2.1. Phƣơng pháp luận và cách tiếp cận ................................................................49 2.1.1. Quy nạp và diễn dịch ................................................................................49 2.1.2. Định lượng và định tính ...........................................................................50 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể......................................................................51 2.2.1. Phương pháp thu thập dữ liệu, số liệu .....................................................51 2.2.2. Phương pháp xử lý dữ liệu, số liệu...........................................................52 2.3. Thiết kế luận văn: ...........................................................................................53 2.4. Tiến hành khảo sát ..........................................................................................54
CHƢƠNG 3: ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG TNHH INDOVINA TRONG XU THẾ HỘI NHẬP QUỐC TẾ .....56 3.1. Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng TNHH INDOVINAnh và năng lực cạnh tranh của các ngân hàng NHTM trong nƣớc ..................................56 3.1.1. Khái quát về Ngân hàng TNHH INDOVINA ...........................................56 3.1.2. Cơ cấu tổ chức và hệ thống chi nhánh .....................................................58 3.1.3. Tình hình hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng TNHH INDOVINA .......60 3.2. Đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA ...............68 3.2.1. Thực trạng về năng lực tài chính của Ngân hàng TNHH INDOVINA ....68 3.2.2. Thực trạng về năng lực công nghệ của INDOVINA ................................78 3.2.3. Thực trạng về quản lý điều hành của INDOVINA ...................................80 3.2.4. Nguồn nhân lực của INDOVINA ..............................................................82 3.3. Đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA vận dụng theo các mô hình 5 năng lực cạnh tranh của Michael Porter .................................83 3.3.1. Áp lực cạnh tranh từ các đối thủ cạnh tranh trong ngành .......................83 3.3.2. Áp lực cạnh tranh từ khách hàng .............................................................86 3.3.3. Áp lực cạnh tranh của nhà cung cấp ........................................................87 3.3.4. Áp lực cạnh tranh từ các đối thủ cạnh tranh tiềm tàng ...........................88 3.2.5. Áp lực cạnh tranh từ sản phẩm thay thế ..................................................90 3.3. Đánh giá những thuận lợi và khó khăn cũng nhƣ cơ hội và thách thức cho Ngân hàng INDOVINA trong giai đoạn hiện nay .................................................92 3.3.1. Những thuận lợi ........................................................................................92 3.3.2. Khó khăn ...................................................................................................94 3.3.3. Cơ hội .......................................................................................................96 3.3.4. Thách thức ................................................................................................97 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3..........................................................................................99 CHƢƠNG 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG TNHH INDOVINA TRONG XU THẾ HỘI NHẬP QUỐC TẾ ....................................................................................................100
4.1. Phƣơng hƣớng hoạt động của Ngân hàng INDOVINA trong giai đoạn 2015- 2020 .....................................................................................................................100 4.2. Các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng INDOVINA trong xu thế hội nhập quốc tế ........................................................................................102 4.2.1. Xây dựng các chiến lược marketing nhằm phát triển thương hiệu ........102 4.2.2. Nâng cao năng lực tài chính thông qua việc tăng cường vốn tự có.......105 4.2.3. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ....................................................106 4.2.4. Đổi mới công nghệ .................................................................................109 4.2.5. Đa dạng hóa các sản phẩm và dịch vụ...................................................110 4.3. Các kiến nghị đối với Chính phủ và NHNN.................................................112 4.3.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật, ổn định môi trường nền kinh tế ...........112 4.3.2. Nâng cao các hoạt động hướng dẫn thực hiện các hoạt động liên quan tới ngành ngân hàng ..............................................................................................114 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4........................................................................................117 KẾT LUẬN .............................................................................................................118 Danh mục tài liệu tham khảo ..................................................................................120
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 NHTM Ngân hàng thƣơng mại 2 NHNN Ngân hàng nhà nƣớc 3 NHTW Ngân hàng Trung ƣơng 4 TCTD TCTD 5 TMCP Thƣơng mại cổ phần 6 TNHH Trách nhiệm hữu hạn i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang 1 Bảng 1.1 Phân tích SWOT 15 2 Bảng 1.2 Mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter 22 3 Bảng 3.1 Tổng nguồn vốn của ngân hàng 68 4 Bảng 3.2 Quy mô vốn điều lệ của một số ngân hàng liên doanh 70 Số liệu lợi nhuận của Ngân hàng INDOVINA giai đoạn 72 5 Bảng 3.3 2012-2015 Tỷ lệ lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu một số ngân 73 6 Bảng 3.4 hàng Tỷ lệ sinh lời trên tổng tài sản một số ngân hàng giai 74 7 Bảng 3.5 đoạn 2012-2015 8 Bảng 3.6 Khả năng thanh toán nhanh của Ngân hàng Indovina 75 9 Bảng 3.7 Tỉ lệ dƣ nợ quá hạn của Ngân hàng INDOVINA 77 ii
DANH MỤC HÌNH VẼ STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 3.1 Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng TNHH INDOVINA 59 2 Hình 3.2 Cơ cấu huy động vốn của Ngân hàng INDOVINA 60 3 Hình 3.3 Cơ cấu ngành nghề khách hàng vay 62 4 Hình 3.4 Vốn chủ sở hữu của Ngân hàng INDOVINA qua các năm 69 5 Hình 3.5 Quy mô vốn của một số ngân hàng năm 2015 71 iii
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sau khi gia nhập cộng đồng kinh tế quốc tế WTO vào năm 2007, Việt Nam đã có những chuyển biến và hội nhập mạnh mẽ theo hƣớng toàn cầu hóa. Số lƣợng các NHTM Việt Nam tăng nhanh từ năm 2008 tới nay, đã và đang từng bƣớc chuyển dần hƣớng tới một hệ thống tƣơng thích của các nền kinh tế đang nổi và mới phát triển. Sự lớn mạnh của hệ thống NHTM Việt Nam thể hiện ở sự tăng lên của vốn chủ sở hữu, tổng tài sản, mức độ đa dạng hóa các dịch vụ cung cấp và sự đóng góp của ngành vào GDP hàng năm: về tổng vốn đăng ký đã tăng gấp 12 lần, tổng tài sản và tiền gửi tăng hơn 16 lần và các khoản vay tăng khoảng 14 lần so với số liệu năm 2006 (Nguyễn Thị Mùi, 2015) Các NHTM tại Việt Nam sau hơn 50 năm hình thành và hơn 20 năm mở cửa đã tạo ra đƣợc những bƣớc phát triển đột phá. Bên cạnh việc thành lập và phát triển về cả số lƣợng lẫn chất lƣợng của các NHTM trong nƣớc; các NHTM tại các quốc gia phát triển khác cũng gia nhập ngày càng nhiều vào thị trƣờng nƣớc ta. Điều đó khiến cho sự cạnh tranh trong ngành ngân hàng ngày càng trở nên gay gắt. Đối với các ngân hàng liên doanh tại Việt Nam, thực tế cho thấy, dù đã đƣợc hình thành và đi vào hoạt động trong hơn 25 năm, đó là một khoảng thời gian không hề ngắn nhƣng mức độ phổ biến đo bằng sự đa dạng sản phẩm dịch vụ, thƣơng hiệu ngân hàng, số lƣợng chi nhánh vẫn còn rất hạn chế. Một trong những nguyên nhân chủ yếu là do các quy định về pháp lý chƣa cho phép ngân hàng liên doanh đƣợc cạnh tranh công bằng với các NHTM trong nƣớc, kể cả về mức lãi suất huy động vốn cũng nhƣ cho vay. Bên cạnh đó, quy mô vốn và thị phần của các ngân hàng này còn khá nhỏ so với các NHTM trong nƣớc. Theo số liệu cập nhật đến 31/12/2014 của NHNN, thị phần của các chi nhánh ngân hàng có vốn nƣớc ngoài chỉ chiếm 6,92% tổng thị phần, trong khi ngân hàng 100% vốn và ngân hàng liên doanh chỉ chiếm tƣơng ứng khoảng 3% và 0,75% tổng thị phần (xét theo tổng tài sản). Ngoài ra, số lƣợng các chi nhánh và phòng giao dịch của ngân hàng liên doanh không đƣợc phổ 1
biến nhƣ các NHTM cổ phần. Khối ngân hàng 100% vốn nƣớc ngoài, ngân hàng liên doanh chỉ có khoảng 61 chi nhánh/sở giao dịch trên cả nƣớc, tập trung chủ yếu ở các thành phố lớn nhƣ Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng. Trong khi đó, khối NHTM nội địa có tới 2.472 chi nhánh/sở giao dịch ở khắp các tỉnh thành. Để có thể tồn tại và phát triển cũng nhƣ đứng vững đƣợc trong guồng quay của nền kinh tế, các ngân hàng liên doanh cần đƣa ra những giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh nhằm thu hút khách hàng, nâng cao uy tín… Xuất phát từ thực tế đó, tác giả đã đặt mục tiêu đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA – Ngân hàng liên doanh đầu tiên của Việt Nam. Đƣợc thành lập từ năm 1990, Ngân hàng TNHH INDOVINA đã xác định rõ mục tiêu hoạt động là trở thành một trong những ngân hàng có độ an toàn tốt nhất, với định vị là một ngân hàng cộng đồng, có chất lƣợng phục vụ tốt và đội ngũ nhân viên thân thiện, nhiệt tình. Để đạt đƣợc mục tiêu đã đặt ra trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt và sự khó khăn chung của kinh tế vĩ mô thì vấn đề nâng cao năng lực cạnh tranh của ngân hàng lại càng có ý nghĩa quan trọng. Qua quá trình nghiên cứu và làm việc thực tế tại Ngân hàng TNHH INDOVINA, học tập tại Đại học kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội, tôi đã lựa chọn đề tài: “Đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn Indovina trong xu thế hội nhập quốc tế”. 2. Mục tiêu nghiên cứu Xuất phát từ thực tế cho thấy, năng lực cạnh tranh của ngân hàng đƣợc đo bằng khả năng duy trì và mở rộng thị phần, thu lợi nhuận của ngân hàng trong môi trƣờng cạnh tranh trong và ngoài nƣớc, bên cạnh đó, năng lực cạnh tranh là sự tổng hợp của các yếu tố từ công tác chỉ đạo và điều hành, chất lƣợng đội ngũ cán bộ, uy tín và thƣơng hiệu của ngân hàng, đề tài đã xác định các mục tiêu nghiên cứu nhƣ sau: - Một là, hệ thống hóa các chỉ tiêu đánh giá năng lực cạnh tranh trong ngành ngân hàng nói chung và trong các ngân hàng liên doanh nói riêng; - Hai là, đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA so với các Ngân hàng khác trong hệ thống NHTM ở Việt Nam dựa trên các nguồn số liệu chính thức đƣợc công bố, trên cơ sở đó đƣa ra những nhận xét 2
về thuận lợi và khó khăn, cũng nhƣ những cơ hội và thách thức mà Ngân hàng TNHH INDOVINA sẽ phải đối mặt trong xu thế hội nhập quốc tế; - Ba là, đề xuất một số giải pháp và kiến nghị để nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA cũng nhƣ có thể suy rộng cho một số ngân hàng liên doanh khác tại Việt Nam. Để hoàn thành mục tiêu nghiên cứu đó, tác giả đã đƣa ra các nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể là: - Dựa trên cơ sở các lý luận về hoạt động của NHTM nói chung, lý luận về cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của ngân hàng liên doanh nói riêng, tác giả muốn tìm hiểu và đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA. - Khảo sát thực trạng hoạt động và mức độ cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA trong xu thế hội nhập quốc tế hiện nay để tìm ra những điểm mạnh, điểm yếu, những cơ hội và thách thức, bất cập trong môi trƣờng ngành, áp dụng các tiêu chí đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM và mô hình 5 áp lực cạnh tranh của Michael Porter. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng liên doanh trong bối cảnh nền kinh tế ngày một phát triển. Bên cạnh đó, tác giả cũng tổng kết một số hạn chế của đề tài để góp phần thúc đẩy những nghiên cứu tiếp theo về đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM ở quy mô và các độ nghiên cứu rộng hơn. 3. Câu hỏi nghiên cứu Nội dung của đề tài nhằm trả lời các câu hỏi nghiên cứu chủ yếu sau: - Năng lực cạnh tranh của NHTM nói chung và các ngân hàng liên doanh nói riêng là gì? Những tiêu chí và mô hình nào đƣợc sử dụng để đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM? - Nếu căn cứ vào các chỉ tiêu tài chính, kết quả hoạt động kinh doanh, thực trạng về công nghệ, nguồn lực, năng lực quản trị điều hành cũng nhƣ các năng lực cạnh tranh theo mô hình 5 áp lực cạnh tranh của M. Porter thì hiện trạng năng lực 3
cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA nhƣ thế nào? Những cơ hội và thách thức đặt ra là gì? Giải pháp để giải quyết những điều đó nhƣ thế nào? - Đứng dƣới góc độ quản trị kinh doanh ngân hàng, Ban giám đốc của Ngân hàng TNHH INDOVINA cần cân nhắc các giải pháp nào phù hợp để khắc phục điểm yếu, phát huy điểm mạnh góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng. 4. Đối tƣợng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH Indovina trong mối tƣơng quan với một số ngân hàng TMCP và ngân hàng liên doanh khác. 5. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: các lý thuyết có liên quan đến đánh giá năng lực cạnh tranh của NHTM bao gồm: khái niệm chung về năng lực cạnh tranh, các mô hình nghiên cứu, các tiêu chí đánh giá, các nhân tố ảnh hƣởng và năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA – ngân hàng liên doanh đầu tiên của Việt Nam. - Về thời gian: Số liệu thu thập và phân tích về năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA tập trung vào giai đoạn từ năm 2012 đến năm 2015. - Không gian: Ngân hàng TNHH INDOVINA 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn bao gồm 4 chƣơng, cụ thể nhƣ sau: CHƢƠNG 1: Cơ sở lý luận, tổng quan tài liệu nghiên cứu và thực tiễn về năng lực cạnh tranh của NHTM CHƢƠNG 2: Phương pháp nghiên cứu và thiết kế luận văn CHƢƠNG 3: Đánh giá thực trạng năng lực cạnh tranh của Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn INDOVINA trong xu thế hội nhập quốc tế CHƢƠNG 4: Phương hướng và giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn INDOVINA trong xu thế hội nhập quốc tế 4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN, TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU VÀ THỰC TIỄN VỀ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Trong những năm gần đây, việc đánh giá năng lực cạnh tranh hoặc luận bàn về những giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM, ngân hàng liên doanh đã có nhiều công trình nghiên cứu của nhiều tác giả đề cập. Một số công trình nghiên cứu về năng lực cạnh tranh trong toàn ngành ngân hàng đƣợc tổng kết nhƣ sau: - Nguyễn Thị Quy cùng các cộng sự (2004) đã có đề tài nghiên cứu cấp bộ về “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế”. Đề tài trên đã đƣa ra những cơ sở về mặt lý luận về năng lực cạnh tranh của hệ thống các NHTM trong điều kiện hội nhập dựa trên mô hình về năng lực cạnh tranh SWOT, đồng thời đề tài cũng đã đánh giá một cách khách quan về thực trạng và năng lực cạnh tranh của các NHTM tại Việt Nam trong những năm đầu thế kỉ 21. Tuy nhiên, công trình nghiên cứu trên mới chỉ đƣa ra những đánh giá chung về toàn hệ thống NHTM tại Việt Nam thời điểm đó mà chƣa đánh giá năng lực cạnh tranh cho từng loại hình ngân hàng cụ thể nhƣ NHTM quốc doanh, NHTM cổ phần hay ngân hàng liên doanh. Do đó, trong luận văn này, tác giả sẽ đƣa ra một cái nhìn cụ thể hơn về năng lực cạnh tranh của ngân hàng liên doanh trong xu hƣớng hội nhập quốc tế. - Thạc sĩ Trịnh Việt Dũng (2009) cũng đã nghiên cứu về “Mức độ cạnh tranh trong ngành ngân hàng Việt Nam”, sử dụng mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh của nhà kinh tế học Michael Porter dựa trên 5 năng lực bao gồm: các đối thủ cạnh tranh trong ngành, quyền thƣơng lƣợng của ngƣời mua, quyền thƣơng lƣợng của nhà cung cấp, các đối thủ tiềm năng và sản phẩm thay thế, qua đó, áp dụng mô hình vào thị trƣờng ngân hàng Việt Nam và phân tích những lực lƣợng cạnh tranh, các xu hƣớng phát triển cũng nhƣ cơ hội khai thác để tạo nên lợi thế cạnh tranh phù 5
hợp với nguồn lực của các ngân hàng. Tuy nhiên, công trình nghiên cứu này lại chƣa đề cập tới tính cấp thiết của việc cạnh tranh trong xu thế hội nhập quốc tế. Trong luận văn này, tác giả sẽ đƣa ra những lý luận mới mẻ hơn về năng lực cạnh tranh của NHTM trong tiến trình hội nhập quốc tế của Việt Nam. - Vấn đề nâng cao năng lực cạnh tranh đã đƣợc Cựu thủ tƣớng Nguyễn Tấn Dũng nêu trong bài phát biểu nhân dịp năm mới 2014. Tiếp đó Chính phủ cũng đã ban hành Nghị quyết số 19 về những nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu cải thiện môi trƣờng kinh doanh, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia .Có thể thấy vấn đề cạnh tranh giữa các NHTM đang trở thành vấn đề nóng hổi. Có cạnh tranh mới có phát triển, có cạnh tranh mới có hoàn thiện hệ thống ngân hàng. Vấn đề này đƣợc Chính phủ và Nhà nƣớc rất quan tâm và hỗ trợ bằng các chính sách hợp lý để các ngân hàng có thể hoạt động hiệu quả, nâng cao chất lƣợng phục vụ cũng nhƣ năng lực cạnh tranh của mình trong nền kinh tế. Bên cạnh đó là các công trình nghiên cứu về các giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh cho từng NHTM hoặc doanh nghiệp cụ thể, có thể kể tới nhƣ: - Hoàng Mai Thảo (2007) với đề tài: “Đánh giá năng lực cạnh tranh của các NHTM cổ phần Việt Nam trong tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế”, luận văn thạc sĩ kinh tế chuyên ngành Kinh tế tài chính-ngân hàng, Trƣờng Đại học kinh tế Thành phố Hồ Chí Minh. Nghiên cứu này đã tập trung phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, những thành tựu và hạn chế, tồn tại trong hoạt động kinh doanh của các NHTM cổ phần Việt Nam thời gian này cũng nhƣ những cơ hội và thách thức đối với các NHTM cổ phần Việt Nam trong tiến trình mở cửa, hội nhập. Trên cơ sở đó, tác giả cũng đã đề xuất các giải pháp, kiến nghị đối với các NHTM Việt Nam, NHNN, Chính phủ và các cơ quan hữu quan nhằm đẩy mạnh hoạt động kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh của các NHTM Việt Nam và còn có những hạn chế nhất định nhƣ các số liệu chƣa đƣợc phân tích sâu, mới chỉ mang tính chất so sánh giữa các ngân hàng. - Phạm Tấn Mến (2008) viết đề tài “Giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam trong xu thế 6
hội nhập”, đã sử dụng lý thuyết về cạnh tranh, năng lực cạnh tranh của Michael Porter để phân tích thực trạng về năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam trong bối cảnh kinh tế hội nhập. Từ đó, tác giả đã đƣa ra những giải pháp góp phần đẩy mạnh và nâng cao năng lực cạnh tranh cho ngân hàng này. Dựa trên những cơ sở đó, luận văn này có thể kế thừa và và vận dụng các lý luận về năng lực cạnh tranh trong hệ thống ngân hàng và cơ sở thực tiễn hội nhập đã đƣợc đề cập ở đề tài trên để áp dụng vào việc đánh giá năng lực cạnh tranh của Ngân hàng TNHH INDOVINA. Tuy nhiên, do đặc thù khác biệt về loại hình tổ chức ngân hàng, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam là NHTM nhà nƣớc còn Ngân hàng TNHH INDOVINA là ngân hàng liên doanh nên nên các giải pháp đƣa ra để nâng cao năng lực cạnh tranh trong đề tài trên chƣa phù hợp và chính xác trong thực tiễn nghiên cứu. - Nguyễn Thị Phƣơng Thảo (2008) với bài nghiên cứu: “Nâng cao năng lực cạnh tranh của NHTM cổ phần Ngoại thương Việt Nam thời kì hậu WTO”. Công trình nghiên cứu này đã hệ thống hóa các vấn đề cơ bản về hội nhập quốc tế của Ngân hàng Ngoại thƣơng Việt Nam giai đoạn sau gia nhập WTO. Bài viết đã rút ra một số bài học có giá trị tham khảo tốt cho các NHTM Việt Nam. Nghiên cứu này đã đƣa ra thực trạng cạnh tranh của các NHTM cổ phần dựa trên ba khía cạnh: cạnh tranh về chất lƣợng sản phẩn dịch vụ, cạnh tranh về lãi suất và cạnh tranh về hệ thống phân phối. Thực trạng cạnh tranh tại các NHTM Việt Nam dựa trên bốn năng lực cơ bàn là: năng lực tài chính, năng lực hoạt động, năng lực quản trị điều hành, năng lực công nghệ thông tin. Qua đó, nghiên cứu này cũng đƣa ra một số kiến nghị nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh cho Ngân hàng TMCP Ngoại thƣơng Việt Nam. - Lê Chí Hòa (2008) đã viết bài nghiên cứu: “Cơ sở lý thuyết để nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp trước cơ hội thách thức gia nhập WTO” đăng trên Tạp chí Management of Business association. Trong bài viết này, tác giả đã trình bày một cách chi tiết và cụ thể những vấn đề về lý luận áp lực cạnh tranh 7
bằng phƣơng pháp phân tích SWOT áp dụng đối với các NHTM trong điều kiện hội nhập. Đồng thời, tác giả cũng đã phân tích, đánh giá năng lực cạnh tranh của các doanh nghiệp thông qua hệ thống các chỉ tiêu phản ảnh sức cạnh tranh và cũng chỉ ra những cơ hội cũng nhƣ thách thức cho các doanh nghiệp, trong đó có ngành ngân hàng. Qua việc phân tích này, tác giả chỉ ra đƣợc hệ thống chỉ tiêu phản ánh cạnh tranh thông qua: vốn, hiệu quả kinh doanh, chất lƣợng sản phẩm, công nghệ, nguồn nhân lực và hệ thống mạng lƣới. - Thân Thị Vân (2013) với đề tài nghiên cứu “Một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam trong quá trình hội nhập” cũng là một đề tài nghiên cứu cụ thể, có tác dụng đối với một đối tƣợng ngân hàng cụ thể. Tuy nhiên, đề tài mới chỉ dựa trên nền tảng của lý thuyết năng lực cạnh tranh để có hƣớng giải quyết vấn đề cạnh tranh cho ngân hàng đầu tƣ. Điều kiện kinh tế hiện nay ngày càng nhiều thách thức, đề tài chƣa nêu ra đƣợc những giải pháp mang tính thực tế cho ngành ngân hàng trƣớc việc Việt Nam gia nhập WTO hay AEC. - Trần Thanh Hƣơng (2015) đã có một bức tranh mới mẻ hơn khi đề cập trực tiếp đến các ngân hàng liên doanh trong bài viết: “Ngân hàng ngoại đã tiến đến đâu tại Việt Nam?” đăng trên Báo điện tử VnEconomy. Bài viết này đã cho độc giả một cái nhìn toàn cảnh về hoạt động kinh doanh của các ngân hàng liên doanh tại Việt Nam hiện nay. Tiến trình phát triển và độ ảnh hƣởng ngày càng sâu rộng của các ngân hàng liên doanh trong nền kinh tế xã hội đƣợc tác giả trình bày rất cụ thể, đồng thời cũng đƣa ra dự báo cho những bƣớc tiến mới của Ngân hàng liên doanh trong xu hƣớng toàn cầu hóa hiện nay. - Thạc sĩ Đƣờng Thị Thanh Hải (2015) đã viết bài nghiên cứu “Nâng cao năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam” đăng trên Tạp chí Tài chính số 2 – 2015. Trong bài viết này, tác giả đã phân tích, đánh giá năng lực cạnh tranh của các ngân hàng thƣơng mại Việt Nam thông qua hệ thống các chỉ tiêu phản ảnh sức cạnh tranh nhƣ chỉ tiêu về vốn, cơ cấu tài sản, cơ cấu vốn, khả năng thanh toán, khả năng sinh lời. Bên cạnh đó cũng chỉ ra những cơ hội cũng nhƣ thách 8
thức cho ngành ngân hàng và một số giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh trong giai đoạn hiện nay. Mặc dù đã có rất nhiều công trình nghiên cứu cũng nhƣ luận văn nghiên cứu về vấn đề năng lực cạnh tranh của toàn hệ thống NHTM nói chung hay một NHTM nói riêng nhƣng không vì thế mà nó mất đi tính thời sự và hữu ích. Do từng đề tài nghiên cứu đều có mục đích và yêu cầu khác nhau nên hầu hết các nghiên cứu trên chỉ tập trung phân tích năng lực cạnh tranh trên một số lĩnh vực của hệ thống ngân hàng hoặc đánh giá về năng lực cạnh tranh của một ngân hàng cụ thể mà chƣa có những đánh giá toàn diện các yếu tố tác động tới năng lực cạnh tranh của hệ thống ngân hàng trong điều kiện hội nhập quốc tế. Đặc biệt, rất ít đề tài đề cập tới loại hình NHTM đã tồn tại từ lâu và góp phần không nhỏ vào việc đẩy mạnh nền kinh tế, đó là ngân hàng liên doanh. Nền kinh tế hiện nay ngày một phát triển, các doanh nghiệp nƣớc ngoài đang bỏ vốn đầu tƣ vào thị trƣờng Việt Nam ngày càng nhiều, đặc biệt đối với ngành ngân hàng, một ngành có tốc độ phát triển rất nhanh, mạnh và toàn diện, có ảnh hƣởng lớn tới nền kinh tế. Các hiệp ƣớc đƣợc kí kết quốc tế ngày càng thể hiện tầm quan trọng trong tiến trình hội nhập, toàn cầu hóa của Việt Nam. Việc tác giả đi sâu vào nghiên cứu năng lực cạnh tranh của ngân hàng liên doanh, đặc biệt là Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn INDOVINA – Ngân hàng liên doanh đầu tiên của Việt Nam sẽ đƣa ra những ƣu khuyết điểm cũng nhƣ những cơ hội thách thức của NHTM này trƣớc xu thế hội nhập ngày càng lan rộng và trở nên toàn diện của nền kinh tế Việt Nam. 1.2. Cơ sở lý luận về năng lực cạnh tranh của Ngân hàng thƣơng mại 1.2.1. Các khái niệm chung 1.2.1.1. Ngân hàng thương mại Hệ thống NHTM đã trở thành trái tim của nền kinh tế các quốc gia. Đó là trung gian tài chính quan trọng nhất, góp phần lớn vào việc phát triển nền kinh tế toàn cầu. Đã có rất nhiều khái niệm khác nhau về NHTM. “NHTM là loại hình tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất, đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm, các dịch vụ thanh toán và 9
thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kì tổ chức nào trong nền kinh tế” (Peter Rose, 2004. Quản trị NHTM) “NHTM là một loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của Luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận” - Điều 4, Luật các TCTD do Quốc hội khóa XII, Kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 16 tháng 06 năm 2010. Theo luật trên thì “TCTD là doanh nghiệp thực hiện một, một số hoặc tất cả các hoạt động Ngân hàng”. Từ đó, ta có thể hiểu rằng TCTD đƣợc thành lập ra để hoạt động kinh doanh tiền tệ, làm dịch vụ ngân hàng với các hoạt động nhận tiền gửi và sử dụng tiền gửi để cấp tín dụng, cung ứng các dịch vụ thanh toán khác. Ngoài ra, hoạt động ngân hàng là việc kinh doanh cung ứng thƣờng xuyên hoặc một số các nghiệp vụ nhƣ nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh toán qua tài khoản. Hoạt động kinh doanh của NHTM chính là tiếp xúc trực tiếp với các tổ chức, công ty, xí nghiệp hoặc các cá nhân bằng cách nhận tiền gửi, tiền tiết kiệm, ký quỹ và sử dụng nguồn vốn đó để cho vay, chiết khấu, cung ứng các dịch vụ ngân hàng cho các đối tƣợng trên. Nhƣ vậy, chúng ta có thể hiểu đƣợc NHTM là một tổ chức trung gian tài chính có vị trí quan trọng trong nền kinh tế quốc dân và hoạt động theo định chế trung gian mang tính chất tổng hợp. Mô hình và các thế mạnh đặc trƣng của ngân hàng liên doanh “Ngân hàng liên doanh là ngân hàng được thành lập tại Việt Nam, bằng vốn góp của Bên Việt Nam (gồm một hoặc nhiều ngân hàng Việt Nam) và Bên nước ngoài (gồm một hoặc nhiều ngân hàng nước ngoài) trên cơ sở hợp đồng liên doanh. Ngân hàng liên doanh được thành lập dưới hình thức Công ty trách nhiệm hữu hạn, là pháp nhân Việt Nam, có trụ sở chính tại Việt Nam” (Điều 7, Nghị định 22/2006/NĐ-CP) Bên cạnh những đặc điểm chung của các NHTM, ngân hàng liên doanh cũng mang những đặc điểm riêng: 10