Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quốc Dân

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:112

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn "Hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quốc Dân" là phân tích công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân. Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện nghiệp vụ cho vay có tài sản bảo đảm tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quốc Dân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC BẢO ĐẢM TIỀN VAY BẰNG TÀI SẢN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUỐC DÂN (NCB) Ngành: Tài chính - Ngân hàng VŨ DUY ĐÔNG HÀ NỘI - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC BẢO ĐẢM TIỀN VAY BẰNG TÀI SẢN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN QUỐC DÂN (NCB) Ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Vũ Duy Đông Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Đỗ Quyên HÀ NỘI - 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn đề tài “Hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quốc Dân” là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày tháng 03 năm 2022 Tác giả Vũ Duy Đông
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu trường Đại học Ngoại Thương, các thầy cô giáo Khoa sau đại học đã tạo điều kiện và giúp đỡ cho tôi hoàn thành đề tài này một cách thuận lợi nhất. Đặc biệt tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc tới cô giáo viên hướng dẫn TS Nguyễn Đỗ Quyên đã nhiệt tình hướng dẫn, bổ sung và đưa ra những lời khuyên bổ ích, đồng thời tạo điều kiện để giúp tôi hoàn thành luận văn. Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành tới toàn thể anh chị em đồng nghiệp và ban lãnh đạo Ngân hàng Thương mại Cổ phần Quốc Dân đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ tôi trong việc thu thập thông tin, tài liệu để thực hiện luận văn. Xin cảm ơn bạn bè, gia đình đã giúp đỡ, chia sẻ khó khăn và động viên tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tuy nhiên, do kiến thức còn hạn hẹp và thời gian nghiên cứu thực hiện luận văn bị hạn chế nên bài làm vẫn còn nhiều thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý từ Quý thầy/cô, các anh/chị và các bạn để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn!
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................... vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ ........................................................ vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN ................................ viii PHẦN MỞ ĐẦU .............................................................................................. 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................. 1 2. Tổng quan nghiên cứu các vấn đề liên quan tới đề tài ............................ 2 3. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................... 5 3.1. Mục tiêu chung ....................................................................................... 5 3.2. Mục tiêu cụ thể ....................................................................................... 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................ 5 4.1 Đối tượng nghiên cứu: ............................................................................ 5 4.2 Phạm vi nghiên cứu: ............................................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu............................................................................ 6 6. Kết cấu của đề tài ........................................................................................ 6 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BẢO ĐẢM TIỀN VAY BẰNG TÀI SẢN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ................................................... 8 1.1. Hoạt động cho vay và rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại .................................................................................... 8 1.1.1. Khái niệm hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại ............ 8 1.1.2. Phân loại hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại ............. 9 1.1.3. Rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại ........................................................................................................... 10 1.2. Bảo đảm tiền vay của Ngân hàng thương mại .................................... 11 1.2.1. Khái niệm ...................................................................................... 11 1.2.2. Chức năng của bảo đảm tiền vay .................................................. 12 1.2.3. Các hình thức bảo đảm tiền vay ................................................... 14
iv 1.3. Bảo đảm tiền vay bằng tài sản trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại............................................................................................ 15 1.3.1. Khái niệm bảo đảm tiền vay bằng tài sản..................................... 15 1.3.2. Quy trình bảo đảm tiền vay bằng tài sản trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại ...................................................................... 16 1.3.3. Tiêu chí đánh giá kết quả công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản ................................................................................................................. 24 1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản25 1.4.1. Nhân tố bên trong ......................................................................... 25 1.4.2. Nhân tố bên ngoài ......................................................................... 27 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC BẢO ĐẢM TIỀN VAY BẰNG TÀI SẢN TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUỐC DÂN ...................... 30 2.1. Tổng quan về Ngân hàng TMCP Quốc Dân........................................ 30 2.1.1. Khái quát chung về ngân hàng TMCP Quốc Dân ........................ 30 2.1.2. Cơ cấu tổ chức, nhân sự Ngân hàng TMCP Quốc Dân ............... 33 2.1.3. Phân tích kết quả kinh doanh của Ngân hàng TMCP Quốc Dân trong giai đoạn từ 2018 - 2020 ............................................................... 34 2.2. Thực trạng công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân ........................................................................................... 41 2.2.1. Cơ sở pháp lý cho hoạt động bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân .................................................................. 41 2.2.2. Quy trình bảo đảm tiền vay bằng tài sản trong hoạt động cho vay tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân ............................................................. 42 2.2.3. Công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân từ năm 2018 đến năm 2020 ................................................... 57 2.3. Đánh giá chung về thực trạng công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân.................................................................. 64 2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 64 2.3.2. Những hạn chế tồn tại và nguyên nhân ........................................ 66
v CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN CÔNG TÁC BẢO ĐẢM TIỀN VAY BẰNG TÀI SẢN TẠI NGÂN HÀNG TMCP QUỐC DÂN ................................................................................................... 72 3.1. Bối cảnh và kế hoạch hoàn thiện công tác bảo đảm bằng tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân giai đoạn 2021 -2025 ........ 72 3.1.1. Dự báo nhu cầu cho vay của Ngân hàng TMCP Quốc Dân đến năm 2025 ................................................................................................. 72 3.1.2. Kế hoạch hoàn thiện công tác bảo đảm bằng tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân ............................................................. 73 3.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân ..................................................... 74 3.2.1. Khắc phục tình trạng thông tin bất cân xứng về khách hàng và tài sản bảo đảm ............................................................................................. 74 3.2.2. Điều chỉnh cách định giá tài sản bảo đảm hợp lý hơn ................. 75 3.2.3. Đa dạng hóa các loại tài sản bảo đảm ......................................... 77 3.2.4. Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát tài sản bảo đảm tiền vay trong thời gian nhận bảo đảm ................................................................. 78 3.2.5. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực........................................... 79 3.3. Kiến nghị với Ngân hàng Nhà nước ..................................................... 83 3.3.1. Xây dựng hệ thống thanh tra Ngân hàng Nhà nước đủ lớn về số lượng và mạnh về chất lượng .................................................................. 83 3.3.2. Phối hợp với các cơ quan nhà nước hữu quan và các Ngân hàng thương mại để đảm bảo tính thống nhất của các văn bản pháp luật liên quan đến công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản .................................. 84 3.3.3. Thực hiện đổi mới và nâng cao hiệu quả thông tin tín dụng của trung tâm thông tin tín dụng CIC ............................................................ 85 KẾT LUẬN .................................................................................................... 87 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 88
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nội dung CIC Trung tâm thông tin tín dụng NCB Ngân hàng TMCP Quốc Dân NHTM Ngân hàng thương mại NHNN Ngân hàng nhà nước UBNN Ủy ban nhân dân WTO Tổ chức Thương mại Thế giới VAMC Công ty quản lý tài sản TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần TSBĐ Tài sản bảo đảm
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, HÌNH VẼ BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Báo cáo kết quả hoạt động của NCB 2018-2020 ........................... 36 Bảng 2.2. Phân tích dư nợ cho vay theo đối tượng ......................................... 37 Bảng 2.3: Phân tích chất lượng nợ cho vay .................................................... 38 Bảng 2.4: Phân tích dư nợ theo hình thức bảo đảm có tài sản ........................ 40 Bảng 2.5. Tỷ trọng dư nợ theo hình thức bảo đảm ......................................... 57 Bảng 2.6. Cơ cấu dư nợ cho vay có bảo đảm bằng tài sản theo hình thức bảo đảm bằng tài sản .............................................................................................. 59 Bảng 2.7. Cơ cấu dư nợ cho vay có bảo đảm bằng tài sản theo loại tài sản bảo đảm .................................................................................................................. 61 Bảng 2.8. Kết quả công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản ............................ 63 HÌNH VẼ Hình 1.1 Quy trình bảo đảm tiền vay bằng tài sản.......................................... 16 Hình 2.1. Mô hình bộ máy hoạt động của NHTM cổ phần Quốc dân............ 34 Hình 2.2. Kết quả huy động của NCB qua các năm ....................................... 35 Hình 2.3: Cơ cấu dư nợ cho vay qua các năm ................................................ 38 Hình 2.4: Cơ cấu tỷ lệ nhóm nợ qua các năm ................................................. 39 Hình 2.5: Cơ cấu dư nợ theo hình thức bảo đảm có tài sản ............................ 40 Hình 2.6 Quy trình bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại NCB ........................... 42
viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản đóng một vai trò rất quan trọng trong hoạt động kinh doanh tại các ngân hàng thương mại trong đó có Ngân hàng TMCP Quốc Dân (NCB). Tuy nhiên, việc thực hiện vấn đề bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại ngân hàng vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc như tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng ít khi được theo dõi chính xác sự thay đổi, biến động (ngoại trừ tài sản cầm cố bằng chứng khoán). Mức độ hiểu biết cụ thể về chứng khoán của cán bộ tín dụng ngân hàng còn thấp; công tác kiểm tra, giám sát tài sản bảo đảm chưa nghiêm ngặt; cán bộ tín dụng chưa định giá chính xác giá trị thực tế của tài sản... Từ đây dẫn đến phát sinh nhiều khoản nợ khó đòi; giá trị tài sản bảo đảm giảm sút nhanh chóng không đủ để bù đắp khoản vay, tỷ lệ nợ quá hạn không có tài sản bảo đảm gia tăng (năm 2020 tăng 2,1% so với năm 2019, đồng thời năm 2020 cũng tăng 1,2% so với năm 2018). Đề tài: " Hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân (NCB)" đã được học viên phân tích một cách hệ thống trên cơ sở lý thuyết và thực tiễn công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân, cụ thể như sau: Về lý thuyết, học viên đã khái quát hoạt động cho vay và rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại; Bảo đảm tiền vay của Ngân hàng thương mại; Bảo đảm tiền vay bằng tài sản trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại và các nhân tố ảnh hưởng đến công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản. Về thực tiễn đánh giá thực trạng công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân trong 3 năm 2018-2020 trên các khía cạnh: đánh giá chất lượng, quy trình bảo đảm tiền vay; công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân trong 3 năm 2018-2020, từ đó Đánh giá chung về thực trạng công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân
ix hàng TMCP Quốc Dân Từ việc nghiên cứu lý thuyết, tổng kết, đánh giá thực tế hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân Hàng TMCP Quốc Dân, học viên đề xuất một số kiến nghị với Ngân hàng nhà nước Việt Nam, Chính phủ nhằm hỗ trợ thực hiện các giải pháp đã đưa ra.
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Ngân hàng thương mại là doanh nghiệp kinh doanh tiền tệ và các dịch vụ liên quan đến tiền tệ trong nền kinh tế. Các dịch vụ của ngân hàng ngày càng đa dạng phong phú. Có thể kể đến các hoạt động của ngân hàng như: nhận tiền gửi, thanh toán, phát hành chứng chỉ tiền gửi, tín dụng, tư vấn…nhưng trong đó hoạt động tín dụng vẫn được coi là hoạt động cơ bản nhất và mang lại lợi nhuận lớn nhất cho ngân hàng. Dưới sự cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế thị trường cũng như môi trường kinh doanh luôn biến động làm cho bất kỳ ngân hàng nào kinh doanh cũng phải đối mặt với nhiều rủi ro, đặc biệt là rủi ro hoạt động tín dụng. Vì vậy, hoàn trả tín dụng là điều kiện quan trọng nhất thực hiện mục tiêu kinh doanh của ngân hàng. Do đó các NHTM cần có biện pháp để hạn chế rủi ro có thể xảy ra và nâng cao chất lượng của hoạt động tín dụng. Để thu hồi được nợ ngân hàng không chỉ xem xét đến phương án sản xuất, uy tín, năng lực trả nợ mà phải thực hiện các biện pháp bảo đảm nghĩa vụ trả nợ của khách hàng đi vay. Trong đó, bảo đảm tiền vay bằng tài sản bảo đảm sẽ là nguồn thu nợ thứ hai cho ngân hàng nếu trong trường hợp khách hàng không có khả năng trả nợ. Công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản đóng một vai trò rất quan trọng trong hoạt động kinh doanh tại các ngân hàng thương mại trong đó có Ngân hàng TMCP Quốc Dân (NCB). Tuy nhiên, việc thực hiện vấn đề bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại ngân hàng vẫn còn một số khó khăn, vướng mắc như tài sản bảo đảm tiền vay tại ngân hàng ít khi được theo dõi chính xác sự thay đổi, biến động (ngoại trừ tài sản cầm cố bằng chứng khoán). Mức độ hiểu biết cụ thể về chứng khoán của cán bộ tín dụng ngân hàng còn thấp; công tác kiểm tra, giám sát tài sản bảo đảm chưa nghiêm ngặt; cán bộ tín dụng chưa định giá chính xác giá trị thực tế của tài sản... Từ đây dẫn đến phát sinh nhiều khoản
2 nợ khó đòi; giá trị tài sản bảo đảm giảm sút nhanh chóng không đủ để bù đắp khoản vay, tỷ lệ nợ quá hạn không có tài sản bảo đảm gia tăng (năm 2020 tăng 2,1% so với năm 2019, đồng thời năm 2020 cũng tăng 1,2% so với năm 2018). Vì vậy, hoàn thiện công tác cho vay đảm bảo bằng tài sản tại NCB cần phải được thực hiện như một biện pháp tạo đà để đẩy nhanh tiến trình lành mạnh hoá hoạt động tài chính của các ngân hàng. Chính vì các lý do đó, tác giả lựa chọn nghiên cứu đề tài “Hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân (NCB)” với mong muốn góp phần hoàn thiện nghiệp vụ cho vay có tài sản bảo đảm tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân trong thời gian tới. 2. Tổng quan nghiên cứu các vấn đề liên quan tới đề tài * Tổng quan các công trình nghiên cứu Hiện nay, việc phát triển hoạt động tín dụng là vấn đề mang tính quyết định đến sự phát triển của các NHTM ở Việt Nam. Để phát triển tín dụng của một ngân hàng tốt và có tỷ lệ nợ xấu ít thì khâu quan trọng không thể thiếu trong toàn bộ quá trình đó là hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản, đây là khâu mà đánh giá giá trị tài sản bảo đảm có thể đảm bảo cho dự nợ bao nhiêu, và cái có thể thu hồi của Ngân hàng khi khách hàng bị nợ xấu; Nên hoạt động công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản đã được nhiều nhà kinh tế quan tâm và nghiên cứu. Theo thống kê của tác giả, đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài, tiêu biểu như sau: Nguyễn Công Sinh (2014) diễn giải rõ hơn trong nghiên cứu“Hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Chi nhánh Hải Châu”. Trong nghiên cứu, tác giả đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về hoạt động bảo đảm tiền vay tại NHTM; Thực hiện phân tích, đánh giá thực trạng BĐTV tại NHNo & PTNT Chi nhánh Hải Châu, chỉ ra các hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế trong công tác BĐTV trong thời gian qua tại Chi nhánh. Những nguyên nhân xuất phát từ: năng lực của
3 cán bộ tín dụng hạn chế; quy trình cho vay không chặt chẽ; cơ sở hạ tầng không đồng bộ... Từ những nguyên nhân này, tác giả đã đề xuất các giải pháp phù hợp nhằm hoàn thiện công tác BĐTV bằng tài sản tại NHNo&PTNT Chi nhánh Hải Châu như: nâng cao chất lượng cán bộ; đa dạng các hình thức đảm bảo tiền vay; giám sát chặt chẽ tình hình tài sản bảo đảm. Tuy nhiên, tác giả nghiên cứu chung chung công tác bảo đảm tiền vay mà không đi sâu phân tích hoạt động BĐTV bằng tài sản. Bùi Thị Nga (2018) thực hiện nghiên cứu “Thế chấp tài sản - biện pháp đảm bảo tiền vay qua thực tiễn tại Ngân hàng thương mại cổ phần Hàng hải Việt Nam". Bằng việc sử dụng kết hợp nhiều phương pháp như: Thông kê, so sánh, phân tích, tổng hợp, tác giả đã làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn của pháp luật về thế chấp tài sản trong hoạt động cho vay của NHTM và thực tiễn áp dụng tại Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam: khái niệm, đặc điểm, thực tiễn áp dụng, từ đó chỉ ra những bất cập của pháp luật Việt Nam về thế chấp tài sản trong hoạt động cho vay của NHTM và đưa ra một số giải pháp kiến nghị nhằm hoàn thiện pháp luật về thế chấp tài sản trong hoạt động cho vay của NHTM cũng như đối với Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam. Nghiên cứu bổ sung nguồn tài liệu giúp ban lãnh đạo Ngân hàng TMCP Hàng hải Việt Nam hoàn thiện hoạt động cấp tín dụng song tác giả chỉ đi sâu nghiên cứu hoạt động thế chấp tài sản mà còn nhiều hình thức bảo đảm cho vay khác như: cấm cố; đảm bảo bằng tài sản của bên thứ ba; đảm bảo bằng tài sản hình thành từ vốn vay tác giả chưa đề cập đến. Lê Thu Thủy (2016) thực hiện nghiên cứu "Các biện pháp bảo đảm tiền vay bằng tài sản của các tổ chức tín dụng". Nội dung nghiên cứu, tác giả đã đề cập một cách có hệ thống các biện pháp bảo đảm tiền vay của các tổ chức tín dụng (TCTD), chỉ ra những thiếu sót và hướng khắc phục, hoàn thiện pháp luật về bảo đảm tiền vay của các TCTD, có so sánh với các biện pháp bảo đảm tiền vay của các nước trên thế giới, như: Nhật Bản, Liên bang Nga, Pháp,
4 Mỹ... Các biện pháp đảm bảo tiền vay được Lê Thu Thủy nêu ra trong nghiên cứu gồm: Biện pháp bảo đảm tiền vay bằng tài sản:Cầm cố, thế chấp bằng tài sản của khách hàng vay; Bảo lãnh bằng tài sản của bên thứ ba; Bảo đảm bằng tài sản hình thành từ vốn vay) và Biện pháp bảo đảm tiền vay trong trường hợp cho vay không có bảo đảm bằng tài sản (Tổ chức tín dụng chủ động lựa chọn khách hàng vay để cho vay không có bảo đảm bằng tài sản; Cho vay không có bảo đảm theo chỉ định của Chính phủ; Cho cá nhân, hộ gia đình nghèo vay có bảo lãnh bằng tín chấp của tổ chức đoàn thể chính trị - xã hội). * Khoảng trống nghiên cứu Tuy nhiên, các công trình này chủ yếu mới dừng lại ở việc đánh giá, tổng kết thực tiễn chứ chưa đi sâu vào nghiên cứu một cách có hệ thống các cơ sở lý luận về bảo đảm tiền vay. Mặt khác, những công trình nghiên cứu nói trên mới chỉ tập trung làm rõ vấn đề về cho vay có bảo đảm bằng tài sản đối với khách hàng cá nhân, đa số các đề tài tập trung nghiên cứu về những khía cạnh pháp lý của vấn đề bảo đảm tiền vay. Tuy nhiên, trong thực tế cho vay có thể có bảo đảm bằng tài sản hoặc không có tài sản bảo đảm bằng tài sản; khách hàng vay có thể là khách hàng cá nhân hoặc khách hàng doanh nghiệp... Một số vấn đề các đề tài trước chưa tập trung nghiên đó là: Những các tiêu chí đánh giá kết quả hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay, xác định những nhóm nhân tố ảnh hưởng đến công tác bảo đảm tiền vay …Hơn nữa, hầu hết các công trình nghiên cứu đã được thực hiện khá lâu, đến nay bối cảnh kinh tế - xã hội đã có những thay đổi nhất định, nhất là kể từ khi nước ta gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) và trong bối cảnh nền kinh tế tài chính toàn cầu đang chịu ảnh hưởng bởi dịch bệnh covid 19 hiện nay, tác động không ít đến khu vực tài chính - ngân hàng của Việt Nam. Bên cạnh đó, qua việc khảo sát các đề tài đã được công bố, tác giả chưa thấy có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách toàn diện về hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tại sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân trong giai đoạn 2018-2020.
5 Vì vậy, đề tài này là đề tài mới so với các đề tài nghiên cứu trước đây, đề tài nghiên cứu để hoàn thiện công tác đảm bảo tiền vay bằng tài sản tại NCB gồm: - Nghiên cứu các nội dung của đảm bảo tiền vay bằng tài sản: Thiết lập hồ sơ tài sản bảo đảm; Xác định hình thức bảo đảm; Xác nhận các giấy tờ chứng minh tài sản; Thẩm định tài sản bảo đảm; Giám sát, kiểm tra tài sản bảo đảm. - Nghiên cứu tác động của các nhân tố ảnh hưởng đến đảm bảo tiền vay bằng tài sản tại NCB. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung Phân tích công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân. Từ đó, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện nghiệp vụ cho vay có tài sản bảo đảm tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân. 3.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về hoạt động bảo đảm tiền vay tại ngân hàng thương mại. - Phân tích và đánh giá thực trạng công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân. - Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện nghiệp vụ cho vay có tài sản bảo đảm tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1 Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác bảo đảm cho vay có tài sản bảo đảm của Ngân hàng TMCP Quốc Dân.
6 4.2 Phạm vi nghiên cứu: - Về không gian: Luận văn nghiên cứu tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân. - Về thời gian: + Số liệu thứ cấp: Luận văn sử dụng các số liệu thứ cấp trong giai đoạn 2018-2020. + Số liệu sơ cấp: Luận văn sử dụng các số liệu sơ cấp (số liệu mới) được thu thập thông qua phỏng vấn trực tiếp năm 2021. - Về nội dung: Luận văn tập trung đi sâu nghiên cứu các nội dung của bảo đảm cho vay bằng tài sản trong hoạt động tín dụng của Ngân hàng TMCP Quốc Dân. 5. Phương pháp nghiên cứu - Sử dụng phương pháp thu thập, đọc, tổng quan tài liệu; thực hiện đối chiếu, phân tích, tổng hợp các nguồn thông tin để chuẩn bị nội dung cơ sở lý luận về công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân. + Thu thập thông tin, số liệu và các tài liệu liên quan từ Phòng Kế hoạch Nguồn vốn về công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản năm 2018, 2019, 2020. + Trên cơ sở nguồn dữ liệu thứ cấp, tác giả sử dụng phương pháp so sánh, thống kê mô tả, phân tích dữ liệu số liệu các năm thuộc thời gian nghiên cứu để thấy rõ được thực trạng công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân. - Phần giải pháp: Sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, suy luận logic, tổng kết để kiểm chứng thực tiễn, thể hiện tính nhất quán giữa kiến thức lý luận, kiến thức thực tiễn và các giải pháp đề xuất. 6. Kết cấu của đề tài
7 Ngoài lời mở đầu, kết luận và phụ lục, danh mục tài liệu tham khảo luận văn được kết cấu gồm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về bảo đảm tiền vay bằng tài sản của Ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân. Chương 3: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác bảo đảm tiền vay bằng tài sản tại Ngân hàng TMCP Quốc Dân.
8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ BẢO ĐẢM TIỀN VAY BẰNG TÀI SẢN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Hoạt động cho vay và rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay của ngân hàng thương mại 1.1.1. Khái niệm hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại Ngân hàng ra đời và phát triển gắn liền với sự phát triển của nền sản xuất hàng hoá. Quá trình phát triển kinh tế đòi hỏi sự phát triển của ngân hàng và ngược lại, hệ thống ngân hàng trở thành động lực thúc đẩy phát triển kinh tế. Hoạt động cho vay là một trong những nghiệp vụ xuất hiện sớm nhất trong lịch sử ngân hàng. Đầu tiên, những nhà buôn tiền đã dùng vốn tự có để cho vay, nhưng điều đó không kéo dài. Từ thực tiễn, họ nhận thấy thường xuyên có những người gửi tiền vào và người lấy tiền ra những người gửi tiền không đồng thời rút tiền cùng một lúc đã tạo ra số dư thường xuyên trong két. Do tính chất vô danh của tiền, nhà buôn tiền có thể sử dụng tạm thời một phần tiền gửi của khách để cho vay. Từ đó, hoạt động cho vay ra đời và ngày càng phát triển theo hướng đa dạng hoá các sản phẩm, mở rộng tài trợ sang nhiều lĩnh vực. Theo giáo trình Nghiệp vụ Ngân hàng hiện đại của Nguyễn Mình Kiều (2012), “Cho vay là việc ngân hàng đưa tiền cho khách hàng với cam kết khách hàng phải sử dụng tiền vay đúng mục đích và hoàn trả cả gốc và lãi trong khoảng thời gian xác định”. Theo luật các tổ chức tín dụng 2017 của Việt Nam: “Cho vay là hình thức cấp tín dụng theo đó bên cho vay giao hoặc cam kết giao cho khách hàng một khoản tiền để sử dụng vào mục đích xác định trong một thời gian nhất định theo thoả thuận với nguyên tắc có hoàn trả cả gốc và lãi” Như vậy, có thể hiểu, “Cho vay là hình thức cấp tín dụng mà trong đó NHTM giao cho khách hàng là cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp một khoản
9 tiền để sử dụng trong một thời hạn nhất định theo nguyên tắc hoàn trả cả gốc và lãi với mục đích đáp ứng nhu cầu vay vốn để tiêu dùng và phục vụ sản xuất, kinh doanh”. Hoạt động cho vay đóng góp lớn đến sự lưu thông các nguồn vốn trong xã hội, điều chuyển vốn từ nơi thừa đến nơi thiếu, từ nơi hiệu quả thấp đến nơi hiệu quả cao để đáp ứng nhu cầu vốn cho kinh doanh hoặc tiêu dùng của cá nhân, hộ gia đình và doanh nghiệp trong nền kinh tế. 1.1.2. Phân loại hoạt động cho vay của Ngân hàng thương mại Hiện nay, hoạt động cho vay được phân theo nhiều tiêu thức khác nhau theo yêu cầu của khách hàng và mục tiêu quản lý của ngân hàng. Căn cứ vào mục đích sử dụng Dựa vào tiêu thức này tín dụng NHTM có thể chia thành các loại sau - Cho vay sản xuất kinh doanh: Đây là loại cho vay đối với khách hàng cá nhân và pháp nhân nhằm đáp ứng nhu cầu vốn hợp pháp phục vụ hoạt động, kế hoạch kinh doanh, bổ sung vốn lưu động, mua sắm máy móc thiết bị, đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt động sản xuất kinh doanh. Kỳ hạn cho vay chịu ảnh hưởng của chu kỳ hoạt động sản xuất kinh doanh của khách hàng và thường yêu cầu tài sản bảo đảm, thế chấp của khách hàng. Có 2 loại hình thức cho vay sản xuất kinh doanh phổ biến nhất là vay hạn mức và vay từng lần. - Cho vay tiêu dùng là việc ngân hàng cho vay đối với khách hàng cá nhân để thanh toán các chi phí cho mục đích tiêu dùng, sinh hoạt của cá nhân, gia đình cá nhân đó như xây dựng sửa chữa nhà, mua sắm vật dụng gia đình, mua xe cơ giới, du học, chữa bệnh,... Căn cứ vào thời hạn tín dụng Căn cứ vào thời hạn, có thể phân thành ba loại: - Cho vay ngắn hạn là các khoản vay có thời hạn cho vay tối đa 01 (một) năm, mục đích thường tài trợ cho việc đầu tư vào tài sản ngắn hạn hoặc các