Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Hoàn thiện hệ thống pháp luật cho nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng quốc tế tại Việt Nam

Chia sẻ: Dongcoxanh10 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận văn "Hoàn thiện hệ thống pháp luật cho nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng quốc tế tại Việt Nam" là nghiên cứu những lý luận cơ bản về bảo lãnh ngân hàng và bảo lãnh quốc tế, hệ thống pháp luật được áp dụng trong hoạt động bảo lãnh quốc tế; phân tích và đánh giá tác động của hệ thống pháp luật đối với hoạt động bảo lãnh quốc tế của các ngân hàng thương mại đồng thời làm rõ những điểm hạn chế cần khắc phục của hệ thống pháp luật hiện hành, từ đó đưa ra những giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện và phát triển hệ thống pháp luật về bảo lãnh quốc tế tại Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Hoàn thiện hệ thống pháp luật cho nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng quốc tế tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ………o0o……… LUẬN VĂN THẠC SĨ HOÀN THIỆN HỆ THỐNG PHÁP LUẬT CHO NGHIỆP VỤ BẢO LÃNH NGÂN HÀNG QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM Ngành: Tài chính Ngân hàng HOÀNG HUYỀN MY Hà Nội - 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ HOÀN THIỆN HỆ THỐNG PHÁP LUẬT CHO NGHIỆP VỤ BẢO LÃNH NGÂN HÀNG QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM Ngành: Tài chính Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên: Hoàng Huyền My Người hướng dẫn: PGS, TS Đặng Thị Nhàn Hà Nội - 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Hoàn thiện hệ thống pháp luật cho nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng quốc tế tại Việt Nam” là đề tài nghiên cứu độc lập của riêng tôi, được hoàn thành dựa trên cơ sở tìm hiểu các lý luận, phân tích và đánh giá thực trạng hệ thống pháp luật hiện hành về hoạt động bảo lãnh quốc tế tại Việt Nam. Các số liệu cung cấp là trung thực và đồng thời kết quả nghiên cứu chưa được công bố tại bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Hà Nội, ngày …. tháng …. năm 2021 Tác giả Hoàng Huyền My
ii LỜI CẢM ƠN Trong thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn, tôi đã nhận được sự giúp đỡ nhiệt tình từ các cơ quan, tổ chức và cá nhân. Nhân đây, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc, lòng biết ơn chân thành đến các tập thể, cá nhân đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Trước hết tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Ngoại thương, Khoa Sau đại học của trường, những người đã trang bị kiến thức và tạo điều kiện giúp đỡ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại trường. Với lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất, tôi xin trân trọng cảm ơn PGS, TS. Đặng Thị Nhàn, người đã nhiệt tình hướng dẫn và truyền đạt cho tôi những kinh nghiệm quý báu trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện đề tài. Do thời gian nghiên cứu và kiến thức còn hạn chế, luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót nhất định, tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của các thầy cô giáo cùng các bạn đọc để luận văn được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày ….. tháng …. năm 2021 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Hoàng Huyền My
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN............................................................................................................ii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................... v CHƯƠNG 1: NHỮNG LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH NGÂN HÀNG VÀ BẢO LÃNH QUỐC TẾ ........................................................................ 8 1.1. Những lý luận chung về bảo lãnh ngân hàng .................................................8 1.1.1. Khái niệm bảo lãnh ngân hàng .......................................................................8 1.1.2. Đặc điểm của bảo lãnh ngân hàng ............................................................... 10 1.1.3. Phân loại bảo lãnh ngân hàng ...................................................................... 12 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến hoạt động bảo lãnh ngân hàng ..................... 15 1.1.5. Các rủi ro trong hoạt động bảo lãnh ngân hàng .......................................... 17 1.2. Những lý luận về hoạt động bảo lãnh quốc tế.............................................. 20 1.2.1. Khái niệm bảo lãnh quốc tế .......................................................................... 20 1.2.2. Đặc điểm của bảo lãnh quốc tế ..................................................................... 21 1.2.3. Chức năng của bảo lãnh quốc tế .................................................................. 24 1.2.4. Vai trò của bảo lãnh quốc tế ......................................................................... 25 1.2.5. Phân loại bảo lãnh quốc tế............................................................................ 26 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HỆ THỐNG PHÁP LUẬT CHO HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH QUỐC TẾ TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM HIỆN NAY .................................................................................................... 31 2.1. Tình hình hoạt động bảo lãnh quốc tế tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam Việt Nam .................................................................................................31 2.1.1. Sự đa dạng hoá trong sản phẩm, dịch vụ .....................................................31 2.1.2. Sự tăng trưởng trong doanh số và doanh thu từ phí ..................................34 2.2. Thực trạng pháp luật cho hoạt động hoạt động bảo lãnh quốc tế tại các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay ..........................................................36 2.2.1. Hệ thống pháp luật hiện hành cho hoạt động bảo lãnh quốc tế .................36 2.2.2. Nội dung pháp luật về hoạt động bảo lãnh quốc tế tại Việt Nam hiện nay 40
iv 2.3. Đánh giá về thực trạng pháp luật về hoạt động bảo lãnh quốc tế tại Việt Nam hiện nay ...........................................................................................................55 2.3.1. Những kết quả đạt được ...............................................................................55 2.3.2. Những bất cập trong hệ thống pháp luật về hoạt động bảo lãnh quốc tế tại Việt Nam hiện nay ...................................................................................................56 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG PHÁP LUẬT CHO HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH QUỐC TẾ TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM .................................................... 63 3.1. Phương hướng hoàn thiện hệ thống pháp luật cho hoạt động bảo lãnh quốc tế tại các NHTM ở Việt Nam .......................................................................63 3.1.1. Hoàn thiện pháp luật phải phù hợp chủ trương của Đảng và Nhà nước .63 3.1.2. Hoàn thiện pháp luật về hoạt động bảo lãnh ngân hàng phải phù hợp với xu hướng hội nhập quốc tế .....................................................................................65 3.1.3. Hoàn thiện pháp luật cho hoạt động bảo lãnh quốc tế phải dựa trên nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ, khả thi và thống nhất của hệ thống pháp luật ..................................................................................................................................66 3.1.4. Hoàn thiện pháp luật về bảo lãnh quốc tế cần phải giải quyết được những bất cập của pháp luật hiện hành ............................................................................67 3.2. Giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật cho hoạt động bảo lãnh quốc tế tại các NHTM ở Việt Nam .....................................................................................69 3.2.1. Hoàn thiện các quy định pháp luật hiện hành về bảo lãnh quốc tế............69 3.2.2. Quy định một chuẩn mực chung về mẫu bảo lãnh ......................................73 3.2.3. Nâng cao vai trò quản lý, giám sát của các cơ quan quản lý Nhà nước ....75 3.2.4. Nâng cao kiến thức pháp luật cho các chủ thể trong hoạt động bảo lãnh quốc tế ......................................................................................................................78 KẾT LUẬN.............................................................................................................. 83 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................... 85 PHỤ LỤC................................................................................................................. 89
v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BLDS Bộ luật Dân sự BLNH Bảo lãnh ngân hàng BLQT Bảo lãnh quốc tế NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng Thương mại VBHN Văn bản hợp nhất TCTD Tổ chức tín dụng TT Thông tư
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH Từ viết tắt Tên đầy đủ bằng tiếng Anh Nghĩa tiếng Việt Vietnam Bank for Agriculture and Ngân hàng Nông nghiệp và Phát Agribank Rural Development triển Nông thôn Việt Nam Bank for Investment and Ngân hàng Thương mại cổ phần BIDV Development of Vietnam Đầu tư và Phát triển Việt Nam CCB China Construction Bank Ngân hàng Xây dựng Trung Quốc CHF Swiss Franc Đồng Franc Thuỵ Sĩ Citibank Citibank Vietnam Ngân hàng Citibank Việt Nam EUR Euro Dollar Đồng Euro Vietnam Export Import Commercial Ngân hàng thương mại cổ phần Eximbank Joint Stock Bank Xuất Nhập khẩu Việt Nam Ngân hàng Trách nhiệm hữu hạn HSBC HSBC Private International Bank một thành viên HSBC Việt Nam Industrial and Commercial Bank of Ngân hàng Công thương Trung ICBC China Limited Quốc ICC International Chamber of Commerce Phòng Thương mại quốc tế International Standard Banking Tập quán ngân hàng tiêu chuẩn Practice For The Examination Of ISBP quôc tế về kiểm tra chứng từ theo Documents Under Documentary UCP 600 Credits JPY Japanese Yen Yên Nhật LC Letter of credit Thư tín dụng Military Commercial Joint Stock Ngân hàng Thương mại cổ phần MB Bank Quân đội Vietnam Maritime Commercial Joint Ngân hàng thương mại cổ phần MSB Stock Bank Hàng hải Việt Nam Sai Gon Joint Stock Commercial Ngân hàng thương mại cổ phần Sacombank Bank Sài Gòn Thương Tín
vii Ngân hàng Trách nhiệm hữu hạn Shinhan Bank Shinhan Vietnam Bank Limited một thành viên Shinhan Việt Nam Hiệp hội Viễn thông Tài chính Society for Worldwide Interbank and SWIFT Liên ngân hàng và Tài chính quốc Financial Telecommunication tế Vietnam Technological and Ngân hàng Thương mại cổ phần Techcombank Commercial Joint Stock Bank Kỹ Thương Việt Nam The Uniform Custom and Practice Quy tắc thực hành thống nhất về UCP for Documentary Credits tín dụng chứng từ Uniform Rules for Demand Bộ Quy tắc Thống nhất về bảo URDG Guarantee lãnh theo yêu cầu USD United States Dollar Đô la Mỹ Joint Stock Commercial Bank for Ngân hàng Thương mại cổ phần Vietcombank Foreign Trade of Vietnam Ngoại thương Việt Nam Vietnam Joint Stock Commercial Ngân hàng Thương mại cổ phần Vietinbank Bank for Industry and Trade Công thương Việt Nam VND Vietnamese Dong Việt Nam Đồng Vietnam Prosperity Joint Stock Ngân hàng Thương mại cổ phần VPBank Commercial Bank Việt Nam Thịnh Vượng Ngân hàng Trách nhiệm hữu hạn Woori Bank Woori Bank Vietnam Limited một thành viên Woori Việt Nam
viii DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH Bảng Bảng 2.1. Tổng doanh số thực hiện bảo lãnh tại một số NHTM ở Việt Nam giai đoạn 2015-2020 ........................................................................................................34 Bảng 2.2. Doanh số bảo lãnh quốc tế tại một số NHTM ở Việt Nam giai đoạn 2015- 2020 ..........................................................................................................................35 Bảng 2.3. Thu nhập từ phí bảo lãnh quốc tế tại một số NHTM ở Việt Nam giai đoạn 2015-2020 .................................................................................................................36 Hình Hình 2. 1. Màn hình tra cứu thông tin bảo lãnh Vietcombank .................................32 Hình 2. 2. Màn hình tra cứu thông tin thư bảo lãnh BIDV .......................................33 Hình 2. 3 Sơ đồ quy trình phát hành bảo lãnh quốc tế ..............................................45
ix TÓM TẮT LUẬN VĂN Bảo lãnh ngân hàng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy giao dịch thương mại hàng hoá, dịch vụ giữa các chủ thể kinh tế trong và ngoài nước. Bảo lãnh ngân hàng là một trong những hoạt động chủ chốt của các ngân hàng thương mại, đem lại nhiều lợi ích cho các chủ thể tham gia và toàn bộ nền kinh tế. Trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, hoạt động bảo lãnh ngân hàng nói chung và bảo lãnh quốc tế nói riêng, đang có những bước chuyển mình để đón nhận những cơ hội phát triển mới và đảm bảo sự phù hợp với xu hướng quốc tế. Tại Việt Nam, lần đầu tiên bảo lãnh ngân hàng được quy định trong Quyết định số 192/NH- QĐ ngày 17/09/1992 của Thống đốc Ngân hàng Nhà Nước Việt Nam về bảo lãnh, tái bảo lãnh vay vốn nước ngoài. Dưới sự kế thừa những quy định pháp luật hiện hành và tiếp thu sự phát triển của hệ thống thông lệ, tập quán quốc tế, pháp luật cho hoạt động bảo lãnh quốc tế đã dần được hoàn thiện và tạo thành khung pháp lý điều chỉnh quan hệ giữa các chủ thể. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hoạt động bảo lãnh quốc tế hiện nay vẫn đang gặp phải nhiều khó khăn bởi những quy định pháp luật liên quan còn chồng chéo, tồn tại nhiều bất cập và chưa phát huy được hiệu quả trong áp dụng. Trong hoạt động bảo lãnh quốc tế, pháp luật là cơ sở để các TCTD xây dựng phương hướng, quy trình và chiến lược phát triển. Đồng thời, pháp luật là công cụ để quản lý, giữ cho hoạt động bảo lãnh ngân hàng luôn nằm trong khuôn khổ, đảm bảo tính an toàn và lành mạnh cho toàn bộ hệ thống ngân hàng. Nhận thấy tính cấp thiết của vấn đề, tác giả lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện hệ thống pháp luật cho nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng quốc tế ở Việt Nam” nhằm tìm hiểu những quy định của pháp luật hiện hành đối với hoạt động bảo lãnh ngân hàng có yếu tố nước ngoài và thực trạng áp dụng những quy định này trong hoạt động của các NHTM ở Việt Nam. Bằng việc phân tích những kết quả đạt được và những hạn chế còn tồn tại của pháp luật về bảo lãnh quốc tế, tác giả xây dựng phương hướng và một số giải pháp đối với các cơ quan quản lý, các chủ thể tham gia để góp phần hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng pháp luật trong hoạt động bảo lãnh quốc tế.
x Luận văn được hoàn thành dựa trên nguồn tài liệu từ các văn bản pháp lý trong nước và quốc tế, số liệu về tình hình thực hiện bảo lãnh từ báo cáo tài chính và một số tài liệu nội bộ của các NHTM và các báo cáo của NHNN cùng các thông tin được tổng hợp từ thực tiễn. Mục tiêu hàng đầu của luận văn là làm rõ được nội dung của các quy định pháp luật về bảo lãnh quốc tế được áp dụng ở Việt Nam hiện nay. Qua các phân tích, đánh giá những mặt thành công và hạn chế trong áp dụng pháp luật, tác giả đưa ra những đề xuất và khuyến nghị cần thiết cho mỗi chủ thể để hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo lãnh quốc tế trong thời gian tới. Nội dung nghiên cứu chi tiết được tác giả trình bày ở các phần tiếp theo của luận văn.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong bối cảnh hội nhập và toàn cầu hoá, hoạt động ngân hàng ngày càng giữ vai trò quan trọng đối với sự phát triển của nền kinh tế toàn cầu. Để thích ứng với sự phát triển nhanh chóng của môi trường kinh doanh, các ngân hàng đang có xu hướng đẩy mạnh đa dạng hoá và nâng cao chất lượng sản phẩm, dịch vụ của mình. Bão lãnh ngân hàng khắc phục rủi ro các bên trong quan hệ giao dịch không tin tưởng lẫn nhau, có tác dụng làm cầu nối gắn kết các chủ thể trong các giao dịch thương mại, đặc biệt là giao dịch thương mại quốc tế. Bảo lãnh là một trong những hoạt động thiết yếu của mỗi ngân hàng, ra đời từ những năm 70 của thế kỷ XX, được sử dụng như một giải pháp hiệu quả để bảo đảm tính an toàn cho các mối quan hệ kinh tế đang dần trở nên phức tạp. Tại Việt Nam, hoạt động bảo lãnh ngân hàng bắt đầu được thực hiện từ những năm 90 của thế kỷ XX và chính thức được quy định trong Quyết định số 192/NH-QĐ ngày 17/09/1992 của Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Việt Nam. Bên cạnh những cơ hội hợp tác, phát triển tiềm năng mà toàn cầu hoá kinh tế mang lại, những rủi ro tiềm ẩn cũng đang là một trong những nỗi lo khiến cho các chủ thể kinh tế e ngại trong việc tiến hành giao thương với các đối tác nước ngoài. Trong bối cảnh đó, bảo lãnh quốc tế ngày càng khẳng định ưu thế trong việc hạn chế tối đa những rủi ro phát sinh, bảo đảm sự vận hành liên tục của các mối quan hệ thương mại quốc tế. Ở Việt Nam, pháp luật về hoạt động bảo lãnh quốc tế bao gồm cả pháp luật quốc tế và pháp luật trong nước. Các tập quán, thông lệ quốc tế cũng như các quy định trong nước đã trở thành khung điều chỉnh hoạt động bảo lãnh quốc tế, từng bước đưa hoạt động bảo lãnh vào khuôn khổ, góp phần tạo niềm tin cho các chủ thể trong giao kết hợp đồng. Tuy nhiên, sau một thời gian dài áp dụng, các quy định trên đang dần không còn đủ đáp ứng những yêu cầu khắt khe của môi trường pháp lý và kinh doanh nhiều biến đổi. Chính vì vậy, hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo lãnh quốc tế đang trở thành một nhu cầu hết sức cấp thiết hiện nay.
2 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Bảo lãnh ngân hàng là một đề tài khá phổ biến trong các công trình nghiên cứu. Mặc dù các công trình nghiên cứu về bảo lãnh ngân hàng khá đa dạng và đem lại nhiều giá trị tham khảo, song các tác giả hầu như đều tập trung vào việc phân tích thực trạng một loại hình bảo lãnh cụ thể tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam, từ đó đưa ra đánh giá về chất lượng hoạt động và đề xuất các giải pháp phát triển. Các công trình nghiên cứu chuyên sâu về hệ thống pháp luật trong bảo lãnh ngân hàng vẫn còn rất hạn chế. Sau đây là một vài nghiên cứu tiêu biểu: Luận văn “Bảo lãnh trong pháp luật dân sự Việt Nam” của thạc sĩ Phạm Văn Lợi (2008) nghiên cứu các quy định về bảo lãnh ở Việt Nam và một số quốc gia khác trên thế giới, dự đoán phương hướng hoàn thiện pháp luật về bảo lãnh trong nghĩa vụ dân sự và đưa ra kiến nghị góp phần hoàn thiện pháp luật dân sự nói chung và chế định bảo lãnh nói riêng. Từ năm 2008 đến nay, môi trường pháp lý cho hoạt động ngân hàng đã có nhiều thay đổi đòi hỏi các công trình nghiên cứu phải đưa ra được những đánh giá, giải pháp cập nhật hơn. Với đề tài “Pháp luật về bảo lãnh ngân hàng và thực tiễn tại Ngân hàng thương mại cổ phần Techcombank Việt Nam” (2011) tác giả Vũ Thị Khánh Phượng đã trình bày những lý luận cơ bản về bảo lãnh ngân hàng, nghiên cứu, đánh giá thực trạng áp dụng pháp luật về bảo lãnh tại Ngân hàng Techcombank và đưa ra các giải pháp góp phần hoàn thiện và nâng cao hiệu quả áp dụng hệ thống pháp luật tại ngân hàng. Luận văn đã cung cấp những thông tin cơ bản về bảo lãnh ngân hàng và hệ thống pháp luật được áp dụng đối với hoạt động này nhưng những nội dung cốt lõi còn chưa rõ ràng và không còn phù hợp với thực tế hiện nay. Bàn về “Giải pháp hoàn thiện hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu” (2013), luận văn thạc sĩ của Trương Thị Thu Hằng đã đánh giá được kinh nghiệm, rủi ro trong quá trình thực hiện hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Á Châu và làm rõ được tầm quan trọng của việc hoàn thiện hoạt động bảo lãnh ngân hàng. Điểm hạn chế của luận văn ở chỗ “hoàn thiện hệ thống pháp luật” là một
3 trong những giải pháp quan trọng để góp phần hoàn thiện hoạt động bảo lãnh nhưng chưa được tác giả đề cập. Tác giả Hoàng Hà Anh trong luận văn thạc sĩ “Phát triển hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam” (2015) nghiên cứu những lý luận cơ bản về bảo lãnh và đi sâu vào phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động bảo lãnh tại ngân hàng Vietcombank, gợi ý một số nhóm giải pháp phát triển như cơ cấu bộ máy, nguồn nhân lực, hoạt động, công nghệ và marketing. Nội dung của luận văn có nhiều điểm tương đồng với đề tài “Giải pháp hoàn thiện hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu” (2013) của tác giả Trịnh Thị Thu Hằng được đề cập ở trên. Năm 2015, tác giả Nguyễn Thành Nam với Luận án tiến sĩ “Hoàn thiện pháp luật về bảo lãnh ngân hàng ở Việt Nam” đã đưa ra cái nhìn tổng quan về lịch sử hình thành và phát triển của hệ thống pháp luật điều chỉnh bảo lãnh ngân hàng ở Việt Nam giai đoạn từ 1990-2015. Tuy nhiên, từ năm 2015 đến nay, các quy định pháp luật về bảo lãnh quốc tế đã có nhiều thay đổi, một số phân tích của tác giả không còn phù hợp với tình hình thực tế hiện tại. Ngoài ra còn có rất nhiều đề tài nghiên cứu khác về bảo lãnh ngân hàng như luận văn “Nâng cao chất lượng dịch vụ bảo lãnh ngân hàng đối với khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Nam Sài Gòn” (Huỳnh Thị Mai, Đại học Kinh tế TP. Hồ Chí Minh, 2013), luận văn thạc sĩ “Giải pháp phát triển hoạt động bảo lãnh thanh toán của các ngân hàng thương mại Việt Nam” của tác giả Nguyễn Thị Ngọc (2015), luận văn “Phát triển hoạt động bảo lãnh chính phủ cho khoản vay thương mại nước ngoài tại Bộ Tài chính Việt Nam” (Nguyễn Thị Linh Chi, Đại học Ngoại thương, 2015), luận văn “Phát triển hoạt động bảo lãnh tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam” (Hoàng Sỹ Chung, Đại học Quốc gia Hà Nội, 2016),… Các đề tài trên đã làm rõ những lý luận về hoạt động bảo lãnh ngân hàng, đánh giá được thực trạng hoạt động bảo lãnh tại các ngân hàng thương mại tại Việt Nam với những mặt thành công và hạn chế, từ đó cho thấy tầm quan trọng của các giải
4 pháp góp phần thúc đẩy và hoàn thiện hoạt động bảo lãnh. Tuy nhiên, do tiếp cận tài liệu từ nhiều góc độ và quan điểm khác nhau, một số đề tài chưa đưa ra được cái nhìn hệ thống và toàn diện, đặc biệt hoạt động bảo lãnh quốc tế và hệ thống văn bản pháp luật điều chỉnh hiện nay đang đóng vai trò hết sức quan trọng trong giao dịch quốc tế nhưng chưa được đề cập nhiều trong các tài liệu, nghiên cứu. Với đề tài này, tác giả sẽ tập trung nghiên cứu và giải quyết những vấn đề chưa được làm sáng tỏ ở các nghiên cứu trước nhằm góp phần bổ sung, hoàn thiện cả về mặt lý luận và thực tiễn từ đó đề xuất những giải pháp thiết thực trong nâng cao hiệu quả của pháp luật cho hoạt động ngân hàng quốc tế. Câu hỏi nghiên cứu: - Bảo lãnh ngân hàng và bảo lãnh quốc tế là gì; các đặc điểm và phân loại bảo lãnh ngân hàng; thực trạng cung cấp dịch vụ bảo lãnh quốc tế tại các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay. - Hệ thống pháp luật quốc tế và trong nước điều chỉnh hoạt động bảo lãnh quốc tế tại Việt Nam và thực trạng áp dụng những quy định này trong hoạt động của các ngân hàng thuơng mại. Những mặt thành công và hạn chế của hệ thống pháp luật hiện hành. - Phương hướng và giải pháp góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo lãnh quốc tế trong thời gian tới. 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu của luận văn là nghiên cứu những lý luận cơ bản về bảo lãnh ngân hàng và bảo lãnh quốc tế, hệ thống pháp luật được áp dụng trong hoạt động bảo lãnh quốc tế; phân tích và đánh giá tác động của hệ thống pháp luật đối với hoạt động bảo lãnh quốc tế của các ngân hàng thương mại đồng thời làm rõ những điểm hạn chế cần khắc phục của hệ thống pháp luật hiện hành, từ đó đưa ra những giải pháp thiết thực nhằm hoàn thiện và phát triển hệ thống pháp luật về bảo lãnh quốc tế tại Việt Nam. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu những lý luận về hoạt động bảo lãnh ngân hàng nói chung và bảo lãnh quốc tế nói riêng tại các ngân hàng
5 thương mại ở Việt Nam, bao gồm cả chi nhánh ngân hàng nước ngoài; nội dung của hệ thống pháp luật trong nước và quốc tế điều chỉnh hoạt động bảo lãnh quốc tế và thực trạng áp dụng các quy định pháp luật này tại các ngân hàng ở Việt Nam hiện nay; đánh giá những mặt thành công và hạn chế còn tồn tại của hệ thống pháp luật từ đó xây dựng những phương hướng và giải pháp để góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật cho hoạt động bảo lãnh quốc tế tại các ngân hàng ở Việt Nam đối với mỗi chủ thể tham gia cũng như các cơ quan quản lý. Xuyên suốt nội dung nghiên cứu của luận văn, “nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng quốc tế” tương ứng với nghiệp vụ bảo lãnh quốc tế tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam. - Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của luận văn bao gồm nghiệp vụ bảo lãnh ngân hàng và tập trung nghiên cứu sâu hơn về nghiệp vụ bảo lãnh quốc tế. Đồng thời, tác giả cũng mở rộng phạm vi nghiên cứu tới toàn bộ hoạt động bảo lãnh ngân hàng và bảo lãnh quốc tế, không chỉ giới hạn trong nghiệp vụ của các ngân hàng để có cái nhìn toàn diện hơn về hoạt động bảo lãnh ngân hàng cũng như tầm quan trọng của hoạt động này đối với tất cả các chủ thể. Đối với hệ thống pháp luật cho nghiệp vụ bảo lãnh quốc tế, phạm vi nghiên cứu bao gồm những quy định của pháp luật trong nước và pháp luật quốc tế và tình hình áp dụng các quy định này tại các ngân hàng ở Việt Nam hiện nay. Các số liệu về tình hình hoạt động bảo lãnh quốc tế như doanh số, phí bảo lãnh lấy dữ liệu tại một số ngân hàng thương mại lớn ở Việt Nam trong giai đoạn từ 2015-2020. Dựa trên cơ sở những định hướng phát triển đất nước tại các văn kiện Đại hội của Đảng nói chung, định hướng phát triển của ngành ngân hàng nói riêng và nhu cầu pháp luật của các NHTM hiện nay, tác giả đưa ra phương hướng và đề xuất một số giải pháp để hoàn thiện hệ thống pháp luật cho nghiệp vụ bảo lãnh quốc tế tại các ngân hàng ở Việt Nam áp dụng cho giai đoạn 2021-2030. 5. Nguồn dữ liệu và phương pháp nghiên cứu - Nguồn dữ liệu nghiên cứu: Dữ liệu nghiên cứu của luận văn bao gồm hệ thống pháp luật hiện hành tại Việt Nam về bảo lãnh quốc tế; các tập quán, thông lệ quốc tế và pháp luật của một số quốc gia khác. Thông tin phản ánh thực trạng hoạt động bảo lãnh và áp dụng pháp luật về bảo lãnh được thu thập từ các tài liệu nghiên cứu, báo cáo tài chính, báo cáo thường niên, tài liệu nội bộ của các ngân hàng thương mại và Ngân hàng nhà nước, các ẩn phẩm, bài viết khoa học của các tác giả trong nước và nước ngoài.
6 - Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp duy vật biện chứng và phương pháp duy vật lịch sử: Thông qua việc kế thừa nguồn tài liệu sẵn có từ các nghiên cứu trước, luận văn tập trung làm rõ hệ thống pháp luật về bảo lãnh quốc tế hiện hành tại Việt Nam và một số quốc gia khác trên thế giới, xây dựng các biện pháp cần thiết để hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo lãnh quốc tế. + Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng xuyên suốt trong quá trình xây dựng nội dung của đề tài, sử dụng thông tin từ các văn bản pháp luật, giáo trình để chọn lọc, tổng hợp các khái niệm hoặc phân tích các số liệu từ nguồn thông tin sẵn có để đưa ra các đánh giá, kết luận. + Phương pháp so sánh, đối chiếu: Phương pháp này được sử dụng chủ yếu để so sánh các quy định pháp luật hiện hành tại Việt Nam với tập quán quốc tế cũng như pháp luật của một số quốc gia khác trên thế giới; so sánh thực trạng áp dụng pháp luật về bảo lãnh giữa các ngân hàng thương mại, đối chiếu dữ liệu để tìm ra những điểm hạn chế giữa thực tế thực hiện và quy định của pháp luật. 6. Đóng góp của luận văn - Hệ thống hóa những lý luận về bảo lãnh ngân hàng và bảo lãnh quốc tế, cụ thể là làm rõ khái niệm, đặc điểm và bản chất của hoạt động bảo lãnh quốc tế cũng như chức năng, vài trò của hoạt động này đối với các chủ thể và các nền kinh tế. - Phân tích hệ thống pháp luật hiện hành về bảo lãnh quốc tế, quá trình phát triển và cơ cở của hệ thống pháp luật về bảo lãnh quốc tế. Luận văn cũng phân tích, đánh giá và làm sáng tỏ những mặt thành công và hạn chế của hệ thống pháp luật về bảo lãnh quốc tế ở Việt Nam hiện nay. - Xác định phương hướng và giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật về hoạt động bảo lãnh quốc tế trên cơ sở kế thừa và phát huy những ưu điểm và giải quyết những bất cập của hệ thống pháp luật hiện hành, áp dụng trong giai đoạn 2021-2030. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn gồm 3 chương: Chương 1 : Những lý luận về hoạt động bảo lãnh ngân hàng và bảo lãnh quốc tế Chương 2: Thực trạng hệ thống pháp luật cho hoạt động bảo lãnh quốc tế tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam hiện nay
7 Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật cho hoạt động bảo lãnh quốc tế tại các ngân hàng thương mại ở Việt Nam
8 CHƯƠNG 1: NHỮNG LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG BẢO LÃNH NGÂN HÀNG VÀ BẢO LÃNH QUỐC TẾ 1.1. Những lý luận chung về bảo lãnh ngân hàng 1.1.1. Khái niệm bảo lãnh ngân hàng Từ thời Hy Lạp cổ, hoạt động bảo lãnh đã bắt đầu xuất hiện trong các giao dịch nhỏ lẻ, sơ khai. Bảo lãnh lần đầu tiên xuất hiện tại Hoa Kỳ và Tây Âu vào những năm 60 của thế kỷ XX trong những giao dịch nội địa và bắt đầu được sử dụng trong thương mại quốc tế từ những năm 70. Trước nhu cầu tăng cường giao lưu hợp tác quốc tế, số lượng các hợp đồng thương mại có giá trị lớn xuất hiện ngày càng nhiều. Lúc này, nhu cầu về biện pháp bảo đảm là vô cùng cần thiết đối với các chủ thể khi họ không tin tưởng lẫn nhau. Đáp ứng nhu cầu này, ngân hàng đã phát hành các bảo lãnh độc lập, phổ biến trong các giao dịch kinh tế giữa khu vực Trung Đông và các quốc gia Tây Âu. Việt Nam chính thức bước vào thời kỳ hội nhập kinh tế khu vực và thế giới từ những năm 90, do đó sự hình thành của bảo lãnh ngân hàng là một tất yếu khách quan. Từ những năm 1994-1995, hoạt động bảo lãnh ngân hàng ở Việt Nam đã dần trở nên hoàn thiện hơn nhờ việc ban hành những hướng dẫn, quy định của Nhà nước. Với tốc độ tăng trưởng của hoạt động kinh tế, doanh số bảo lãnh tại các NHTM cũng không ngừng tăng lên với các hình thức ngày càng đa dạng, chất lượng dịch vụ được nâng cao. Kể từ khi Việt Nam gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới WTO, cơ hội hợp tác mở rộng thương mại ngày càng tăng tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của hoạt động bảo lãnh quốc tế. Bảo lãnh ngân hàng là khái niệm được nhắc đến khá nhiều trong các văn bản pháp luật, thông lệ quốc tế hay các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước. Tại Việt Nam, các văn bản, tài liệu nghiên cứu về bảo lãnh ngân hàng hầu hết được xây dựng dựa trên nền tảng của Bộ luật dân sự. Theo Điều 335, Bộ luật Dân sự 2015: “Bảo lãnh là việc người thứ ba (sau đây gọi là bên bảo lãnh) cam kết với bên có quyền (sau đây gọi là bên nhận bảo lãnh) sẽ thực hiện nghĩa vụ thay cho bên có nghĩa vụ (sau đây gọi là bên được bảo lãnh), nếu khi đến thời hạn thực hiện nghĩa vụ mà bên được bảo lãnh không thực hiện hoặc thực hiện không đúng nghĩa vụ.