Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào Quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn "Hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào Quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank" nhằm nghiên cứu, phân tích về thực trạng các quy định quản lý rủi ro phi tín dụng, quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, từ đó nhận xét và đưa ra các kiến nghị giúp ngân hàng hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong việc quản trị rủi ro phi tín dụng của mình, giúp đơn giản hóa và nâng cao hiệu quả công việc.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào Quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ------o0o------ LUẬN VĂN THẠC SĨ HOÀN THIỆN QUY TRÌNH ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO QUẢN TRỊ RỦI RO PHI TÍN DỤNG TẠI AGRIBANK Ngành: Tài chính - Ngân hàng NGUYỄN HÀ LINH Hà Nội, 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ------o0o------ LUẬN VĂN THẠC SĨ HOÀN THIỆN QUY TRÌNH ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO QUẢN TRỊ RỦI RO PHI TÍN DỤNG TẠI AGRIBANK Ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã học viên: 820234 NGUYỄN HÀ LINH Người hướng dẫn: PGS. TS Phan Trần Trung Dũng Hà Nội, 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận văn Nguyễn Hà Linh
ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................ iv DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH VẼ .........................................................................v TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. vi MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO PHI TÍN DỤNG VÀ QUY TRÌNH ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO PHI TÍN DỤNG TRONG CÁC NHTM ...........................................................8 1.1. Rủi ro phi tín dụng trong NHTM .....................................................................8 1.1.1. Rủi ro phi tín dụng trong NHTM .............................................................8 1.1.2. Các loại rủi ro phi tín dụng trọng yếu trong NHTM ................................9 1.2. Quản trị rủi ro phi tín dụng trong NHTM ......................................................13 1.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro phi tín dụng trong NHTM .............................13 1.2.2. Quản trị các loại rủi ro phi tín dụng trọng yếu trong NHTM .................16 1.2.3. Ý nghĩa của việc quản trị rủi ro phi tín dụng trong ngân hàng ..............23 1.3. Quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng trong NHTM ...................................................................................................................24 1.3.1. Áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng trong NHTM ...................................................................................................... 24 1.3.2. Quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng trong NHTM .....................................................................................................28 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUY TRÌNH ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN VÀO QUẢN TRỊ RỦI RO PHI TÍN DỤNG TẠI AGRIBANK .................31 2.1. Giới thiệu chung về Agribank .......................................................................31 2.1.1. Lịch sử hình thành, phát triển của Agribank ..........................................31 2.1.2. Mô hình tổ chức của Agribank ...............................................................32 2.1.3. Kết quả hoạt động kinh doanh của Agribank từ 2017 - 2021 ................34 2.2. Thực trạng rủi ro phi tín dụng và quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank ..40 2.2.1. Rủi ro hoạt động và quản trị rủi ro hoạt động ........................................41
iii 2.2.2. Rủi ro thị trường và quản trị rủi ro thị trường ........................................44 2.2.3. Rủi ro thanh khoản và quản trị rủi ro thanh khoản .................................48 2.2.4. Rủi ro lãi suất trên sổ ngân hàng và quản trị rủi ro lãi suất trên sổ ngân hàng ..................................................................................................................50 2.3. Thực trạng quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank .................................................................................................52 2.3.1. Đối với quản trị rủi ro hoạt động ............................................................52 2.3.2. Đối với quản trị rủi ro thị trường ............................................................54 2.3.3. Đối với quản trị rủi ro thanh khoản ........................................................54 2.3.4. Đối với quản trị rủi ro lãi suất trên sổ ngân hàng ...................................55 2.4. Đánh giá quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank .................................................................................................56 2.4.1. Đối với quản trị rủi ro hoạt động ............................................................56 2.4.2. Đối với quản trị rủi ro thị trường ............................................................58 2.4.3. Đối với quản trị rủi ro thanh khoản ........................................................60 2.4.4. Đối với quản trị rủi ro lãi suất trên sổ ngân hàng ...................................61 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NHẰM HOÀN THIỆN QUY TRÌNH ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO PHI TÍN DỤNG TẠI AGRIBANK .............................................................................................................62 3.1. Các cơ hội, thách thức với Agribank khi hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro phi tín dụng ..................................................62 3.1.1. Các cơ hội cho Agribank ........................................................................62 3.1.2. Các thách thức với Agribank ..................................................................63 3.2. Giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank ........................................................................67 3.2.1. Sớm hoàn thiện hệ thống quy định về quản trị rủi ro phi tín dụng ........67 3.2.2. Phát triển thêm các chương trình hỗ trợ quản trị rủi ro phi tín dụng .....71 3.2.3. Chuẩn hóa dữ liệu lịch sử, lưu trữ thông tin đầy đủ ...............................75 3.2.4. Phát triển hệ thống công nghệ thông tin đã có .......................................76 KẾT LUẬN ..............................................................................................................80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
iv DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam NHTM Ngân hàng thương mại QTRR Quản trị rủi ro Thông tư 13 Thông tư số 13/2018/TT-NHNN ngày 15/08/2018 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Thông tư 40 Thông tư số 40/2018/TT-NHNN ngày 28/12/2018 của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam CNTT Công nghệ thông tin HĐTV Hội đồng thành viên
v DANH MỤC BẢNG VÀ HÌNH VẼ Danh mục bảng Bảng 2.1: Thu nhập từ lãi và chi phí lãi của Agribank từ 2017 đến 2021 ........................... 34 Bảng 2.2: Lợi nhuận của Agribank từ năm 2017 đến 2021 ................................................. 35 Bảng 2.3: Số vụ rủi ro hoạt động tại Agribank thống kê từ 2019 - 2021 ............................ 42 Bảng 2.4: Hạn mức lỗ và kết quả thực hiện kinh doanh ngoại tệ của Trung tâm vốn Agribank .................................................................................................................... 47 Bảng 2.5: Một số hạn mức, thực trạng quản trị rủi ro thanh khoản của Agribank .............. 49 Bảng 2.6: Số lần điều chỉnh lãi suất và mức độ thay đổi lãi suất của Agribank .................. 51 Danh mục hình Hình 2.1: Mô hình tổ chức của Agribank ............................................................................ 33 Hình 2.2: Nguồn vốn huy động của Agribank từ 2017-2021 .............................................. 37 Hình 2.3: Tình hình tín dụng của Agribank từ 2017-2021 .................................................. 38 Hình 2.4: Tỉ lệ nợ xấu của Agribank từ 2017-2021 ............................................................. 38 Hình 2.5: Lãi thuần từ hoạt động dịch vụ của Agribank từ 2017-2021 ............................... 39 Hình 2.6: Quy trình giao dịch với khách hàng trên hệ thống IPCAS .................................. 53 Hình 2.7: Quy trình kiểm soát lãi suất tiền gửi, cho vay ..................................................... 55
vi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Luận văn với đề tài: “Hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong Quản lý rủi ro phi tín dụng tại Agribank” đã tập trung nghiên cứu về lý luận và thực tiễn việc quản trị rủi ro phi tín dụng trong ngân hàng, áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro đối với ngân hàng, đặc biệt là với Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam. Các nội dung cụ thể mà luận văn đạt được là:  Nghiên cứu các quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam về việc quản trị một số loại rủi ro phi tín dụng trọng yếu trong ngân hàng, đồng thời tìm hiểu về tác dụng của việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro, tính cần thiết của quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro.  Thực trạng việc ban hành các quy định, quy trình về quản trị rủi ro phi tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, các chương trình, ứng dụng công nghệ thông tin ngân hàng đã áp dụng trong việc quản trị rủi ro phi tín dụng của mình và đánh giá về mặc được cũng như hạn chế của quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng của ngân hàng.  Trên cơ sở phân tích và tìm hiểu thực trạng, luận văn có đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro phi tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam.
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trong giai đoạn hội nhập nền kinh tế thế giới, nền kinh tế của Việt Nam càng ngày càng mở hơn, đồng nghĩa với việc cạnh tranh trong nền kinh tế trở nên khốc liệt hơn do sự xuất hiện của các doanh nghiệp nước ngoài ngày càng nhiều. Các doanh nghiệp nước ngoài đổ bộ vào Việt Nam mang cho Việt Nam những cơ hội việc làm, phát triển, những kinh nghiệm kinh doanh, quản lý mà nước ta chưa từng có. Nhưng đồng thời, hội nhập với nền kinh tế thế giới cũng mang ý nghĩa các thách thức, rủi ro mà thế giới đang và sẽ gặp cũng sẽ ảnh hưởng đến Việt Nam, điển hình như đại dịch Covid 19 vừa qua. Để đáp ứng được nhu cầu vận hành và quản lý trong nền kinh tế hội nhập, các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là các ngân hàng thương mại cần có chính sách kinh doanh, quản lý có thể sánh được với các nền kinh tế phát triển bởi lẽ, ngân hàng đang là kênh huy động vốn chính trong nền kinh tế Việt Nam. Hiểu rõ việc đó, Ngân hàng Nhà nước đã và đang ra các Thông tư, định hướng dần dần đáp ứng những tiêu chuẩn của Basel II để các ngân hàng thương mại trong nước chuyển đổi và dần đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế thị trường. Với mục tiêu bảo đảm sự an toàn, hiệu quả của hoạt động ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước đã ra Thông tư 13/2018/TT-NHNN ngày 18/05/2018 quy định về Hệ thống kiểm soát nội bộ của ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, trong đó có yêu cầu về việc quản lý rủi ro trong ngân hàng và hệ thống kiểm soát nội bộ của ngân hàng. Trước khi Thông tư 13 ra đời, việc quản trị rủi ro trong các ngân hàng thương mại Việt Nam thường chỉ tập trung vào việc quản trị rủi ro tín dụng - nguồn thu nhập chính của các ngân hàng - và tính thanh khoản của ngân hàng, đáp ứng nhu cầu thanh khoản đối với mỗi ngân hàng theo các quy định của Nhà nước. Đến Thông tư 13, Ngân hàng nhà nước đã yêu cầu các ngân hàng thương mại Việt Nam tăng cao chức năng quản lý rủi ro của mình khi đã quy định thêm các loại rủi ro trọng yếu theo tiêu chuẩn của Basel II. Các loại rủi ro trọng yếu này có thể chia ra làm hai loại lớn là rủi
2 ro tín dụng và rủi ro phi tín dụng. Tuy đã được ban hành vào năm 2018, xong việc thực hiện theo Thông tư 13 của một số ngân hàng trong nước còn gặp nhiều khó khăn, đến hiện tại vẫn chưa hoàn thành, đáp ứng được yêu cầu. Ngoài ra, cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đang diễn ra cũng yêu cầu các ngân hàng phải thực hiện, làm việc nhiều hơn với các chương trình, các công nghệ mới để tăng hiệu quả, khả năng làm việc của mình, từ đó dần dần số hóa tất cả các hoạt động của ngân hàng. Là một trong những NHTM lớn nhất Việt Nam với mạng lưới chi nhánh, nhân viên, khách hàng trải dài đến vùng nông thôn, vùng sâu vùng xa, Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) là một trong những ngân hàng luôn có nguy cơ tiềm ẩn rủi ro hàng đầu trong các NHTM Việt Nam. Chính vì vậy, công tác quản trị rủi ro của ngân hàng luôn phải được quan tâm và thực hiện thường xuyên. Qua quá trình thực hiện tìm hiểu về công tác quản trị rủi ro tại Agribank, có thể thấy được công tác quản trị rủi ro phi tín dụng của ngân hàng còn đang rất yếu, chưa đáp ứng được theo các quy định của NHNN, đặc biệt là trong việc xây dựng, sử dụng các chương trình, phần mềm mới vào trong công tác quản trị rủi ro phi tín dụng của mình. Xuất phát từ thực tiễn trên, đề tài: “Hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào Quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank” đã được lựa chọn để nghiên cứu, phân tích về thực trạng các quy định quản lý rủi ro phi tín dụng, quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam, từ đó nhận xét và đưa ra các kiến nghị giúp ngân hàng hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong việc quản trị rủi ro phi tín dụng của mình, giúp đơn giản hóa và nâng cao hiệu quả công việc. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Việc quản trị rủi ro tại các NHTM được các nhà nghiên cứu rất quan tâm vì đây là một phần quan trọng trong hoạt động của ngân hàng. Đồng thời, với thời đại công nghệ 4.0 đang dần bước phát triển, số hóa ngân hàng đang là xu thế hiện nay, việc áp dụng công nghệ thông tin trong hoạt động ngân hàng cũng đang được nghiên cứu để phát triển hơn.
3 2.1. Tình hình nghiên cứu ở Việt Nam Nguyễn Hải Long và Nguyễn Minh Phương (2017) đã tiến hành nghiên cứu về quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam trong những năm 2011 đến 2016. Bài viết đã thực hiện phân tích và so sánh những chỉ số có thể sử dụng để đánh giá năng lực thanh khoản của Agribank với các ngân hàng thương mại nhà nước khác, đồng thời đánh giá về mặt chính sách, và các quy định, quy trình của Agribank trong quản trị rủi ro thanh khoản. Từ đó đưa ra những mặt được và mặt hạn chế của quản trị rủi ro thanh khoản trong Agribank và giải pháp để cải thiện rủi ro thanh khoản của ngân hàng. Nghiên cứu về khía cạnh khác của quản trị rủi ro, nghiên cứu về hệ thống kiểm soát nội bộ trong quản trị rủi ro tại NHTM Việt Nam, Đỗ Thị Bích Hồng và Hồ Thị Yến Ly (2018) đã chỉ ra các tính chất của rủi ro trong kinh doanh của NHTM, thực hiện đánh giá, nhận xét về công tác kiểm soát, kiểm tra nội bộ trong các ngân hàng tại Việt Nam. Từ đó, nhóm tác giả đưa các cái giải pháp của bản thân để hoàn thiện kiểm soát, kiểm tra nội bộ trong QTRR của NHTM. Nghiên cứu về rủi ro hoạt động trong ngân hàng, Nguyễn Thị Thanh Hải (2020) đã nghiên cứu về các nhân tố tác động đến quản trị rủi ro hoạt động của ngân hàng thương mại. Tác giả đã nghiên cứu về các nguyên nhân của rủi ro hoạt động, những nội dung trong quản trị rủi ro hoạt động của NHTM từ đó đưa ra các nhân tố tác động đến việc quản trị rủi ro hoạt động của các NHTM. Các nhân tố được tác gia phân ra làm nhân tố chủ quan và nhân tố khách quan, trong đó nhân tố chủ quan bao gồm tầm nhìn chiến lược của ban lãnh đạo, cơ cấu tổ chức của NHTM, chất lượng nguồn nhân lực, nguồn lực tài chính và sự hỗ trợ của hệ thống công nghệ thông tin. Các nhân tố khách quan tác động đến việc quản trị rủi ro hoạt động của NHTM theo tác giả bao gồm mức độ ổn định của nền kinh tế, môi trường pháp lý và các nhân tố xã hội. Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của ngân hàng tại Việt Nam, Nguyễn Thị Hiền và Phạm Thu Hương (2019) đã nghiên cứu về các ứng dụng công nghệ tài chính (Fintech) được ưu chuộng trong kinh doanh ngân hàng. Bài viết đã lý giải rõ tính năng và tiện ích trong việc ứng dụng các công nghệ Fintech.
4 Qua quá trình nghiên cứu, các tác giả phát hiện các ngân hàng Việt Nam cũng đang bắt đầu hướng đến áp dụng các nền tảng kỹ thuật, công nghệ mới vào hoạt động phát triển các sản phẩm và dịch vụ ngân hàng nhưng chưa chú trọng đến vấn đề bảo mật, an toàn và chi phí. Qua đó, các tác giả đề xuất các khuyến nghị định hướng ứng dụng công nghệ tài chính trong kinh doanh ngân hàng. Các nhà nghiên cứu trong nước cũng rất quan tâm đến việc quản trị rủi ro trong NHTM, tuy nhiên các nghiên cứu đang chủ yếu nghiêng về các lý luận của quản trị rủi ro, thực trạng quản trị rủi ro tại một số ngân hàng, còn ít có nghiên cứu về việc áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro phi tín dụng. 2.2. Tình hình nghiên cứu trên thế giới Quản trị rủi ro trong ngân hàng cũng là một đề tài được các nhà nghiên cứu nước ngoài quan tâm. Không chỉ về mặt lý luận, thực trạng quản trị rủi ro, các nhà nghiên cứu còn quan tâm đến việc áp dụng các công nghệ mới vào quản trị rủi ro trong ngân hàng. Philipp Harle, Andras Havas và Hamid Samandari (2016), đã nghiên cứu về tương lai của quản trị rủi ro trong ngân hàng. Bài viêt chỉ ra rằng QTRR trong ngân hàng đang từng bước thay đổi qua vài thập niên vừa qua nhờ những thay đổi trong chính sách từ cuộc khủng hoảng tài chính thế giới. Các tác giả đã nêu ra rằng không ai có thể đoán trước được tương lai sẽ có những cuộc khủng hoảng như nào nhưng sẽ có những xu thế để mà việc quản trị rủi ro bám theo. Sáu xu thế sẽ ảnh hưởng đến quản trị rủi ro trong ngân hàng đã được các tác giả chỉ ra bao gồm: quy định của nhà nước, kỳ vọng của khách hàng, sự phát triển của công nghệ, những rủi ro mới phát sinh, sự loại bỏ những thành kiến trong ngân hàng và áp lực của việc giảm thiểu chi phí. Thirupathi Kanchu, M. Manoj Kumar (2013) đã thực hiện một nghiên cứu thực nghiệm về quản trị rủi ro trong ngân hàng. Các tác giả đã chỉ ra các lý luận về rủi ro, các loại rủi ro trong ngân hàng và khẳng định rủi ro là phần không thể thiếu trong việc hoàn thành mục tiêu và thành công của một tổ chức, đồng thời đưa ra quá trình quản trị rủi ro thông thường của một ngân hàng. Ngoài ra, bài viết cũng đưa ra và phân tích các phương pháp quản trị rủi ro thường dùng. Dựa vào đó, các tác giả khẳng
5 định các ngân hàng nên chấp nhận rủi ro một cách có dự tính hơn, lường trước các thay đổi bất lợi và phòng ngừa rủi ro cho phù hợp để biến nó thành một nguồn lợi thế cạnh tranh và quản lý hiệu quả cho ngân hàng. Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ trong quản trị rủi ro ngân hàng, Plamen Dzhaparov (2020) đã nghiên cứu việc sử dụng trí tuệ nhân tạo và công nghệ chuỗi Blockchain. Tác giả đã chỉ ra những lĩnh vực ngân hàng được kỳ vọng rằng ứng dụng công nghệ Blockchain sẽ có thể giúp giải quyết, trong đó kỳ vọng đối với quản trị rủi ro là đứng hàng đầu trong số các kỳ vọng đó, đặc biệt nhất là giảm thiểu rủi ro việc rửa tiền qua ngân hàng và tài trợ khủng bố. Đồng thời, bài viết còn khẳng định được những tác dụng mà công nghệ Blockchain có thể mang lại cho ngân hàng. Mặt khác, qua những nghiên cứu của tác giả, trí tuệ nhân tạo được các NHTM quan tâm bởi khả năng tối ưu hóa QTRR, từ đó bài viết nêu ra được những điểm mạnh của trí tuệ nhân tạo trong quản trị rủi ro ngân hàng. Tuy việc ứng dụng hai công nghệ này đem đến nhiều lợi ích cho công tác quản trị rủi ro của các ngân hàng, tác giả khẳng định rằng để tối ưu hóa hai công nghệ này, ngân hàng không phải chỉ cần trang bị bản thân với hệ thống công nghệ, kỹ thuật viên tốt mà còn cần đặt nó làm trung tâm của các chính sách, kế hoạch quản trị rủi ro. Một nghiên cứu khác về trí tuệ nhân tạo trong quản trị rủi ro, Martin Leo, Suneel Sharma và K. Maddulety (2019) đã làm một tổng quan về Học máy (machine learning) trong quản trị rủi ro. Các tác giả đã chỉ ra rằng đã có sự tăng trưởng của việc ứng dụng Học máy trong các ứng dụng kinh doanh với nhiều giải pháp đã được thực hiện và ngày càng nhiều giải pháp được tìm hiểu hơn. Đồng thời kể từ các cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu, QTRR trong ngân hàng đã được quan tâm nhiều hơn, và có nhiều quan tâm hơn đến việc làm thế nào để nhận dạng, đo lường, báo cáo và quản lý rủi ro. Các tác giả đã tìm hiểu về rất nhiều bài nghiên cứu về việc ứng dụng Học máy trong quản trị rủi ro và chỉ ra rằng Học máy đã được ứng dụng trong việc quản trị các loại rủi ro của ngân hàng tuy nhiên nó chưa mang lại kết quả tương xứng với sự quan tâm của mọi người về Học máy và QTRR. Bài viết đã chỉ ra còn rất nhiều mảng, lĩnh vực của QTRR trong NHTM mà có thể đạt được lợi ích lớn từ việc ứng dụng Học máy trong các lĩnh vực này.
6 Nhìn chung, các công trình nghiên cứu cả trong và ngoài nước đã có những đóng góp quan trọng trong việc phát triển và cải thiện hệ thống QTRR trong các NHTM, định hướng để xây dựng hệ thống QTRR trong tương lai. Đồng thời, chỉ ra một vài lợi ích và khoảng trống có thể lấp của việc ứng dụng công nghệ trong hoạt động ngân hàng, hoạt động QTRR của ngân hàng. Tuy nhiên chưa có đề tài nào nghiên cứu cụ thể về tình hình, thực trạng quy định quản trị rủi ro phi tín dụng, quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam trong thời điểm hiện tại. Trên cơ sở các kiến thức đã được tiếp thu trong quá trình học tập, các thông tin tham khảo tại các bài viết, nghiên cứu, đồng thời tìm hiểu về hệ thống quy định của NHNN, luận văn sẽ làm rõ, đánh giá thực trạng hiện nay trong quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng của Agribank, sau đó đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện vấn đề này. 3. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu chung của luận văn là tìm hiểu về một số loại rủi ro phi tín dụng quan trọng trong hoạt động của ngân hàng, việc quản trị các loại rủi ro này và quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong công tác QTRR phi tín dụng trong NHTM. Mục tiêu cụ thể của luận văn là đánh giá về thực trạng về rủi ro và quản trị rủi ro phi tín dụng tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam, thực trạng quy trình áp dụng công nghệ thông tin và các kỹ thuật hiện đại trong việc quản trị rủi ro, đồng thời đánh giá các thuận lợi, khó khăn của Agribank trong việc hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Về đối tượng nghiên cứu, luận văn tập trung nghiên cứu về thực trạng rủi ro phi tín dụng, quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank và quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng của Agribank. Phạm vi nghiên cứu của luận văn tập trung vào các quy định, quy trình nội bộ của Agribank và các quy định của NHNN.
7 5. Phương pháp nghiên cứu Để phù hợp với đề tài của luận văn, phương pháp phân tích, đánh giá về các rủi ro phi tín dụng, các quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào quản trị rủi ro phi tín dụng của Agribank đã được sử dụng để nghiên cứu. Nghiên cứu sử dụng các thông tin từ các Báo cáo thường niên của Agribank, các báo cáo và quy định, quy trình nội bộ được Agribank ban hành liên quan đến QTRR phi tín dụng và báo cáo rủi ro của Agribank. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn sẽ đi sâu nghiên cứu để trả lời cho những câu hỏi:  Rủi ro phi tín dụng của Agribank hiện tại như thế nào? Việc quản trị rủi ro phi tín dụng của Agribank hiện tại thế nào?  Quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro phi tín dụng của Agribank hiện tại như thế nào? 7. Bố cục luận văn Luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Lý luận cơ bản về Quản trị rủi ro phi tín dụng tại ngân hàng và quy trình áp dụng Công nghệ thông tin trong Quản trị rủi ro phi tín dụng tại các NHTM. Chương 2: Thực trạng quy trình áp dụng công nghệ thông tin vào Quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank. Chương 3: Giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình áp dụng công nghệ thông tin trong quản trị rủi ro phi tín dụng tại Agribank.
8 CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO PHI TÍN DỤNG VÀ QUY TRÌNH ÁP DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO PHI TÍN DỤNG TRONG CÁC NHTM 1.1. Rủi ro phi tín dụng trong NHTM 1.1.1. Rủi ro phi tín dụng trong NHTM * Khái niệm phi tín dụng Hoạt động phi tín dụng của ngân hàng có thể được hiểu theo nhiều cách và cũng chưa có một định nghĩa chính thức và chung nhất cho hoạt động này. Thông thường, phi tín dụng thường được hiểu theo hai cách chủ yếu sau đây. Thứ nhất, đối với các khách hàng và các hoạt động kinh doanh thường ngày của NHTM, phi tín dụng là các dịch vụ ngân hàng cung cấp cho khách hàng nhằm đáp ứng các nhu cầu về tài chính, tiền tệ của khách hàng. Các dịch vụ này trực tiếp hoặc gián tiếp sẽ đem lại cho ngân hàng thu nhập bằng các khoản phí xác định thu từ khách hàng, không bao gồm các dịch vụ tín dụng. Các dịch vụ phi tín dụng của NHTM có thể phát sinh đồng thời với các hoạt động tín dụng nhằm đáp ứng nhu cầu gửi và vay tiền của khác hàng, đồng thời cũng có thể tồn tại độc lập với hoạt động tín dụng như: thanh toán, chuyển tiền, kinh doanh ngoại tệ … Theo cách hiểu thứ hai thì phi tín dụng là tất cả các hoạt động của ngân hàng mà không phải là hoạt động tín dụng, cho vay. Tức là các nghiệp vụ hoạt động của ngân hàng như huy động vốn, thanh toán, kiều hối, hạch toán kế toán, quản trị điều hành… đều là các hoạt động nghiệp vụ phi tín dụng. Cách hiểu này thường được hiểu tại trong nội bộ ngân hàng, đặc biệt là các bộ phận quản trị, điều hành, kiểm soát và quản lý rủi ro. Trong bài viết này, cách hiểu thứ hai sẽ được áp dụng để phân tích và đi sâu tìm hiểu. Như vậy, rủi ro phi tín dụng là khả năng xảy ra những tổn thất không mong muốn cho ngân hàng khi ngân hàng thực hiện các hoạt động kinh doanh, vận hành
9 của mình mà những hoạt động đó không phải là việc ngân hàng cho vay, cấp tín dụng cho khách hàng. Theo thông tư số 13/2018/TT-NHNN của NHNN quy định về hệ thống kiểm soát nội bộ của NHTM thì có 04 loại rủi ro phi tín dụng trọng yếu cần kiểm soát như sau: rủi ro hoạt động, rủi ro thị trường, rủi ro lãi suất trên sổ ngân hàng và rủi ro thanh khoản. Những loại rủi ro phi tín dụng trọng yếu trên sẽ là mục tiêu chính để tìm hiểu, nghiên cứu trong bài viết này. 1.1.2. Các loại rủi ro phi tín dụng trọng yếu trong NHTM 1.1.2.1. Rủi ro hoạt động * Khái niệm rủi ro hoạt động Theo Ủy ban Basel về giám sát ngân hàng, rủi ro hoạt động là “rủi ro gây ra tổn thất do các nguyên nhân như con người, sự không đầy đủ hoặc vận hành không tốt các quy trình hệ thống; các sự kiện khách quan bên ngoài”. Theo thông tư số 40, rủi ro hoạt động được định nghĩa là “rủi ro do các quy trình nội bộ quy định không đầy đủ hoặc có sai sót, do yếu tố con người, do các lỗi, sự cố của hệ thống hoặc do các yếu tố bên ngoài làm tổn thất về tài chính, tác động tiêu cực phi tài chính đối với ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài (bao gồm rủi ro pháp lý)”. Theo thông tư, rủi ro hoạt động không bao gồm:  Rủi ro danh tiếng: là rủi ro xảy ra cho ngân hàng khi các khách hàng, đối tác, nhà đầu tư, cổ đông hoặc công chúng có phản ứng tiêu cực về uy tín của NHTM.  Rủi ro chiến lược: rủi ro do NHTM có hoặc không có chiến lược, chính sách ứng phó kịp thời trước các thay đổi của môi trường kinh doanh, từ đó làm giảm khả năng đạt được kế hoạch, mục tiêu lợi nhuận của NHTM. Như vậy, rủi ro hoạt động là rủi ro xảy ra bởi yếu tố bên trong như các quy trình nội bộ yếu kém, do yếu tố con, yếu tố hệ thống và các yếu tố bên ngoài gây tác động trái chiều đối với doanh nghiệp, ngân hàng. Rủi ro hoạt động không bao gồm rủi ro danh tiếng và chiến lược.
10 * Đặc điểm của rủi ro hoạt động Qua định nghĩa về rủi ro hoạt động, có thể thấy được rủi ro hoạt động có các đặc điểm:  Rủi ro hoạt động có thể liên quan đến toàn bộ các bộ phận của ngân hàng. Chẳng hạn nếu hệ thống máy tính bị tạm treo hay xảy ra sự cố mất điện không khắc phục được thì toàn bộ hoạt động của ngân hàng sẽ bị ngưng trệ. Hay khi xảy ra thiên tai, hỏa hoạn làm hỏng cơ sở vật chất, giấy tờ của ngân hàng sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động bình thường của ngân hàng.  Nguyên nhân chủ yếu nhất gây ra rủi ro hoạt động là từ nguyên nhân con người với một số hoạt động như: lừa đảo, biển thủ, giả mạo chữ ký, giấy tờ, cố ý làm trái, lách qua các quy định của ngân hàng, pháp luật. 1.1.2.2. Rủi ro thị trường trong NHTM * Khái niệm rủi ro thị trường Theo quy định cua Basel II thì “rủi ro thị trường phát sinh từ những thay đổi bất lợi về giá trị của các trạng thái hoặc các danh mục tài sản do những thay đổi trong giá cả thị trường, lãi suất hay tỷ giá”. Khoản 1 Điều 1 Thông tư số 40 có quy định “Rủi ro thị trường là rủi ro do biến động bất lợi của lãi suất, tỷ giá, giá vàng, giá chứng khoản và giá hàng hóa trên thị trường”. Cũng theo thông tư, rủi ro thị trường bao gồm:  Rủi ro lãi suất: rủi ro gây ra do những biến động bất lợi của lãi suất trên thị trường tài chính đối với giá trị của công cụ tài chính có lãi suất, giấy tờ có giá, sản phẩm phái sinh lãi suất trên sổ kinh doanh của NHTM.  Rủi ro ngoại hối: là rủi ro xảy ra khi có biến động bất lợi của tỷ giá, giá vàng trên thị trường khi NHTM có trạng thái ngoại tệ, trạng thái vàng.  Rủi ro cổ phiếu: rủi ro xảy ra khi giá cổ phiếu trên thị trường có biến động bất lợi đối với giá trị của cổ phiếu, giá trị chứng khoán phái sinh mà NHTM đang nắm giữ trên sổ kinh doanh.
11  Rủi ro giá hàng hóa: rủi ro gây ra do những biến động bất lợi của giá hàng hóa trên thị trường đối với giá trị của sản phẩm phái sinh hàng hóa, giá trị của sản phẩm trong giao dịch ngay chịu rủi ro giá hàng hóa của NHTM. Như vậy, rủi ro thị trường là rủi ro bị ảnh hưởng, tác động bởi các yếu tố bên ngoài ngân hàng, ảnh hưởng trực tiếp tới ngân hàng khi có sự biến động mạnh về lãi suất, tỷ giá trên thị trường tài chính. * Đặc điểm của rủi ro thị trường Rủi ro thị trường có những đặc điểm sau:  Là loại rủi ro được yêu cầu trong trụ cột thứ nhất (yêu cầu vốn tối thiểu) của Basel II cùng với rủi ro tín dụng và rủi ro hoạt động.  Vì rủi ro thị trường gây ra do sự biến động của lãi suất và giá trị hàng hóa lưu thông trên thị trường cho nên tác động của nó không chỉ đối với mỗi ngân hàng mà còn gây tác động đến hiệu suất hoạt động của toàn bộ thị trường.  Rủi ro thị trường không thể phòng ngừa bằng đa dạng hóa sản phẩm. 1.1.2.3. Rủi ro lãi suất trên sổ ngân hàng trong NHTM * Khái niệm rủi ro lãi suất trên sổ ngân hàng Rủi ro lãi suất trên sổ ngân hàng được quy định tại Thông tư số 40 là “rủi ro do biến động bất lợi của lãi suất đối với thu nhập, giá trị tài sản, giá trị nợ phải trả và giá trị cam kết ngoại bảng của ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, phát sinh do:  Chênh lệch thời điểm ấn định mức lãi suất mới hoặc kỳ xác định lại lãi suất;  Thay đổi mối quan hệ giữa các mức lãi suất của các công cụ tài chính khác nhau nhưng có cùng thời điểm đáo hạn;  Thay đổi mối quan hệ giữa các mức lãi suất ở các kỳ hạn khác nhau;  Tác động từ các sản phẩm quyền chọn lãi suất, các sản phẩm có yếu tố quyền chọn lãi suất.”
12 1.1.2.4. Rủi ro thanh khoản trong NHTM * Khái niệm rủi ro thanh khoản: Thanh khoản trong ngân hàng là khả năng ngân hàng sử dụng các nguồn vốn hoặc tài sản có tính quy đổi cao, có thể dùng để đáp ứng kịp thời các nhu cầu chi trả với mức phí hợp lý ngay khi nhu cầu chi trả của ngân hàng phát sinh. Hay nói cách khác, thanh khoản trong NHTM là khả năng đáp ứng kịp thời các nghĩa vụ tài chính của ngân hàng khi chúng đến hạn với mức chi phí hợp lý. Theo thông tư 13, rủi ro thanh khoản được định nghĩa là “rủi ro do:  Ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài không có khả năng thực hiện các nghĩa vụ trả nợ khi đến hạn; hoặc  Ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài có khả năng thực hiện nghĩa vụ trả nợ khi đến hạn nhưng phải chi trả chi phí cao hơn mực chi phí bình quân của trị trường theo quy định nội bộ của ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.” Như vậy rủi ro thanh khoản trong NHTM là rủi ro phát sinh khi ngân hàng thiếu khả năng chi trả tại một thời điểm nào đó hoặc không chuyển đổi kịp thời các loại tài sản đang có ra tiền hoặc phải huy động các nguồn vốn với chi phí cao để đáp ứng nhu cầu thanh toán của mình. Rủi ro thanh khoản là một trong những loại rủi ro trọng yếu nhất của NHTM, là nguyên nhân trực tiếp có thể dẫn đến khủng hoảng thanh khoản trong ngân hàng. Mặc dù ngân hàng đang có hoạt động tài chính, kinh doanh tốt, tài chính bảo đảm nhưng bất kỳ một yếu tố nào cũng có thể tác động đến việc thanh khoản của ngân hàng, làm ngân hàng sụp đổ. Tuy nhiên, rủi ro thanh khoản lại thường không phải là nguyên nhân chính và ban đầu dẫn đến sự sụp đổ của ngân hàng mà thường là kết quả của sự sụp đổ đó. Ví dụ cho việc này là vụ sụp đổ của ngân hàng Washington Mutual. Washington Mutual từng là ngân hàng lớn thứ sáu của nước Mỹ, sở hữu Washington Mutual Saving Bank (tổ chức cho vay và tiết kiệm hàng đầu quốc gia). Sự sụp đổ của Washington Mutual bắt đầu từ cuộc khủng hoảng kinh tế trăm năm mới có một lần tại thị trường tín dụng và bất động sản. Thiệt hại kéo dài khiến ngân hàng đã phải