Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang

Chia sẻ: Tomjerry001 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 18
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đánh giá đúng thực trạng tình hình quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện Việt Yên, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện Việt Yên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ -------------------------------- CAO BÁ BÌNH QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN VIỆT YÊN, TỈNH BẮC GIANG LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - Năm 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------- CAO BÁ BÌNH QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƢỚC TẠI HUYỆN VIỆT YÊN, TỈNH BẮC GIANG Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: XÁC NHẬN CỦA XÁC NHẬN CỦA CHỦ TỊCH HĐ CÁN BỘ HƢỚNG DẪN CHẤM LUẬN VĂN PGS.TS Nguyễn Văn Hiệu TS Lê Trung Thành Hà Nội – 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: Cao Bá Bình. Sinh ngày: 04 tháng 01 năm 1989. Quê quán: Thành phố Bắc Giang, Tỉnh Bắc Giang. Là học viên cao học khóa 23 của trƣờng Đại học kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội; khoa Tài chính ngân hàng. Mã số: 60 34 02 01. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và trích dẫn trong Luận văn là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu của Luận văn không trùng với các công trình khoa học khác đã công bố. Tác giả Cao Bá Bình.
LỜI CẢM ƠN Luận văn này đƣợc thực hiện tại trƣờng Đại học kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội. Tôi xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Nguyễn Văn Hiệu đã trực tiếp tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Tôi xin cảm ơn Ban lãnh đạo trƣờng Đại học kinh tế, khoa Tài chính ngân hàng và Sau Đại học đã giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình nghiên cứu, tạo mọi điều kiện thuận lợi về mặt thủ tục cho hoạt động nghiên cứu của tôi. Tôi xin cảm ơn Thủ trƣởng cơ quan đoàn thể, ban ngành, UBND huyện Việt Yên cùng tập thể các đồng chí ở Tổ ngân sách phòng Tài chính-kế hoạch huyện đã luôn động viên và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới toàn thể gia đình, bạn bè đã luôn khích lệ tinh thần để tôi có đủ nghị lực hoàn thành luận văn này. Tác giả. Cao Bá Bình.
MỤC LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. i DANH MỤC BẢNG ....................................................................................... ii MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 1. Tình cấp thiết của đề tài ........................................................................ 1 2. Câu hỏi nghiên cứu: .............................................................................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu:....................................................... 3 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 3 5. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 4 6. Kết cấu nội dung của luận văn .............................................................. 4 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP HUYỆN ....... 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu........................................................................... 5 1.2. Lý luận chung về quản lý chi NSNN. ................................................... 9 1.2.1. Ngân sách nhà nƣớc. ............................................................................. 9 1.2.2. Quản lý NSNN. ................................................................................... 16 1.3. Quản lý chi thƣờng xuyên NSNN cấp huyện. .................................... 20 1.3.1. Chi thƣờng xuyên ngân sách cấp huyện. ............................................ 20 1.3.2. Quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách cấp huyện ................................ 23 1.4. Một số kinh nghiệm về quản lý chi thƣờng xuyên. ............................ 34 1.4.1. Kinh nghiệm quản lý chi thƣờng xuyên của một số địa phƣơng. ....... 34 1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang................ 36 CHƢƠNG 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................... 39 2.1. Phƣơng pháp luận ............................................................................... 39 2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin. ......................................................... 39 2.3. Phƣơng pháp xử lý thông tin ............................................................... 40 2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu .............................................................. 41 CHƢƠNG 3: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN TẠI HUYỆN VIỆT YÊN, HUYỆN BẮC GIANG ........... 42 3.1. Khái quát chung về huyện Việt Yên ................................................... 42 3.1.1. Đặc điểm địa lý hành chính và điều kiện tự nhiên.............................. 42 3.1.2. Đặc điểm tình hình kinh tế - xã hội..................................................... 43 3.2. Thực trạng công tác chi thƣờng xuyên NSNN tại huyện Việt Yên. ..... 45 3.2.1. Tình hình chi thƣờng xuyên NSNN huyện Việt Yên ......................... 45
3.2.2. Công tác lập dự toán chi thƣờng xuyên. ............................................. 51 3.2.3. Công tác chấp hành dự toán chi thƣờng xuyên. .................................. 54 3.2.4. Công tác kế toán và quyết toán chi thƣờng xuyên .............................. 67 3.2.5. Thanh tra, kiểm tra công tác quản lý chi thƣờng xuyên ..................... 70 3.3. Đánh giá công tác quản lý chi thƣờng xuyên...................................... 72 3.3.1. Ƣu điểm............................................................................................... 72 3.3.2. Hạn chế................................................................................................ 73 3.3.3. Nguyên nhân của các nhƣợc điểm. ..................................................... 78 CHƢƠNG 4: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH HUYỆN VIỆT YÊN, TỈNH BẮC GIANG ............................................................................ 83 4.1. Phƣơng hƣớng và mục tiêu đặt ra đối với hoàn thiện quản lý chi thƣờng xuyên NSNN tại Huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. ......................... 83 4.1.1. Định hƣớng phát triển kinh tế - xã hội của huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang đến năm 2020 ..................................................................................... 83 4.1.2. Mục tiêu hoàn thiện quản lý thƣờng xuyên NSNN huyện Việt Yên ....... 85 4.2. Giải pháp hoàn thiên công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách tại huyện Việt Yên, huyện Bắc Giang................................................................ 86 4.2.1. Hoàn thiện công tác lập dự toán chi thƣờng xuyên ............................ 86 4.2.2. Hoàn thiện công tác chấp hành dự toán chi thƣờng xuyên. ................ 87 4.2.3. Hoàn thiện công tác quyết toán dự toán chi thƣờng xuyên. ............... 88 4.2.4. Tăng cƣờng thanh tra, giám sát công tác quản lý chi thƣờng xuyên NSNN cấp huyện.……………………………………………………………89 4.2.5. Đa dạng hóa nguồn lực tài chính hoạt động chi thƣờng xuyên. ......... 90 4.2.6. Nâng cao hiệu quả các khoản chi sự nghiệp. ...................................... 91 4.2.7. Thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí, chống tham nhũng và thực hiện công khai tài chính nhà nƣớc. ....................................................................... 98 4.2.8. Một số giải pháp khác. ........................................................................ 98 Kết luận………………………………………………………….………..101 Danh mục tài liệu tham khảo ...................................................................... 103
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CNH-HĐN Công nghiệp hóa hiện đại hóa 2 HĐND Hội đồng nhân dân 3 KBNN Kho bạc Nhà nƣớc 4 KH-CN Khoa học công nghệ 5 NSNN Ngân sách nhà nƣớc 6 UBND Ủy ban nhân dân 7 XHCN Xã hội chủ nghĩa i
DANH MỤC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang Thu - Chi NSNN huyện Việt Yên (Giai đoạn 1 Bảng 3.1 47 2013 – 2015) Tổng hợp các khoản chi NSNN tại Huyện Việt 2 Bảng 3.2 48 Yên (Giai đoạn 2013 - 2015) Cơ cấu chi NSNN theo phân cấp tại Huyện 3 Bảng 3.3 50 Việt Yên (Giai đoạn 2010-2012) Cơ cấu chi thƣờng xuyên NSNN huyện Việt 4 Bảng 3.4 51 Yên (Giai đoạn 2013 - 2015) Tổng hợp chi thƣờng xuyên NS huyện Việt 5 Bảng 3.5 56 Yên (Giai đoạn 2013 – 2015) Tổng hợp chi thƣờng xuyên NS huyện Việt 6 Bảng 3.6 57 Yên (Giai đoạn 2013 – 2015) Tình hình chi sự nghiệp kinh tế Việt Yên 7 Bảng 3.7 62 (Giai đoạn 2013 - 2015) Chi quản lý hành chính, Đảng, đoàn thể 8 Bảng 3.8 66 (Giai đoạn 2013 – 2015) ii
MỞ ĐẦU 1. Tình cấp thiết của đề tài Bất cứ một quốc gia, một nhà nƣớc nào, ở trong bất kỳ giai đoạn lịch sử nào, muốn tồn tài và phát triển đều cần phải có một nguồn lực tài chính đủ để duy trì sự hoạt động của bộ máy nhà nƣớc và thực hiện các nhiệm vụ chi tiêu của quốc gia đó. Trong lịch sử nhân loại, NSNN đã ra đời và tồn tại với tƣ cách là một phạm trù kinh tế khách quan. Trong hệ thống tài chính, NSNN luôn là khâu chủ đạo, đóng vai trò hết sức quan trọng trong toàn bộ tất cả các hoạt động kinh tế, chính trị, đối ngoại, anh ninh, quốc phòng…của một quốc gia; chi NSNN có vai trò đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc và ngƣợc lại, kinh tế phát triển sẽ mang lại nguồn thu cho NSNN. Tuy nhiên, do nguồn lực là hữu hạn nên nhà nƣớc cần phải sử dụng nguồn lực tài chính sao cho hiệu quả nhất luôn là vấn đề đƣợc đặt ra với tất cả các quốc gia. Trong hoàn cảnh hiện nay, khi cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới kéo dài chƣa có dấu hiệu hồi phục, gây tác động tiêu cực đến nền kinh tế của hầu hết các quốc gia, trong đó có Việt Nam mà biểu hiện của nó là lạm phát tăng cao, giá cả leo thang, thu ngân sách bị hạn chế, bội chi ngân sách lớn… trong khi đó nhu cầu về nguồn lực tài chính để đáp ứng các nhiệm vụ chi thƣờng xuyên của NSNN vẫn đòi hỏi ngày càng nhiều. Chính vì thế việc quản lý chặt chẽ các khoản chi nhằm đảm bảo tiết kiệm và hiệu quả là vô cùng quan trọng. Nhiệm vụ chủ yếu của chi thƣờng xuyên NSNN là nhằm đáp ứng các nhu cầu chi gắn liền với việc thực hiện các nhiệm vụ thƣờng xuyên của nhà nƣớc về quản lý kinh tế - xã hội, đảm bảo duy trì hoạt động của cơ quan Đảng, Nhà nƣớc, an ninh, quốc phòng, các hoạt động sự nghiệp y tế, giáo dục, văn hoá, xã hội, kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội... nhằm thúc đẩy sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nƣớc. Do đó, chi thƣờng xuyên chiếm tỷ trọng đáng kể trong tổng chi NSNN. Cùng với quá trình phát triển kinh tế - xã hội, các nhu cầu thƣờng xuyên cũng ngày càng gia tăng, về cả nội dung cũng nhƣ quy mô chi tiêu. 1
Trong những năm qua, mặc dù Chính phủ đã có nhiều nỗ lực trong việc thực thi các chính sách chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí thất thoát trong sử dụng ngân sách và nâng cao hiệu lực quản lý chi thƣờng xuyên. Song, thực tế cho thấy, tình trạng sử dụng kinh phí chi thƣờng xuyên không đúng mục đích, chế độ, gây lãng phí, thất thoát vẫn xảy ở nhiều địa phƣơng, đơn vị. Thực tế đó cho thấy cơ chế quản lý chi thƣờng xuyên NSNN nói chung và của từng địa phƣơng nói riêng vẫn chƣa thật sự hiệu quả. Việt Yên là một huyện đồng bằng, nằm ở phía tây nam tỉnh Bắc Giang, cách thành phố Bắc Giang khoảng 10km, diện tích tự nhiên 17.135 ha, dân số toàn huyện có khoảng 17,3 vạn ngƣời, gồm 18 xã, thị trấn. Trong những năm qua, nhờ thực hiện tốt định hƣớng phát triển kinh tế xã hội, huyện Việt Yên đã đạt đƣợc nhiều thành tựu quan trọng. Tốc độ phát triển kinh tế các năm rất đáng lạc quan, công tác quản lý ngân sách có sự chuyển biến tích cực. Nhƣng thực tế tại huyện Việt Yên, công tác quản lý NSNN vẫn còn tồn tại nhiều bất cập cần khắc phục và hoàn thiện đặc biệt là trong công tác quản lý chi. Là một huyện có tốc độ phát triển kinh tế cao, nhu cầu chi cho hoạt động chi thƣờng xuyên phục vụ cho sự phát triển kinh tế xã hội cũng là rất lớn và có ý vô cùng quan trọng và ảnh hƣởng rất lớn đối với sự phát triển kinh tế xã hội và đời sống nhân dân trên địa bàn huyện nói riêng cũng nhƣ tổng thể phát triển kinh tế xã hội của toàn tỉnh nói chung. Từ thực tế đó, khắc phục hạn chế và hoàn thiện công tác quản lý chi thƣờng xuyên là nhiệm vụ cấp bách đang đƣợc đặt ra. Vì thế đề tài: “Quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang” đƣợc tôi lựa chọn. 2. Câu hỏi nghiên cứu: Luận văn hƣớng tới trả lời một số vấn để nhƣ sau: - Quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách cấp huyện ở nƣớc ta hiện nay có những đặc trƣng gì, những nhân tố nào ảnh hƣởng đến công tác quản lý chi thƣờng xuyên nói chung và quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách cấp hyện nói 2
riêng. - Công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách huyện Việt Yên thời gian vừa qua có kết quả thế nào? Có những ƣu điểm, nhƣợc điểm gì và nguyên nhân của thực trạng đó ra sao? - Cần làm gì để hoàn thiện công tác quản lý chi ngân sách tại huyện Việt Yên? 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu: + Mục tiêu nghiên cứu: Đánh giá đúng thực trạng tình hình quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách huyện Việt Yên, từ đó đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách huyện Việt Yên. + Nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa những vấn đề về lý luận cơ bản về NSNN, đặc biệt là NSNN cấp huyện và công tác chi thƣờng xuyên NSNN cấp huyện. - Phân tích thực trạng công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách huyện Việt Yên thời gian qua, từ đó đánh giá các kết quả đạt đƣợc cũng nhƣ những hạn chế tồn tại và tìm ra nguyên nhân. - Đề xuất phƣơng hƣớng, giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách cho huyện Việt Yên. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu + Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách huyện Việt Yên. + Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi không gian: Huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang - Phạm vi thời gian: Số liệu điều tra thực trạng về công tác chi thƣờng xuyên ngân sách huyện Việt Yên giai đoạn 2013 – 2015 - Phạm vi nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách huyện Việt Yên. 3
5. Phƣơng pháp nghiên cứu Phƣơng pháp luận nghiên cứu đƣợc sử dụng xuyên suốt trong đề tài là phƣơng pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Nguồn số liệu: Trực tiếp thu thập cơ quan tài chính địa phƣơng. Một số khác từ các báo cáo quyết toán ngân sách trình HĐND huyện, 2013, 2014 và 2015 Xử lý số liệu: Đồng thời sử dụng phối hợp các phƣơng pháp, phân tích tổng hợp, thống kê; phƣơng pháp so sánh để phân tích, đối chiếu… Phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể: Từ các thông tin số liệu đã qua xử lý, trải qua phân tích, so sánh dữ liệu, số liệu và tình hình thực tế để khái quát thành những luận điểm có căn cứ và lý luận thực tiễn so sánh dựa trên lý thuyết quản lý nhà nƣớc về quản lý kinh tế, kinh tế học vĩ mô, vi mô, lý thuyết tài chính - tiền tệ... Bên cạnh đó, luận văn còn kế thừa các nghiên cứu đã có và vận dụng kết quả nghiên cứu của các công trình nghiên cứu đó để làm rõ hơn các cơ sở khoa học và thực tiễn của đề tài. 6. Kết cấu nội dung của luận văn + Luận văn chia thành bốn chương cụ thể như sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu, cơ sở lý luận về quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp huyện. Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Thực trạng công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách cấp tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Chương 4: Phương hướng và các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. CHƢƠNG 1: 4
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU, CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHI THƢỜNG XUYÊN NSNN CẤP HUYỆN 1.1. Tổng quan nghiên cứu. NSNN là một phạm trù kinh tế tồn tại lâu đời và có vai trò đặc biệt quan trọng đối với nền kinh tế quốc gia trong bất cứ thời đại, giai đoạn, hoàn cảnh lịch sử nào. Vì thế, quản lý NSNN là một chủ đề tuy không mới nhƣng luôn mang tính thời sự và dành đƣợc sự quan tâm đặc biệt nhất. Thời gian gần đây, nhiều các quốc gia trên thế giới đang phải đau đầu đối vặt với vấn nạn nợ công thì vấn đề về quản lý NSNN mà đặc biệt là chi tiêu công lại càng đƣợc quan tâm nhiều hơn nữa. Hiện nay, trên thế giới cũng nhƣ ở nƣớc ta đã có rất nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến vấn đề quản lý NSNN và riêng cho quản lý NSNN theo nhiều cách tiếp cận, đối tƣợng nghiên cứu, phân cấp ngân sách…. Có thể kể đến một số công trình đã đƣợc công bố sau: - “Hoàn thiện quản lý chi NSNN tỉnh Hà Tĩnh” của tác giả Bùi Thị Quỳnh Thơ năm 2013, luận án tiến sỹ, Học viện Tài Chính. Luận án của tác giả đã hệ thống hóa về lý luận chi NSNN khá toàn diện, từ những lý luận đó đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN tại tỉnh Hà Tĩnh và đề xuất ra các giải pháp hoàn thiện quản lý chi nhân sách nhà nƣớc tỉnh Hà Tĩnh, nhƣ: áp dụng qui trình lập dự toán và phân bổ trên cơ sở khuôn khổ chi tiêu trung hạn hƣớng theo kết quả đầu ra, lựa chọn danh mục và thứ tự ƣu tiên các sản phẩm đầu ra…. - “Hoàn thiện quản lý chi ngân sách địa phương tại một số tỉnh ven biển Miền Trung của tác giả Hồ Quốc Khánh (2012), luận văn thác sỹ tài chính – ngân hàng, Đại học Đà Nẵng. Phân tích thực trạng quản lý chi ngân sách địa phƣơng tại các tỉnh vùng ven biển Nam Trung Bộ, đánh giá những kết quả đã đạt đƣợc, hạn chế và nguyên nhân của hạn chế, nhƣ: Phƣơng pháp quản lý mang tính thủ công, trình độ năng lực của cán bộ quản lý chƣa đồng đều… mà nguyên nhân là do hệ thống thông tin, cơ sở hạ tầng, chính sách pháp luật chƣa theo kịp tình hình thực tế… từ đó đƣa ra các biện pháp nhằm hoàn thiện công 5
tác quản lý chi ngân sách đối với một số tỉnh ven biển Miền Trung, nhƣ: Hoàn thiện hệ thống thông tin, phƣơng tiện quản lý, nâng cao chất lƣợng thanh tra giám sát, hoàn thiện tổ chức bộ máy quản lý, nâng cao trình độ cán bộ…. - “Nâng cao hiệu quả quản lý chi thường xuyên NSNN tỉnh Vĩnh Phúc” của tác giả Đặng Hữu Nghĩa năm 2014, luận văn Thạc sĩ quản lý kinh tế, Đại học kinh tế và quản trị kinh doanh – Đại học Thái Nguyên. Đề tài đi vào nghiên cứu về thực trạng công tác quản lý chi thƣờng xuyên NSNN cấp tỉnh ở tỉnh Vĩnh Phúc trong thời gian từ 2009 đến 2014. Tác giả đã chỉ ra đƣợc những bất cập hiện có trong công tác quản lý chi thƣờng xuyên trên địa bàn nghiên cứu, đƣa ra những dự báo về thuận lợi cũng nhƣ khó khăn trong phát triển kinh tế thời gian tới có tác động đến công tác quản lý chi thƣờng xuyên. Từ những cảnh báo đó đƣa ra những hƣớng giải quyết và nâng cao chất lƣợng công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách cho địa phƣơng. - Nghiên cứu về môi trƣờng pháp lý trong hệ thống tài chính công ở Việt Nam, “Thực trạng và phương hướng hoàn thiện pháp luật về giám sát tài chính công ở Việt Nam” của tác giả Trần Vũ Hải & Hoàng Minh Thái đăng trên Tạp chí nghiên cứu lập pháp số 7 – 2014 phân tích về thực trạng pháp lý về giám sát tài chính khu vực công chỉ ra những bất cập, hạn chế nhƣ: Sự khác biệt về chuẩn mực kế toán công ở Việt Nam so với các tiêu chuẩn quốc tế, pháp luật hiện hành chƣa tách biệt chức năng kế toán công ra khỏi chức năng ngân quỹ đối với Kho bạc nhà nƣớc…, đồng thời đƣa ra các phƣơng hƣớng khắc phục, hoàn thiện. - Quan tâm tới hiệu quả đầu tƣ công, bài viết “Nâng cao hiệu quả đầu tư công từ NSNN” của tác giả Nguyễn Minh Phong đăng trên Tạp chí Tài chính số 5-2013 phân tính thực trạng công tác đầu tƣ công ở Việt Nam bài viết đƣa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tƣ công từ NSNN nhƣ: rà soát hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về đầu tƣ công, hoàn thiện cơ chế kiểm tra, giám sát… 6
- Đối với xu hƣớng cải cách trong quản lý tài chính công hiện nay, bài viết “Cải cách quản lý tài chính công áp dụng khuôn khổ chi tiêu trung hạn: Những thách thức với Việt Nam” của tác giả Vũ Sỹ Cƣờng, Tạp chí nghiên cứu Tài chính kế toán số 3 -2013 đi vào làm rõ một số thách thức khi áp dụng khuôn khổ chi tiêu trung hạn ở Việt Nam, nhƣ: Thách thức lợi ích cục bộ của địa phƣơng, các nhóm trong xã hội khi chi tiêu NSNN dành cho họ bị điều chỉnh để ƣu tiên cho chiến lƣợc và lợi ích chung của quốc gia. Thách thức từ khuôn khổ pháp luật và thể chế quản lý tài chính khi mà Luật NSNN đối với lập dự toán hàng năm chƣa có qui định về xây dựng kế hoạch trung hạn hay sự lồng ghép tỏng phân cấp quản lý, tính minh bạch và kỷ luật tài khóa… - Trong “Chi tiêu công và phát triển bền vững” của tác giả Bùi Đại Dũng năm 2012 đăng trên Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 28 (2012) đã đi từ tình hình thực trạng chi tiêu công và khủng hoảng nợ công trên thế giới chỉ ra mối quan hệ nguyên nhân, kết quả của khủng hoảng nợ công và bộ chi NSNN, theo đó, tác giả chỉ ra nguyên nhân sâu xa của nợ công là tình trạng chi tiêu công thiếu hiệu quả. Từ đó, tác giả đã so sánh đối chiếu với thực trạng nợ công và tình hình chi tiêu công ở Việt Nam để đƣa ra các dự báo, cảnh báo cùng những phƣơng hƣớng khắc nâng cao hiệu quả quản lý chi tiêu công ở Việt Nam. - “Xây dựng hệ thống giám sát và đánh giá chi tiêu công dựa trên kết quả ở Việt Nam” của tác giả Sử Đình Thành và Bùi Thị Mai Hoài đăng trên Tạp chí phát triển kinh tế số 258 – tháng 8/2012. Nghiên cứu đƣa ra khung lý thuyết về phát triển hệ thống giám sát và đánh giá (M&E). Qua phân tích thực trạng hệ thống M&E chi tiêu công của Việt Nam với những thay đổi về quản lý chi tiêu công và hệ thống giám sát, đánh giá, hệ thống pháp luật về chi tiêu công, các khoảng trống của hệ thống M&E chi tiêu công; tác giả đã đề ra một số lựa chọn chính sách xây dựng hệ thống M&E nhƣ: Xử lý các khoảng trống trong hệ thống M&E vận dụng các cơ chế và công cụ quản lý của khu vực tƣ 7
vào khu vực công, xây dựng lộ trình và cách thức thực hiện hệ thống M&E chi tiêu công dựa theo kết quả… - “Thách thức trong quản lý ngân sách theo kết quả đầu” ra của tác giả Hoàng Thị Thúy Nguyệt đăng trên Tạp chí nghiên cứu tài chính kế toán số 3 (68) – 2009. Tác giả chỉ ra các đặc điểm của quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra (hay còn gọi là quản lý ngân sách theo kết quả hoạt động), phân tích lợi ích của phƣơng thức quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra, tính ƣu việt của nó so với phƣơng pháp quản lý theo đầu vào và những thách thức trong quá trình chuyển hƣớng sang quản lý NSNN theo kết quả đầu ra. Ngoài ra còn rất nhiều nghiên cứu, sách tham khảo, các bài viết khác đăng tải trên các tạp chí chuyên ngành, với rất nhiều các công trình nghiên cứu có giá trị tham khảo về cả lý luận và thực tiễn nhƣ: - “Nâng cao hiệu quả quản lý NSNN Tỉnh An Giang giai đoạn 2011- 2015 và tầm nhìn đến 2020” của tác giả Tô Thiện Hiền năm 2012, luận án tiến sĩ, Đại học Ngân Hàng, Thành phố Hồ Chí Minh. - “Quản lý chi NSNN tỉnh Bắc Ninh” của tác giả Vũ Thị Thu Trang năm 2014, luận văn thạc sỹ, Đại học kinh tế - ĐHQGHN. - “Hoàn thiện công tác quản lý NSNN ở tỉnh Bình Định” của tác giả Phạn Văn Thành năm 2011, luận văn thạc sĩ, Đại học Đà Nẵng. - “Mô hình khuôn khổ chi tiêu trung hạn trong kế toán công tại một số quốc gia và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam” của tác giả Phạm Quang Huy năm 2014 đăng trên Tạp chí Phát triển và hội nhập số 19 (29) – tháng 11 – 12/2014. - “Cải cách tài chính công của Việt Nam đến năm 2020 và vai trò của hệ thống thông tin tài chính Chính phủ (GFMIS)” của Viện chiến lƣợc và chính sách tài chính – Bộ tài chính (2014). - “Kế hoạch chi tiêu trung hạn và yêu cầu đặt ra đối với xây dựng hệ thống thông tin quản lý tài chính Chính phủ” của hai tác giả Lê Thị Mai Liên 8
và Nguyễn Thị Thúy. Mặc dù trong các công trình khoa học đã đƣợc công bố, vấn đề về quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách cấp huyện đã đƣợc rất nhiều tác giả để cập và đi vào nghiên cứu. Tuy nhiên, mỗi tác giả có cách tiếp cận và nội dung nghiên cứu khác nhau, mục đích và đối tƣợng cũng nhƣ hoàn cảnh cụ thể của địa bàn nghiên cứu, thời gian nghiên cứu khác nhau, các ý kiến đánh giá và những đề xuất đƣa ra chỉ áp dụng cho từng địa phƣơng cụ thể không thể áp dụng đại trà cho toàn thể. Luận văn “Quản lý chi thường xuyên NSNN tại huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang” nghiên về thực tế công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách huyện Việt Yên với số liệu tại phòng kế hoạch – tài chính, Ủy ban nhân dân huyện Việt Yên nhằm đƣa ra nhiều đề xuất không những áp dụng đƣợc vào thực tiễn công tác quản lý chi thƣờng xuyên của NSNN cấp huyện nói chung mà đặc biệt là có thể áp dụng vào công tác quản lý chi thƣờng xuyên ngân sách cấp huyện cho riêng huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang. Đề tài không trùng lặp với các công tình nghiên cứu trƣớc đây. 1.2. Lý luận chung về quản lý chi NSNN. 1.2.1. Ngân sách nhà nước. 1.2.1.1. Khái niệm và tổ chức bộ máy NSNN.  Khái niệm NSNN. Thuật ngữ “NSNN” từ lâu nay đã đƣợc sử dụng rộng rãi trong đời sống kinh tế, xã hội của các quốc gia. Tuy nhiên, quan niệm về NSNN vẫn chƣa có sự thống nhất, các định nghĩa về NSNN đƣợc đƣa ra theo các trƣờng phái, quan điểm và lĩnh vực nghiên cứu khác nhau nhƣ: - Ngân sách nhà nƣớc là bảng liệt kê các khoản thu, chi bằng tiền trong một giai đoạn nhất định của quốc gia. - Ngân sách nhà nƣớc là bản dự trù thu chi tài chính của nhà nƣớc trong một khoảng thời gian nhất định, thƣờng là một năm. 9
- Ngân sách nhà nƣớc là quỹ tiền tệ tập trung của nhà nƣớc, là kế hoạch tài chính cơ bản của nhà nƣớc. - Ngân sách nhà nƣớc là những quan hệ kinh tế phát sinh trong quá trình nhà nƣớc huy động và sử dụng các nguồn tài chính khác nhau. Mặc dù có rất nhiều định nghĩa về NSNN, nhƣng nhìn chung có thể chia ra làm ba nhóm quan điểm về NSNN nhƣ sau: - Nhóm thứ nhất, cho rằng NSNN là một bản dự toán thu chi trong năm của Nhà nƣớc. - Nhóm thứ hai, xem NSNN là quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc. - Nhóm thứ ba, quan niệm NSNN là hệ thống các quan hệ kinh tế giữa Nhà nƣớc và xã hội phát sinh trong quá trình Nhà nƣớc huy động và phân phối các nguồn tài chính. Với quan điểm thuộc nhóm thứ nhất, các nhà kinh tế học đã đƣa ra đƣợc khái niệm chỉ ra đƣợc hình thức của ngân sách, nhƣng định nghĩa đó chƣa thể hiện đƣợc vị trí của NSNN trong nền kinh tế, hơn nữa NSNN là một quá trình liên tục, thƣờng xuyên, việc giới hạn trong phạm vi thời gian một năm chỉ có thể xem nhƣ một quá trình của ngân sách. Với quan điểm thứ hai, mặc dù định nghĩa đã cụ thể hóa đƣợc cách hiểu về NSNN và vị trí của nhà nƣớc đối với quĩ ngân sách. Tuy nhiên cách hiểu này lại chƣa chỉ ra đƣợc sự khác biệt về vai trò của NSNN so với các quĩ tiền tệ khác. Với quan niệm của nhóm thứ ba, mặc dù định nghĩa đã nêu lên NSNN chứa đựng các mỗi quan hệ kinh tế nhƣng nó lại không đƣa ra đƣợc định nghĩa về bản chất của NSNN. Ở Việt nam, luật NSNN năm 2015 (sẽ có hiệu lực kể từ 1/1/2017), tại điều 4 khoản 14 định nghĩa: “NSNN là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nƣớc đƣợc dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nƣớc có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc.” Theo định nghĩa này: Về bản chất, NSNN phản ánh các quan hệ kinh tế 10
phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nƣớc khi Nhà nƣớc tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nƣớc trên cơ sở luật định.  Tổ chức hệ thống NSNN Hệ thống NSNN bao gồm nhiều cấp ngân sách, có thể coi hệ thống NSNN là một tổng thể các cấp ngân sách có quan hệ hữu cơ với nhau trong suốt các quá trình tổ chức bộ máy, quản lý thu và chi ngân sách. Hệ thống NSNN đƣợc tổ chức phù hợp với hệ thống quản lý hành chính nhà nƣớc. Ở Việt Nam, hệ thống NSNN đƣợc phân ra làm hai cấp ngân sách là ngân sách cấp trung ƣơng và ngân sách cấp địa phƣơng. Hệ thống ngân sách đƣợc tổ chức tƣơng ứng với hệ thống hành chính vì vậy mỗi cấp ngân sách luôn gắn với một cấp chính quyền cụ thể. Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là bất cứ một cấp chính quyền nào cũng có một cấp ngân sách tƣơng ứng. Một cấp chính quyền nhà nƣớc chỉ là một cấp ngân sách khi và chỉ khi nó đáp ứng đƣợc các điều kiện sau: - Về nhiệm vụ phải đầy đủ, toàn diện; nghĩa là cấp chính quyền đó phải thực hiện đầy đủ cả các chức năng nhiệm vụ quản lý chính trị, xã hội cũng nhƣ phát triển kinh tế trên địa bàn địa phƣơng. - Về nguồn thu đƣợc phân cấp phải đáp ứng đƣợc tƣơng đối đầy đủ nhu cầu chi tiêu của bộ máy chính quyền trên địa bàn. Trên cơ sở Hiến pháp, bộ máy tổ chức chính quyền đƣợc phân thanh hai cấp: Chính quyền cấp trung ƣơng và chính quyền địa phƣơng. Theo đó, Luật tổ chức chính quyền địa phƣơng qui định: Chính quyền tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng, đƣợc gọi chung là chính quyền cấp tỉnh. Chính quyền cấp quận, huyện, thị xã, thành phố trực thuộc huyện; đƣợc gọi chung là chính quyền cấp huyện và chính quyền cấp xã phƣờng, thị trấn đƣợc gọi chung là chính quyền cấp xã. Mỗi cấp chính quyền đều có HĐND, UBND thực hiện các chức năng về quản lý hành chính nhà nƣớc, quản lý về kinh tế - xã hội trên địa bàn. Vì 11
vậy chính quyền cấp nhà nƣớc này đều phải có cấp ngân sách đƣợc giao và phù hợp với khả năng quản lý của mình. Giữa các cấp ngân sách có sự tƣơng tác lẫn nhau trong quá trình thu, chi ngân sách, đƣợc hình thành trên cơ sở có sự thống nhất về thể chế chính trị, thống nhất về cơ sở kinh tế và sự ràng buộc bởi các nguyên tắc tổ chức hệ thống chính quyền. Ở Việt Nam, quan hệ giữa các cấp ngân sách đƣợc thực hiện theo các nguyên tắc: - Thứ nhất, Ngân sách trung ƣơng và ngân sách mỗi cấp chính quyền đƣợc phân cấp nguồn thu và nhiệm vụ chi cụ thể. - Thứ hai, nhiệm vụ chi thuộc ngân sách cấp nào do cấp ngân sách đó cân đối. Trong trƣờng hợp cơ quan quản lý cấp trên ủy quyền cho cơ quan quản lý nhà nƣớc cấp dƣới thực hiện nhiệm vụ chi thuộc chức năng của mình thì phải chuyển kinh phí từ ngân sách cấp trên cho cấp dƣới để thực hiện nhiệm vụ đó. Không đƣợc dùng ngân sách của cấp này để chi cho các nhiệm vụ của cấp khác. Thực hiện bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dƣới để đảm bảo công bằng, phát triển cân đối giữa các vùng, các địa phƣơng. Số bổ sung từ ngân sách cấp trên đƣợc coi là khoản thu của ngân sách cấp dƣới. 1.2.1.2. Đặc điểm và vai trò của NSNN  Đặc điểm của NSNN. - Hoạt động thu chi của NSNN luôn gắn chặt với quyền lực kinh tế - chính trị của nhà nƣớc. Nhà nƣớc dùng quyền lực của mình để quyết định mức thu, mức chi, nội dung và cơ cấu thu chi của NSNN. - Hoạt động NSNN là hoạt động phân phối lại các nguồn tài chính, thể hiện trong hai lĩnh vực thu và chi đƣợc tiến hành dựa trên cơ sở pháp luật. - Nguồn tài chính chủ yếu hình thành lên NSNN đƣợc hình thành chủ yếu thông qua quá trình phân phối lại mà trong đó thuế là công cụ chủ yếu. - Bản chất nội tại của hoạt động thu chi NSNN là các mối quan hệ kinh 12