Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội" phân tích, đánh giá công tác quản trị rủi ro trong cho vay DNVVN tại Eximbank Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động quản trị rủi ro tín dụng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG CHO VAY ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM (EXIMBANK) – CHI NHÁNH HÀ NỘI Ngành: Tài chính Ngân hàng BÙI THU HIỀN Hà Nội, 03/2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG CHO VAY ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG DOANH NGHIỆP VỪA VÀ NHỎ TẠI NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM (EXIMBANK) – CHI NHÁNH HÀ NỘI Ngành: Tài chính Ngân hàng Mã số: 8340201 Họ và tên học viên : Bùi Thu Hiền Người hướng dẫn : PGS, TS Nguyễn Thị Quy Hà Nội, 03/2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội” là công trình nghiên cứu của b0ản thân, được đúc kết từ quá trình học tập và nghiên cứu thực tiễn trong thời gian qua, dưới sự hướng dẫn của PGS,TS Nguyễn Thị Quy. Số liệu trong luận văn được tôi thu thập và tổng hợp từ những nguồn đáng tin cậy. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này. Hà Nội, ngày ...... tháng ...... năm 2023 Tác giả Bùi Thu Hiền
ii LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thiện bài luận văn này, em xin gửi lời cảm ơn đến Ban lãnh đạo và các anh/chị/em đồng nghiệp tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội đã hỗ trợ, tạo điều kiện giúp đỡ để tác giả hoàn thành luận văn. Đồng thời em xin cảm ơn sự chỉ dẫn, dạy bảo tận tình của các thầy cô Trường Đại học Ngoại thương đã giúp em nắm bắt được nhiều kiến thức cơ bản để có thể vận dụng linh hoạt trong thực tế sau này. Em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến quý thầy cô. Đặc biệt em xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến PGS, TS Nguyễn Thị Quy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ em hoàn thành bài luận văn này. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nghiên cứu về quản trị rủi ro trong cho vay khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ nhưng do khả năng, kinh nghiệm thực tế còn hạn chế và tính chất phức tạp của lĩnh vực ngân hàng liên tục có sự thay đổi, vì vậy, luận văn có lẽ cũng không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong nhận được sự góp ý của các Thầy giáo, Cô giáo, các nhà nghiên cứu khoa học và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Tác giả Bùi Thu Hiền
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC SƠ ĐỒ ...............................................................................................vii DANH MỤC VIẾT TẮT ...................................................................................... viii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................. ix LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu.................................................................... 2 3. Mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu ................................ 5 3.1. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................... 5 3.2. Câu hỏi nghiên cứu ...................................................................................... 5 3.3. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................... 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................. 6 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực trạng về quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại các NHTM ........ 6 4.2. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 6 6. Kết cấu luận văn .............................................................................................. 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG CHO VAY ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG DNVVN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ........ 8 1.1 Doanh nghiệp vừa và nhỏ trong cho vay của ngân hàng thương mại ....... 8 1.1.1 Khái niệm DNVVN .................................................................................... 8 1.1.2 Đặc điểm doanh nghiệp vừa và nhỏ .......................................................... 9 1.2 Cho vay khách hàng DNVVN của ngân hàng thương mại ....................... 11 1.2.1 Khái niệm cho vay DNVVN ..................................................................... 11 1.2.2 Đặc trưng trong cho vay đối với DNVVN ............................................... 12 1.2.3 Nguyên tắc cho vay DNVVN ................................................................... 14 1.2.4 Các hình thức cho vay DNVVN ............................................................... 15
iv 1.3 Rủi ro trong cho vay DNVVN...................................................................... 16 1.3.1 Khái niệm rủi ro ...................................................................................... 16 1.3.2 Khái niệm rủi ro trong cho vay DNVVN ................................................. 17 1.3.3 Phân loại rủi ro trong hoạt động cho vay DNVVN ................................. 18 1.3.4 Nguyên nhân dẫn đến rủi ro trong hoạt động cho vay khách hàng DNVVN ... 19 1.4 Quản trị rủi ro trong cho vay khách hàng DNVVN của Ngân hàng thương mại…… ................................................................................................................ 21 1.4.1 Khái niệm quản trị rủi ro trong cho vay DNVVN ................................... 21 1.4.2 Những nội dung cơ bản của quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay doanh nghiệp vừa và nhỏ của NHTM ......................................................................... 22 1.4.3 Các công cụ quản trị rủi ro trong hoạt động cho vay DNVVN của NHTM ............................................................................................................... 29 1.4.4 Một số phương pháp đánh giá hoạt động quản trị rủi ro trong cho vay của NHTM ............................................................................................................... 30 1.5 Nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng đối với DNVVN........... 32 1.5.1 Nhóm nhân tố chủ quan........................................................................... 32 1.5.2 Nhóm nhân tố khách quan ....................................................................... 34 1.6 Kinh nghiệm quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại một số nước trên thế giới .............................................................................. 35 1.6.1 Kinh nghiệm của các quốc gia trên thế giới ........................................... 35 1.6.2 Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam .................................................... 37 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG CHO VAY ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG DNVVN TẠI NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM (EXIMBANK)– CHI NHÁNH HÀ NỘI GIAI ĐOẠN 2018-2022 . 40 2.1 Tổng quan về Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hà Nội (Eximbank Hà Nội) ................................................................................ 40 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển .......................................................... 40 2.1.2 Cơ cấu tổ chức ......................................................................................... 41 2.1.3 Kết quả hoạt động kinh doanh của Eximbank Hà Nội giai đoạn 2018- 2022 ..................................................................................................... 42
v 2.2 Thực trạng quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Eximbank Hà Nội giai đoạn 2018-2022 ................................... 48 2.2.1 Tình hình cho vay khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Eximbank Hà Nội giai đoạn 2018-2022 .................................................................................. 48 2.2.2 Thực trạng quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Eximbank Hà Nội giai đoạn 2018-2022 ................................... 52 2.3 Đánh giá quản trị rủi ro trong cho vay khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Eximbank Hà Nội ................................................................................... 64 2.3.1 Kết quả đạt được ..................................................................................... 64 2.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 66 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG CHO VAY ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG DNVVN TẠI NGÂN HÀNG TMCP XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM (EXIMBANK) – CHI NHÁNH HÀ NỘI ................ 73 3.1 Dự báo cho vay khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ trong thời gian tới ........................................................................................................................ 73 3.1.1 DNVVN tiếp tục đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế ở Việt Nam................................................................................................................... 73 3.1.2 Nhu cầu cho vay DNVVN trong thời gian tới là một sự cần thiết khách quan .................................................................................................................. 74 3.2 Định hướng hoạt động quản trị rủi ro đối với DNVVN tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội ............ 75 3.2.1 Định hướng hoạt động cho vay đối với DNVVN tại Eximbank – Chi nhánh Hà Nội .............................................................................................................. 75 3.2.2 Định hướng hoạt động quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVNN tại Eximbank – Chi nhánh Hà Nội ..................................................... 76 3.3 Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hà Nội…… ........................................................................................................ ……79 3.3.1 Hoàn thiện bộ máy quản trị rủi ro trong cho vay ................................... 79 3.3.2 Nâng cao chất lượng công tác thẩm định và phân tích tín dụng ............ 81 3.3.3 Hoàn thiện hệ thống thông tin cơ sở dữ liệu ........................................... 82
vi 3.3.4 Đa dạng hóa danh mục cho vay DNVVN ................................................ 84 3.3.5 Nâng cao chất lượng kiểm soát nội bộ và quản trị khoản vay ................ 85 3.3.6 Tăng cường sử dụng các biện pháp về phân tán rủi ro .......................... 85 3.3.7 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ..................................................... 86 3.3.8 Hiện đại hóa hệ thống công nghệ thông tin ............................................ 87 3.4 Kiến nghị ........................................................................................................ 88 3.4.1 Kiến nghị đối với Chính Phủ ................................................................... 88 3.4.2 Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước .................................................. 90 3.4.3 Kiến nghị đối với Hội sở Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) ....................................................................................................... 91 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................... 95 PHỤ LỤC 01 ............................................................................................................ 97
vii DANH MỤC BẢNG Bảng Tên bảng Trang Bảng 1.1 Tiêu chí xác định DNVVN 9 Bảng 2.1 Tình hình huy động vốn tại Eximbank Hà Nội 43 Bảng 2.2 Tốc độ tăng trưởng tín dụng tại Eximbank Hà Nội 45 Bảng 2.3 Cơ cấu dư nợ cho vay tại Eximbank Hà Nội 46 Bảng 2.4 Lợi nhuận của Eximbank Hà Nội 47 Bảng 2.5 Tỷ trọng dư nợ vay DNVVN của Eximbank Hà Nội theo 48 thời gian Bảng 2.6 Cơ cấu DNVVN theo ngành kinh tế tại Eximbank Hà Nội 51 Bảng 2.7 Lợi nhuận từ hoạt động cho vay đối với DNVVN tại 51 Eximbank Hà Nội Bảng 2.8 Cơ cấu cho vay khách hàng DNVVN theo nhóm nợ của 55 Eximbank Hà Nội giai đoạn 2018-2022 Bảng 2.9 Xếp hạng tín dụng khách hàng 56 Bảng 2.10 Những sai sót trong thực hiện nội dung giám sát rủi ro tín 61 dụng tại Eximbank Hà Nội năm 2022 Bảng 2.11 Thu hồi nợ khoản vay của khách hàng DNVVN 63 Bảng 2.12 Trích lập dự phòng rủi ro phân khúc DNVVN tại Eximbank 64 Hà Nội DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ Tên biểu đồ Trang Biểu đồ 2.1 Cơ cấu dư nợ của DNVVN theo thời gian tại 49 Eximbank Hà Nội Biểu đồ 2.2 Cơ cấu dư nợ của DNVVN theo loại hình doanh 50 nghiệp tại Eximbank Hà Nội DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ Tên sơ đồ Trang Sơ đồ 1.1 Phân loại rủi ro tín dụng theo nguồn gốc phát sinh 18 Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức tại Eximbank Hà Nội 41 Sơ đồ 2.2 Quy trình tín dụng của Eximbank 52 Sơ đồ 2.3 Quy trình giám sát tín dụng tại Eximbank 60
viii DANH MỤC VIẾT TẮT STT KÝ HIỆU NGUYÊN NGHĨA 1 CBTD Cán bộ tín dụng 2 CN Chi nhánh 3 DN Doanh nghiệp 4 DNL Doanh nghiệp lớn 5 DNNN Doanh nghiệp nhà nước 6 DNVVN Doanh nghiệp vừa và nhỏ 7 GHTD Giới hạn tín dụng 8 HĐQT Hội đồng quản trị 9 HTTD Hỗ trợ tín dụng 10 KH Khách hàng 11 NH Ngân hàng 12 NHNN Ngân hàng nhà nước 13 NHTM Ngân hàng thương mại 14 PGD Phòng giao dịch 15 QTRR Quản trị rủi ro 16 RRTD Rủi ro tín dụng 17 SXKD Sản xuất kinh doanh 18 TCKT Tổ chức kinh tế 19 TCTD Tổ chức tín dụng 20 TNHH Trách nhiệm hữu hạn 21 TSBĐ Tài sản bảo đảm 22 Eximbank Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam 23 Eximbank Hà Nội Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hà Nội 24 VAMC Công ty Quản lý Tài sản 25 XHTDNB Xếp hạng tín dụng nội bộ
ix TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU Để thực hiện đề tài “Quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) - Chi nhánh Hà Nội”, trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận về quản trị rủi ro trong cho vay tại ngân hàng thương mại nói chung, tác giả đã phân tích, đánh giá công tác quản trị rủi ro trong cho vay DNVVN tại Eximbank Hà Nội, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả hoạt động quản trị rủi ro tín dụng. Thứ nhất, tác giả đã hệ thống hóa cơ sở lý luận về cho vay DNVVN và QTRR trong cho vay DNVVN, làm rõ nội dung của QTRR gồm: Nhận diện rủi ro, đo lường và đánh giá rủi ro, giám sát rủi ro và dự phòng rủi ro Thứ hai, trên cơ sở giới thiệu tổng quan về Eximbank Hà Nội và tình hình kinh doanh tại Eximbank Hà Nội, tác giả đã phân tích thực trạng mô hình tổ chức, quy trình QTRR trong cho vay DNVVN tại Eximbank Hà Nội, bao gồm cả những đánh giá về kết quả đạt được, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân. Thứ ba, trên cơ sở dự báo và định hướng QTRR trong cho vay DNVVN tại Eximbank Hà Nội, tác giả đã đưa ra những giải pháp về mô hình đo lường rủi ro, bộ máy và quy trình QTRR cũng như các kiến nghị với Chính phủ, Ngân hàng nhà nước và Eximbank nhằm hoàn thiện QTRR trong cho vay DNVVN.
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Trước bối cảnh thế giới đang chuyển mình thay đổi từng ngày, nền kinh tế đang trong giai đoạn hội nhập và toàn cầu hóa sâu rộng, Việt Nam đang có rất nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng không ít những thách thức đòi hỏi nền kinh tế phải không ngừng nỗ lực vươn xa hơn nữa. Trong đó, ngân hàng cũng nhận thức được thách thức trong quá trình hội nhập là rất lớn bởi nó là một mắt xích quan trọng tạo nên sự thay đổi nhịp nhàng của nền kinh tế. Đất nước càng hội nhập và phát triển thì nhu cầu về vốn càng cao và không thể phủ nhận một điều rằng Ngân hàng thương mại là một kênh dẫn vốn quan trọng nhất cho nền kinh tế Việt Nam. Nó đóng vai trò đặc biệt to lớn đối với việc ổn định và phát triển của một đất nước. Hoạt động ngân hàng vì thế rất nhạy cảm và luôn đối diện với rủi ro. Trong nền kinh tế thị trường hiện nay, rủi ro trong hoạt động kinh doanh ngân hàng càng không thể tránh khỏi, đặc biệt khi những rủi ro này có phản ứng dây chuyền, lây lan và ngày càng có biểu hiện phức tạp. Trong đó, rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay là lớn nhất bởi trạng thái tài chính khó khăn nghiêm trọng của ngân hàng thường phát sinh từ những rủi ro này. Bất kì một sự tác động nhỏ của nền kinh tế quốc tế hoặc rủi ro tín dụng trong hoạt động cho vay đều có thể gây ra ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thống ngân hàng. Các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ giữ vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế, là đối tượng sử dụng vốn chủ yếu trong nền kinh tế. Doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng vốn trong toàn xã hội, thúc đẩy quá trình đổi mới và phát triển kinh tế, đưa nền kinh tế nước ta nhanh chóng hoà nhập với nền kinh tế khu vực và thế giới. Hơn thế nữa, trong thời kỳ Covid-19 và hậu Covid-19, việc tài trợ vốn cho doanh nghiệp vừa và nhỏ duy trì hoạt động sản xuất kinh doanh luôn được các ngân hàng đặt lên hàng đầu, các chính sách cho vay cũng có những thay đổi nhất định nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp chịu ảnh hưởng của đại dịch. Tuy nhiên, thực tế cho thấy hoạt động cho vay đối với DNVVN còn tồn tại nhiều hạn chế làm ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng và thu nhập của ngân hàng.
2 Một trong những biểu hiện của tình trạng trên là tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu đối với cho vay DNVVN còn ở mức cao. Chính vì vậy, việc kiểm soát rủi ro trong cho vay khách hàng DNVVN của các NHTM tại Việt Nam nói chung cũng như tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) nói riêng hiện nay cần được chú trọng và tập trung nghiên cứu. Làm thế nào để vừa giải quyết được nhu cầu vay vốn của các khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ vừa mang lại hiệu quả và an toàn vốn vay cho ngân hàng vẫn là vấn đề cấp thiết cần được quan tâm, góp phần giúp cho các doanh nghiệp phát huy được vai trò của mình, phát triển và nâng cao năng lực sản xuất cạnh tranh trong nền kinh tế. Từ những thực tế trên, tác giả nhận thấy cần nhận thức tầm quan trọng của quản trị rủi ro trong cho vay khách hàng DNVVN một cách có hệ thống, tìm hiểu đánh giá thực trạng quản trị rủi ro trong cho vay khách hàng DNVVN tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hà Nội trong thời gian qua và đưa ra các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro cho vay phù hợp, cùng với kinh nghiệm làm việc thực tế, tác giả đã chọn đề tài “Quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) - Chi nhánh Hà Nội” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 2.1. Tình hình nghiên cứu Quản trị rủi ro trong cho vay nói chung đã được chú trọng và phát triển từ rất lâu trên toàn hệ thống các ngân hàng thương mại. Quản trị rủi ro trong cho vay khách hàng DNVVN cũng không phải là một ngoại lệ và cũng đã có một số nghiên cứu của các tác giả tại các NHTM khác nhau. Đây là một đề tài không mới, tuy vậy vẫn nhận được nhiều sự quan tâm và được nhiều người nghiên cứu ở các góc độ khác nhau. Dưới đây là một số nội dung của các công trình nghiên cứu có thể kể đến như: Nguyễn Tất Lê Ngân (2016), “Một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý rủi ro tín dụng (RRTD) tại Ngân hàng Công thương Việt Nam”. Luận văn đã hệ thống hóa lý thuyết về quản trị RRTD trong hoạt động ngân hàng và những yêu cầu mới đối với ngân hàng Công thương Việt Nam trong tình hình hội nhập kinh tế quốc tế. Phân tích, đánh giá đúng thực trạng hoạt động tín dụng và quản lý RRTD của ngân hàng Công thương Việt Nam, những kết quả đạt được và những yếu kém,
3 tìm ra nguyên nhân và rút ra bài học kinh nghiệm. Bên cạnh đó, bài viết cũng đề ra các giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả quản trị RRTD tại Ngân hàng Công thương Việt Nam, bảo đảm an toàn và phát triển bền vững của hoạt động tín dụng của ngân hàng trong tình hình hội nhập kinh tế quốc tế. Nhưng luận văn trên lại chưa đưa ra biện pháp giúp hoàn thiện hệ thống thông tin tín dụng cũng như hệ thống công nghệ thông tin. Đây chính là điểm hạn chế của bài viết này; Phạm Thị Thúy Hằng (2018), “Quản lý RRTD tại ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam”. Luận văn văn đã phân tích được thực trạng hoạt động tín dụng, nguyên nhân dẫn đến RRTD và các phương pháp quản lý RRTD tại ngân hàng. Trên cơ sở đó đưa ra một số biện pháp nhằm quản lý RRTD tại ngân hàng. Tuy nhiên, trong quá trình phân tích thực trạng chất lượng quản lý RRTD, tác giả chỉ phân tích được chất lượng tín dụng theo vùng kinh tế, theo quy mô, theo ngành kinh tế mà không phân tích tỷ trọng nợ xấu so với dư nợ cho vay của ngân hàng. Đối với các khoản nợ xấu, ngân hàng thực hiện việc phân loại nợ, đánh giá khả năng trả nợ của khách hàng trên cơ sở hàng tháng để phục vụ cho công tác quản lý chất lượng và RRTD. Đối với các khoản vay bằng nguồn tài trợ, ủy thác của bên thứ ba và các khoản cho vay bằng nguồn vốn góp đồng tài trợ của tổ chức tín dụng khác thì ngân hàng không phải trích lập dự phòng rủi ro nhưng phải phân loại nợ nhằm đánh giá đúng tình hình tài chính, khả năng trả nợ của khách hàng phục vụ cho công tác quản lý RRTD. Đây chính là khoảng trống của đề tài trên; Bùi Ngọc Quỳnh (2013), “Quản trị RRTD theo Basel II tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam”. Luận văn đã hệ thống hóa những nội dung chủ yếu của hiệp ước Basel nói chung, quản trị RRTD theo Basel II nói riêng. Đánh giá sự cần thiết của việc ứng dụng quản trị RRTD 6 theo Basel II tại các NHTM và tình hình thực tế tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam. Đồng thời, tác giả cũng đề xuất các giải pháp thúc đẩy quản trị RRTD theo Basel II tại Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thông Việt Nam. Tuy nhiên, tác giả chỉ đưa ra các giải pháp về chiến lược, chính sách, công nghệ, thông tin, nhân lực mà không đưa ra giải pháp cụ thể hoàn thiện quy trình tín dụng tại Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam;
4 Hà Quốc Tuấn (2017), “Kiểm soát rủi ro tín dụng trong cho vay doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh Đà Nẵng”. Tác giả đã phân tích cụ thể những vấn đề lý luận cơ bản về kiểm soát rủi ro trong cho vay KHDN, nội dung tiêu chí kiểm soát rủi ro trong cho vay KHDN đầy đủ, rõ ràng. Tuy vậy, phần phân tích các chỉ tiêu đánh giá công tác kiểm soát rủi ro tín dụng vẫn chưa đa dạng, phần thực trạng kiểm sóat rủi ro tín dụng trong cho vay KHDN chỉ trình bày theo dạng liệt kê nhưng chưa đi sâu phân tích rõ những biện pháp cụ thể mà chi nhánh đã áp dụng. 2.2. Khoảng trống nghiên cứu Nhìn chung, các đề tài nghiên cứu trước đây đã hệ thống hóa, đánh giá, phân tích khá đầy đủ các vấn đề liên quan đến hoạt động kiểm soát, quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp tại một số ngân hàng thương mại. Tuy nhiên việc nghiên cứu chưa mang tính thực tiễn một cách rộng rãi để có thể áp dụng phù hợp với thực trạng kinh doanh tại Eximbank – Chi nhánh Hà Nội. Các nghiên cứu về quản trị rủi ro cho vay hầu hết chỉ đưa ra các giải pháp là “ngăn ngừa” rủi ro, “hạn chế” rủi ro tín dụng, “quản trị” rủi ro tín dụng hay “kiểm soát” rủi ro tín dụng chứ không đi vào “quản trị” rủi ro, tức là coi rủi ro như là một vấn đề mà ngân hàng phải “chấp nhận” hay nói cách khác coi rủi ro là vấn đề luôn xảy ra trong hoạt động tín dụng của ngân hàng, rủi ro luôn song hành và phụ thuộc vào “khẩu vị” rủi ro của mỗi ngân hàng. Các đề tài chủ yếu xây dựng các giải pháp hạn chế hay ngăn ngừa rủi ro cho các ngân hàng thương mại Việt Nam, tuy nhiên hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam rất đa dạng về hình thức sở hữu, trình độ phát triển, nhân lực, năng lực tài chính, công nghệ và hơn hết đó là cách hiểu cũng như “khẩu vị” chấp nhận rủi ro đối với mỗi ngân hàng là khác nhau. Do vậy, sẽ không có mô hình quản trị rủi ro chung cho tất cả các ngân hàng thương mại hay các giải pháp tăng cường quản trị rủi ro trong cho vay đúng và phù hợp cho tất cả các ngân hàng thương mại. Tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội, tỷ trọng dư nợ của Khách hàng DNVVN là tương đối lớn, tuy nhiên hiện tại tỷ lệ nợ quá hạn, nợ xấu của nhóm khách hàng này đang có xu hướng tăng lên trong thời gian gần đây, rủi ro trong cho vay đối với nhóm KHDN này chưa được kiểm soát ở mức tốt nhất, dẫn đến giảm hiệu
5 quả hoạt động kinh doanh của chi nhánh, việc tìm ra các giải pháp hoàn thiện quản trị rủi ro tại chi nhánh là vấn đề cấp thiết và có ý nghĩa thực tiễn. Đề tài sẽ tập trung nghiên cứu nội dung quản trị rủi ro trong cho vay đối với KHDN vừa và nhỏ tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội. Trên cơ sở khoảng trống của những nghiên cứu đã nêu trên và kế thừa những cơ sở lý luận đúng đắn về quản trị rủi ro trong cho vay KHDN vừa và nhỏ tại NHTM của các luận văn đi trước, nghiên cứu các tạp chí có liên quan, thu thập và tổng hợp các dữ liệu, luận văn đi từ việc phân tích chung về thực trạng hoạt động kinh doanh của Chi nhánh, đánh giá thực trạng rủi ro trong cho vay KHDN và quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại Chi nhánh. Từ đó phân tích rút ra kết luận về những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế, đồng thời đưa ra những khuyến nghị trong thực tiễn để hoàn thiện quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng doanh nghiệp tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội trong thời gian tới. 3. Mục tiêu, câu hỏi nghiên cứu và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu: Mục tiêu nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu lý luận, thực trạng quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN. Trên cơ sở đó luận văn đưa ra các giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội 3.2. Câu hỏi nghiên cứu: - Tiêu chí dùng để đo lường rủi ro cho vay khách hàng DNVVN của một ngân hàng thương mại? Nội dung và các công cụ quản trị rủi ro trong cho vay khách hàng DNVVN là gì? - Thực trạng quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại Eximbank – Chi nhánh Hà Nội ra sao? - Những giải pháp nào cần thực hiện để tăng cường quản trị rủi ro trong cho vay KHDN vừa và nhỏ tại Eximbank – Chi nhánh Hà Nội?
6 3.3. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu trên, luận văn có những nhiệm vụ nghiên cứu sau: - Làm rõ các vấn đề lý luận về quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại NHTM; - Phân tích và đánh giá thực trạng quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại Eximbank – Chi nhánh Hà Nội; - Đánh giá những kết quả đạt được, cũng như những hạn chế trong quản trị rủi ro cho vay KHDN vừa và nhỏ, đồng thời chỉ ra các nguyên nhân dẫn đến những hạn chế còn tồn tại; - Đưa ra các giải pháp nhằm tăng cường quản trị rủi ro trong cho vay KHDN vừa và nhỏ tại Eximbank – Chi nhánh Hà Nội 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Nghiên cứu những vấn đề lý luận và thực trạng về quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại các NHTM 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Về mặt không gian: luận văn được tiến hành nghiên cứu tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hà Nội. Về mặt thời gian: đề tài này được thực hiện với bộ dữ liệu và thông tin thu thập được trong khoảng thời gian từ 2018-2022. 5. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu, luận văn này sử dụng các phương pháp sau đây: - Phương pháp hệ thống hóa: phương pháp này được sử dụng để hệ thống hóa những vấn đề lý thuyết về quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại NHTM - Phương pháp so sánh: So sánh số liệu để đánh giá sự biến động giá trị của các chỉ tiêu qua các năm, tìm ra nguyên nhân biến động và các giải pháp phù hợp. - Phương pháp thu thập thông tin: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các báo cáo thường niên, các báo cáo tổng kết hoạt động kinh doanh... qua các năm của Eximbank – Chi nhánh Hà Nội. Luận văn cũng sử dụng các phương pháp thống kê, mô tả, xử lý
7 số liệu để phân tích, đánh giá những thành tựu và kết quả đạt được, chỉ ra những tồn tại, hạn chế và tìm hiểu các nguyên nhân của những tồn tại trên, từ đó đưa ra các biện pháp nhằm tăng cường năng lực quản trị rủi ro trong cho vay khách hàng DNVVN của Eximbank – Chi nhánh Hà Nội Ngoài ra luận văn còn sử dụng hệ thống các bảng biểu, hình vẽ để phân tích và minh chứng, đánh giá. 6. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, danh mục các chữ viết tắt, danh mục bảng, hình vẽ, biểu đồ, tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN của Ngân hàng thương mại Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam – Chi nhánh Hà Nội giai đoạn 2018-2022 Chương 3: Giải pháp tăng cường quản trị rủi ro trong cho vay đối với khách hàng DNVVN tại Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank) – Chi nhánh Hà Nội
8 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO TRONG CHO VAY ĐỐI VỚI KHÁCH HÀNG DNVVN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Doanh nghiệp vừa và nhỏ trong cho vay của ngân hàng thương mại 1.1.1 Khái niệm DNVVN Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện ổn định các hoạt động kinh doanh. Doanh nghiệp đóng vai trò xương sống trong sự phát triển của nền kinh tế quốc dân. Mỗi nền kinh tế đều tồn tại các loại hình, quy mô doanh nghiệp khác nhau. Nếu xét theo quy mô thì doanh nghiệp được phân chia thành hai loại: Doanh nghiệp có quy mô lớn và DNVVN. Ở mỗi nền kinh tế khác nhau thì căn cứ xác định DNVVN cũng khác nhau. Theo Luật Hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa số 04/2017/QH14 ban hành ngày 12/06/2017, DNVVN bao gồm doanh nghiệp siêu nhỏ, doanh nghiệp nhỏ và doanh nghiệp vừa, có số lao động tham gia bảo hiểm xã hội bình quân năm không quá 200 người và đáp ứng một trong hai tiêu chí sau đây: a) Tổng nguồn vốn không quá 100 tỷ đồng; b) Tổng doanh thu của năm trước liền kề không quá 300 tỷ đồng. Căn cứ nghị định số 39/2018/NĐ-CP ban hành ngày 11/03/2018 quy định chi tiết một số điều của Luật hỗ trợ doanh nghiệp nhỏ và vừa, tiêu chí xác định DNVVN như sau:
9 Bảng 1.1 Tiêu chí xác định DNVVN Lĩnh vực Doanh nghiệp Doanh nghiệp nhỏ Doanh nghiệp vừa hoạt động siêu nhỏ Số lao động tham gia Số lao động tham gia Số lao động tham gia BHXH bình quân năm: Nông nghiệp, BHXH bình quân BHXH bình quân năm: từ >100 – 200 người lâm nghiệp, năm: ≤ 10 người từ >10 – 100 người Tổng doanh thu của thủy sản, Tổng doanh thu của Tổng doanh thu của năm: từ >50 – 200 tỷ công nghiệp, năm: ≤ 3 tỷ đồng hoặc năm: từ >3 – 50 tỷ đồng đồng hoặc tổng nguồn xây dựng tổng nguồn vốn: ≤ 3 hoặc tổng nguồn vốn: vốn: từ >20 – 100 tỷ tỷ đồng từ >3 – 20 tỷ đồng. đồng. Số lao động tham gia Số lao động tham gia Số lao động tham gia BHXH bình quân năm: BHXH bình quân BHXH bình quân năm: từ >50 – 100 người năm: ≤ 10 người từ >10 – 50 người Thương mại, Tổng doanh thu của Tổng doanh thu của Tổng doanh thu của dịch vụ năm: từ >100 – 300 tỷ năm: ≤ 10 tỷ đồng năm: từ >10 – 100 tỷ đồng hoặc tổng nguồn hoặc tổng nguồn vốn: đồng hoặc tổng nguồn vốn: từ >50 – 100 tỷ ≤ 3 tỷ đồng vốn: từ >3 – 50 tỷ đồng. đồng. (Nguồn: Nghị định số 39/2018/NĐ-CP ban hành ngày 11/03/2018) 1.1.2 Đặc điểm doanh nghiệp vừa và nhỏ Ngoài những đặc trưng vốn có của một doanh nghiệp hoạt động trong nền kinh tế, DNVVN còn có những đặc điểm riêng biệt xuất phát từ tính chất hoạt động như sau: - Thứ nhất, DNVVN có quy mô hoạt động sản xuất kinh doanh và tiềm lực tài chính nhỏ. Với lượng vốn đầu tư giới hạn và số lượng lao động tối đa là 200 người thì quy mô của DN là tương đối nhỏ. Điều này mang lại một số lợi thế cho DNVVN như khả năng dễ thành lập, dễ gia nhập thị trường, khả năng thu hồi vốn nhanh. Những lợi thế