Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:83

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng "Tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam" nguyên cứu tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Từ đó, đề xuất các gợi ý chính sách nâng cao hiệu quả hoạt động cho NHTMCP trên cơ sở quyết định cấu trúc vốn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH DƯƠNG TRUNG THÀNH TÁC ĐỘNG CỦA CẤU TRÚC VỐN ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN NIÊM YẾT TRÊN THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 8 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SĨ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. ĐOÀN THANH HÀ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: Dương Trung Thành Hiện đang công tác tại NHTMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh Là học viên cao học khóa 22 Trường ĐH Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh. Cam đoan đề tài “Tác Động Của Cấu Trúc Vốn Đến Hiệu Quả Hoạt Động Của Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Niêm Yết Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam” Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Đoàn Thanh Hà. Luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu có tính độc lập, không sao chép bất cứ tài liệu nào và chưa từng được công bố nội dung ở bất kỳ đâu. Các số liệu, trích dẫn minh bạch có nguồn trích dẫn rõ ràng. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2023 Tác giả Dương Trung Thành
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS. TS. Đoàn Thanh Hà đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ tôi thực hiện hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn thầy cô ở trường ĐH Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và rèn luyện. Xin cảm ơn Ban giám đốc và các anh chị đồng nghiệp tại NHTMCP Công Thương Việt Nam – Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi hoàn thiện luận văn này. Trân trọng !
iii TÓM TẮT LUẬN VĂN Tên đề tài: Tác Động Của Cấu Trúc Vốn Đến Hiệu Quả Hoạt Động Của Các Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Niêm Yết Trên Thị Trường Chứng Khoán Việt Nam Tóm tắt: Qua quá trình thực hiện luận văn tác giả tổng hợp được những nội dung chính như sau: Thứ nhất: Nghiên cứu đã nêu được vấn đề, mục tiêu và những câu hỏi mà nghiên cứu này cần đạt được. Đồng thời nghiên cứu đã xác định được phương pháp tổng quát để thực hiện phân tích. Thứ hai: Nghiên cứu này đã hệ thống hóa được cơ sở lý thuyết liên quan đến ngân hàng thương mại và các vấn đề liên quan đến cấu trúc vốn của các NHTM Việt Nam. Đồng thời, nghiên cứu đã khảo lược các công trình nghiên cứu trước đây và tiến hành lập được mô hình hồi quy gồm các yếu tố sau: Quy mô ngân hàng, Tỷ lệ tổng nợ trên tổng tài sản, Tỷ lệ tổng nợ trên vốn chủ sở hữu, Tỷ lệ tổng vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, Tỷ lệ tiền gửi trên tổng tài sản, Tốc độ tăng trưởng GDP và Tỷ lệ lạm phát. Trong đó ngoại trừ Tốc độ tăng trưởng GDP không có ý nghĩa thống kê tác động, còn lại các yếu tố đền có tác động đến hiệu quả hoạt động tại các NHTM Việt Nam. Kết quả nghiên cứu cho thấy Quy mô ngân hàng, Tỷ lệ tiền gửi trên tổng tài sản và Tốc độ tăng trưởng GDP có tác động tích cực đến hiệu quả hoạt động. Còn các yếu tố Tỷ lệ tổng nợ trên tổng tài sản, Tỷ lệ tổng nợ trên vốn chủ sở hữu, Tỷ lệ tổng vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản và Tỷ lệ lạm phát tác động tiêu cực. Thứ ba: Dựa vào kết quả nghiên cứu so sánh với các nghiên cứu trước và dựa vào mức độ tác động của các yếu tố đưa ra những gợi ý chính sách cho từng yếu tố để các NHTM Việt Nam nâng cao hiệu quả hoạt động trong tương lai. Thứ tư: Dựa vào quá trình và kết quả nghiên cứu thì nhận thấy các hạn chế của nghiên cứu và từ đó định hình cho những hướng nghiên cứu mới cho thời gian sắp tới. Từ khóa: Hiệu quả hoạt động, Quy mô ngân hàng, Tỷ lệ tổng nợ trên tổng tài sản, Tỷ lệ tổng nợ trên vốn chủ sở hữu, Tỷ lệ tổng vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản, Tỷ lệ tiền gửi trên tổng tài sản, Tốc độ tăng trưởng GDP và Tỷ lệ lạm phát.
iv ABSTRACT Thesis title: Factors affecting credit growth in joint-stock commercial banks in Vietnam Abstract: Through the process of writing this thesis, the author has summarized the following main contents: Firstly: The research has stated the problem, objectives and questions that this research needs to achieve. At the same time, the study has identified a general method to perform the analysis. Second: This study has systematized the theoretical basis related to commercial banks and issues related to capital structure of Vietnamese commercial banks. At the same time, the study has examined previous studies and conducted a regression model including the following factors: Bank size, Debt to total assets ratio, Debt to capital ratio Ownership, Total Ownership to Total Assets, Deposits to Total Assets, GDP Growth Rate, and Distributed Utilization Rate. In which, except for GDP growth rate which has no statistically significant impact, the remaining compensatory factors have an impact on operational efficiency at Vietnamese banks. The research results show that the size of goods, the ratio of deposits to total assets and the GDP growth rate have a positive impact on the performance. The remaining factors Debt-to-total assets ratio, Debt-to-equity ratio, Total debt-to-total assets ratio and Utilization ratio have a negative impact. Thirdly: Based on the research results compared with previous studies and based on the impact of the factors, we provide policy suggestions for each factor for Vietnamese commercial banks to improve their operational efficiency in the future. Fourth: Based on the research process and results, the limitations of the research are recognized and thereby shape new research directions for the coming time. Keywords: Operating efficiency, Bank size, Total debt to total assets ratio, Total debt to equity ratio, Total equity to total assets ratio, Deposit to total assets ratio, GDP Growth Rate and Inflation Rate.
v MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... ii TÓM TẮT LUẬN VĂN .............................................................................................. iii ABSTRACT ................................................................................................................. iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT .................................................................................... viii CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI............................................................................1 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI .....................................................................................1 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ..............................................................................3 1.2.1. Mục tiêu tổng quát ............................................................................... 3 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .................................................................................... 3 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU .................................................................................3 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU...................................................4 1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .....................................................................4 1.6. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI................................................................................5 1.7. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN..............................................................................5 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ................................................................................................7 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ....................8 2.1. TỔNG QUAN VỀ CẤU TRÚC VỐN ...............................................................8 2.1.1. Khái niệm về cấu trúc vốn ................................................................... 8 2.1.2. Vai trò của cấu trúc vốn đối với doanh nghiệp và nhà đầu tư. ............ 9 2.1.2.1. Đối với doanh nghiệp .............................................................................................. 9 2.1.2.2. Đối với nhà đầu tư, người cho vay ........................................................................ 10 2.1.3. Thành phần của cấu trúc vốn .............................................................10 2.1.3.1. Vốn chủ sở hữu ...................................................................................................... 10 2.1.3.2. Nợ .......................................................................................................................... 12 2.1.4. Chỉ tiêu đo lường cấu trúc vốn của doanh nghiệp .............................12 2.1.4.1. Hệ số nợ .................................................................................................................... 13 2.1.4.2. Hệ số nợ trên vốn chủ sở hữu .................................................................................... 13 2.1.4.3. Hệ số tự tài trợ .......................................................................................................... 14
vi 2.2. CÁC LÝ THUYẾT VỀ MỐI QUAN HỆ GIỮA CẤU TRÚC VỐN VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG ..................................................................................................14 2.2.1. Lý thuyết của Modigliani và Miller (MM) ........................................15 2.2.2. Lý thuyết cân bằng (Trade-off Theory) .............................................15 2.2.3. Lý thuyết trật tự phân hạng (Pecking Order Theory) ........................16 2.2.4. Lý thuyết chi phí trung gian (Agency Cost Theory) .........................17 2.3. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CẤU TRÚC VỐN THEO CÁC HỌC THUYẾT VỀ CẤU TRÚC VỐN ..............................................................................17 2.3.1. Tỷ suất sinh lời ..................................................................................18 2.3.2. Quy mô doanh nghiệp .......................................................................18 2.3.3. Tài sản hữu hình ................................................................................19 2.3.4. Tốc độ tăng trưởng ............................................................................19 2.3.5. Thuế suất doanh nghiệp .....................................................................20 2.3.6. Lá chắn thuế phi nợ ...........................................................................20 2.4. TỔNG QUAN VỀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ................................................................................21 2.4.1. Khái niệm hiệu quả hoạt động kinh doanh ........................................21 2.4.2. Chỉ tiêu đo lường hiệu quả hoạt động kinh doanh của NHTM .........22 2.5. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ QUAN HỆ GIỮA CẤU TRÚC VỐN VÀ HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI..........................23 2.5.1. Các nghiên cứu nước ngoài ...............................................................23 2.5.2. Các nghiên cứu trong nước................................................................26 2.5.3. Khoảng trống nghiên cứu ..................................................................32 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..............................................................................................33 CHƯƠNG 3: MÔ HÌNH VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................34 3.1. MÔ HÌNH VÀ GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU ..............................................34 3.1.1. Mô hình nghiên cứu...........................................................................34 3.1.2. Giả thuyết nghiên cứu........................................................................36 3.1.2.1. Đối với nhóm biến cấu trúc vốn ............................................................................ 36 3.1.2.2. Đối với nhóm biến kiểm soát ................................................................................. 37 3.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...................................................................39
vii 3.2.1. Quy trình nghiên cứu .........................................................................39 3.2.2. Trình tự thực hiện nghiên cứu định lượng và phương pháp xử lý số liệu....................................................................................................................41 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..............................................................................................45 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................................47 4.1. THỐNG KÊ MÔ TẢ MẪU NGHIÊN CỨU VÀ SỰ TƯƠNG QUAN CỦA CÁC BIẾN TRONG MÔ HÌNH ...............................................................................47 4.1.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu .......................................................47 4.1.2. Sự tương quan của các biến độc lập ..................................................48 4.2. KẾT QUẢ MÔ HÌNH HỒI QUY ....................................................................48 4.2.1. So sánh sự phù hợp giữa mô hình tác động cố định (FEM) và mô hình tác động ngẫu nhiên (REM) .....................................................................50 4.2.2. Kiểm định các khuyết tật mô hình tác động ngẫu nhiên REM .........51 4.2.2.1. Kiểm định hiện tượng phương sai thay đổi ........................................................... 51 4.2.2.2. Kiểm định hiện tượng tự tương quan .................................................................... 51 4.2.2.3. Khắc phục các khuyết tật trong mô hình tác động ngẫu nhiên REM .................... 53 4.3. THẢO LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ KẾT LUẬN GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU ..........................................................................................................53 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 ..............................................................................................58 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH ..........................................59 5.1. KẾT LUẬN ......................................................................................................59 5.2. HÀM Ý CHÍNH SÁCH ...................................................................................59 5.2.1. Nâng cao năng lực tài chính và tăng cường huy động vốn ...............59 5.2.2. Nâng cao năng lực quản trị vốn và quản lý rủi ro .............................60 5.2.3. Đối với tăng trưởng quy mô ngân hàng ............................................62 5.3. HẠN CHẾ VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO CỦA ĐỀ TÀI ...........63 5.3.1. Hạn chế của đề tài..............................................................................63 5.3.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo ..............................................................63 TÓM TẮT CHƯƠNG 5 ..............................................................................................64 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................................. i PHỤ LỤC KẾT QUẢ TÍNH TOÁN TỪ PHẦN MỀM THỐNG KÊ STATA 14 . iv
viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nguyên nghĩa NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHNN Ngân hàng Nhà nước TMCP Thương mại cổ phần NHTM Ngân hàng thương mại GDP Tốc độ tăng trưởng kinh tế
ix DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Bảng cân đối trong mệnh đề Modigliani và Miller 1 ..............................15 Bảng 2.2: Bảng tóm tắt sự ảnh hưởng của các yếu tố đến cấu trúc vốn trên quan điểm các lý thuyết khác nhau ...................................................................................21 Bảng 2.3: Tóm tắt các nghiên cứu liên quan ............................................................29 Bảng 3.1: Bảng mô tả biến .......................................................................................34 Bảng 3.2: Tổng hợp các giả thuyết nghiên cứu ........................................................38 Bảng 4.1: Kết quả thống kê mô tả mẫu nghiên cứu .................................................47 Bảng 4.2: Ma trận hệ số tương quan của các biến độc lập trong mô hình ...............48 Bảng 4.3: Tổng hợp kết quả hồi quy Pooled OLS, FEM và REM...........................49 Bảng 4.4: Kết quả kiểm định sự phù hợp của mô hình FEM và REM ....................50 Bảng 4.5: Kết quả kiểm định hiện tượng phương sai thay đổi của mô hình tác động ngẫu nhiên REM .......................................................................................................51 Bảng 4.6: Kết quả kiểm định hiện tượng tự tương quan ..........................................51 Bảng 4.7: Kết quả ước lượng mô hình bằng phương pháp FGLS ...........................53 Bảng 4.8: Tóm tắt kết quả nghiên cứu .....................................................................53
x DANH MỤC HÌNH VẼ VÀ SƠ ĐỒ Hình 2.1: Điểm kết hợp tối ưu theo lý thuyết cân bằng ...........................................16 Hình 3.1: Quy trình nghiên cứu................................................................................40
1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI 1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Ngân hàng đang là những chủ thể tài chính đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế, góp phần không nhỏ vào quá trình hội nhập và phát triển của đất nước. Một hệ thống ngân hàng hoạt động thông suốt và hiệu quả sẽ giúp nền kinh tế phát triển bền vững. Ngược lại, một ngân hàng yếu kém, nguy cơ thua lỗ, phá sản sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến hệ thống ngân hàng, từ đó ảnh hưởng đến toàn bộ nền kinh tế. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, các ngân hàng đang phải đối mặt với sự cạnh tranh ngày càng gay gắt không chỉ đến từ các ngân hàng trong nước mà còn đến từ các ngân hàng nước ngoài. Chính vì vậy, các ngân hàng cần phải nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh mới có thể tồn tại và phát triển bền vững, đồng thời việc nghiên cứu để tìm ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng là cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Hiện có rất nhiều yếu tố tác động đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng, bao gồm các yếu tố bên trong như quy mô, cấu trúc vốn, mức độ thanh khoản, rủi ro tín dụng, v.v. và các yếu tố bên ngoài, bao gồm các yếu tố đặc trưng ngành và các yếu tố kinh tế vĩ mô, như mức độ tập trung thị trường, tăng trưởng GDP, lạm phát (Athanasoglou, 2008). Trong những yếu tố nêu trên, cấu trúc vốn của ngân hàng được xem là một yếu tố quan trọng và có tác động trực tiếp đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Một cấu trúc vốn bất hợp lý sẽ dẫn tới kết quả kinh doanh kém hiệu quả của ngân hàng, từ đó có thể gây ảnh hưởng xấu đến toàn hệ thống ngân hàng và sự bất ổn của nền kinh tế. Chính vì vậy, một cấu trúc vốn an toàn, hiệu quả, phù hợp với tình hình thực tế của các ngân hàng được xem là một trong những yếu tố quan trọng để nâng cao hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Tác động của cấu trúc vốn lên hiệu quả hoạt động của ngân hàng hiện tồn tại nhiều quan điểm trái chiều. Berger và Patti (2006) cho rằng cấu trúc vốn có tác động ngược chiều đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng, trong khi Bandt và cộng sự
2 (2014) ủng hộ quan điểm cấu trúc vốn có tác động cùng chiều lên hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Hoffmann (2010) lại tìm thấy mối quan hệ không đơn điệu giữa cấu trúc vốn với hiệu quả hoạt động của ngân hàng, cụ thể tồn tại một ngưỡng tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng nguồn vốn, mà nếu dưới mức ngưỡng này, cấu trúc vốn có tác động ngược chiều đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng và ngược lại, nếu trên mức ngưỡng này, cấu trúc vốn có tác động cùng chiều. Tại Việt Nam, Trịnh Quốc Trung và Nguyễn Văn Sang (2013) tìm thấy cấu trúc vốn có tác động cùng chiều đến hiệu quả hoạt động của ngân hàng, trong khi Hồ Thị Hồng Minh và Nguyễn Thị Cành (2015) cho rằng tồn tại mối quan hệ ngược chiều giữa hai yếu tố trên. Việc nghiên cứu trên cùng đối tượng là các ngân hàng TMCP niêm yết trên sàn chứng khoán Việt Nam nhưng lại cho kết quả khác nhau đòi hỏi thêm nghiên cứu bổ sung nhằm kiểm định lại tác động của cấu trúc vốn lên hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Quá trình hội nhập và cạnh tranh trên quy mô toàn cầu hiện nay làm cho số lượng các NHTMCP tại Việt Nam đã gia tăng nhanh chóng. Sự tăng trưởng nhanh về số lượng của hệ thống NHTMCP trong thời gian qua, cùng với sự phát triển của khối các NHTM nước ngoài làm cho mức độ cạnh tranh đối với các NHTMCP Việt Nam ngày càng trở nên khốc liệt hơn. Các ngân hàng có khả năng cạnh tranh thấp và không có khả năng cạnh tranh sẽ được thay thế bằng các ngân hàng có hoạt động hiệu hơn. Trước những thách thức lớn của thị trường, các NHTMCP Việt Nam đã có nhiều động thái cũng như nỗ lực trong việc khai thác các nguồn lực khác của thị trường để phát triển hoạt động của ngành và từng ngân hàng. Một trong những nguồn lực đó là nguồn lực tài chính từ bên ngoài ngân hàng. Thực tế cho thấy, mỗi một NHTMCP đều có chiến lược và mức độ khai thác các nguồn lực tài chính bên ngoài khác nhau và dẫn đến những kết quả khác nhau, thậm chí nguợc chiều nhau. Có ngân hàng thì khai thác có hiệu quả, bảo toàn được nguồn vốn chủ sở hữu và ngày càng phát triển, ngược lại có ngân hàng hoạt động thua lỗ và ngày càng mất dần vốn chủ sở hữu. Như vậy, việc đưa ra một quyết định tài chính và lựa chọn một cấu trúc vốn hợp lý là cần thiết cho sự phát triển của các NHTMCP trong bối cảnh nền kinh tế có nhiều biến động.
3 Từ thực tiễn nêu trên, vấn đề nghiên cứu tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam thật sự cần thiết nhằm giúp cho các nhà quản trị ngân hàng hướng đến một cấu trúc vốn hợp lý hơn. Một cấu trúc vốn hợp lý sẽ đảm bảo cho việc huy động và sử dụng vốn của các ngân hàng có hiệu quả cao hơn, từ đó góp phần làm gia tăng sức cạnh tranh của ngân hàng nhiều hơn. Chính vì điều này, tác giả đã chọn đề tài “Tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” làm luận văn thạc sỹ. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu tổng quát Nguyên cứu tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Từ đó, đề xuất các gợi ý chính sách nâng cao hiệu quả hoạt động cho NHTMCP trên cơ sở quyết định cấu trúc vốn. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Để thực hiện được mục tiêu tổng quát nêu trên, các mục tiêu nghiên cứu cụ thể của luận văn bao gồm: Thứ nhất, xây dựng mô hình tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Thứ hai, đo lường mức độ tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Thứ ba, đề xuất các gợi ý chính sách lựa chọn trúc vốn nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động của các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian tới. 1.3. CÂU HỎI NGHIÊN CỨU
4 Để đáp ứng được các mục tiêu cụ thể nêu trên thì tác giả đã đặt ra các câu hỏi nghiên cứu như sau: Thứ nhất, cấu trúc vốn ảnh hưởng như thế nào đến hiệu quả hoạt động của các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam? Thứ hai, mức độ tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam như thế nào ? Thứ ba, những gợi ý chính sách nào được đề xuất nhằm lựa chọn cấu trúc vốn để nâng cao hiệu quả hoạt động của các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam trong thời gian tới ? 1.4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu của luận văn: Tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Phạm vi về không gian và thời gian nghiên cứu: Luận văn sử dụng số liệu của 16 NHTMCP đang niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam giai đoạn từ năm 2016 – 2020. Nguyên nhân tác giả sử dụng số ngân hàng TMCP niêm yết này là vì số ngân hàng này có số liệu trên BCTC rõ ràng đầy đủ trong giai đoạn này. Mặt khác, giai đoạn này là giai đoạn mà các ngân hàng phải chịu khủng hoảng tài chính năm 2018 và đại dịch Covid – 19 nên có rất nhiều sự thay đổi. 1.5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Tác giả sử dụng phương pháp phân tích, đánh giá dựa vào tài liệu và các nghiên cứu trước về tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các NHTMCP nhằm đề xuất mô hình nghiên cứu tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Bên cạnh đó nghiên cứu này sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng phân tích hồi quy đa biến trên cơ sở dữ liệu bảng cân đối để đánh giá mức độ tác động của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động của các NHTMCP niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Để phân tích dữ liệu bảng, luận văn sử dụng ba phương pháp ước lượng khác nhau bao gồm: mô hình bình phương bé nhất Pooled OLS, mô hình tác
5 động cố định FEM (Fix Effects Model) và mô hình tác động ngẫu nhiên REM (Random Effects Model). Để lựa chọn phương pháp hồi quy nào nào phù hợp nhất trong ba phương pháp nêu trên là kiểm định F-test và kiểm định Breusch-Pagan lagrangian (Breuch và Pagan, 1979). Kiểm định F-test để lựa chọn giữa mô hình Pooled OLS và mô hình FEM. Kiểm định Breusch-Pagan lagrangian để lựa chọn mô hình Pooled OLS và mô hình REM. Để lựa chọn mô hình FEM hay REM sử dụng kiểm định Hausman. Sau khi lựa chọn mô hình phù hợp, sẽ tiến hạnh kiểm định hiện tượng tự tương quan và hiện tượng phương sai của sai số thay đổi, nếu có hiện tượng tượng tự tương quan và/hoặc hiện tượng phương sai của sai số thay đổi thì nghiên cứu sẽ sử dụng phương pháp bình phương tối thiểu tổng quát khả thi (Feasible Generalized Least Squares - FGLS) để khắc phục hiện tượng tượng tự tương quan và/hoặc hiện tượng phương sai của sai số thay đổi và so sánh các kết quả từ các mô hình. 1.6. ĐÓNG GÓP CỦA ĐỀ TÀI Về mặt khoa học: Đề tài này đã tổng hợp các lý thuyết liên quan đến cấu trúc vốn và hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại cùng như mối quan hệ của hai vấn đề nay. Đồng thời, hệ thống hóa các kết quả nghiên cứu về ảnh hưởng của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp trên thế giới và tại Việt Nam. Đề xuất mô hình nghiên cứu về sự ảnh hưởng của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng tại Việt Nam. Về mặt thực tiễn: Nghiên cứu cho thấy sự ảnh hưởng của cấu trúc vốn đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam.Từ đó, đề xuất các gợi ý chính sách liên quan đến cấu trúc vốn nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam.. 1.7. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN Luận văn bao gồm 5 chương: Chương 1: Giới thiệu đề tài nghiên cứu
6 Trong chương này, tác giả sẽ trình bày khái quát về đề tài nghiên cứu. Bao gồm: sự cần thiết của đề tài nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, ý nghĩa thực tiễn của đề tài, và những điểm mới, đóng góp của đề tài. Chương 2: Cơ sở lý thuyết và tình hình nghiên cứu Trong chương này, tác giả sẽ trình bày các có sở lý luận có liên quan được sử dụng làm nền tảng cho bài nghiên cứu. Bao gồm: cơ sở lý luận về cấu trúc vốn, cơ sở lý luận về hiệu quả hoạt động kinh doanh, các mô hình lý thuyết về cấu trúc vốn và các mô hình nghiên cứu về mối quan hệ giữa cấu trúc vốn và hiệu quả hoạt động kinh doanh hiện có làm nền tảng cho đề xuất mô hình nghiên cứu của đề tài. Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Dựa trên cơ sở lý luận được đề cập trong chương 2, trong chương này, tác giả đề xuất giả thiết nghiên cứu và mô hình nghiên cứu. Đồng thời, tác giả cũng trình bày quy trình và phương pháp nghiên cứu chính được sử dụng trong bài nghiên cứu. Đồng thời, chương này cũng nêu lên các vấn đề liên quan đến dữ liệu nghiên cứu như: Cách thức thu thập dữ liệu, phương pháp phân tích dữ liệu và các vấn đề liên quan đến mẫu nghiên cứu. Chương 4: Kết quả nghiên cứu và thảo luận Dựa trên nội dung của các chương trước, tác giả tiến hành thu thập dữ liệu, tính toán và phân tích dữ liệu, và trình bày kết quả nghiên cứu trong nội dung chương 4. Cụ thể, trong chương này, tác giả sẽ tiến hành thống kê mô tả tình hình mẫu nghiên cứu. Tiếp theo, tác giả tiến hành phân tích tương quan, kiểm định giả thuyết, phân tích hồi quy theo mô hình nghiên cứu đã được đề xuất trước đó. Chương 5: Kết luận và gợi ý chính sách Trong chương này, tác giả sẽ đưa ra các kết luận về vấn đề nghiên cứu, và đề xuất đối với các ngân hàng thương mại cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt nam dựa trên mối quan hệ giữa cấu trúc vốn và hiệu quả hoạt động. Cuối cùng, tác giả cũng nêu ra một số hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu tiếp theo.
7 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 Tóm lại, nội dung chương 1 đã trình bày chi tiết và rõ ràng về sự cần thiết của đề tài nghiên cứu, theo đó tác giả khẳng định đề tài nghiên cứu có ý nghĩa về mặt khoa học và thực tiễn. Đồng thời, tác giả đã tiến hành phân tích tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài, nêu rõ mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu, trình bày các phương pháp nghiên cứu cơ bản được sử dụng cho đề tài. Chương này cũng đã đưa ra được những ý nghĩa về mặt khoa học và thực tiễn của đề tài, và cuối cùng là trình bày kết cấu nghiên cứu của đề tài bao gồm 5 chương và mục tiêu chi tiết của từng chương nghiên cứu.
8 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 2.1. TỔNG QUAN VỀ CẤU TRÚC VỐN 2.1.1. Khái niệm về cấu trúc vốn Cấu trúc vốn là thuật ngữ tài chính nhằm mô tả nguồn gốc và phương pháp hình thành nên nguồn vốn để doanh nghiệp có thể sử dụng mua sắm tài sản, phương tiện vật chất và hoạt động kinh doanh. Các nhà nghiên cứu định nghĩa cấu trúc vốn là sự kết hợp giữa nợ (debt) và vốn cổ phần (equity) trong tổng nguồn vốn dài hạn mà doanh nghiệp có thể huy động được để tài trợ cho các dự án đầu tư. Ngoài ra, theo Nguyễn Minh Kiều, cấu trúc vốn của doanh nghiệp còn được định nghĩa như là sự kết hợp giữa nợ và vốn cổ phần trong tổng nguồn vốn dài hạn mà doanh nghiệp có thể huy động được để tài trợ cho các hoạt động đầu tư và kinh doanh. Theo các chuyên gia phân tích tài chính, trong thị trường hoàn hảo, cấu trúc vốn không ảnh hưởng đến giá trị doanh nghiệp.tuy nhiên, thị trường hoàn hảo chỉ là một khái niệm rất lý tưởng nên trên thực tế có mối quan hệ giữa cấu trúc vốn và giá trị doanh nghiệp. Chính vì mối liên quan này, thuật ngữ đòn bẩy nợ (hay đòn bẩy tài chính) cũng hàm ý cấu trúc vốn của doanh nghiệp. Rajan và Zingales (1995) cho rằng định nghĩa về cấu trúc vốn phụ thuộc vào mục tiêu phân tích. Có hai vấn đề thường quan tâm khi đo lường cấu trúc vốn: Thứ nhất, việc xác định giá trị của tài sản và các khoản nợ phải trả khi xem xét cấu trúc vốn thìgiá trị thị trường hay giá trị sổ sách sẽ sử dụng?có hai trường phái đối lập về vấn đề này. Theo lối sử dụng giá trị sổ sách (lấy sổ sách kế toán), chi phí cơ bản của các khoản vay là chi phí kỳ vọng của sự kiệt quệ về tài chính trong trường hợp phá sản. Sự kiệt quệ tài chính ảnh hưởng đến chi phí vốn trung bình, tác động kéo theo đến một cấu trúc vốn tối ưu. Theo đó, giá trị của một doanh nghiệp bị kiệt quệ sẽ gần với giá trị sổ sách. Nếu việc phá sản xảy ra, việc đo lượng trách nhiệm đối với các chủ nợ theo giá trị sổ sách kế toán là chính xác nhất. Giá trị sổ sách còn phù hợp khi xác định cấu trúc vốn đối với các công ty không yết giá hay các doanh
9 nghiệp nhỏ. Nếu sử dụng giá sổ sách, giá trị nợ và tài sản được sử dụng trên bảng cân đối kế toán. Kiểu đo lường này được sử dụng trong nhiều nghiên cứu khác nhau. Theo trường phái giá trị thị trường, người ta cho rằng giá trị thị trường xác định được giá trị thực của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có giá trị vốn chủ sở hữu âm trên sổ kế toán nhưng lại có giá thị trường dương. Điều này có thể xảy ra nếu hoạt động kinh doanh trước đây thua lỗ làm vốn chủ sở hữu có giá trị âm, nhưng giá thị trường dương phản ánh các dòng tiền kỳ vọng tương lai của doanh nghiệp đó. Vì thế, nhiều nghiên cứu sử dụng cả giá trị thị trường và giá trị sổ sách để đo lượng cấu trúc vốn. Thứ hai, loại nợ nào để xác định cấu trúc vốn? Có cần thiết đo lường cấu trúc vốn theo từng loại nợ không? Nếu các dự đoán lý thuyết chủ yếu quan tâm ảnh hưởng của các yếu tố đối với cấu trúc vốn ở góc độ chung thì các nghiên cứu thực nghiệm thường đo lường cấu trúc vốn theo các khoản nợ vay ngắn hạn và dài hạn. Bennette và Donnelly (1993) cho rằng nếu các doanh nghiệp có các chính sách tài trợ riêng biệt với các khoản nợ vay ngắn hạn thì ở các doanh nghiệp đó thực sự có sự tương tác giữa mức nợ vay ngắn hạn và dài hạn. Michaelas và cộng sự (1999) cho rằng nếu các yếu tố ảnh hưởng đến nợ ngắn hạn khác với các yếu tố ảnh hưởng đến nợ dài hạn thì cần thiết sử dụng cả nợ vay ngắn và nợ dài để đo lường cấu trúc vốn. Đây là quan điểm được nhiều nhà nghiên cứu quan tâm: Nợ vay hay toàn bộ nợ phải trả cũng là vấn đề cần xem xét khi đo lường cấu trúc vốn. Bởi vì, trong nợ phải trả còn có các khoản tín dụng thương mại và các nguồn vốn tạm thời khác mà những nguồn vốn này cũng góp phần không nhỏ trong các khoản tài trợ ở doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp có quy mô nhỏ. Tóm lại, chúng ta có thể đưa ra một vài chỉ tiêu phản ánh cấu trúc vốn của doanh nghiệp, bao gồm: Tỷ lệ nợ phải trả/ tổng tài sản; tỷ lệ nợ ngắn hạn/tổng tài sản; tỷ lệ nợ phải trả/ vốn chủ sở hữu; tỷ lệ nợ dài hạn/ vốn thường xuyên. 2.1.2. Vai trò của cấu trúc vốn đối với doanh nghiệp và nhà đầu tư. 2.1.2.1. Đối với doanh nghiệp