Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Tác động của đa dạng hóa và rủi ro bất ổn định lên lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài luận văn này được thực hiện nhằm tìm ra cơ chế tác động đồng thời của 2 dạng chiến lược đa dạng hóa khác nhau, và 2 khía cạnh rủi ro – nợ xấu và bất ổn định lên khả năng sinh lợi của hoạt động (hay còn gọi là hiệu quả hoạt động) các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2001-2016.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính ngân hàng: Tác động của đa dạng hóa và rủi ro bất ổn định lên lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH VÕ TRƯỜNG ĐI TÁC ĐỘNG CỦA ĐA DẠNG HÓA VÀ RỦI RO BẤT ỔN ĐỊNH LÊN LỢI NHUẬN CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 8 34 02 01 Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM VĂN KIÊN TP. Hồ Chí Minh, năm 2018
Tóm tắt Với việc sử dụng số liệu của 25 ngân hàng thương mại trong giai đoạn 2001 – 2016, trích xuất từ nguồn dữ liệu Bankscope, bài luận văn này được thực hiện nhằm tìm ra cơ chế tác động của chiến lược đa dạng hóa và 2 khía cạnh rủi ro – nợ xấu và bất ổn định, đối với khả năng sinh lợi của hoạt động các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2001-2016 (hay còn gọi là hiệu quả hoạt động). Thứ hai, để đánh giá sự thay đổi của khả năng sinh lợi của ngân hàng bài luận văn sẽ phân tích thêm tác động đồng thời của các hình thái của rủi ro bên cạnh chiến lược đa dạng hóa. Cần lưu ý là rủi ro sẽ được đặc biệt nhấn mạnh bởi một yếu tố mới của “rủi ro bất ổn định” – được trích xuất ra từ phương trình của hàm sản xuất kỹ thuật . Thứ ba, nếu xét trên phương diện kỹ thuật, bài luận văn này sẽ phân tích song song cả hai trạng thái là tĩnh và động thay vì chỉ đơn thuận là một trạng thái tĩnh như nhưng bài nghiên cứu th ng thường trước đó. Ngoài ra, bài luận văn áp dụng m hình phân tích ở cả 2 hình thái tĩnh và động, với các các kỹ thuật ước lượng kinh tế lượng khác nhau của m hình tác động cố định (fixed effecs model) và kỹ thuật ước lượng sai phân bậc một của moment tổng quát với 2 bước hiệu chỉnh (first different Generalized Method of Moment).
Lời cam đoan Luận văn này chưa từng nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là c ng trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó kh ng có các nội dung đã được c ng bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. TP. Hồ Chí Minh, năm 2018 VÕ TRƯỜNG ĐI
Lời cám ơn Luận văn này kh ng thể hoàn thành nếu thiếu sự giúp đỡ, hỗ trợ, động viên từ gia đình, giảng viên hướng dẫn, bạn bè và đồng nghiệp trong cơ quan. Tôi vô cùng biết ơn mọi người đã tin tưởng và cùng t i đi đến đích cuối cùng. Đầu tiên, cho t i gửi lời cám ơn đến gia đình, bạn bè và đồng nghiệp trong cơ quan những người lu n bên cạnh động viên và khích lệ khi t i gặp khó khăn và thách thức trong cuộc sống. Hơn nữa cho t i gửi lời cám ơn sâu đậm và chân thành đến giảng viên hướng dẫn Tiến sĩ Phạm Văn Kiên. Một người Thầy đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn t i hoàn thành luận văn này. Thầy đã tháo gỡ những gúc mắc và gợi ý để tôi nảy sinh những ý tưởng mới, hướng dẫn tài liệu cần nghiên cứu và cùng t i khắc phục từng lỗi chính tả khi thực hiện luận văn. Thầy đã tạo cho t i động lực vượt qua những giới hạn mà t i nghĩ rằng mình khó có thể thực hiện được. Thầy kh ng những giúp t i hoàn thành luận văn tốt nhất mà còn giúp t i thêm niềm tin để chinh khục những khó khăn và thử thách trong cuộc sống và trong c ng việc. Sau cùng t i xin gửi lời cám ơn đến tập thể giảng viên Trường Đại Học Ngân Hàng TP. HCM, đã tạo điều kiện cho chúng t i một m i trường học và nghiên cứu tuyệt vời.
Mục lục Tóm tắt Lời cam đoan Lời cám ơn Mục lục Danh mục từ viết tắt Danh mục bảng biểu Danh mục hình và đồ thị Chương 1: Giới thiệu tổng quan nghiên cứu ......................................................................... 1 1.1. Đặt vấn đề nghiên cứu .............................................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................. 4 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát ........................................................................ 4 1.2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể .............................................................................. 4 1.3. Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................... 5 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................ 6 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu ...................................................................................... 6 1.4.2. Phạm vi kh ng gian ......................................................................................... 6 1.4.3. Phạm vi thời gian ............................................................................................. 7 1.5. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 7 1.6. Đóng góp của nghiên cứu ......................................................................................... 7 1.7. Cấu trúc bài luận văn ................................................................................................ 8 Chương 2: Cơ sở lý thuyết nghiên cứu ................................................................................ 10 2.1. Hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam................................ 10 2.1.1. Dựa trên th ng tin và giá trị kế toán .............................................................. 10 2.1.2. Giá trị thể hiện cho các yếu tố thị trường ...................................................... 11 2.1.3. Các chỉ số được áp dụng trong bài viết .......................................................... 13 2.2. Các loại hình đa dạng hóa ........................................................................................ 14 2.3. Các hình thái của rủi ro ............................................................................................ 14 2.3.1. Rủi ro nợ xấu ................................................................................................. 14 2.3.2. Rủi ro bất ổn định .......................................................................................... 15 2.4. Đa dạng hóa và lợi nhuận của ngân hàng ................................................................ 17 2.4.1. Nền tảng lý thuyết .......................................................................................... 17 2.4.2. Dẫn chứng thực nghiệm ................................................................................. 18 2.5. Rủi ro và khả năng sinh lợi của ngân hàng .............................................................. 21
2.5.1. Nền tảng lý thuyết .......................................................................................... 21 2.5.2. Dẫn chứng thực nghiệm ................................................................................. 22 2.6. Lỗ hổng nghiên cứu của cơ sở lý thuyết .................................................................. 24 2.7. Giả thuyết nghiên cứu .............................................................................................. 27 2.7.1. Tác động của đa dạng hóa đối với lợi nhuận của ngân hàng ......................... 27 2.7.2. Tác động của các hình thái rủi ro lên lợi nhuận của ngân hàng ..................... 28 Chương 3: M hình và phương pháp nghiên cứu ................................................................ 30 3.1. Ước lượng các nhân tố chính của bài luận văn ........................................................ 30 3.1.1. Khả năng sinh lợi của ngân hàng ................................................................... 30 3.1.2. Đa dạng hóa ................................................................................................... 31 3.1.3. Hình thái của rủi ro ........................................................................................ 32 3.1.3.1. Dựa trên th ng tin giá trị kế toán tài chính ................................................ 32 3.1.3.2. Rủi ro bất ổn định ....................................................................................... 33 3.2. M hình nghiên cứu ................................................................................................. 34 3.2.1. Trạng thái tĩnh ................................................................................................ 34 3.2.2. Trạng thái động .............................................................................................. 36 3.3. Các phương pháp kinh tế lượng ............................................................................... 37 3.3.1. Phương pháp ước lượng cho m hình trạng thái tĩnh .................................... 37 3.3.2. Phương pháp ước lượng cho m hình ở trạng thái động ............................... 39 3.3.3. Kỹ thuật ước lượng hàm sản xuất của biến rủi ro bất ổn định ....................... 40 3.4. Số liệu nghiên cứu và quy trình thu thập dữ liệu ..................................................... 41 Chương 4: Kết quả nghiên cứu ............................................................................................ 46 4.1. Đặc điểm mẫu nghiên cứu ....................................................................................... 46 4.1.1. Lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam ........................................... 46 4.1.2. Thống kê m tả, đặc điểm của thành phần đa dạng hóa ................................ 48 4.1.3. Thống kê m tả, đặc điểm tổng hợp .............................................................. 51 4.1.4. Thống kê thập phân vị ................................................................................... 54 4.1.5. Tương quan giữa các biến số ......................................................................... 56 4.2. Kết quả ước lượng ................................................................................................... 57 4.2.1. M hình ở trạng thái tĩnh ............................................................................... 57 4.2.2. M hình trạng thái động................................................................................. 61 Chương 5: Kết luận và kiến nghị ......................................................................................... 66 5.1. Tóm tắt nội dung nghiên cứu ................................................................................... 66 5.2. Kết quả nghiên cứu chính ........................................................................................ 67 5.3. Đóng góp của bài luận văn ...................................................................................... 69
5.4. Khuyến nghị chính sách ........................................................................................... 70 5.4.1. Khuyến nghị dành cho các ngân hàng thương mại Việt Nam. ...................... 70 5.4.2. Khuyến nghị dành cho thị trường tài chính-ngân hàng Việt Nam ................. 72 5.5. Giới hạn và hướng nghiên cứu tiếp theo .................................................................. 73 5.5.1. Giới hạn trong nghiên cứu ............................................................................. 73 5.5.2. Hướng nghiên cứu tiếp theo........................................................................... 75 Tài Liệu Tham Khảo ............................................................................................................ 76 Phụ lục ................................................................................................................................. 88
Danh mục các từ viết tắt Từ viết tắt Nội dung từ viết tắt Risk_instability Rủi ro bất ổn định. ROA T suất sinh lợi trên tổng quy m tài sản PBT Lợi nhuận ngân hàng trước thuế trên tổng tài sản Total asset Tổng tài sản Total loan/ total asset Tổng tín dụng và tổng tài sản Liquidity asset Tài sản thanh khoản trên tổng mức tài sản Market share Tài sản của từng ngân hàng trên tài sản của toàn hệ thống cost to income Chỉ số thể hiện mức chi phí trên tổng thu nhập của ngân hàng equity/ asset Vốn trên tài sản fitted for panel-data Kỹ thuật bình phương tối thiểu tổng quát dành cho dữ liệu by using generalized bảng least square – GLS First-Different GMM Kỹ thuật ước lượng sai phân bậc một của moment tổng quát 2-step với 2 bước hiệu chỉnh
Danh mục bảng biểu Bảng 1. Các chỉ số cơ bản thể hiện hiệu quả hoạt động kinh doanh ........................11 Bảng 2. Các chỉ số đại diện cho hiệu quả hoạt động, đo lường bởi yếu tố thị trường ...................................................................................................................................12 Bảng 3. Các biến được sử dụng trong mô hình nghiên cứu .....................................43 Bảng 4. Đặc điểm các thành phần của chiến lược đa dạng hóa................................50 Bảng 5. Bảng thống kê mô tả tổng hợp của các biến được sử dụng trong bài luận văn .............................................................................................................................53 Bảng 6. Mô hình tác động ở trạng thái tĩnh - kỹ thuật ước lượng tác động cố định (fixed effect model) ...................................................................................................59 Bảng 7. M hình tác động ở trạng thái động - kỹ thuật ước lượng sai phân bậc một của moment tổng quát với 2 bước hiệu chỉnh (first different Generalized Method of Moment). ...................................................................................................................62
Danh mục hình và đồ thị Hình 1. Hiệu quả hoạt động thể hiện theo không gian và thời gian .................................... 47 Hình 2. Hiệu quả hoạt động của tất cả ngân hàng theo giá trị trung bình ........................... 48
1 Chương 1: Giới thiệu tổng quan nghiên cứu 1.1. t v n đ nghiên cứu Câu hỏi của việc có nên đa dạng hóa hay kh ng, tác động của nó sẽ như thế nào đối với lợi nhuận, hay cấu trúc đa dạng hóa như thế nào là phù hợp sẽ lu n là vấn đề trăn trở được đặt ra cho các nhà quản trị và hoạch định chính sách ngân hàng. Thứ nh t, nếu xét trong một số nghiên cứu về lý thuyết truyền thống, thì sự kết hợp nhuần nhuyễn nhiều loại dịch vụ tài chính khác nhau của đa dạng hóa sẽ làm giảm các khả năng thiệt hại bị phá sinh bởi kiệt quệ tài chính và rủi ro phá sản. Điều này sẽ tạo đà cho sự gia tăng tính sinh lợi cho ngân hàng, và thể hiện đặc điểm của cơ chế lợi nhuận theo quy m ((Diamond, 1984; Ramakrishnan và Thakor, 1984; Boyd và Prescott, 1986 Klein và Saidenberg, 1998). Tuy nhiên, nếu xét trên nền tảng lý thuyết cổ điển về hành vi quản trị của “lý thuyết người đại diện”, thì lợi ích đa dạng hóa sẽ bị méo mó khi có sự xuất hiện của vai trò tranh chấp quyền lực và mâu thuẫn “người đại diện”. Từ đó, sẽ tạo ra hiệu ứng ngược làm xói mòn đi giá trị đích thực mà đa dạng hóa mang lại, và tiếp đến sẽ làm cho lợi nhuận của ngân hàng ngày càng sụt giảm. (Jensen 1986, Berger và Ofek, 1996; Servaes, 1996; Denis và các cộng sự 1997). Về khía cạnh nghiên cứu thực nghiệm, một mặt, đa dạng hóa với việc tận dụng các lợi ích từ các hoạt động phi truyền thống, sẽ tạo ra cho ngân hàng một cơ chế để giúp ổn định tính thanh khoản và cải thiện hoạt động dự phòng rủi ro nợ (Cornett và các cộng sự, 2002; và Baele, 2007). Điều này c ng được xác nhận bởi Meslier và các tác giả (2010), khi mà các tác giả vận dụng m hình ước lượng các chỉ số tập trung (focus index), đã thể hiện được hướng đi tích cực trong điều chỉnh rủi ro và thúc đẩy hiệu quả hoạt động của ngân hàng. Mặt khác, đa dạng hóa lại là vấn đề cần được cân nhắc, khi nó gây ra những tổn hại tiềm tàng cho rủi ro kiệt quệ tài chính, và rủi ro phá sản do những hoạt động đầu tư dàn trải và kém hiệu quả (Boot và Schmeits, 2000). Hay như kết quả từ bài nghiên cứu của Stiroh (2004) và Acharya (2006) c ng đều cho thấy một mức tác động tiêu cực
2 có ý nghĩa thống kê từ đa dạng hóa lên lợi nhuận của ngân hàng thương mại. Đặc biệt, ảnh hưởng tiêu cực này được thể hiện rất r trong bối cảnh các nước có thị trường tài chính kém phát triển như Trung Quốc, khi mà cả 4 yếu tố rủi ro khác nhau - tiền gửi, tín dụng, tài sản, và khu vực -, đều cho thấy khả năng làm xói mòn doanh thu và lợi nhuận và gia tăng rủi ro về gánh nặng chi phí (Berger và các cộng sự, 2010). Đồng ý với quan điểm này, Jouida và các cộng sự, (2017) khi nghiên cứu và dữ liệu 412 tổ chức tín dụng của Pháp trong giai đoạn 2002 đến 2012, bằng việc cho phép các biến của hoạt động đa dạng hóa tương tác với nhau để c ng đồng thời tác động lên lợi nhuận của tổ chức tài chính, đã cho thấy một tác động tiêu cực có ý nghĩa thống kê. R ràng, có thể thấy các bài nghiên cứu thực nghiệm đã cho ra các kết quả kh ng đồng nhất, vì vốn dĩ các phương thức tiếp cận khác nhau và bối cảnh khác nhau sẽ cho ra những tín hiệu khác nhau. Thêm vào đó, hầu hết các bài nghiên cứu về vấn đề này thường chỉ tập trung vào các nước thuộc khu vực Mỹ, và Châu Âu, mà ít được quan tâm ở các nước kém phát triển của khu vực Châu Á, đặc biệt như Việt Nam. Cho nên, bài luận văn này cân nhắc xem xét đánh giá tác động của đa dạng hóa lên lợi nhuận ngân hàng ở bối cảnh các nước Châu Á, mà cụ thể ở đây là Việt Nam, nhằm tìm kiếm một hướng phân tích mới, trong một bối cảnh kh ng gian và thời gian mới. Nếu so sánh với các bài ở Châu Á, thì ngoài bài nghiên cứu của Berger và các cộng sự (2010) dành cho thị trường Trung Quốc, còn có 2 bài của Lee và các cộng sự (2014) và Edirisuriya và các cộng sự (2015), viết về tình hình đa dạng hóa của các nước thuộc khu vực Châu Á Thái Bình Dương và các nước Nam Á. Các bài này c ng có những kết quả kh ng thống nhất, có lúc tích cực (Lee và các cộng sự, 2014), và c ng có lúc tiêu cực (Berger và các cộng sự ,2010; Edirisuriya và các cộng sự (2015). Tóm lại, đa dạng hóa, tuy đã được đề cập một cách rộng rãi và phổ biến trong các cơ sở lý thuyết của quản trị doanh nghiệp c ng như tài chính hành vi của doanh nghiệp, nhưng khía cạnh này trên phương diện của một ngân hàng thương mại với một cơ chế đặc thù riêng biệt, chịu nhiều sự chi phối của các
3 cơ quan quản lý nhà nước, thì còn nhiều khúc mắc cần được giải đáp, đặc biệt trong trường hợp ngân hàng có nhiều hoạt động đa dạng hóa khác nhau. Thứ hai, bài luận văn này sẽ tiếp tục đi xa hơn nữa khi đưa vào xem xét phân tích thêm tác động hiệu chỉnh đồng thời tiềm tàng của 1 nhân tố nữa đối với lợi nhuận của ngân hàng, đó chính là rủi ro. Theo Acharya và các cộng sự (2009), Ellul và Yerramilli (2013) thì các ngân hàng hiện nay đang hoạt động có vấn đề, khi chỉ mải mê chạy theo lợi nhuận mà quên mất điều chỉnh và quản trị rủi ro, để rồi phải gia tăng gánh nặng nợ xấu và rủi ro mất khả năng thanh toán. Hậu quả là hiệu suất và lợi nhuận của ngân hàng bị suy giảm. Chính vì vậy, sẽ thật sự là một thiếu sót lớn khi phân tích về khả năng sinh lợi của ngân hàng mà kh ng đưa vào vai trò của rủi ro. Và đây là điều mà hầu hết các bài nghiên cứu về đa dạng hóa ngân hàng ở Việt Nam thường bỏ lỡ, thậm chí cả những bài tiêu biểu gần đây của Nguyễn Thị Cành và Hồ Thị Hồng Minh (2014). Ngoài ra, c ng cần lưu ý rằng, bài luận văn này sẽ tiếp cận phân tích rủi ro đặc biệt nhấn mạnh vào “yếu tố bất ổn định” – đại diện cho xác suất rủi ro của vận hành kh ng ổn định trong quá trình hoạt động và sản xuất của ngân hàng. Theo Fang và các cộng sự (2011), và Tan (2016) thì yếu tố rủi ro được trích xuất từ đặc tính quy trình hàm sản xuất sẽ mang tính đại diện và nổi bật hơn hẳn so với các chỉ số tài chính rủi ro th ng thường. Thứ ba, bài luận văn này xem xét có được các ước lượng kiểm định tính vững việc xem xét các m hình ở cả hai trạng thái động và tĩnh. Có thể thấy th ng thường, hầu hết các bài nghiên cứu đều tiếp cận m hình phân tích các yếu tố ở cùng 1 khung thời gian, hay còn gọi là phương trình ở trạng thái tĩnh. Tuy nhiên, khi phân tích m hình lợi nhuận của ngân hàng, Berger và cộng sự (2000); Goddard và các cộng sự (2004); Athanasoglou và các cộng sự (2008); Naceur (2011); Thu và Huyền (2014); Hồng, Phong và Thành (2018) đã cho thấy được sự xuất hiện của vấn đề tương quan chuỗi (serial correlation), làm cho lợi nhuận hiệu quả hoạt động trong hiện tại có khả năng thể hiện mức tăng trưởng của hiệu quả trong tương lai. Do vậy, bài nghiên cứu này cân nhắc phân tích đánh giá tác động của đa dạng hóa
4 lên hiệu quả hoạt động, khi mà có yếu tố trễ xuất hiện ở trong phương trình, hay còn gọi là m hình ở trạng thái động. Tóm lại, bài nghiên cứu này sẽ cố gắng làm sáng tỏ những điểm sau đây. Thứ nhất, với việc sử dụng bộ số liệu cập nhật của các ngân hàng thương mại trích xuất từ bộ số liệu Bankscope, bài luận văn sẽ phân tích tác động của đa dạng hóa lên lợi nhuận trong bối cảnh của thị trường Việt Nam trong giai đoạn 15 năm. Thứ hai, để đánh giá sự thay đổi của khả năng sinh lợi của ngân hàng bài luận văn sẽ phân tích thêm tác động đồng thời của các hình thái của rủi ro bên cạnh chiến lược đa dạng hóa. Cần lưu ý là rủi ro sẽ được đặc biệt nhấn mạnh bởi một yếu tố mới của “rủi ro bất ổn định” – được trích xuất ra từ phương trình của hàm sản xuất kỹ thuật . Thứ ba, nếu xét trên phương diện kỹ thuật, bài luận văn này sẽ phân tích song song cả hai trạng thái là tĩnh và động thay vì chỉ đơn thuần là một trạng thái tĩnh như những bài nghiên cứu th ng thường trước đó. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát Bài luận văn này được thực hiện nhằm tìm ra cơ chế tác động đồng thời của: (i) 2 dạng chiến lược đa dạng hóa khác nhau, và (ii) 2 khía cạnh rủi ro – nợ xấu và bất ổn định lên khả năng sinh lợi của hoạt động (hay còn gọi là hiệu quả hoạt động) các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2001-2016. Thứ hai, mục tiêu nghiên cứu đặt ra kh ng chỉ giải thích cơ chế tác động ở m hình tĩnh th ng thường như ở một số bài nghiên cứu, mà còn tiếp cận được việc phân tích m hình ở trạng thái động (nhân tố quá khứ có thể ước lượng giá trị của hiện tại). Cuối cùng, mục tiêu đặt ra c ng nhằm giải quyết luôn vấn đề nội sinh – sự thiên lệch gây ra làm sai khác kết quả của bài nghiên cứu. 1.2.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể (i) Đo lường khả năng sinh lợi và chiến lược đa dạng hóa của các ngân hàng thương mại Việt Nam dưới nhiều khía cạnh khác nhau. (đối với
5 khả năng sinh lợi bài luận văn sẽ tiếp cận ước lượng 2 chỉ số - t suất lợi nhuận trên tổng tài sản – ROA và chỉ số biên lợi nhuận trên quy m tổng tài sản – profit margin; còn chiến lược đa dạng hóa sẽ được đo lường bởi 2 chỉ số tập trung quan trọng nhất của hoạt động ngân hàng là: tập trung tiền gửi và tập trung tín dụng. (ii) Đo lường rủi ro bằng cả hai hình thái khác nhau: (i) rủi ro dựa trên yếu tố tài chính – rủi ro nợ xấu; và (ii) rủi ro bất ổn định – dựa trên khía cạnh của yếu tố chu trình hoạt động của các ngân hàng thương mại. (iii) Đánh giá tác động của 2 loại hoạt động đa dạng hóa của các ngân hàng thương mại lên khả năng sinh lợi của các ngân hàng thương mại Việt Nam. (iv) Đánh giá tác động của 2 hình thái rủi ro khác nhau (một từ yếu tố tài chính, một từ đặc điểm hoạt động kinh doanh) lên 2 khía cạnh khác nhau của khả năng sinh lợi của ngân hàng. (v) Phân tích tác động đồng thời của chiến lược đa dạng hóa và rủi ro lên hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại Việt Nam với cả 2 trạng thái động và tĩnh. (vi) Giải quyết triệt để vấn đề nội sinh và thiên lệch gây ra cho m hình nghiên cứu khi phân tích mối quan hệ tác động nhân quả lên khả năng sinh lợi của các ngân hàng thương mại Việt Nam. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Bài viết hướng đến việc trả lời các câu hỏi sau đây: (i) Có hay kh ng cơ chế tác động từ chiến lược đa dạng hóa lên lợi nhuận của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2001-2016? (ii) Rủi ro nợ xấu có ảnh hưởng như thế nào đối với lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2001-2016? (iii) Liệu có tồn tại sự tác động của rủi ro bất ổn định lên hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2001-2016?
6 (iv) Sự điều chỉnh của các yếu tố lên yếu tố lợi nhuận của ngân hàng thương mại Việt Nam có thật sự đúng trong cả hai trường hợp của m hình: tĩnh và động? (v) Khuyến nghị chính sách nào là phù hợp và khả thi cho vấn đề lợi nhuận của hệ thống các ngân hàng Việt Nam hiện nay? (vi) Có hay kh ng sự khác biệt về kết quả nghiên cứu của đa dạng hóa đối với lợi nhuận của các ngân hàng Việt Nam, khi có thêm sự kiểm soát của các hình thái của rủi ro. 1.4. ối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1. Đối tượng nghiên cứu Nhằm giải quyết mục tiêu đánh giá tác động đồng thời của hoạt động đa dạng hóa và 2 hình thái của rủi ro lên lợi nhuận ngân hàng, bài luận hướng đến nghiên cứu đối tượng của 25 ngân hàng thương mại Việt Nam, được trích xuất từ bộ số liệu Bankscope. Có thể thấy, đối tượng nghiên cứu ban đầu là tập hợp tất cả các ngân hàng thương mại Việt Nam (hơn 33 ngân hàng), nhưng do các tiêu chí được đặt ra về tính pháp lý, ngân hàng còn đang hoạt động bình thường, có hầu như đầy đủ dữ liệu qua các các năm, v.v. Hay nói cách khác, các đối tượng này phải thỏa mãn yêu cầu có đầy đủ th ng tin về chỉ số tài chính được sử dụng trong bài luận văn, đặc biệt là về đa dạng hóa, rủi ro, và lợi nhuận của ngân hàng. 1.4.2. Phạm vi không gian Phạm vi kh ng gian được áp dụng trong bài luận văn này là xét ở bối cảnh nước Việt Nam, nơi thị trường tài chính và tín dụng còn nhiều bất cập và đang hoàn thiện. Mục đích nhằm đưa ra một cách nhìn khác hơn về tác động của hoạt động đa dạng hóa đối với hiệu quả kinh doanh ngân hàng ở một khu vực mới nổi (trong khi hầu hết các bài nghiên cứu về đa dạng hóa của ngân hàng, đều tập trung vào thị trường các nước đã phát triển như Châu Âu và Châu Mỹ).
7 1.4.3. Phạm vi thời gian Bài luận văn sẽ cân nhắc sử dụng bộ số liệu mới nhất trong khung thời gian từ năm 2001 đến 2016, được trích xuất từ bộ số liệu Bankscope – một bộ số liệu uy tín về ngân hàng trên thế giới. Mục tiêu đặt ra sẽ lấy dữ liệu thời gian qua các năm sao cho càng đầy đủ càng tốt. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Nhằm trả lời câu hỏi nghiên cứu được đặt ra, bài luận văn sử dụng dữ liệu bảng trong giai đoạn 15 năm (2001-2016) với 2 m hình ở trạng thái tĩnh và động, và dựa trên những hướng tiếp cận của vấn đề nghiên cứu và mục tiêu nghiên cứu, bài luận văn sẽ cân nhắc áp dụng các phương pháp ước lượng khác nhau sao cho phù hợp với từng mục tiêu nghiên cứu đã đặt ra. Thứ nhất, ở trạng thái tĩnh, tác giả sử dụng phương pháp đánh giá tác động cố định (fixed effects model). Thứ hai, để trả lời câu hỏi nghiên cứu của việc đánh giá tác động của các chiến lược đa dạng hóa lên hiệu suất hoạt động của ngân hàng và các hình thái rủi ro, bài luận văn cân nhắc việc sử dụng kỹ thuật ước lượng sai phân bậc một của moment tổng quát với 2 bước hiệu chỉnh (first different Generalized Method of Moment). Phương pháp này giúp hiệu chỉnh thiên lệch gây ra do ước lượng quá khứ lên hiện tại của biến phụ thuộc và vấn đề nội sinh tiềm tàng của tác động ngược từ biến phụ thuộc lên biến độc lập của m hình. 1.6. óng góp của nghiên cứu Xét ở ý nghĩa hàn lâm khoa học:  Đề xuất phương pháp đánh giá sự hiệu chỉnh khả năng sinh lợi của ngân hàng dựa trên các nhân tố nổi bật của chiến lược đa dạng hóa và các khía cạnh rủi ro, đặc biệt là rủi ro bất ổn định.  Đề xuất một hướng tiếp cận khác để đo lường rủi ro thay vì sử dụng các chỉ số tài chính đơn thuần, đó chính là kỹ thuật ước lượng m hình hàm sản xuất của chỉ số phá sản.
8  Đề xuất cơ chế đánh giá tác động của chiến lược đa dạng hóa và rủi ro lên hiệu quả hoạt động dựa trên 2 trạng thái động và tĩnh.  Bổ sung vào cơ sở lý thuyết tài chính và quản trị ngân hàng một m hình phân tích lợi nhuận của ngân hàng, mà ở đó tác động của chiến lược đa dạng hóa có sự điều chỉnh từ rủi ro nợ xấu và rủi ro bất ổn định. Xét ở khía cạnh thực tiễn  Kết quả nghiên cứu giúp đánh giá mức độ thay đổi của lợi nhuận kinh doanh ngân hàng khi các nhà hoạch định đưa ra các quyết định đa dạng hóa.  Kết quả từ đề tài cho thấy được mức độ ảnh hưởng của các loại rủi ro đối với hiệu suất hoạt động của ngân hàng.  Kết quả nghiên cứu giúp định hướng cơ chế phân tích các hình thái khác nhau rủi ro, đặc biệt là rủi ro hoạt động bất ổn định của ngân hàng.  Đề tài là một cơ sở thực tiễn giúp các nhà hoạch định và quản trị ngân hàng có một cái nhìn thấu đáo hơn về tác động của quyết định đa dạng hóa lên hiệu quả hoạt động của ngân hàng, khi mà có sự điều chỉnh của các hình thái rủi ro. 1.7. C u trúc bài luận văn Bài luận văn được kết cấu theo từng chương và từng mục cụ thể để làm r các vấn đề nghiên cứu và câu hỏi nghiên cứu đã đặt ra như sau: Chương một, như đã trình bày là chương giới thiệu tổng quan nghiên cứu và giải thích tầm quan trọng c ng như nguyên nhân thực hiện bài luận văn này. Ngoài ra, chương này c ng trình bày các vấn đề về đối tượng, phạm vi nghiên cứu và các đóng góp có được từ kết quả nghiên cứu. Chương hai, là chương cung cấp các lý thuyết nền tảng với những cung cấp quan trọng về cơ sở lý thuyết, bằng chứng thực nghiệm và các giả định nghiên cứu. Cần lưu ý rằng, đây là chương cốt l i quan trọng nhất khi cung cấp những cơ sở lý luận cho các kênh truyền dẫn tác động từ chiến lược đa dạng hóa và hình thái rủi ro lên hiệu quả kinh doanh của ngân hàng thương mại.
9 Chương ba, sau khi lược thảo các cơ sở lý thuyết quan trọng và các giả định nghiên cứu, thì chương này sẽ trình bày các m hình nghiên cứu và các phương pháp nghiên cứu để giải quyết các câu hỏi nghiên cứu. Ngoài ra, chương này còn thể hiện việc đo lường các biến nghiên cứu và cơ sở dữ liệu. Chương bốn, là chương trình bày các kết quả nghiên cứu đạt được dựa trên các cơ sở nghiên cứu lý thuyết, m hình nghiên cứu và các kỹ thuật nghiên cứu đã trình bày ở trên. Cần lưu ý là các giả thuyết nghiên cứu sẽ được kiểm định, từ đó đưa ra các biện luận nghiên cứu. Chương năm là chương cuối cùng, sau khi có được các kết quả kiểm định thì chương này sẽ tổng hợp lại vấn đề nghiên cứu, mục tiêu nghiên cứu và khung lý thuyết để từ đó đối chiếu với kết quả nghiên cứu. Đây c ng là chương kết luận và đưa ra các kiến nghị chính sách cần thiết cho bài luận văn.
10 Chương 2: Cơ sở lý thuyết nghiên cứu Phần này của bài nghiên cứu sẽ cung cấp các cơ sở lý thuyết và nền tảng học thuật để hỗ trợ và đưa ra các kiến giải phù hợp cho các vấn đề nghiên cứu, và từ đó xây dựng m hình ước lượng. Cụ thể, chương này sẽ trình bày nội dung về định nghĩa của các biến chính được sử dụng trong bài như: hiệu quả hoạt động của ngân hàng, các loại hình đa dạng hóa, và các hình thái rủi ro. Sau đó, là phần đề cập về các nền tảng của cơ sở lý thuyết để giải thích cho vấn đề tác động của đa dạng hóa lên lợi nhuận của ngân hàng và rủi ro lên lợi nhuận ngân hàng. Tiếp đến, những bằng chứng thực nghiệm từ những bài nghiên cứu trước đó sẽ được đưa vào bài luận văn để làm dẫn chứng xác thực cho vấn đề nghiên cứu. Tuy nhiên, phần này của bài luận văn c ng nêu r vấn đề nghiên cứu về lổ hổng nghiên cứu so với các bài nghiên cứu trước đó (ở Việt Nam lẫn thực tiễn của m i trường quốc tế). Đây được xem là những nguyên nhân c ng như động lực nghiên cứu được rút ra từ việc lược thảo cơ sở nghiên cứu, để từ đó cho thấy được đóng góp của bài luận văn này. Thêm vào đó, bài luận văn c ng đưa vào phần tổng quan ngành ngân hàng của Việt Nam để lược thảo lại tình hình và diễn biến hoạt động hiện tại của các ngân hàng này, từ đó đưa ra cái nhìn sâu sát hơn đối với bối cảnh nghiên cứu. Cuối cùng, sau khi xem xét hết tất cả vấn đề ở trên, thì phần xây dựng giả thiết nghiên cứu sẽ được đề cập để làm tiền đề xây dựng m hình nghiên cứu và kiểm định giả thiết nghiên cứu. 2.1. Hiệu quả hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam 2.1.1. Dựa trên thông tin và giá trị kế toán Hiệu quả hoạt động thể hiện dựa trên th ng tin và giá trị kế toán (accounting base measurement), mang ý nghĩa của các giá trị về lợi nhuận của tổ chức tài chính và doanh nghiệp. Nó được thể hiện bởi các th ng tin ghi nhận trên sổ sách kế toán và là giá trị để thể hiện mức độ dao động và giá trị so sánh giữa các đối tượng