Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Tác động của thu nhập ngoài lãi đến khả năng sinh lời của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Tác động của thu nhập ngoài lãi đến khả năng sinh lời của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đưa ra các bằng chứng thực nghiệm về tác động của TN ngoài lãi và các cấu phần trong TN ngoài lãi đến khả năng sinh lời của các NHTMCP tại Việt Nam. Dựa trên tiền đề đó nêu ra một số hàm ý chính sách góp phần nâng cao khả năng sinh lời cho các ngân hàng TMCP Việt Nam trong tương lai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Tài chính Ngân hàng: Tác động của thu nhập ngoài lãi đến khả năng sinh lời của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ THANH TRANG TÁC ĐỘNG CỦA THU NHẬP NGOÀI LÃI ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã số chuyên ngành: 8 34 02 01 Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH NGUYỄN THỊ THANH TRANG TÁC ĐỘNG CỦA THU NHẬP NGOÀI LÃI ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã số chuyên ngành: 8 34 02 01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. LÊ THANH NGỌC Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng luận văn này là kết quả nghiên cứu của chính tôi, chưa từng được trình nộp để lấy học vị Thạc sĩ tại bất cứ một cơ sở đào tạo nào. Kết quả tại luận văn là trung thực, không chứa các nội dung đã được công bố trước đây ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2023 Ký tên Nguyễn Thị Thanh Trang
ii LỜI CÁM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn quý Thầy Cô trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh nói chung và Khoa Sau đại học nói riêng đã giảng dạy, tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong quá trình học tập tại trường. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Thầy TS. Lê Thanh Ngọc, người đã hướng dẫn tận tình, góp ý, chia sẻ và giúp đỡ để tôi có thể hoàn thành luận văn Thạc sĩ này. Cuối cùng, tôi xin chúc quý Thầy Cô dồi dào sức khỏe và thành công trong sự nghiệp cao quý. Trân trọng cảm ơn! Thành phố Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2023 Nguyễn Thị Thanh Trang
iii TÓM TẮT LUẬN VĂN Tiêu đề: Tác động của thu nhập ngoài lãi đến khả năng sinh lời của các Ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. Tóm tắt: Luận văn này phân tích tác động của thu nhập ngoài lãi và các cấu phần của thu nhập ngoài lãi đối với khả năng sinh lời thông qua việc phân tích dữ liệu thu thập từ 25 Ngân hàng thương mại cổ phần tại Việt Nam trong giai đoạn từ 2012-2021 bằng phương pháp hồi quy dữ liệu bảng với các mô hình “tác động cố định” (FEM), mô hình “tác động ngẫu nhiên” (REM) và mô hình “hồi quy gộp” (Pooled OLS). Ngoài ra, tác giả cũng nghiên cứu mối quan hệ giữa thu nhập ngoài lãi và một số biến kiểm soát của ngân hàng gồm quy mô tiền gửi, quy mô tín dụng, quy mô ngân hàng, quy mô vốn chủ sở hữu và tỷ lệ chi phí hoạt động. Kết quả phân tích chỉ ra rằng thu nhập ngoài lãi và từng cấu phần của thu nhập ngoài lãi gồm thu nhập từ hoạt động dịch vụ, thu nhập từ hoạt động kinh doanh và đầu tư có tương quan dương với khả năng sinh lời của các ngân hàng. Bên cạnh đó, các biến kiểm soát gồm quy mô ngân hàng, quy mô vốn chủ sở hữu cũng có mối tương quan thuận chiều với khả năng sinh lời; riêng quy mô tiền gửi lại có tác động ngược chiều. Dựa trên kết quả này, tác giả nêu một số khuyến nghị góp phần nâng cao khả năng sinh lời của ngân hàng. Hạn chế của luận văn này là chưa mở rộng phạm vi nghiên cứu sang tất cả các Ngân hàng thương mại tại Việt Nam như ngân hàng liên doanh, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và chưa nghiên cứu một số yếu tố cập nhật theo xu hướng hiện nay như công nghệ, thị trường... và một số biến vĩ mô như tốc độ tăng trưởng kinh tế, lạm phát. Từ khóa: Thu nhập ngoài lãi, khả năng sinh lời, Ngân hàng thương mại cổ phần.
iv ABSTRACT Title: Impact of non-interest income on the profitability of Vietnamese joint stock commercial banks. Abstract: This thesis studies the impact of non-interest income and other types of non- interest income on profitability by analyzing data collected from the financial statements of 25 joint stock commercial banks in Vietnam. in the period from 2012 to 2021 by analyzing panel data with fixed effects models (FEM), random effects models (REM), and pooled regression models (Pooled OLS). Furthermore, the author analyzes the relationship between non-interest income and some control variables of banks including deposit size, credit size, bank size, equity size, and ratio operating costs. The results show that non-interest income and each type of non- interest income including income from service activities, income from business activities, and investment have a positive impact on the profitability of banks. Besides, for control variables including bank size, and equity size, there is also a positive impact on profitability; deposit size alone has the opposite effect. The author made some recommendations to improve the bank's profitability based on the research results. The limitation of this thesis is that the scope of research has not been extended to all commercial banks in Vietnam such as joint venture banks, and foreign bank branches, and has not studied a number of factors that update trends, such as technology, market... and some macro variables such as economic growth rate, inflation. Keywords: Non-interest income, profitability, Joint-stock commercial bank.
v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Từ viết tắt Diễn giải BCTC Báo cáo tài chính. HQKD Hiệu quả kinh doanh. HQHĐ Hiệu quả hoạt động. KNSL Khả năng sinh lời. LNST Lợi nhuận sau thuế. NHNN Ngân hàng nhà nước. NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần. NHTM Ngân hàng thương mại. TCNH Tài chính ngân hàng. TCTD Tổ chức tín dụng. TNNL Thu nhập ngoài lãi. TN Thu nhập. VCSH Vốn chủ sở hữu.
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH Từ viết tắt Cụm từ tiếng Anh Cụm từ tiếng Việt ATM Automatic Teller Machine Máy rút tiền tự động. Tỷ suất lợi nhuận trên tài sản ROAA Return on Average Assets. bình quân. Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ ROAE Return on Average Equity sở hữu bình quân. Standard Deviation Return on Độ lệch chuẩn của suất sinh SDROA Assets. lời trên tài sản. Standard Deviation Return on Độ lệch chuẩn của suất sinh lời SDROE Equity. trên vốn chủ sở hữu. PCSE Panel-Corrected Standard Mô hình ước lượng sai số Errors. chuẩn hiệu chỉnh. GMM Generalized Method of Mô hình ước lượng moment Moments. tổng quát.
vii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................i LỜI CÁM ƠN .......................................................................................................... ii TÓM TẮT LUẬN VĂN ......................................................................................... iii ABSTRACT .............................................................................................................iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT ............................................. v DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH ..........................................................vi MỤC LỤC .............................................................................................................. vii DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... x DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ ..................................................................xi CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU..................... 1 1.1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu của đề tài..................................................................................... 2 1.2.1. Mục tiêu tổng quát ..................................................................................... 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .......................................................................................... 2 1.3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................... 2 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 3 1.5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 3 1.6. Đóng góp của đề tài ................................................................................... 3 1.7. Bố cục của đề tài ........................................................................................ 4 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ........................................................................................... 5
viii CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN TÁC ĐỘNG CỦA THU NHẬP NGOÀI LÃI ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NHTMCP .................................................................................................................. 6 2.1. Cơ sở lý thuyết về TNNL, KNSL của các NHTMCP ......................................... 6 2.1.1. Thu nhập ngoài lãi của NHTMCP ............................................................... 6 2.1.2. Khả năng sinh lời của các NHTMCP........................................................... 8 2.2. Tổng quan các nghiên cứu trước đây ................................................................11 2.2.1. Nghiên cứu trong nước...............................................................................11 2.2.2. Nghiên cứu nước ngoài ..............................................................................13 2.3. Khoảng trống nghiên cứu ..................................................................................22 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 .........................................................................................24 CHƯƠNG 3: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................25 3.1. Mô hình nghiên cứu...........................................................................................25 3.1.1. Mô hình đề xuất .........................................................................................25 3.1.2. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................27 3.2. Dữ liệu nghiên cứu ............................................................................................33 3.3. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................................33 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 .........................................................................................37 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................................38 4.1. Thống kê mô tả ..................................................................................................38 4.2. Kết quả nghiên cứu tác động của TNNL đến KNSL của các NHTMCP Việt Nam .................................................................................................................39 4.2.1. Phân tích tương quan của các biến độc lập ................................................39 4.2.2. Kết quả hồi quy ..........................................................................................40 4.2.3. Kiểm định các khuyết tật của FEM ............................................................42 4.2.4. Thảo luận kết quả .......................................................................................44
ix 4.3. Kết quả nghiên cứu tác động của từng cấu phần TNNL đến KNSL của các NHTMCP Việt Nam .................................................................................................47 4.3.1. Phân tích tương quan..................................................................................47 4.3.2. Kết quả hồi quy đa biến .............................................................................48 4.3.3. Kiểm định các khuyết tật của FEM ............................................................51 4.3.4. Thảo luận kết quả .......................................................................................53 TÓM TẮT CHƯƠNG 4 .........................................................................................55 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ GỢI Ý CHÍNH SÁCH .......................................56 5.1. Kết Luận ............................................................................................................56 5.2. Gợi ý chính sách ................................................................................................57 5.2.1. Kiến nghị về yếu tố quy mô VCSH ...........................................................58 5.2.2. Kiến nghị về yếu tố quy mô tiền gửi ..........................................................59 5.2.3. Kiến nghị về yếu tố thu nhập ngoài lãi ......................................................59 5.2.4. Kiến nghị về yếu tố quy mô ngân hàng .....................................................61 5.3. Hạn chế của luận văn và hướng nghiên cứu tiếp theo.......................................61 TÓM TẮT CHƯƠNG 5 .........................................................................................63 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................i PHỤ LỤC .................................................................................................................xi
x DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1 Tổng hợp các nghiên cứu về tác động của TNNL đến KNSL của ngân hàng ................................................................................................................15 Bảng 3.1 Tóm tắt các biến trong mô hình nghiên cứu .............................................30 Bảng 4.1 Kết quả thống kê mô tả mẫu nghiên cứu ..................................................38 Bảng 4.2 Ma trận hệ số tương quan của các biến độc lập ........................................39 Bảng 4.3 Tổng hợp kết quả hồi quy Pooled OLS, FEM, REM ...............................40 Bảng 4.4 Kết quả kiểm định sự phù hợp của FEM và REM....................................42 Bảng 4.5 Kết quả kiểm định phương sai sai số thay đổi của FEM ..........................42 Bảng 4.6 Kết quả kiểm định hiện tượng tự tương quan ...........................................43 Bảng 4.7 Kết quả khắc phục bằng phương pháp GLS .............................................43 Bảng 4.8 Tóm tắt kết quả .........................................................................................44 Bảng 4.9 Ma trận hệ số tương quan .........................................................................48 Bảng 4.10 Tổng hợp kết quả hồi quy Pooled OLS, FEM và REM ..........................48 Bảng 4.11 Kết quả kiểm định sự phù hợp của FEM và REM..................................50 Bảng 4.12 Kết quả kiểm định phương sai sai số thay đổi ........................................51 Bảng 4.13 Kết quả kiểm định tự tương quan ...........................................................51 Bảng 4.14 Kết quả khắc phục khuyết tật trong FEM ...............................................52 Bảng 4.15 Tóm tắt kết quả .......................................................................................53
xi DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, HÌNH VẼ Hình 3.1. Quy trình nghiên cứu ................................................................................36
1 CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU CHUNG VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. Lý do chọn đề tài Doanh thu từ tín dụng luôn được xem là quan trọng đối với các ngân hàng; tuy nhiên trong đại dịch Covid 19 vừa qua nguồn thu nhập này đã chịu nhiều ảnh hưởng. Ngoài ra, tín dụng cũng là hoạt động mang lại nhiều rủi ro tiềm ẩn cho các ngân hàng nếu chất lượng tín dụng không được kiểm soát chặt chẽ. Trong giai đoạn cách mạng công nghệ 4.0, các NHTMCP luôn hướng đến đa dạng hóa sản phẩm dịch vụ để có thể nâng cao thu nhập, phân tán và hạn chế rủi ro đặc biệt là rủi ro tín dụng. Xu hướng chuyển đổi số đang được các ngân hàng hướng đến thông qua việc tập trung đầu tư các giải pháp công nghệ vào hoạt động vận hành cũng như các dịch vụ sản phẩm bán chéo. Ngoài ra, gần đây khi quan sát trên BCTC của các ngân hàng, doanh thu từ các hoạt động như dịch vụ thanh toán, hoa hồng bảo hiểm, trái phiếu ngày càng tăng trưởng. Xét ở góc độ chính sách, ngày 08/08/2018 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 986/QĐ-TTg về việc phê duyệt chiến lược phát triển ngành ngân hàng Việt Nam đến năm 2025, định hướng đến năm 2030, trong đó đưa ra mục tiêu các ngân hàng phải tăng trưởng tỷ trọng thu nhập hoạt động phi tín dụng trong tổng thu nhập qua giai đoạn 2018-2020 là 12-13% và giai đoạn 2021-2025 là 16%-17%. Xét về mặt học thuật, nhiều nghiên cứu ở Việt Nam và ở các quốc gia khác đã phân tích mối quan hệ của TNNL với KNSL của các NHTMCP. Tuy nhiên, kết luận của tác giả tại các nghiên cứu này lại không đồng nhất về chiều hướng và mức độ tác động của TNNL đến KNSL của ngân hàng. Một vài tác giả kết luận TNNL tác động tích cực đến KNSL của ngân hàng, điển hình là nghiên cứu của Võ Xuân Vinh và Trần Thị Phương Mai (2015), Lê Long Hậu và Phạm Xuân Quỳnh (2017), Nguyễn Minh Sáng và Nguyễn Thị Thùy Trang (2018), Ahamed và cộng sự (2017), Nisar và cộng sự (2018), Tolangga và cộng sự (2021). Các nghiên cứu của Ghosh (2020),
2 Maudos (2017), Singh và cộng sự (2016), Delpachitra và Lester (2013), DeYoung và Rice (2004) lại cho rằng TNNL gây bất lợi đến KNSL. Ở nước ta, các nghiên cứu hầu hết chỉ tập trung chỉ ra sự tương quan giữa TNNL và KNSL của ngân hàng thương mại, chưa phân tích chiều hướng và mức độ ảnh hưởng của từng nguồn TNNL đến KNSL. Do đó, tác giả đã quyết định lựa chọn đề tài “Tác động của thu nhập ngoài lãi đến khả năng sinh lời của các NHTMCP Việt Nam” để thực hiện nghiên cứu tại luận văn này. 1.2. Mục tiêu của đề tài 1.2.1. Mục tiêu tổng quát Đưa ra các bằng chứng thực nghiệm về tác động của TN ngoài lãi và các cấu phần trong TN ngoài lãi đến KNSL của các NHTMCP tại Việt Nam. Dựa trên tiền đề đó nêu ra một số hàm ý chính sách góp phần nâng cao KNSL cho các ngân hàng TMCP Việt Nam trong tương lai. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể Nghiên cứu xác định ba mục tiêu cụ thể như sau: Một là xác định được chiều hướng và mức độ tác động của TNNL đến KNSL của các NHTMCP Việt Nam. Hai là xác định được chiều hướng và mức độ tác động của từng thành phần trong TNNL đến KNSL của các NHTMCP Việt Nam. Cuối cùng, nêu một vài hàm ý chính sách giúp nâng cao KNSL cho các NHTMCP Việt Nam trong tương lai. 1.3. Câu hỏi nghiên cứu Tương ứng với từng mục tiêu nghiên cứu cụ thể đã trình bày ở trên, luận văn đặt ra các câu hỏi nghiên cứu để thực hiện như sau: Chiều hướng và mức độ tác động của TNNL đến KNSL của các NHTMCP Việt Nam ra sao?
3 Chiều hướng và mức độ tác động của từng loại TNNL đến KNSL của các NHTMCP Việt Nam như thế nào? Những hàm ý chính sách nào nhằm nâng cao KNSL cho các NHTMCP Việt Nam ở thời gian tới? 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Về đối tượng nghiên cứu: Tác động của TNNL đến KNSL của các NHTMCP Việt Nam. Về phạm vi nghiên cứu: Trong bài nghiên cứu này, tác giả thu thập thông tin dữ liệu từ BCTC thường niên đã được kiểm toán hàng năm của 25 NHTMCP đang niêm yết trên các sàn chứng khoán Việt Nam trong vòng 10 năm từ năm 2012 đến năm 2021. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu khi xem xét ảnh hưởng của TNNL lên KNSL của các NHTMCP Việt Nam, tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu định lượng hồi quy dữ liệu bảng bằng sự trợ giúp của phần mềm STATA. Trong luận văn này, có 3 mô hình được sử dụng là mô hình “hồi quy gộp” (Pooled OLS), mô hình “tác động cố định” (Fix effects model - FEM), và mô hình “tác ngẫu nhiên” (Random effects model - REM). Kiểm định F test được dùng để lựa chọn giữa Pooled OLS và FEM, sử dụng kiểm định Lagrange multiplier nhằm lựa chọn giữa Pooled OLS và REM, sử dụng kiểm định Hausman để lựa chọn giữa FEM hay REM. Nếu mô hình mắc các khuyết tật, tác giả sử dụng phương pháp GLS để khắc phục (Wooldridge, 2002). 1.6. Đóng góp của đề tài Nghiên cứu góp thêm bằng chứng thực nghiệm về chiều hướng cũng như mức độ tác động của TNNL, và các nhân tố khác như quy mô tiền gửi, quy mô tín dụng, quy mô ngân hàng, quy mô VCSH, chi phí hoạt động đến KNSL của các NHTMCP Việt Nam. Ngoài ra, điểm mới của đề tài này là tác giả đã làm rõ tác động của từng
4 thành phần của TNNL như TN từ hoạt động dịch vụ, TN từ hoạt kinh doanh và đầu tư, và TN từ hoạt động ngoài lãi khác lên KNSL của các ngân hàng. Tác giả nêu một số hàm ý chính sách là căn cứ cho các ngân hàng dựa vào đó đưa ra chính sách quản lý nhằm nâng cao KNSL. 1.7. Bố cục của đề tài Kết cấu của đề tài gồm năm (05) chương. Cụ thể: Chương 1: Giới thiệu chung về đề tài nghiên cứu. Trình bày một cách khái quát về đề tài nghiên cứu. Chương 2: Cơ sở lý thuyết và các nghiên cứu liên quan đến tác động của TNNL đến KNSL của NHTMCP. Trình bày cơ sở lý thuyết về TNNL, KNSL của các NHTMCP; kết quả lược khảo, tổng hợp các nghiên cứu trong nước và quốc tế liên quan từ đó nêu ra khoảng trống nghiên cứu. Chương 3: Phương pháp nghiên cứu. Đưa ra mô hình nghiên cứu của đề tài căn cứ trên các công trình nghiên cứu trước, đồng thời mô tả phương pháp nghiên cứu và dữ liệu được dùng ở đề tài này. Chương 4: Kết quả nghiên cứu. Trình bày kết quả thống kê mô tả các biến; phân tích tương quan và kết quả hồi quy dữ liệu bảng. Chương 5: Kết luận và gợi ý chính sách. Đưa ra nhận xét, kết luận về chiều hướng cũng như mức độ ảnh hưởng của TNNL và các cấu phần trong TNNL đến KNSL của NHTMCP tại Việt Nam dựa trên kết quả ở Chương 4, từ đó gợi ý một số chính sách nhằm góp phần cải thiện khả năng sinh lời cho các ngân hàng. Đồng thời, nêu một số hạn chế của luận văn, đưa ra hướng nghiên cứu trong thời gian tới nhằm hoàn thiện hơn các nghiên cứu liên quan đến đề tài.
5 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 Ở Chương này, tác giả đã đưa ra tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu cùng những thông tin liên quan đến mục đích, đối tượng và phạm vi nghiên cứu... cũng như vai trò của đề tài nghiên cứu trong thực tiễn hoạt động của các NHTMCP tại Việt Nam.
6 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN TÁC ĐỘNG CỦA THU NHẬP NGOÀI LÃI ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NHTMCP 2.1. Cơ sở lý thuyết về TNNL, KNSL của các NHTMCP 2.1.1. Thu nhập ngoài lãi của NHTMCP 2.1.1.1. Thu nhập ngoài lãi Theo Isshaq và cộng sự (2019), lĩnh vực hoạt động cốt lõi của các NHTM là huy động và cho vay. Tuy nhiên, để phù hợp với nhu cầu của nền kinh tế hiện đại, các dịch vụ thanh toán khác cũng được yêu cầu. Khi các ngân hàng cung cấp các dịch vụ này, chúng tạo ra TNNL. Smith và cộng sự (2003) cho rằng việc đa dạng hóa hoạt động giúp giảm thiểu rủi ro trong ngành TCNH. Điều này thể hiện thông qua việc nhiều ngân hàng tập trung vào việc tạo ra TNNL. Hoàng Ngọc Tiến và Võ Thị Hiền (2010) đã chỉ ra TNNL của ngân hàng thương mại bắt nguồn từ chênh lệch giữa doanh thu thu được từ hoạt động cung cấp sản phẩm dịch vụ phi tín dụng và chi phí tiêu tốn cho các hoạt động này. Theo Stiroh (2004), việc hoạt động mang lại TNNL được coi là thang đo cấp độ đa dạng hóa hoạt động phi ngân hàng. Khác với TN lãi, khoản thu nhập này đa phần ít chịu tác động bởi các giai đoạn kinh tế và hầu như luật pháp không giám sát chặt chẽ (Bodla và Verma, 2006). 2.1.1.2. Các thành phần của TNNL Clark và Siems (2002) cho rằng TNNL được hình thành từ các hoạt động kinh doanh ở nước ngoài cụ thể như lãi và phí môi giới, lợi nhuận mang lại từ hoạt động thanh lý tài sản, chứng khoán hóa ròng, phí quản lý tài khoản, phí giao dịch. Hidayat và cộng sự (2012), cũng cho rằng TNNL xuất phát từ các dịch vụ truyền thống, như séc và quản lý tiền mặt, cũng như từ các dịch vụ tài chính mới như quản lý tài khoản
7 ngân hàng và ngân hàng đầu tư. TNNL của ngân hàng chủ yếu là thu nhập từ phí dịch vụ, phí phạt, bán tài sản và cho thuê tài sản. Hoàng Ngọc Tiến và Võ Thị Hiền (2010) cho rằng TNNL là những khoản TN từ hoạt động dịch vụ; kinh doanh ngoại hối, vàng bạc, đá quý; mua bán chứng khoán và các hoạt động dịch vụ khác. Dựa trên các nghiên cứu trong và ngoài nước về TNNL, trong phạm vi nghiên cứu của bài luận văn này, TNNL của các NHTMCP bao gồm các khoản thu khác được thể hiện trên BCTC ngoài thu nhập từ hoạt động tín dụng. Trong đó, TNNL được tính theo công thức như sau: TNNL = TN từ hoạt động dịch vụ + TN từ hoạt động kinh doanh và đầu tư + TN từ hoạt động khác. Trong đó: a. TN từ hoạt động dịch vụ bắt nguồn từ: dịch vụ thanh toán; dịch vụ ngân quỹ; nghiệp vụ ủy thác và đại lý; cung ứng dịch vụ bảo quản tài sản, cho thuê tủ, két an toàn, tư vấn, môi giới tiền tệ; các dịch vụ khác. b. TN từ hoạt động kinh doanh bắt nguồn từ: kinh doanh ngoại hối và vàng; kinh doanh chứng khoán; hoạt động góp vốn, chuyển nhượng vốn góp, cổ phần. c. TN từ hoạt động khác bắt nguồn từ: các khoản nợ đã xử lý bằng quỹ dự phòng rủi ro; tiền phạt khách hàng, tiền khách hàng bồi thường do vi phạm hợp đồng được hạch toán vào thu nhập; tiền bảo hiểm được bồi thường được hạch toán vào thu nhập sau khi đã bù đắp khoản tổn thất đã mua bảo hiểm; các công cụ tài chính phái sinh khác; nghiệp vụ mua bán nợ; chuyển nhượng, thanh lý tài sản; hoàn nhập dự phòng giảm giá đầu tư dài hạn; hoạt động khác theo quy định của pháp luật. 2.1.1.3. Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi Theo tác giả Hoàng Ngọc Tiến và Võ Thị Hiền (2010) tỷ lệ TNNL của NHTM là chỉ tiêu áp dụng rộng rãi trong ngành TCNH. Tuy nhiên, NHNN chưa có văn bản chính thức hướng dẫn phương pháp tính cụ thể chỉ tiêu này; phương pháp xác định