Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học chuyên đề Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam lớp 10 THPT

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học chuyên đề Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam lớp 10 THPT" nhằm hướng dẫn học sinh xây dựng được nội dung poster lịch sử trong dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT; Đề xuất phương pháp hướng dẫn sử dụng poster lịch sử; Trình bày được phương pháp khảo sát, thực nghiệm, kết quả và bài học kinh nghiệm rút ra từ quá trình thực nghiệm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học chuyên đề Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam lớp 10 THPT

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM HƯỚNG DẪN HỌC SINH XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG POSTER TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ “BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HOÁ Ở VIỆT NAM” LỚP 10 THPT NGHỆ AN - 2023 SỞ GD&ĐT NGHỆ AN TRƯỜNG THPT NGUYỄN SỸ SÁCH --------------------------
HƯỚNG DẪN HỌC SINH XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG POSTER TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ “BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HOÁ Ở VIỆT NAM” LỚP 10 THPT Lĩnh vực : LỊCH SỬ Tên tác giả : TRẦN THỊ LAN ANH Tổ bộ môn : KHOA HỌC XÃ HỘI Năm thực hiên : 2022 - 2023 Số điện thoại : 0984 415 939 MỤC LỤC PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ ..................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Tính mới, đóng góp của đề tài .......................................................................... 2 3. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................... 2 4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 2
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ............................................................. 3 Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT .............................................................................................. 3 1. Cơ sở lý luận .................................................................................................... 3 1.1. Khái niệm poster và các loại poster sử dụng trong dạy học lịch sử ................ 3 1.2. Ý nghĩa, vai trò của việc xây dựng và sử dụng poster trong dạy học lịch sử .. 4 1.2.1. Đối với giáo viên ........................................................................................ 4 1.2.2. Đối với học sinh ......................................................................................... 5 2. Cơ sở thực tiễn ................................................................................................. 8 2.1. Nhiệm vụ, yêu cầu dạy học chương trình lịch sử GDPT 2022 ....................... 8 2.2. Những khó khăn của GV, HS trong dạy học chương trình lịch sử mới ........ 10 2.3. Thực trạng sử dụng poster trong dạy học lịch sử ......................................... 12 Chương 2: Hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster khi dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT ......... 13 2.1. Hướng dẫn học sinh xây dựng poster trong dạy học lịch sử ở trường THPT 13 2.1.1. Nguyên tắc xây dựng poster trong dạy học lịch sử ở trường THPT........... 13 2.1.2. Hướng dẫn học sinh sử dụng các phần mềm trong xây dựng poster lịch sử14 2.2. Hướng dẫn học sinh sử dụng poster khi dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT ......................................... 15 2.2.1. Sử dụng poster kết hợp với các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực .. 15 2.2.2. Sản phẩm dạy học thực nghiệm chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT .............................................................. 29 2.2.3. Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ................. 44 Chương 3: THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM HƯỚNG DẪN HỌC SINH XÂY DỰNG VÀ SỬ DỤNG POSTER TRONG DẠY HỌC CHUYÊN ĐỀ “BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ DI SẢN VĂN HOÁ Ở VIỆT NAM” LỚP 10 THPT ................................................................................................................. 52 3.1. Mục đích thực nghiệm ................................................................................. 52 3.2. Đối tượng thực nghiệm ................................................................................ 53 3.3. Phương pháp thực nghiệm ........................................................................... 53 3.4. Kết quả xử lý thực nghiệm .......................................................................... 53 PHẦN III. KẾT LUẬN .................................................................................... 56 1. Những đóng góp của đề tài ............................................................................. 56 1.1. Tính mới của đề tài ...................................................................................... 56 1.2. Tính khoa học .............................................................................................. 56 1.3. Tính khả thi khi ứng dụng thực tiễn ............................................................. 56 2. Kiến nghị, đề xuất .......................................................................................... 57
2.1. Với các cấp quản lí giáo dục ........................................................................ 57 2.2. Với giáo viên ............................................................................................... 58 2.3. Với học sinh ................................................................................................ 58 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................ 59 PHỤ LỤC ............................................................................................................
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Chữ cái viết tắt/Ký hiệu Cụm từ đầy đủ THPT Trung học phổ thông GV Giáo viên HS Học sinh CT GDPT Chương trình giáo dục phổ thông SGK Sách giáo khoa CNTT Công nghệ thông tin BGD&ĐT Bộ Giáo dục & Đào tạo
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lý do chọn đề tài Quan điểm, tư tưởng chỉ đạo việc đổi mới phương pháp dạy - học ở Việt Nam hiện nay là “dạy học phát triển năng lực”. Mục tiêu của giáo dục phổ thông là giúp học sinh phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và các kỹ năng cơ bản, giúp học sinh làm chủ kiến thức phổ thông, biết vận dụng hiệu quả kiến thức, kĩ năng đã học vào đời sống và tự học suốt đời, có định hướng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp, biết xây dựng và phát triển hài hoà các mối quan hệ xã hội, có cá tính, nhờ đó có được cuộc sống có ý nghĩa và đóng góp tích cực vào sự phát triển của đất nước và nhân loại. Năm học 2022 - 2023, Bộ GD&ĐT đã ban hành bộ sách giáo khoa lịch sử 10 mới giúp học sinh hình thành và phát triển 3 năng lực, 5 phẩm chất...Từ môn học lựa chọn chuyển sang bắt buộc, nâng cao chất lượng dạy học, phát triển các kĩ năng, phẩm chất cho học sinh trở thành vấn đề cấp thiết đối với GV. Việc đổi mới trong phương pháp dạy và học, đổi mới cách kiểm tra đánh giá của giáo viên đã giúp học sinh hứng thú hơn trong học tập lịch sử. Đó là những tiết học mà học sinh được hóa thân, đóng vai thành các nhân vật lịch sử như Hai Bà Trưng, Trần Hưng Đạo, Quang Trung… những nhà phát kiến địa lí, các chính khách. Đó là khi học sinh cùng diễn lại một sự kiện lịch sử Bác Hồ ra đi tìm đường cứu nước, viết và diễn kịch về nguyên nhân bùng nổ chiến tranh thế giới thứ hai… Học sinh còn được thỏa sức sáng tạo khi thay vì học thuộc những nội dung trong sách giáo khoa, giáo viên có thể giao nhiệm vụ cho học sinh về thiết kế các poster, áp phích, sơ đồ tư duy thể hiện nội dung bài học. Từ thực tiễn dạy học tôi nhận thấy, nếu xây dựng và hướng dẫn học sinh học tập bằng poster thì sẽ giúp học sinh dễ dàng lĩnh hội kiến thức, rèn luyện các kĩ năng, giáo dục ý thức tự học, tính kiên trì, giúp học sinh ôn tập được thường xuyên, liên tục kiến thức mới và kiến thức đã học. Qua những hoạt động đó, tôi thấy rằng việc học lịch sử qua poster thật sự mang lại hiệu quả cao, học sinh được thể hiện các năng lực như khả năng vẽ, thuyết trình, hoạt động nhóm. Nội dung bài học được thiết kế bằng tranh ảnh, hình vẽ, sơ đồ học sinh dễ dàng tiếp cận được nội dung bài học, khắc sâu kiến thức lịch sử hơn, học sinh không học vẹt mà cần sự tư duy. Những bài tập lịch sử của HS thực hiện trên poster không còn hoàn toàn bằng kênh chữ, tất cả kiến thức được các em thể hiện qua poster sinh động. Thông qua việc làm poster học sinh cũng rèn luyện khả năng nghiên cứu, chọn lọc thông tin, trình bày sao cho hấp dẫn. Học sinh sẽ được trải nghiệm nhiều mô hình học tập thông minh, tiếp cận với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, rèn luyện những kỹ năng tự đọc sách, tìm tư liệu và phát triển hướng suy nghĩ riêng của mình chuẩn bị tốt cho công việc sau này. Qua hoạt động này, GV muốn tạo điều kiện cho HS chủ động tìm kiếm và xử lí thông tin; tái cơ cấu các thông tin theo chủ đề và nhận thức của từng người 1
nhằm rèn luyện kĩ năng tìm kiếm thông tin, kĩ năng làm việc nhóm, tinh thần hợp tác; kĩ năng trình bày trên giấy, powerpoint và thuyết trình. GV còn muốn HS tập cho mình thói quen biết lắng nghe và tự tin tranh luận trước tập thể hay với người khác. Đối với giáo viên, nếu hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học lịch sử thì đó là nguồn tư liệu quan trọng, là phương tiện hỗ trợ giáo viên trong việc kiểm tra, đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất. Như vậy, việc hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học có vai trò quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử. Chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” thuộc chuyên đề 2 lớp 10 THPT. Chuyên đề này rất hay có vị trí, vai trò quan trọng trong việc nâng cao ý thức, trách nhiệm, sẵn sàng đóng góp và vận động người khác cùng tham gia vào việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hoá quê hương, đất nước cho học sinh. Tuy nhiên, chuyên đề này khó dạy và khó học, GV cần có phương pháp đổi mới để HS dễ tiếp cận. Xuất phát từ những lý do trên, với mong muốn góp phần đổi mới và nâng cao hiệu quả dạy học môn lịch sử, tôi quyết định làm sáng kiến kinh nghiệm với đề tài Hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT để nghiên cứu, tìm hiểu và áp dụng trong quá trình dạy học. 2. Tính mới, đóng góp của đề tài - Đề tài phân tích, hệ thống cơ sở lý luận, thực tiễn để hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT. - Xác định được những nguyên tắc, các phần mềm để xây dựng và sử dụng poster lịch sử. - Hướng dẫn học sinh xây dựng được nội dung poster lịch sử trong dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT. - Đề xuất phương pháp hướng dẫn sử dụng poster lịch sử. - Trình bày được phương pháp khảo sát, thực nghiệm, kết quả và bài học kinh nghiệm rút ra từ quá trình thực nghiệm. 3. Đối tượng nghiên cứu Chủ thể: Hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT. Khách thể: Học sinh khối 10 4. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện nhiệm vụ đề ra, đề tài đã sử dụng phương pháp quan sát, phương pháp đàm thoại, phương pháp phỏng vấn, phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp nghiên cứu lí thuyết, phương pháp thực nghiệm sư phạm,phương pháp khảo sát, phương pháp thống kê. 2
PHẦN II: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT 1. Cơ sở lý luận 1.1. Khái niệm poster và các loại poster sử dụng trong dạy học lịch sử - Khái niệm: Poster được định nghĩa trong tiếng Anh là: Poster nghĩa là áp phích quảng cáo, tuyên truyền, trong tiếng Pháp là Affiche nghĩa là yết thị, quảng cáo để truyền tải thông tin của tác giả, là một tác phẩm nghệ thuật (ấn phẩm) được thiết kế để truyền đạt đến người xem các thông tin về một sản phẩm, sự kiện, lòng yêu nước, hay một vấn đề nào đó thông qua các câu chữ (từ ngữ) hoặc thông qua những hình ảnh đồ họa (các biểu tượng hoặc bức ảnh, hình vẽ). Áp phích hay Poster có thể vẽ hoặc thiết kế thường ngắn gọn, nổi bật, hấp dẫn như một tác phẩm nghệ thuật trang trí công phu với mục đích là tuyên truyền, thu hút sự chú ý của người khác. Như vậy, có thể thấy rằng Poster là một tác phẩm nghệ thuật, được thiết kế mang tính thẩm mỹ cao nhằm mục đích truyền đạt đến người xem những thông tin về một sản phẩm, một sự kiện hay một vấn đề nào đó. - Các loại poster sử dụng trong dạy học lịch sử: Poster thông tin tóm tắt (sơ đồ tư duy): Poster được thiết kế nhằm lưu trữ, sắp xếp thông tin và xác định thông tin theo thứ tự ưu tiên bằng cách sử dụng Từ khoá, Hình ảnh chủ đạo. Mỗi từ khoá hoặc hình ảnh chủ đạo trong sơ đồ tư duy sẽ kích hoạt những ký ức cụ thể và làm nảy sinh những suy nghĩ, ý tưởng mới; đưa tới cái nhìn tổng quan về thông tin bài học, nội dung cần học. Poster thông tin tóm tắt là bản đồ thông tin cho bộ não, giúp nó hoạt động nhẹ nhàng, lưu trữ nhiều và nhớ thông tin được lâu hơn. Khi học theo cách truyền thống HS thường có tư thế buồn ngủ, bởi vì HS đang học chỉ bằng não trái (lo về tư duy logic), còn não phải lo về sự tưởng tượng, hình ảnh. Vì vậy khi bạn sử dụng sơ đồ tư duy HS đang bắt toàn bộ não bộ hoạt động 100% công sức. Cấu tạo của Poster thông tin tóm tắt gồm: Chủ đề chính, nhánh con, từ khóa, hình ảnh gợi nhớ, liên kết, màu sắc, kích cỡ hình ảnh và thông tin. Poster biểu tượng: Poster thể hiện quan điểm: Đây là những poster chứa những câu danh ngôn, những thông điệp cổ vũ động viên hay tạo cảm hứng cho người khác. Những poster này muốn nhắc nhở con người hoặc đem lại cho họ sức mạnh, niềm tin trong cuộc sống. Poster truyện tranh: được thiết kế dạng câu chuyện tranh, có thể 5-7 bức tranh hoặc nhiều hơn tùy thuộc vào mục đích của giáo viên và nội dung kiến thức truyền tải. 3
Poster tuyên truyền (Propaganda Poster): Poster thiết kế sử dụng hình ảnh, tranh vẽ và câu chữ nhằm mục đích tuyên truyền một vấn đề, một ý tưởng. Đó là những poster dùng để lan tỏa thông tin, nâng cao nhận thức cho cộng đồng về một vấn đề nào đó như bảo vệ môi trường, ngược đãi trẻ em, du lịch, bảo tồn di sản văn hóa… Trên những poster đó quan trọng nhất là những thông tin liên lạc của tổ chức hoặc quỹ mà bạn có thể tham gia đóng góp. Thông thường, các nhà thiết kế thường dùng một hình ảnh bắt mắt và thêm vào đó những thông tin chi tiết với loại poster này rất phổ biến ở mọi nơi. 1.2. Ý nghĩa, vai trò của việc xây dựng và sử dụng poster trong dạy học lịch sử Lịch sử bao giờ cũng là cụ thể. Nói đến lịch sử là nói đến con người, sự việc, không gian, thời gian. Học lịch sử là học những điều xảy ra trong quá khứ. Để biết quá khứ, người ta không thể quan sát trực tiếp mà chỉ có thể nhận thức gián tiếp bằng cách dựa vào các tài liệu, dấu tích, đồ vật, tranh ảnh, biểu đồ, lược đồ, sơ đồ, poster…nhằm khôi phục bức tranh lịch sử. Hiện nay, học sinh học môn Lịch sử có thể bằng 2 cách: một là, học thuộc lòng máy móc (cách này là nỗi sợ hãi của nhiều học sinh), hai là để tránh phải ghi nhớ máy móc học thuộc lòng thì học sinh nên sử dụng poster, sơ đồ tư duy vào việc học lịch sử. Vậy học như thế nào là tối ưu? Đặc biệt là nâng cao hiệu quả, chất lượng đáp ứng mục tiêu giáo dục CT GDPT 2018. Học sinh cần phải học lịch sử bằng nhiều hình thức khác nhau trong đó có sử dụng poster. Vì vậy, cần phải hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học lịch sử. Bởi vì, poster lịch sử có ý nghĩa quan trọng đối với quá trình dạy của giáo viên và quá trình học của học sinh. 1.2.1. Đối với giáo viên Thứ nhất, việc sử dụng poster lịch sử vào việc dạy học góp phần nâng cao chất lượng bộ môn. Giáo viên hướng dẫn học sinh xây dựng và khai thác poster lịch sử là cầu nối giữa tri thức với người tiếp nhận tri thức, giúp các em chọn lọc kiến thức. Việc giáo viên hướng dẫn học sinh sử dụng poster lịch sử vào dạy học giúp giáo viên dễ dàng tổ chức các hoạt động hướng dẫn các em học kiến thức mới, ôn tập. Thứ hai, Poster lịch sử giúp giáo viên dễ dàng tiếp cận với tri thức mới, dễ hình thành nên các biểu tượng trực quan lịch sử, tăng năng suất làm việc của giáo viên, giảm thiểu tính chất giảng dạy mang tính thông báo một chiều hay còn gọi là kiến thức “hàn lâm”. Thứ ba, Poster lịch sử giúp cải tiến phương pháp dạy học của giáo viên và thay đổi hình thức học của học sinh. Giáo viên lấy học sinh làm trung tâm, hướng dẫn học sinh chủ động tiếp cận tri thức. 4
Thứ tư, Poster lịch sử là phương tiện trực quan của giáo viên là nguồn tri thức quan trọng. Nó có khả năng cung cấp thông tin một cách đầy đủ hơn khi SGK chưa trình bày đến nó. GV đã xây dựng các bài tập của HS thành một trang online, tạo thành một kho dữ liệu chung rất phong phú có tính tương tác và chia sẻ cao hơn. Như vậy, đối với giáo viên, nếu hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng được poster trong dạy học lịch sử thì đó là nguồn tư liệu quan trọng, là phương tiện hỗ trợ giáo viên trong việc dạy học, kiểm tra, đánh giá học sinh theo định hướng phát triển năng lực, phẩm chất. Việc hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster trong dạy học có vai trò quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy học môn Lịch sử. 1.2.2. Đối với học sinh Những con số được đề cập trong kim tự tháp dưới đây có thể không chính xác tuyệt đối vì còn có độ sai lệch với từng cá nhân, nhưng phần đầu và phần cuối có thể nói là chính xác. Cái nổi bật nhất được nêu lên từ kim tự tháp này chính là sự chênh lệch giữa các phương pháp học tập. Kim tự tháp chỉ mức độ tiếp thu của người học theo các phương pháp khác nhau. Không chỉ giáo viên cần nắm rõ kim tự tháp này để xây dựng bài giảng, lựa chọn phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực mà học sinh cũng cần hiểu về nó để chủ động học tập và thay đổi thái độ học tập. 5
6
Với phương châm: Ý tưởng là Nụ, giải pháp là Hoa, hành động cho ra quả Ngọt vì vậy, GV cần tổ chức các hoạt động cho HS được làm việc, trải nghiệm. Giáo viên có thể sử dụng nhiều hình thức, phương pháp và kĩ thuật khác nhau để hướng dẫn HS chủ động tham gia học tập (thảo luận nhóm, trải nghiệm, dạy cho người khác…) để nắm bài học dễ dàng và hiệu quả nhất. Trong đó, hướng dẫn HS xây dựng và sử dụng poster trong dạy học lịch sử thuộc nhóm phương pháp HS chủ động tham gia thảo luận, trình bày, thuyết trình, làm video, lập Padlet, bảo tàng 3D… Poster lịch sử là một loại phương tiện trực quan quan trọng chứa đựng, chuyển tải lượng thông tin quan trọng trong quá trình giảng dạy và là nguồn tri thức phong phú, đa dạng, góp phần tạo biểu tượng, phát triển trí tuệ, nâng cao năng lực nhận thức cho học sinh trong quá trình học tập. Poster lịch sử cũng là một bộ phận quan trọng của đồ dùng trực quan được sử dụng trong quá trình dạy học. Nó có ý nghĩa hết sức to lớn, không chỉ là nguồn kiến thức, có tác dụng giáo dục tư tưởng, tình cảm mà còn phát triển tư duy cho học sinh. Bản thân poster lịch sử không thể tạo ra sự quan sát tích cực cho học sinh nếu như nó không được đặt trong những tình huống có vấn đề, trong những nhu cầu cần thiết phải trả lời một vấn đề cụ thể. Chính việc giải quyết tình huống có vấn đề thông qua hoạt động nhóm, thuyết trình giúp các em rèn luyện, hình thành các năng lực. Mặt khác, thông qua quan sát, miêu tả tranh ảnh lịch sử, học sinh được rèn luyện kĩ năng diễn đạt, lựa chọn ngôn ngữ, từ đó khả năng sử dụng ngôn ngữ của các em ngày càng phong phú, trong sáng. Từ việc thường xuyên xây dựng và sử dụng poster lịch sử, giáo viên luyện cho các em thói quen, khả năng quan sát các vật thể một cách khoa học, có thể xem xét, phân tích, giải thích để đi đến những nét khát quát, rút ra những nhận xét, phán đoán, kết luận lịch sử. Nhờ đó mà các thao tác tư duy được rèn luyện, phát huy trí thông minh, sáng tạo của học sinh. Poster lịch sử giúp học sinh dễ tiếp thu trong quá trình nhận thức nó, phát triển tư duy và hỗ trợ học sinh khái niệm trừu tượng hóa vấn đề. Poster lịch sử có tác dụng minh họa, phản ánh các sự vật, hiện tượng, khái niệm lịch sử. Nó hỗ trợ và phát huy mọi giác quan của người học. Tăng độ tin cậy và khắc sâu kiến thức, giảm thời gian học, gây hứng thú cho người học, dễ nhận biết, dễ nhớ, làm cho bài giảng sinh động hơn. Khoa học đã chứng minh, với dữ liệu rời rạc, não chỉ đơn giản giải mã ý nghĩa của chúng mà không có chức năng ghi nhớ. Trái lại, thông tin đã được hệ thống qua poster lịch sử sẽ kích thích các khái niệm có sẵn trong não, liên hệ đến cảm xúc, suy nghĩ và để lại ấn tượng lâu dài. Thông qua tranh ảnh, sơ đồ, bảng biểu, lược đồ...trong poster lịch sử làm cho kiến thức truyền tải đến học sinh một 7
cách trực quan sinh động. Qua đó, giúp học sinh ghi nhớ kiến thức dễ dàng và là cơ sở để hiểu sâu sắc bản chất của chúng. Poster lịch sử giúp tiết kiệm thời gian cho người học. Bẩm sinh con người khám phá thế giới bằng trực quan, 90% thông tin được não ghi nhận dưới dạng hình ảnh. Khoảng chú ý trung bình của con người là 8 giây, còn thời gian não xử lý tín hiệu thị giác là ¼ giây. Do đó, sử dụng hình ảnh giúp truyền đạt một khối lượng lớn chỉ trong tích tắc. Để tiết kiệm thời gian, đồng thời giúp học sinh tránh nhàm chán và ghi nhớ lâu, poster hỗ trợ xử lý thông tin cần thiết dưới dạng hình ảnh khiến học sinh chú ý vào cách trình bày ấn tượng của poster. Bằng cách này, học sinh tiếp thu khối lượng lớn kiến thức chỉ trong một thời gian ngắn. Poster lịch sử tạo sự thu hút, hấp dẫn với người học. Kiến thức lịch sử vô cùng đa dạng, phong phú, phức tạp gắn liền với sự kiện, nhân vật, thời gian, không gian, diễn biến…Vì vậy, việc xây dựng poster lịch sử một cách hệ thống, khoa học sẽ tạo sự hấp dẫn trong quá trình học tập bộ môn Lịch sử. Có poster lịch sử học sinh sẽ hình dung sống động về quá khứ qua những bức tranh tả thực. Từ đó, bản thân học sinh sẽ có những đánh giá, cảm nhận của riêng mình. Khi xây dựng và khai thác poster lịch sử đòi hỏi học sinh phải tiếp cận nhiều thông tin đa dạng, phong phú. Qua đó, giúp học sinh đánh giá khách quan, toàn diện về lịch sử, từ đó hình thành thế giới quan khoa học, lòng đam mê, ý thức trách nhiệm đối với bản thân. Xây dựng và hướng dẫn sử dụng poster trong dạy học lịch sử cho HS kết hợp với các kĩ thuật, phương pháp dạy học khác như đóng vai thuyết minh lịch sử, hướng dẫn viên du lịch, cán bộ xã, phóng viên…qua đó định hướng nghề nghiệp cho HS. Học sinh có thể thiết kế poster lịch sử tạo thành “thư viện” sử online để làm kho tài nguyên nghiên cứu về lịch sử, đây là kênh trao đổi bài tập, kiến thức lịch sử của học sinh, giúp các em tiếp cận với công nghệ 4.0. Trang web được lập trên nền tảng Google Sites, Padlet. Vì thế, đối với học sinh lớp 10 THPT Nguyễn Sỹ Sách việc ứng dụng canva, padlet, photoshop… vào thực hành lịch sử đã không còn xa lạ với các em. HS phát triển được nhiều kỹ năng như thu thập và xử lý thông tin, thuyết trình, phản biện. Trong quá trình làm việc sẽ định hướng nghề nghiệp tương lai cho các em. Có thể là hướng dẫn viên du lịch, thuyết minh tại bảo tàng, di tích, cán bộ xã, phóng viên, IT, thiết kế, MC… 2. Cơ sở thực tiễn 2.1. Nhiệm vụ, yêu cầu dạy học chương trình lịch sử GDPT 2022 Yêu cầu cần đạt trong chương trình giáo dục phổ thông mới được quy định cụ thể tại Thông tư 32/2018/BGDĐT về ban hành Chương trình giáo dục phổ thông mới, bổ sung Thông tư 13/2022/TT-BGDĐT. Học sinh trong từng cấp học cần đạt 8
được những yêu cầu trong chương trình giáo dục phổ thông mới bao gồm những yêu cầu về phẩm chất học sinh, yêu cầu về năng lực chung của học sinh. Ngoài ra, chương trình giáo dục phổ thông mới còn đưa ra các tiêu chí cụ thể về yêu cầu cần đạt của từng môn học. Theo đó, hình thành và phát triển cho học sinh 5 phẩm chất chủ yếu là yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm. Năng lực chung được hình thành, phát triển thông qua tất cả các môn học và hoạt động giáo dục: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Năng lực đặc thù được hình thành, phát triển chủ yếu thông qua một số môn học và hoạt động giáo dục nhất định: năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực khoa học, năng lực công nghệ, năng lực tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất. Như vậy, có thể thấy được những yêu cầu cần đạt về năng lực và phẩm chất của một học sinh được bao quát toàn diện cả về đạo đức, những năng lực cơ bản và kể cả năng khiếu học sinh. Những yêu cầu này đảm bảo cho mỗi học sinh sẽ phát huy được những điểm mạnh của bản thân để phát triển sau này. Môn Lịch sử giữ vai trò chủ đạo trong việc giáo dục lòng yêu nước, tinh thần tự tôn dân tộc, truyền thống lịch sử và văn hoá dân tộc, giúp học sinh nhận thức và vận dụng được các bài học lịch sử giải quyết những vấn đề của thực tế cuộc sống, phát triển tầm nhìn, củng cố các giá trị nhân văn, tinh thần cộng đồng, lòng khoan dung, nhân ái; góp phần hình thành, phát triển những phẩm chất của công dân Việt Nam, công dân toàn cầu trong xu thế phát triển của thời đại. Môn Lịch sử hình thành, phát triển cho học sinh tư duy lịch sử, tư duy hệ thống, tư duy phản biện, kĩ năng khai thác và sử dụng các nguồn sử liệu, nhận thức và trình bày lịch sử kết nối quá khứ với hiện tại. Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù: Tìm hiểu lịch sử: Nhận diện được các loại hình tư liệu lịch sử; hiểu được nội dung, khai thác và sử dụng được tư liệu lịch sử trong quá trình học tập. Tái hiện và trình bày được dưới hình thức nói hoặc viết tiến trình của các sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử từ đơn giản đến phức tạp; xác định được các sự kiện lịch sử trong không gian và thời gian cụ thể. Nhận thức và tư duy lịch sử: Giải thích được nguồn gốc, sự vận động của các sự kiện lịch sử từ đơn giản đến phức tạp; chỉ ra được quá trình phát triển của lịch sử so sánh sự tương đồng và khác biệt giữa các sự kiện lịch sử, lí giải được mối quan hệ nhân quả trong tiến trình lịch sử. Đưa ra được những ý kiến nhận xét, đánh giá của cá nhân về các sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử trên cơ sở nhận thức và tư duy lịch sử; hiểu được sự tiếp nối và thay đổi của lịch sử; biết suy nghĩ theo những chiều hướng khác nhau khi xem xét, đánh giá, hay đi tìm câu trả lời về một sự kiện, nhân vật, quá trình lịch sử. 9
Vận dụng kiến thức, kĩ năng đã học: Rút ra được bài học lịch sử và vận dụng được kiến thức lịch sử để lí giải những vấn đề của thực tiễn cuộc sống; trên nền tảng đó, có khả năng tự tìm hiểu những vấn đề lịch sử, phát triển năng lực sáng tạo, có khả năng tiếp cận và xử lí thông tin từ những nguồn khác nhau, có ý thức và năng lực tự học lịch sử suốt đời. Môn Lịch sử giúp học sinh nhận thức được giá trị khoa học và giá trị thực tiễn của sử học trong đời sống xã hội hiện đại, hiểu biết và có tình yêu đối với lịch sử, văn hoá dân tộc và nhân loại; góp phần định hướng cho học sinh lựa chọn những nghề nghiệp như: nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn, ngoại giao, quản lí, hoạt động du lịch, công nghiệp văn hoá, thông tin truyền thông,... Hoạt động đánh giá phải khuyến khích được sự say mê học tập, tìm hiểu, khám phá các vấn đề lịch sử của học sinh; giúp học sinh có thêm sự tự tin, chủ động sáng tạo trong học tập. Nội dung đánh giá cần chú trọng khả năng vận dụng sáng tạo kiến thức lịch sử đã học trong những tình huống cụ thể, không lấy việc kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức lịch sử, thuộc lòng và ghi nhớ máy móc làm trọng tâm. Về hình thức đánh giá, cần kết hợp giữa đánh giá thường xuyên và đánh giá định kì, giữa đánh giá của giáo viên và tự đánh giá của học sinh; kết hợp kiểm tra miệng, kiểm tra viết, bài tập thực hành, dự án nghiên cứu; kết hợp đánh giá bằng trắc nghiệm khách quan và tự luận. 2.2. Những khó khăn của GV, HS trong dạy học chương trình lịch sử mới Với môn Lịch sử, sở GD&ĐT định hướng, chỉ đạo các nhà trường tăng cường khai thác, sử dụng nguồn sử liệu khác nhau để tái hiện, phục dựng lịch sử một cách khoa học, khách quan, chân thực; đồng thời gắn với hoạt động thực hành, thực tiễn nhằm phát triển năng lực, phẩm chất cho học sinh. Sĩ số lớp học đông (40 học sinh/lớp) nên có chút khó khăn khi tổ chức hoạt động học tập theo nhóm và triển khai kỹ thuật dạy học tích cực. Do học sinh ở THPT đang học theo chương trình cũ nên nhiều em ban đầu chưa thích ứng với phương pháp dạy học mới, còn bỡ ngỡ trong hoạt động nhóm, lệ thuộc vào bài giảng của thầy cô. Giáo viên soạn bài khá vất vả, cần thời gian để làm quen. Việc thiết kế các phiếu học tập cho học sinh hoạt động gặp khó khăn, bởi nếu in trên giấy và phát cho học sinh hoạt động hằng ngày sẽ tốn kém cho thầy cô; trong khi sử dụng công nghệ thông tin trình chiếu thì hiệu quả cần phải xem xét. Giáo viên cần đầu tư chuyên môn, nghiên cứu phương pháp, kỹ thuật dạy học phù hợp từng đối tượng trong mỗi tiết học. Ví dụ: Chia nhóm học tập, giao nhiệm vụ từng bài cho học sinh trước, thuyết trình bằng nhiều loại hình: Powerpoint, poster, tạp chí, bản tin (video có lồng tiếng, ghi hình), sơ đồ tư duy, vẽ tranh... tùy theo khả năng. 10
Để dạy đảm bảo mục tiêu yêu cầu chương trình mới, GV cần thu hút được học sinh tham gia các hoạt động góp phần phát triển năng lực như: Văn hóa - văn nghệ, thể dục - thể thao…; tiếp tục thực hiện tốt việc sử dụng di sản văn hóa, lịch sử trong dạy học. Sở GD&ĐT cũng lưu ý tích hợp, lồng ghép những nội dung về lịch sử, địa lý, chính trị, xã hội của đất nước, địa phương; giáo dục truyền thống nhà trường bằng nhiều hình thức sáng tạo, phù hợp với điều kiện, không gây nặng nề, quá tải. Như vậy, cần sự vào cuộc của cả xã hội và rất cần thời gian và công sức. Đối với kiểm tra, đánh giá môn Lịch sử, GV cần tăng cường các câu hỏi nhằm khai thác, sử dụng nguồn sử liệu, tranh ảnh, lược đồ; câu hỏi mở tạo điều kiện cho học sinh tự biểu đạt chính kiến của mình về vấn đề lịch sử mới đảm bảo mục tiêu hướng tới đánh giá phẩm chất và năng lực học sinh, khắc phục tình trạng ghi nhớ sự kiện một cách máy móc. Vì thế, GV mất nhiều công sức chuẩn bị, số tiền chi cho học liệu cũng tăng lên. Giáo viên và học sinh không lệ thuộc vào một bộ sách giáo khoa; sách giáo khoa giảm bớt số liệu, kiến thức, tăng hình ảnh. Thời lượng kiến thức phân bố vừa phải, không nặng như chương trình cũ. Phần nội dung kiến thức chuyên sâu gắn với định hướng nghề nghiệp cho học sinh. Bản thân để đáp ứng theo yêu cầu chương trình cũng gặp một số khó khăn trong kiểm tra đánh giá, làm sao giảm bớt việc ghi nhớ kiến thức máy móc, phát huy được khả năng tư duy của học sinh. Hiện nay, sẽ không còn khái niệm học là ghi chép như cũ. Giáo viên sẽ là người nêu vấn đề, hướng dẫn các em tự đi tìm kiếm, sưu tầm những thông tin chính thống cho bài học. Sau đó, các em sẽ tự thiết kế bài học theo các hình thức như diễn kịch, vẽ tranh ảnh, mô hình qua ứng dụng công nghệ thông tin... Do đó, trong mỗi tiết học, các em phát huy được tính tích cực và khả năng tư duy. Tuy nhiên, theo chương trình mới, sách giáo khoa thiên về khái niệm hơi nhiều và có những khái niệm khó và trừu tượng vượt quá tầm của HS. GV soạn kế hoạch bài dạy để đáp ứng được yêu cầu cần thành thạo CNTT, sưu tầm nhiều tư liệu hỗ trợ. Khâu tổ chức dạy học cần áp dụng nhuần nhuyễn các kĩ thuật dạy học. Để thực hiện được các mục tiêu dạy học nhà trường, GV cần đầu tư cơ sở vật chất. Trong SGK mới có nhiều tư liệu dạy học, GV phải nghiên cứu để biết cách hướng dẫn, rèn kĩ năng khai thác tư liệu, hình ảnh trực quan dạy học cho HS. Cách đánh giá HS phải đa dạng, chuyển sang đánh giá năng lực thực hành, sáng tạo. Chuyên đề 2 “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT gồm 10 tiết, nhiều nội dung, ít tài liệu hướng dẫn tham khảo cho GV, HS. GV cần phải lựa chọn phương pháp, kĩ thuật phù hợp để vừa đảm bảo được mục tiêu, yêu cầu của chuyên đề, vừa hình thành năng lực, phẩm chất cho HS. GV có thể có nhiều cách thiết kế dạy học khác nhau, dạy học thông qua thiết kế và báo cáo bằng poster là một trong những cách tối ưu đối với GV, HS. 11
2.3. Thực trạng sử dụng poster trong dạy học lịch sử Quá trình nhận thức của học sinh trong học tập bao giờ cũng đi từ hình ảnh cụ thể, trực tiếp, từ đơn giản đến khái quát. Nếu như quá trình nhận thức của loài người diễn ra theo con đường “mò mẫm”, “thử sai” thì nhận thức của học sinh qua môn Lịch sử không phải là việc tìm ra cái mới, cái chưa biết mà các em phải tái tạo những tri thức lịch sử đã được thừa nhận, những tri thức khoa học, tạo cơ sở cho các em khôi phục lại bức tranh quá khứ. Học lịch sử thông qua video, kênh hình, sơ đồ, biểu đồ giúp học sinh phát triển tư duy, khả năng liên kết nội dung. Thay vì trình bày diễn biến trận đánh bằng những đoạn văn mô tả, học sinh dễ dàng nhớ hơn khi thể hiện sự kiện bằng bản đồ lịch, poster lịch sử. Giáo dục nói chung và giáo dục lịch sử nói riêng đóng một vai trò quan trọng trong đào tạo thế hệ trẻ đáp ứng yêu cầu sự nghiệp đổi mới toàn diện đất nước. Giáo dục lịch sử ở trường phổ thông trang bị cho học sinh vốn kiến thức lịch sử dân tộc, lịch sử thế giới, xây dựng niềm tin, lòng tự tôn dân tộc, giáo dục truyền thống chủ nghĩa yêu nước, hình thành nhân cách và bản lĩnh con người Việt Nam. Tuy vậy, việc dạy học, thi môn lịch sử hiện nay còn nhiều vấn đề bất cập: Học sinh không quan tâm học lịch sử, tâm lý nhàm chán, đối phó trong học lịch sử. Hậu quả là phần lớn học sinh không nắm được kiến thức lịch sử cơ bản, mơ hồ về sự kiện, nhầm lẫn kiến thức, điều này thể hiện rõ trong kết quả các kì thi học sinh giỏi và thi tốt nghiệp THPT trong những năm gần đây. Trước thực trạng trên, nhiều nhà giáo dục đã vào cuộc tiến hành nhiều biện pháp để đổi mới dạy học tạo hứng thú cho học sinh, hoàn thành mục tiêu môn học và mục tiêu giáo dục song kết quả vẫn chưa được như ý muốn. Có nhiều nguyên nhân dẫn tới tình trạng trên, trong đó nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ giáo viên, học sinh và nội dung, chương trình môn học. Nhiều giáo viên chưa chú trọng đến phương pháp đổi mới dạy học, kiểm tra đánh giá, nặng về lối truyền thụ kiến thức, học sinh thụ động tiếp thu kiến thức, nội dung chương trình môn học nhiều kiến thức, nhiều sự kiện lịch sử... Về phương pháp giáo dục cũng có những vấn đề cần bàn. Một số GV vẫn dạy học lịch sử theo hướng tiếp cận nội dung mà chưa phải tiếp cận năng lực. Nhồi nhét một mớ kiến thức có sẵn vừa nặng về học thuộc, ghi nhớ máy móc, chủ yếu khai thác kiến thức, coi nhẹ hình thành năng lực cho HS. Hiện nay, đã có nhiều GV sử dụng các biện pháp tích cực trong dạy học lịch sử tuy nhiên phần lớn giáo viên chưa sử dụng poster lịch sử trong việc hình thành kiến thức mới và kiểm tra đánh giá. Nhiều giáo viên chưa tự học và nghiên cứu tài liệu phục vụ cho việc dạy học môn Lịch sử. Khi dự giờ thao giảng, sinh hoạt chuyên môn có sự thay đổi nhưng chưa nhiều. Khi đánh giá giờ dạy quên đi đánh giá giáo viên có liên hệ, lồng ghép, tích hợp, rèn kĩ năng, giáo dục thái độ tình cảm, có sử dụng các phương pháp mới trong dạy học, đánh giá, học sinh có hiểu bài không. 12
Dạy và học lịch sử đang còn tồn tại nhiều vấn đề bất cập về nội dung lẫn phương pháp giảng dạy. Sách giáo khoa còn nặng về kiến thức, sự kiện mà ít hình ảnh trực quan, lược đồ ít và đều in đen trắng nên không tạo sự sinh động, hấp dẫn, chú ý của học sinh về các sự kiện lịch sử. Thực tiễn dạy học lịch sử nhiều năm ở THPT, chúng tôi thấy phần lớn GV và HS chưa khai thác lược đồ, sơ đồ, biểu đồ, bản đồ dưới dạng poster … Tất cả những nguyên nhân đó khiến học sinh ngày càng cảm thấy môn sử nhàm chán và ít đam mê môn Lịch sử, dẫn đến điểm thi môn Lịch sử tại các kỳ thi HSG và thi tốt nghiệp thấp hơn so với các môn khác. Hiện nay, Bộ GD&ĐT đã ban hành bộ sách giáo khoa mới yêu cầu dạy học phát triển năng lực và phẩm chất cho học sinh, song nhiều GV còn bỡ ngỡ và chưa bắt kịp với mục tiêu dạy học chương trình GDPT 2018. Một số GV đã vận dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực trong dạy học, song sử dụng poster lịch sử trong dạy học còn ít GV sử dụng. Đa số GV còn chưa biết ý nghĩa của việc sử dụng poster lịch sử, chưa thành thạo về CNTT, chưa biết cách khai thác poster lịch sử vào bài dạy để phát huy năng lực cho HS nên còn ngại sử dụng. GV còn sợ HS không làm được nên ít hướng dẫn cho học sinh thực hiện. Poster lịch sử có vai trò trong dạy học dùng để tuyên truyền, vận động, giáo dục, quảng bá, giới thiệu di sản…Sách giáo khoa lớp 10 năm nay có những chủ đề, chuyên đề nếu sử dụng poster lịch sử sẽ nâng cao hiệu quả dạy học, phát huy năng lực học sinh. Ví dụ: Bài 4-Sử học với một số lĩnh vực, ngành nghề hiện đại, Bài 6,7- Văn minh phương Đông, phương Tây, văn minh Đông Nam Á, văn minh Văn Lang-Âu Lạc, văn minh Đại Việt, chuyên đề 2-Di sản Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam. Dạy học lịch sử từ năm 2022 trở đi thành môn bắt buộc, theo lộ trình của Bộ GD&ĐT đến năm 2025 môn Lịch sử là môn thi bắt buộc trong kỳ thi tốt nghiệp THPT. Vì thế, yêu cầu GV phải đổi mới, tiếp cận với nhiều phương pháp, kĩ thuật dạy học mới để đáp ứng mục tiêu giáo dục của chương trình mới. Chương 2: Hướng dẫn học sinh xây dựng và sử dụng poster khi dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT 2.1. Hướng dẫn học sinh xây dựng poster trong dạy học lịch sử ở trường THPT 2.1.1. Nguyên tắc xây dựng poster trong dạy học lịch sử ở trường THPT Nguyên tắc thứ nhất, gây chú ý: Khi thiết kế poster cần lựa chọn đồ họa hình ảnh đẹp, ấn tượng để poster thiết kế ra được chú ý nhiều hơn. Hoặc có thể lựa chọn rất nhiều khoảng trống để tạo ra hiệu ứng khác thị giác. HS cũng có thể sử dụng một câu hỏi gây tò mò, khiêu khích với kiểu chữ đậm để làm cho mọi người dừng lại và tập trung vào tấm poster. Thông thường người xem không bỏ quá nhiều thời 13
gian để quan sát sản phẩm nên cần truyền đạt thông tin một cách nhanh chóng và ấn tượng. Thứ hai, không dùng quá nhiều chữ: Cần tập trung chính ý tưởng trong thiết kế qua việc sử dụng màu sắc và các yếu tố đồ họa chứ không phải qua văn bản. Quá nhiều chữ trên một poster không phải là ý tưởng tốt. Để đạt được yếu tố đơn giản mà hiệu quả của một poster, HS nên sử dụng ít từ nhất có thể, dùng những từ “đắt” thật súc tích và bao hàm nhiều ý nghĩa để dễ dàng in sâu vào tâm trí người đọc. HS có thể cung cấp các thông tin chính và cách thức để người xem tìm kiếm thông tin chi tiết dễ dàng hơn. Thứ ba, sử dụng Font chữ lớn: Đây là ý tưởng không tồi để tạo dấu ấn riêng trên thiết kế poster. Tuy nhiên, không nên sử dụng nhiều font chữ khác nhau trên một thiết kế, có thể gây lộn xộn. Khuyến khích dùng các font chữ không chân (sans serif) để tạo sự sáng tạo và mềm mại. Không nên dùng các font chữ quá cầu kỳ, kiểu cách gây rối mắt trong thiết kế. Lưu ý khoảng cách dòng cân vừa phải, dễ nhìn. Các tiêu đề cần dùng những font chữ dễ nhìn và nổi bật hơn cả. Thứ tư, thông tin trên poster dễ hiểu, hợp lý: Cần chọn những thông tin quan trọng (thông tin chính) xếp đầu, sau đó là những thông tin ít quan trọng hơn. Cách đặt thông tin như vậy dẫn dắt được người xem đi theo từng phần poster, điều này tạo cảm giác chuyên nghiệp và cẩn thận cho thiết kế poster. Thứ năm, quan tâm đến màu sắc: Lựa chọn màu sắc rất quan trọng. Chúng ta cần biết về các nguyên lý màu tương phản, màu bổ trợ. Các tone màu chọn cần phù hợp và bổ trợ cho hình ảnh để mang đến hiệu quả tốt hơn. Thứ sáu, đối xứng: Trong thiết kế poster cần chú ý đến sự đối xứng, không nên làm phần trên hay phần dưới, bên trái hay bên phải của poster quá nặng thông tin. Một giải pháp đơn giản nhất là chia toàn bộ thiết kế thành hai nửa và đánh giá tầm quan trọng của mỗi phần ngang nhau để sắp xếp mọi thứ cân bằng. Một bố cục thiết kế hợp lý cần phải được xác định rõ ràng ngay từ đầu để tránh thiếu sót thông tin. Ví dụ như logo và tiêu đề có thể đặt ở trên cùng, phần giữa bao gồm tên chương trình và nội dung chính, thông tin liên hệ, bổ sung có thể được đề cập ở phần cuối của poster. Thứ bảy, phá vỡ quy tắc: Thiết kế poster là lĩnh vực sáng tạo, vì vậy đôi khi chúng ta tạo ra một poster ấn tượng khi vô tình phá vỡ các quy tắc và phát triển những ý tưởng độc đáo, không để đóng khung, cần sáng tạo có thể HS sẽ tìm thấy được năng khiếu và nghề nghiệp trong tương lai. Khi thiết kế poster lịch sử, HS cần chú ý đến nội dung và thông tin cần trình bày trên poster cần chính xác, trung thực, đúng nội dung lịch sử. 2.1.2. Hướng dẫn học sinh sử dụng các phần mềm trong xây dựng poster lịch sử Trong thiết kế poster lịch sử có nhiều phần mềm chuẩn GV có thể hướng dẫn HS tìm hiểu và thực hiện thiết kế poster đơn giản, đẹp và nhanh, chuyên nghiệp. 14
Để sở hữu tấm poster đạt chuẩn, HS có thể ứng dụng các phần mềm thiết kế như: Canva, Office 365, Photoshop, Illustrator, CorelDraw, Indesign,… Đây là các phần mềm sử dụng bằng máy tính chuyên dụng để thiết kế và in ấn. Các phần mềm kể ở trên là các tên gọi phổ biến, chuyên nghiệp nhất để ứng dụng thiết kế poster đơn giản. Khi thiết kế poster HS cần tìm hiểu các thông tin, nội dung lịch sử có thể qua nhiều nguồn như: SGK, thực địa, bảo tàng, di tích, nhân chứng, qua các trang web… 2.2. Hướng dẫn học sinh sử dụng poster khi dạy học chuyên đề “Bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hoá ở Việt Nam” lớp 10 THPT 2.2.1. Sử dụng poster kết hợp với các phương pháp, kỹ thuật dạy học tích cực  Phương pháp dạy học theo nhóm/dạy học hợp tác Trong dạy học lịch sử, để GV sử dụng poster có hiệu quả cần kết hợp với phương pháp dạy học theo nhóm/dạy học hợp tác. Phương pháp này GV là người tổ chức cho HS học tập trong những nhóm nhỏ, HS cùng thực hiện một nhiệm vụ nhất định trong một thời gian nhất định. Trong nhóm, dưới sự chỉ đạo của nhóm trưởng, HS kết hợp giữa làm việc cá nhân, làm việc theo cặp, theo nhóm, chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác cùng nhau để giải quyết nhiệm vụ được giao. Trong dạy học theo nhóm/dạy học hợp tác, các thành viên trong nhóm được phân công luân phiên làm các nhiệm vụ: nhóm trưởng, thư ký, người quản lý thời gian…hình thành thói quen học tập với sự phối hợp của các thành viên trong nhóm, cùng chia sẻ, tôn trọng lẫn nhau trong giải quyết các nhiệm vụ học tập một cách tích cực, hiệu quả. Khi vận dụng phương pháp này, HS thể hiện được các yếu tố sau: Có sự phụ thuộc lẫn nhau một cách tích cực: Kết quả học tập của nhóm chỉ có được khi có sự hợp tác làm việc, chia sẻ tất cả thành viên trong nhóm. Kết quả của nhóm được tạo ra bởi kết quả của tất cả các thành viên. Thể hiện trách nhiệm cá nhân: Mỗi cá nhân được phân công trách nhiệm thực hiện một phần của công việc để đóng góp vào kết quả chung của nhóm. Sự phân công cụ thể sẽ khiến cho các thành viên đều tích cực thực hiện nhiệm vụ, không ỷ lại vào nhóm trưởng và thư ký. Khuyến khích sự tương tác: Trong quá trình hợp tác cần có sự trao đổi, chia sẻ ý kiến giữa các thành viên trong nhóm để thống nhất thành ý kiến chung của nhóm. Rèn luyện các kĩ năng xã hội: Tất cả các thành viên đều có cơ hội để rèn các kĩ năng: lắng nghe tích cực, đặt câu hỏi, đưa thông tin phản hồi tích cực, thuyết phục, ra quyết định…Những kĩ năng xã hội được hình thành thông qua giao tiếp như kĩ năng nghe và nói, biết tôn trọng ý kiến của người khác, không ngắt lời 15