Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông L, tỉnh Hà Tĩnh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:29

Thêm vào BST

Báo xấu

4
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông L, tỉnh Hà Tĩnh" được hoàn thành với mục tiêu nhằm đề xuất những giải pháp có tính khả thi trong quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệp, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất của người học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông L, tỉnh Hà Tĩnh

MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 1. Lí do chọn đề tài ........................................................................................................1 2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................................1 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu ...............................................................................1 4. Phương pháp nghiên cứu ..........................................................................................2 5. Dự kiến đóng góp mới của đề tài ..............................................................................2 6. Cấu trúc sáng kiến kinh nghiệm ..............................................................................2 NỘI DUNG .....................................................................................................................3 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI .........................................................................3 1.1. Một số vấn đề lý luận về công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông .............................................................3 1.2. Thực trạng về công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông hiện nay.......................................................................4 2. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ, TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG L, TỈNH HÀ TĨNH..................6 2.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ..............................................................................................................................6 2.2. Biện pháp quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông L, tỉnh Hà Tĩnh..............................................................................7 2.3. Xây dựng kế hoạch triển khai hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp .....................9 2.4. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ......................14 2.5. Xây dựng cơ sở vật chất, huy động các nguồn lực .................................................15 3. THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP “TÌM VỀ QUÊ HƯƠNG CÁC NHÀ THƠ, NHÀ VĂN TRÊN ĐỊA BÀN NGHỆ AN – HÀ TĨNH” ...........................................................................................................................16 4. KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG VÀ TRIỂN KHAI CỦA ĐỀ TÀI ..............................19 5. Ý NGHĨA MANG LẠI CỦA ĐỀ TÀI ...................................................................19 5.1. Đối với học sinh .....................................................................................................19 5.2. Đối với giáo viên ....................................................................................................19 5.3. Đối với cán bộ quản lý ..........................................................................................20 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .....................................................................................21 1. Kết luận ....................................................................................................................21 2. Kiến nghị ..................................................................................................................21 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................22 PHỤ LỤC .....................................................................................................................23
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Đảng, Nhà nước ta đã khẳng định giáo dục là quốc sách hàng đầu với mục tiêu “nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài”, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó chuyển mạnh quá trình giáo dục chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Giáo dục thế giới trong thế kỷ XXI đang phát triển dựa trên nền tảng của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 với những triết lý cơ bản về “học để biết, học để làm, học để chung sống, học để khẳng định bản thân”. Do đó, việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh là một nhiệm vụ, yêu cầu hết sức quan trọng và cần thiết đối với giáo dục đào tạo nói chung và giáo dục phổ thông nói riêng trong bối cảnh hiện nay. Việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông được các nhà trường thực hiện qua nhiều hình thức, phương pháp khác nhau. Tuy nhiên, việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở các trường trung học phổ thông không chỉ dừng lại là các hoạt động bề nổi, hoạt động phong trào, mà phải gắn liền với mục tiêu phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, làm cho các em trở thành những công dân toàn cầu trong cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Chính vì vậy, việc tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho học sinh trung học phổ thông phải được nghiên cứu, tổ chức dựa trên những cơ sở lý luận để khắc phục những hạn chế trong thực tiễn, phải có những biện pháp có tính khả thi, hiệu quả về việc quản lý, tổ chức, đánh giá. Từ những lý do vừa nêu trên và kết quả của công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm ở đơn vị công tác, tôi quyết định chọn đề tài “Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông L, tỉnh Hà Tĩnh” với mong muốn góp phần đề xuất những giải pháp nhằm nâng cao công tác giáo dục toàn diện, phát triển phẩm chất, năng lực của học sinh trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Hã Tĩnh. 2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Là nội dung, phương pháp quản lý, tổ chức thực hiện hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông. - Phạm vi nghiên cứu: Trường trung học phổ thông L và một số trường trung học phổ thông trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Như tên đề tài đã xác định, mục đích nghiên cứu của đề tài là xây dựng những phương pháp quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông. 3.2. Với mục đích đó, đề tài đặt ra nhiệm vụ: 1
Thứ nhất, chỉ ra được cơ sở lý luận, thực tiễn để xây dựng nguyên tắc, phương pháp quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông. Thứ hai, thực nghiệm và đánh giá kết quả, từ đó, đề xuất những giải pháp có tính khả thi trong quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệp, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông theo định hướng phát triển năng lực và phẩm chất của người học. 4. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài, tôi sử dụng đồng thời hai phương pháp: nghiên cứu lý thuyết và thực nghiệm. Trong đó sẽ áp dụng một số thao tác cụ thể như: khảo sát, thống kê, miêu tả; phân tích, tổng hợp; so sánh đối chiếu; thực nghiệm... 5. Dự kiến đóng góp mới của đề tài Đề tài có sự nghiên cứu kĩ càng, công phu, đưa ra những giải pháp tích cực, phù hợp; tiến hành kiểm nghiệm về công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông trong thực tiễn, đạt được hiệu quả cao. 6. Cấu trúc sáng kiến kinh nghiệm Ngoài phần mở đầu, phụ lục, đề tài nghiên cứu gồm có 2 phần chính: - Phần 1: Nội dung - Phần 2: Kết luận và kiến nghị 2
NỘI DUNG 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Một số vấn đề lý luận về công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông Từ những năm 90 của thế kỉ XX, vấn đề giáo dục kỹ năng sống (KNS) và hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp (HĐTN, HN) đã có trong một số chương trình giáo dục (GD) của UNICEF, trước tiên là chương trình “Giáo dục những giá trị sống” với 12 giá trị cơ bản cần GD cho thế hệ trẻ. Đó là những giá trị sống về Hòa Bình, Tôn trọng, Yêu thương, Khoan dung, Trung thực, Khiêm tốn, Hợp tác, Hạnh phúc, Trách nhiệm, Giản dị, Tự do và Đoàn kết. Hoạt động trải nghiệm: Là hoạt động giáo dục (GD), trong đó học sinh (HS) dựa trên sự tổng hợp kiến thức của nhiều lĩnh vực GD và nhóm kỹ năng khác nhau để trải nghiệm thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình và tham gia hoạt động phục vụ cộng đồng dưới sự hướng dẫn và tổ chức của nhà GD, qua đó hình thành những phẩm chất chủ yếu, năng lực chung và một số năng lực thành phần đặc thù của hoạt động này: năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động; năng lực thích ứng với sự biến động của nghề nghiệp và cuộc sống. Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp: Là hoạt động giáo dục bắt buộc trong nhà trường, giúp HS phát triển các phẩm chất, năng lực đã được hình thành ở cấp tiểu học và trung học cơ sở. Kết thúc giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, HS có khả năng thích nghi với các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau; thích ứng với những thay đổi của xã hội hiện đại; có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc và quản lý bản thân; có khả năng phát triển hứng thú nghề nghiệp và ra quyết định lựa chọn được nghề nghiệp tương lai; xây dựng được kế hoạch rèn luyện đáp ứng yêu cầu nghề nghiệp và trở thành người công dân có ích. HĐTN, HN có ý nghĩa và tác dụng quan trọng trong việc phát triển phẩm chất, năng lực cho HS trung học phổ thông (THPT). Qua các hoạt động này, các em biết mình là ai, mình muốn gì, mục đích của bản thân, biết dung hòa giữa cái tôi và cái ta, có những quyết định đúng đắn trước những biến cố của cuộc sống. HĐTN, HN giúp HS trở nên tự tin, tự lập, biết làm chủ bản thân, biết thích ứng với hoàn cảnh và ứng phó với những tình huống khó khăn trong cuộc sống hằng ngày; các em học cách biết chia sẻ, lắng nghe, quan tâm tới gia đình, bạn bè và xã hội; tự tin khi tiếp nhận các thử thách mới; có khả năng tự bảo vệ tinh thần và sức khỏe của chính mình và những người khác; xác định rõ hơn về giá trị bản thân, có sự định hướng đúng đắn trong xác định mục tiêu tương lai. Mục đích, yêu cầu của HĐTN, HN là giúp HS phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực, gắn với định hướng nghề nghiệp. Tăng cường sự phối hợp và đồng thuận giữa nhà trường, gia đình và xã hội, tạo môi trường thuận lợi để tổ chức tốt hoạt động trải nghiệm, 3
hướng nghiệp cho HS. Phải đảm bảo tính khả thi, phù hợp với điều kiện thực tế của mỗi trường THPT, đảm bảo an toàn, nghiêm túc, thiết thực, hiệu quả; Nội dung HĐTN, HN ở trường THPT chú trọng việc rèn luyện những kỹ năng mà HS đã được học, trung giáo dục những kỹ năng cốt lõi, có ý nghĩa thiết thực cho người học như: Kỹ năng ra quyết định và giải quyết vấn đề, kỹ năng tư duy phản biện và sáng tạo, kỹ năng giao tiếp và hợp tác, kỹ năng nhận thức và cảm thông, kỹ năng quản lý cảm xúc và đương đầu với áp lực, kỹ năng tự học, kỹ năng tư vấn cá nhân về lựa chọn nghề nghiệp. Các hoạt động HĐTN, HN bao gồm hoạt động trải nghiệm bộ môn trong nhà trường, hoạt động ngoài giờ lên lớp trong nhà trường, hoạt động HĐTN, HN ngoài nhà trường. Hình thức, phương pháp tổ chức HĐTN, HN ở trường THPT rất đa dạng, phong phú và mỗi hình thức có ưu điểm và hạn chế. Để thực hiện hiệu quả hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cần phối hợp đồng bộ tất cả các hình thức, bao gồm: thông qua tích hợp, lồng ghép trong các môn học; thông qua các hoạt động của Đoàn thanh niên, hoạt động xã hội; thông qua các hoạt động phối hợp với lực lượng khác trong xã hội, phối hợp nhà trường - gia đình và xã hội. Phương pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tùy từng đối tượng để áp dụng phù hợp nhằm mang lại hiệu quả cao nhất: phương pháp nêu gương, phương pháp giáo dục bằng tập thể, phương pháp thuyết phục, phương pháp tranh luận, phương pháp luyện tập, phương pháp khích lệ động viên… Kiểm tra, đánh giá trong việc HĐTN, HN ở trường THPT cần phải có công cụ đánh giá phù hợp nhằm đánh giá toàn diện, công bằng, trung thực, có khả năng phân loại, giúp nhà trường điều chỉnh kịp thời về nội dung, hình thức, phương pháp tổ chức; đa dạng hóa và phối hợp các hình thức, phương pháp đánh giá; kết hợp giữa đánh giá giai đoạn và đánh giá quá trình hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường THPT. 1.2. Thực trạng về công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông hiện nay 1.2.1. Việc quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp có nhiều chuyển biến Gần đây, chúng ta đã chứng kiến những vụ tai nạn đuối nước thương tâm, những vụ tai nạn giao thông thảm khốc, những nữ sinh đánh nhau, quay clip tung lên mạng... của những HS đang ở lứa tuổi học đường, khiến cho chúng ta không thể không đau lòng, trăn trở, suy nghĩ. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng trên thì có nhiều, nhưng nguyên nhân chính là do các em thiếu các hoạt động thực tế, thiếu các kỹ năng tối thiếu nhất để ứng phó với các tình huống phức tạp đó. 4
Trước thực trạng trên, thực hiện các văn bản chỉ đạo, hướng dẫn của Bộ, Sở về công tác quản lý, tổ chức HĐTN, HN, các trường THPT trên cả nước đã triển khai thực hiện công tác này một cách mạnh mẽ, quyết liệt và đạt được kết quả bước đầu. Qua tìm hiểu, khảo sát, một số trường THPT trên địa bàn Hà Tĩnh, chúng tôi nhận thấy, việc tổ chức HĐTN, HN ở trường trung học phổ thông được tổ chức thường xuyên với nhiều hình thức phong phú, đa dạng như: tham quan, hoạt động xã hội/tình nguyện, giao lưu, cắm trại, thực hành lao động, hoạt động câu lạc bộ, tổ chức diễn đàn…(Xem phần phụ lục 1) Công tác quản lý, tổ chức HĐTN, HN ở trường trung học phổ thông đã góp phần giúp cho các em biết được mình là ai, mình muốn gì, biết dung hoà giữa cái tôi và cái ta, có những quyết định đúng đắn trước những biến cố của môi trường sống xung quanh. Đặc biệt là địa bàn trường THPT L đóng, một đô thị trẻ, năng động, phát triển mạnh, phát triển “nóng”, ngoài những mặt tích cực, mới mẻ, còn kéo theo những hệ luỵ, tác động tiêu cực đối với lứa tuổi học đường. 1.2.2. Điều kiện cơ sở vật chất, kinh tế phục vụ công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp được quan tâm nhưng chưa đảm bảo Trong chương trình phổ thông 2018, HĐTN, HN là hoạt động giáo dục bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12, trong đó, học sinh THPT phải học học với số tiết là: 105 tiết/năm. Để tổ chức các hoạt động đó đòi hỏi các nhà trường phải chuẩn bị mọi điều kiện cơ bản, cần thiết nhất, đảm bảo cho việc tổ chức các hoạt động một cách đầy đủ, đúng với yêu cầu. Qua tìm hiểu, điều tra ở các nhà trường cho thấy điều kiện cơ sở vật chất phục vụ cho các hoạt động này còn thiếu thốn, chưa đáp ứng yêu cầu. Hầu hết, các nhà trường đều thiếu nhà đa năng, thiếu hội trường lớn, hệ thống âm thanh, loa máy... Muốn tổ chức được, tổ chức tốt HĐTN, HN ở trường trung học phổ thông cần phải có đủ kinh phí, trong đó việc tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở ngoài nhà trường thì phải huy động nguồn kinh phí từ cha mẹ học sinh. Tuy nhiên, điều kiện kinh tế của từng HS, từng vùng miền khác nhau nên việc huy động nguồn kinh phí tự nguyện từ phụ huynh học sinh cũng gặp không ít khó khăn. 1.2.3. Nhận thức của giáo viên, học sinh và phụ huynh về công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp Qua khảo sát thực tế ở một số trường THPT trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, tôi nhận được phản hồi vừa tích cực, vừa hạn chế từ phía cán bộ, GV, HS và phụ huynh như sau. Về phía đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên: Đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên dần ý thức được vai trò tích cực của HĐTN, HN ở trong nhà trường, ở địa phương và ngoài xã hội, coi đó là nội dung hết sức cần thiết, quan trọng. Đa số cán bộ, giáo viên, nhân viên đều tham gia nhiệt tình, sôi nổi, có nhiều đổi mới, sáng tạo trong việc tổ chức các hoạt động. Các tổ/nhóm chuyên môn, Đoàn TNCS tổ 5
chức các hoạt động một cách mới mẻ, sáng tạo. Tuy nhiên vẫn còn một số ít GV vẫn còn băn khoăn, nhận thức chưa đúng, cho rằng tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông quá nhiều, ảnh hưởng đến việc học. (Xem phần phụ lục 1) Về phía học sinh: Hầu hết HS đều tham gia nhiệt tình, sôi nổi các HĐTN, HN ở trường trung học phổ thông. Các em rất hồ hởi, phấn khởi với những hoạt động bổ ích, thiết thực. Tuy vậy, vẫn còn một số HS nhận thức chưa đúng, hiểu chưa rõ về hoạt động này, vẫn còn một số HS thiếu tích cực khi tham gia các hoạt động. (Xem phần phụ lục 2) Về phía phụ huynh: Khi mới tiếp xúc với các HĐTN, HN ở trường trung học phổ thông, nhiều phụ huynh học sinh chưa nhận thức đúng vấn đề. Một số phụ huynh học sinh phản đối, cho rằng HS phải tập trung vào việc học tập, thu nhận kiến thức để thi cử, đỗ đạt, không nên lãng phí thời gian, tiền của; một số phụ huynh học sinh không quan tâm, để mặc; một số phụ huynh thì có cũng được, không cũng được...Tuy nhiên, khi việc tổ chức các hoạt động này mang lại những hiệu quả ý nghĩa, thiết thực thì đã tạo được sự đồng thuận từ cha mẹ học sinh. 2. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ, TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG L, TỈNH HÀ TĨNH 2.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 2.1.1. Nguyên tắc bám sát mục tiêu giáo dục: Mục tiêu giáo dục phổ thông được xác định thông qua Luật Giáo dục (2019), Nghị quyết 88 của Quốc hội, Chương trình giáo dục phổ thông mới 2018… Việc quản lý, tổ chức HĐTN, HN ở trường trung học phổ thông L, tỉnh Hà Tĩnh phải bám sát mục tiêu nói trên, phải hướng tới phát triển những phẩm chất, năng lực HS. Đó là những phẩm chất như: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm; những năng lực như: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo, năng lực ngôn ngữ, năng lực tính toán, năng lực tìm hiểu tự nhiên, năng lực tìm hiểu xã hội, năng lực công nghệ và tin học, năng lực thẩm mĩ, năng lực thể chất. Đó cũng chính là những phẩm chất, năng lực của con người lao động trong bối cảnh toàn cầu hoá, hội nhập quốc tế và cuộc cách mạng công nghiệp số với những tiêu chí như: hoà bình, tôn trọng, yêu thương, khoan dung, trung thực, khiêm tốn, hợp tác, hạnh phúc, trách nhiệm, giản dị, tự do, đoàn kết, nhân ái, nhân văn. 2.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học: Các hình thức, phương pháp tổ chức hoạt động giáo dục phải dựa trên cơ sở lý luận như tâm lý học hoạt động của Vuwgotxki (lý thuyết về vùng phát triển gần; về văn hoá xã hội; về thời kỳ nhạy cảm…); lý thuyết học trải nghiệm của David Kolb (quy trình trải nghiệm); lý thuyết trong tâm lý học nhận thức của Piaget; tâm lý học nhân văn của Maslow…Việc quản lý, tổ chức HĐTN, HN ở trường THPT phải dựa trên những căn cứ được chứng minh, các quy định của Nhà nước, của ngành. Các giải pháp đưa ra phải mang tầm khái quát, khách quan, phi cá thể và phù hợp với tình hình thực tế. 6
2.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn: Chúng ta đã biết “con người là tổng hoà các mối quan hệ xã hội”(C.Mác), mỗi một người đều bị chi phối bởi những mối quan hệ đa phương, nhiều chiều. Cuộc sống cũng là một bức tranh sinh động, phức tạp, đòi hỏi mỗi người tồn tại trong đó phải có bản lĩnh, kỹ năng ứng xử tích cực. Ở lứa tuổi THPT, lứa tuổi vị thành niên, có sự thay đổi về tâm sinh lý, lứa tuổi có rất nhiều mối quan hệ, đối diện với nhiều thách thức, dễ bị chi phối bởi những yếu tố tiêu cực trong môi trường xã hội. Giúp HS chủ động với cuộc sống, sống có trách nhiệm với bản thân, gia đình, xã hội, biết lựa chọn cách ứng xử thích hợp nhất trước những thách thức của cuộc sống, giúp cho cuộc sống của gia đình êm ấm, hạnh phúc, giúp cho xã hội an toàn, văn minh, phát triển là trách nhiệm của các nhà trường, gia đình và xã hội. 2.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, hiệu quả: Tổ chức HĐTN, HN ở các nhà trường phổ thông phải hướng tới những mục tiêu giáo dục chung trong bối cảnh đổi mới hiện nay. Tuy nhiên, hoạt động GD này phải đảm bảo tính khả thi, đưa lại hiệu quả thiết thực cho HS, không phải là lý thuyết suông, xa rời thực tế, dẫn tới những bất cập, sai lầm đáng tiếc. Việc tổ chức HĐTN, HN phải đa dạng, phong phú về hình thức tổ chức, đảm bảo sự cân đối giữa hoạt động cá nhân và hoạt động tập thể, giữa hoạt động trong lớp và ngoài lớp, hoạt động trong nhà trường và ngoài nhà trường, phải tuân thủ những yêu cầu về thời gian, quy mô, điều kiện tổ chức, điều kiện tài chính, đặc biệt là phải tuyệt đối an toàn. 2.2. Biện pháp quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông L, tỉnh Hà Tĩnh 2.2.1. Tuyên truyền, vận động nâng cao nhận thức và hành động về hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp Đảng uỷ, Ban giám hiệu tập trung chỉ đạo các chi uỷ, các tổ chức đoàn thể thường xuyên tuyên truyền về Nghị quyết số 29-NQ/TW; Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội; Quyết định số 404/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ; Chương trình giáo dục phổ thông mới năm 2018, đặc biệt là Thông tư số 04/2014/TT- BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo về Ban hành quy định quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống và hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khoá giúp cán bộ, giáo viên, nhân viên, học sinh và phụ huynh thống nhất, thấy được trách nhiệm của mình và tham gia thực hiện một cách tích cực, hiệu quả về công tác quản lý, tổ chức HĐTN, HN của nhà trường. Qua các buổi sinh hoạt chuyên đề, sinh hoạt chủ nhiệm, các buổi họp phụ huynh tuyên truyền về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, trong đó chú trọng phát triển năng lực và hình thành các phẩm chất cho học sinh. Giúp cho cán bộ, GV, HS và phụ huynh hiểu rõ vai trò của HĐTN, HN là hoạt động giáo dục bắt buộc từ lớp 10 đến lớp 12, do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện. Hoạt động này, tạo cơ hội cho HS tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những 7
kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kỹ năng của các môn học để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội. Thông qua HĐTN, HN, những kinh nghiệm đã trải qua được chuyển hoá thành tri thức mới, hiểu biết mới, kỹ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường, nghề nghiệp và tương lai cá nhân. Mỗi cán bộ, GV ngoài việc được tập huấn, phải thấm nhuần được tư tưởng đổi mới giáo dục một cách toàn diện, không nghiêng về một lĩnh vực nào, trong đó chú trọng phát triển đầy đủ cả phẩm chất và năng lực của HS. Bản thân mỗi GV phải thường xuyên học tập nâng cao kiến thức chuyên môn về HĐTN, HN, đổi mới, năng động, sáng tạo, để bắt kịp xu thế giáo dục mới. Ngoài ra phải luôn luôn rèn luyện nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, lối sống, phấn đấu để trở thành một tấm gương sáng cho học sinh noi theo. Vận động phụ huynh học sinh đồng thuận và tham gia tích cực vào công tác quản lý, tổ chức HĐTN, HN của nhà trường. Thực tế khi phụ huynh đã nhận thức được vai trò, ý nghĩa của HĐTN, HN đối với HS sẽ ủng hộ, chuẩn bị điều kiện để học sinh được tham gia, trở thành động lực quan trọng, thậm chí là quyết định. Phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương, cơ quan quản lý và tổ chức giáo dục kỹ năng sống và giáo dục hoạt động ngoài giờ lên lớp để quản lý, tổ chức HĐTN, HN một cách hiệu quả. Trong đó, đối với cấp quản lý phải xây dựng kế hoạch, chuẩn bị hồ sơ, xin ý kiến chỉ đạo, phê duyệt, báo cáo kết quả; đối với chính quyền tạo được sự đồng thuận, phối kết hợp chặt chẽ; đối với tổ chức tham gia công tác giáo dục kỹ năng sống (nếu có) để tổ chức... Các hoạt động ngoài nhà trường (tham quan, hoạt động xã hội/tình nguyện, giao lưu, cắm trại, thực hành lao động…) được tổ chức trên tinh thần tự nguyện của HS và cha mẹ học sinh; đảm bảo phù hợp với tâm, sinh lý, mức độ nhận thức của từng độ tuổi HS. Tất cả các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tổ chức tập thể ngoài nhà trường (kể cả trong và ngoài tỉnh), được trường THPT L xây dựng kế hoạch cụ thể (mục đích, yêu cầu, nội dung, thời gian, địa điểm, quy mô, nguồn kinh phí tổ chức hoạt động…), trình Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh phê duyệt mới tổ chức thực hiện. 2.2.2 Xây dựng nội dung chương trình, phương thức quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp Căn cứ vào Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể 2018, từ mục tiêu, quan điểm, yêu cầu cần đạt, kế hoạch cần đạt, về nội dung, phương pháp giáo dục…và từ hướng dẫn về nội dung hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp với hai giai đoạn: giai đoạn giáo dục cơ bản và giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp. Trong đó, nội dung giáo dục trong chương trình được trình bày theo 4 mạch nội dung hoạt động chính: hoạt động hướng vào bản thân; hoạt động hướng đến xã hội; hoạt động hướng đến tự nhiên; hoạt động hướng nghiệp. 8
Trong mỗi mạch này gồm các nhánh hoạt động khác nhau và trong mỗi nhánh hoạt động là các nội dung hoạt động cụ thể. Chẳng hạn trong mạch hoạt động hướng đến xã hội có các hoạt động như: hoạt động chăm sóc gia đình; hoạt động xây dựng nhà trường; hoạt động xây dựng cộng đồng… Từ căn cứ và điều kiện thực tế của nhà trường, Ban giám hiệu chỉ đạo các tổ/nhóm chuyên môn, tổ tư vấn tâm lý, Đoàn TNCS, giáo viên chủ nhiệm…xây dựng nội dung chương trình theo từng khối lớp, đảm bảo mỗi tháng 01 chủ đề định kỳ và mỗi tuần 01 chủ đề thường xuyên. Định hướng lựa chọn phương thức giáo dục trong HĐTN, HN cho các GV như sau: phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS; làm cho mỗi HS đều sẵn sàng tham gia trải nghiệm tích cực; tạo điều kiện cho các HS trải nghiệm, sáng tạo thông qua hoạt động tìm tòi, vận dụng kiến thức và kinh nghiệm đã có vào đời sống, hình thành kỹ năng giải quyết vấn đề và ra quyết định; giúp HS suy nghĩ phân tích, khái quát hoá những gì trải nghiệm để kiến tạo kinh nghiệm, kiến thức và kỹ năng mới. Các phương pháp thường được phối hợp vận dụng trong hoạt động trải nghiệm là phương pháp nêu gương, phương pháp giáo dục bằng tập thể, phương pháp thuyết phục, phương pháp tranh luận, phương pháp luyện tập, phương pháp khích lệ động viên, phương pháp tạo sản phẩm… Các phương thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, gồm các nhóm hình thức tổ chức sau đây: + Hình thức có tính khám phá: là những hình thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS trải nghiệm với thế giới tự nhiên, trải nghiệm thực tế cuộc sống và công việc, giúp HS khám phá những điều mới lạ từ thế giới xung quanh. Nhóm hình thức tổ chức này bao gồm các hoạt động: tham quan, cắm trại, thực địa, du lịch qua màn ảnh nhỏ, bài tập quan sát… + Hình thức có tính thể nghiệm, tương tác: là những hình thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS giao lưu và thể nghiệm ý tưởng như: làm việc nhóm, diễn đàn, đóng kịch, hội thảo, sân khấu hoá, trò chơi… + Hình thức có tính cống hiến: là những hình thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS mang lại những giá trị xã hội bằng những đóng góp và cống hiến thực tế của mình qua những hoạt động như : thực hành lao động, hoạt động tình nguyện, nhân đạo, tuyên truyền… + Hình thức có tính nghiên cứu: là những hình thức tổ chức hoạt động tạo cơ hội cho HS tham gia các đề tài, dự án nghiên cứu khoa học nhờ cảm hứng từ những trải nghiệm thực tế, qua đó đề xuất các giải pháp giải quyết. Nhóm hình thức tổ chức này bao gồm: dự án nghiên cứu khoa học, báo cáo trình diễn, sáng tạo công nghệ và nghệ thuật… 2.3. Xây dựng kế hoạch triển khai hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 2.3.1. Căn cứ xây dựng kế hoạch 9
Để quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, nhà trường xây dựng kế hoạch một cách cụ thể, chi tiết, dựa vào các căn cứ sau: Căn cứ vào Thông tư số 04/2014/TT-BGDĐT ngày 28/02/2014 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) quy định về quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống và hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khóa; Căn cứ công văn hướng dẫn của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh, từ việc xây dựng nội dung chương trình, phương thức tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp và từ tình hình thực tế của nhà trường, Ban giám hiệu xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp và chỉ đạo các tổ/nhóm chuyên môn, tổ tư vấn tâm lý học đường, Đoàn TNCS, giáo viên chủ nhiệm…xây dựng kế hoạch tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp cho từng năm học. 2.3.2. Mục đích, yêu cầu Trên cơ sở các căn cứ xây dựng kế hoạch, nhà trường xác định rõ mục đích, yêu cầu cho kế hoạch. a. Mục đích HĐTN, HN là những hoạt động giáo dục được tổ chức ngoài giờ học của các môn văn hóa ở trên lớp, là sự tiếp nối, bổ sung, hỗ trợ hoạt động dạy học trên lớp, gắn lí thuyết với thực tiễn, tạo nên sự thống nhất giữa nhận thức và hành động, góp phần hình thành tình cảm, niềm tin đúng đắn ở HS, giúp HS nâng cao hiểu biết về giá trị truyền thống của dân tộc, biết tiếp thu những giá trị tốt đẹp của nhân loại, có trách nhiệm với bản thân, gia đình, nhà trường và xã hội; định hướng nghề nghiệp cho bản thân; Thông qua HĐTN, HN, HS được bước vào cuộc sống xã hội, được tham gia các đề án, dự án, các hoạt động thiện nguyện, hoạt động lao động... cũng như tham gia các loại hình câu lạc bộ khác nhau...Bằng hoạt HĐTN, HN của bản thân, mỗi HS vừa là người tham gia, vừa là người kiến thiết và tổ chức các hoạt động cho chính mình nên HS không những biết cách tích cực hóa bản thân, khám phá bản thân, điều chỉnh bản thân mà còn biết cách tổ chức hoạt động, tổ chức cuộc sống và biết làm việc có kế hoạch. HĐTN, HN tạo góp phần củng cố các kỹ năng cơ bản được rèn luyện, học tập từ các giờ học, trên cơ sở đó tiếp tục hình thành và phát triển các năng lực chủ yếu như: năng lực tự hoàn thiện, năng lực thích ứng, năng lực giao tiếp, năng lực hoạt động chính trị - xã hội, năng lực tổ chức quản lý, năng lực hợp tác và cạnh tranh lành mạnh; có thái độ đúng đắn trước những vấn đề của cuộc sống, biết phân biệt, đánh giá để tự điều chỉnh và hoàn thiện bản thân mình và người khác; hướng tới mục tiêu: chân, thiện, mỹ. b. Yêu cầu Tất cả HS nhà trường đều được tham gia các HĐTN, HN, các khối lớp trong nhà 10
trường phải tích cực tham gia các hoạt động theo chủ đề phù hợp trong năm học và các HĐTN, HN phải có ý nghĩa thực tiễn, gắn với cuộc sống và phải an toàn; Mỗi tổ/nhóm chuyên môn, mỗi tổ chức đoàn thể tổ chức các hoạt động giáo dục theo chỉ tiêu và đăng kí đầu năm học được xây dựng kế hoạch của tổ chuyên môn đồng thời phối hợp chặt chẽ để cùng thực hiện tốt kế hoạch giáo dục của nhà trường đã xây dựng. 2.3.3. Thành lập Ban chỉ đạo, Ban tổ chức Thành lập Ban chỉ đạo bao gồm các đồng chí trong Ban giám hiệu, Chủ tịch Công đoàn, Bí thư, Phó bí thư Đoàn trường. Thành lập Ban tổ chức với thành phần: Phân công một đồng chí trong Ban giám hiệu làm trưởng ban, đồng chí Bí thư Đoàn trường làm Phó ban, các đồng chí Tổ trưởng làm thành viên. Lưu ý: Trong Ban tổ chức các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp bắt buộc phải có 01 đến 02 đồng chí ở bộ phận y tế làm thành viên. 2.3.4. Nội dung kế hoạch a. Các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp thường xuyên: Các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp thường xuyên, bao gồm: sinh hoạt lớp và sinh hoạt dưới cờ. * Xây dựng các chủ đề sinh hoạt dưới cờ cho một năm học: Sinh hoạt dưới cờ là hoạt động thường xuyên của các nhà trường. Đối tượng tham gia là HS toàn trường, toàn thể GV chủ nhiệm, Ban lãnh đạo nhà trường, Đoàn trường, cha mẹ HS và khách mời (nếu có)…Hình thức thể hiện thường trang nghiêm, tác phong, thái độ nghiêm túc, trang trọng và tôn nghiêm. Tuy nhiên, để đổi mới một tiết sinh hoạt dưới cờ, trường THPT L thường chia thành 2 phần: Phần 1: Nghi lễ (Lễ chào cờ; tổng kết hoạt động, phổ biến kế hoạch, hoặc chỉ có Lễ chào cờ); Phần 2: Sinh hoạt theo chủ đề. Đặc biệt, nhà trường chỉ đạo lựa chọn những hình thức sinh hoạt dưới cờ phù hợp với HS, tăng tính hấp dẫn và sự tham gia hứng khởi của HS. Một số hình thức, phương pháp được sử dụng như: Hình thức sân khấu hoá; Hình thức nói chuyện chuyên đề (nhà trường đã duy trì mô hình kể chuyện về Bác Hồ trong suốt nhiều năm liền, được nhiều trường học tập, được nhiều báo, đài viết bài, đưa tin ngợi khen); Hình thức Hội thi…Dưới đây là nội dung các chủ đề sinh hoạt dưới cờ, được xây dựng trong 01 năm học. Chủ đề tháng Chủ đề từng tuần Tháng 9 Tuần 1: Giới thiệu truyền thống nhà trường Chào mừng năm học mới Tuần 2: Tuyên truyền, phổ biến pháp luật, ATGT Tuần 3: Học tập quy tắc ứng xử văn hóa học đường, Hướng dẫn kỹ năng phòng chống tai nạn thương tích đuối nước.. Tuần 4: Kể chuyện về Bác Hồ Tháng 10 Tuần 1: Kể chuyện về Bác Hồ, Hưởng ứng chiến dịch làm cho thế Chào mừng ngày PNVN giới sạch hơn 20-10 Tuần 2: Giao lưu, đối thoại về tình bạn, tình yêu 11
Tuần 3: Hình tượng người phụ nữ Việt Nam trong văn học Tuần 4: Sân khấu hoá: “Xây dựng tình bạn đẹp, nói không với bạo lực học đường” Tháng 11 Tuần 1: Kể chuyện về Bác Hồ, Tưởng niệm nạn nhân tử nạn vì tai Tri ân thầy cô nạn giao thông Tuần 2: Hát về thầy cô Tuần 3: Mít tinh kỷ niệm ngày Nhà giáo Việt Nam 20/11 Tuần 4: Tổng kết, trao giải và công bố các tác phẩm đạt giải trong cuộc thi thường niên “Viết về thầy cô, mái trường mến yêu” Tháng 12 Tuần 1: Kể chuyện về Bác Hồ Kỷ niệm ngày thành lập Tuần 2: Tuyên truyền phòng chống HIV/AIDS và các tệ nạn xã hội QĐNDVN 22-12 Tuần 3: Giao lưu với người lính Tuần 4: Chúc mừng Giáng sinh Tháng 01 Tuần 1: Kể chuyện về Bác Hồ Hướng về người nghèo Tuần 2: Tuyên truyền về ngày Pháp luật Việt Nam Tuần 3: Phiên tòa giả định Tuần 4: Vòng tay nhân ái Tháng 02 Tuần 1: Kể chuyện về Bác Hồ, Phát động tết trồng cây Mừng Đảng, mừng xuân Tuần 2: Tìm hiểu về Đảng Tuần 3: Hát về mùa xuân Tuần 4: Thi tìm hiểu truyền thống nghề ý; Tư vấn chăm sóc sức khoẻ Tháng 03 Tuần 1: Kể chuyện về Bác Hồ, Phát động chào mừng 08/03, 26/03 Tháng thanh niên; Chào Tuần 2: Đối thoại về vị trí, vai trò của người phụ nữ hiện đại mừng ngày Quốc tế phụ Tuần 3: Văn nghệ chào mừng ngày 26/03 nữ 08/03 Tuần 4: Tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp Tháng 04 Tuần 1: Kể chuyện về Bác Hồ Chào mừng ngày Giải Tuần 2: -Tuyên truyền ngày sách Việt Nam phóng miền Nam 30/04, -Giới thiệu cuốn sách hay Quốc tế lao động 01/05 Tuần 3: Giao lưu về ngày giải phóng miền Nam Tuần 4: Hỏi đáp về ngày Quốc tế lao động 01/05 Tháng 05 Tuần 1: Thi kể chuyện về Bác Hồ Chào mừng sinh nhật Bác Tuần 2: Thi kể chuyện về Bác Hồ 19/05 Tuần 3: Tư vấn tuyển sinh, hướng nghiệp Tuần 4: Tổng kết năm học * Xây dựng các chủ đề sinh hoạt lớp cho một năm học: Giáo viên chủ nhiệm bám sát mục tiêu giáo dục của chương trình đưa ra, lựa chọn những mục tiêu cần củng cố, hình thành ở HS, xây dựng các chủ đề sinh hoạt lớp cho cả một năm học. Trong đó, chú trọng phát huy tối đa tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS. HS là chủ thể thi công, GV là người hướng dẫn, chỉ đạo. Ngoài ra, khuyến khích, huy động sự tham gia của cha mẹ học sinh, cộng đồng cùng tham gia khi có các chủ đề liên quan. 12
b. Các hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp định kỳ: Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp định kỳ hết sức phong phú, đa dạng như: Tham quan dã ngoại, tổ chức sự kiện, hoạt động thiện nguyện, tổ chức diễn đàn, Hội thi, cuộc thi, Hoạt động giao lưu…HĐTN, HN định kỳ được các tổ/nhóm chuyên môn, Đoàn TNCS…xây dựng kế hoạch, thiết kế phù hợp với từng năm học, khối lớp, thời gian, địa điểm…Phải đặc biệt quan tâm hơn khi tổ chức HĐTN, HN ngoài nhà trường, trong đó yếu tố an toàn phải đặt lên hàng đầu. Dưới đây là mẫu thiết kế, xây dựng các HĐTN, HN định kỳ trong 01 năm học của trường THPT L, tỉnh Hà Tĩnh: Thời lượng – Địa Thời gian Các hoạt động TN, HN Chủ trì điểm Cuộc thi “Vũ điệu tuổi trẻ” Đoàn TNCS 1 buổi, tại trường 9/2018 Sân khấu hóa: Tuổi trẻ với an toàn giao Đoàn TNCS 1 buổi, tại trường thông Trải nghiệm KHKT: Giới thiệu sản phẩm Tổ 11/2018 KH kĩ thuật của HS đạt giải cấp tỉnh; Tổ 1 buổi, tại trường Lý-Hóa chức thi bắn tên lửa nước 12/2018 GD ý thức bảo vệ môi trường Nhóm Sinh 1 buổi, tại trường Bánh chưng xanh – Tết yêu thương Đoàn TNCS 1 ngày, 1 đêm 01/2019 Hình tượng người nông dân Việt Nam trước Tổ Ngữ văn 1 buổi, tại trường Cách mạng 8/1945 Green Fashion Week (Tuần lễ thời trang Tổ Tiếng Anh 1 buổi, tại trường xanh) 02/2019 Xây dựng tình bạn đẹp – Nói không với bạo Đoàn TNCS 1 buổi, tại trường lực học đường Tổ chức cắm trại, Hội diễn văn nghệ chào -Đoàn TNCS 2 ngày, 1 đêm, tại mừng thành lập trường -BGH, GV, HS trường 03/2019 Nhóm Thể dục- Tổ chức các trò chơi dân gian 1 buổi, tại trường QP Tổ chức Ngày hội việc làm Đoàn TNCS 1 buổi, tại UBND Tổ 04/2019 Vui cùng Toán học 1 buổi, tại trường Toán -Tin 05+06+07/ Tham gia chiến dịch tình nguyện Hoa Đoàn TNCS 1 tuần, tại khu dân 2019 phượng đỏ cư Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ngoài nhà trường 1 ngày, tại Khu di Tìm về quê hương của các nhà văn, nhà thơ tích: Nguyễn Du, 11/2018 Tổ Ngữ Văn trên địa bàn Nghệ An – Hà Tĩnh (Hà Tĩnh); Kim Liên (Nghệ An) Tham quan, học tập và giao lưu tại công ty 1 ngày, tại Formosa 12/2018 Tổ Lý-Hóa-CN TNHH Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh Hà Tĩnh 13
2.4. Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp 2.4.1. Các tổ/nhóm chuyên môn, các tổ chức đoàn thể, các giáo viên Các tổ trưởng/nhóm trưởng chuyên môn, trưởng các đoàn thể chủ động xây dựng kế hoạch hoạt động giáo dục của tổ/nhóm/tổ chức được thống nhất tại các bộ phận ngay đầu năm học. Tổ trưởng/nhóm trưởng chuyên môn, trưởng các đoàn thể gửi kế hoạch tổ chức hoạt động về Ban chỉ đạo đầu năm để xây dựng và được Hiệu trưởng phê duyệt trước ít nhất 03 tuần và cấp kinh phí trước khi thực hiện. Trong tất cả các hoạt động cần phối hợp chặt chẽ giữa giáo viên chủ nhiệm, giáo viên bộ môn, đoàn thanh niên để đảm bảo an ninh trật tự, tuyệt đối an toàn cho HS, tài sản cá nhân và tải sản tập thể. Đặc biệt khi tổ chức một HĐTN, HN ngoài nhà trường phải đảm bảo an toàn về tính mạng và các quyền lợi hợp pháp về vật chất, tinh thần cho người học, người dạy; đồng thời chịu trách nhiệm bảo đảm quyền lợi tham gia bảo hiểm rủi ro đối với người học. Nội dung, hình thức tổ chức các HĐTN, HN do các tổ/nhóm chuyên môn, đoàn trường lựa chọn chọn và quyết định. Các hoạt động phải hấp dẫn, phong phú; tạo sân chơi nhẹ nhàng tiết kiệm và hiệu quả, phù hợp với tâm lý lứa tuổi học sinh và điều kiện của nhà trường, đặc biệt là khả năng tổ chức của các thành viên trong tổ/nhóm, đoàn trường và giáo viên chủ nhiệm các lớp. Tổ chức tốt các HĐTN, HN trong và ngoài nhà trường, tập trung vào việc GD những KNS cơ bản, qua đó hình thành cho HS các giá trị sống, KNS tích cực; hình thức tổ chức linh hoạt, phù hợp với tình hình cụ thể của các địa phương theo hướng tăng cường hoạt động, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của HS. Tập trung thực hiện các nội dung trải nghiệm học tập trong khuôn viên trường THPT hoặc tại các di tích lịch sử, văn hóa, các cơ sở sản suất công nghiệp, nông nghiệp, làng nghề truyền thống… trên địa bàn. Khuyến khích thành lập các câu lạc bộ học thuật, nghiên cứu khoa học, trải nghiệm sáng tạo, câu lạc bộ khoa học, công nghệ, kỹ thuật (STEM); câu lạc bộ văn hóa - thể thao, văn học - nghệ thuật cho HS. Triển khai hoạt động tư vấn học đường, câu lạc bộ tư vấn tâm lý ở trường THPT. Các GV bộ môn, GV chủ nhiệm đóng vai trò quan trọng trong việc quản lý, tổ chức các HĐTN, HN, trong đó có các hoạt động như: các GV bộ môn lồng ghép các nội dung trải nghiệm, hướng nghiệp vào quá trình giảng dạy; các GV chủ nhiệm quản lý, tổ chức HĐTN, HN trong từng hình thức trải nghiệm, hướng nghiệp suốt cả năm học. 2.4.2. Ban chỉ đạo, ban tổ chức Chủ động tổ chức hoặc liên kết với các đơn vị để tổ chức các HĐTN, HN. Phối hợp thường xuyên với các tổ chức, lực lượng trong, ngoài nhà trường đặc biệt là tổ chức Đoàn và sự tham gia của Ban đại diện cha mẹ học sinh và các lực lượng ngoài nhà trường có liên 14
quan trong tổ chức các HĐTN, HN cho HS. Ban chỉ đạo thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện kế hoạch của các tổ/nhóm chuyên môn, các tổ chức đoàn thể. Kịp thời đưa ra những điều chỉnh, thay đổi phù hợp với tình hình thực tế. Ban chỉ đạo, Ban tổ chức chịu trách nhiệm quản lý, lưu giữ hồ sơ, bao gồm: hồ sơ đăng ký; danh sách người dạy; danh sách người học; kế hoạch, tài liệu; hồ sơ tài chính theo quy định hiện hành. Khi nhà trường liên kết với các đơn vị để tổ chức HĐTN, HN phải có hợp đồng giữa hai bên. Hợp đồng phải quy định rõ về nội dung dạy học, kinh phí, đội ngũ giáo viên, huấn luyện viên, địa điểm tổ chức và trách nhiệm của mỗi bên. Sau khi ký kết hợp đồng phải báo cáo với cơ quan quản lý trực tiếp. Nhà trường chịu sự thanh tra, kiểm tra của chính quyền, cơ quan quản lý giáo dục các cấp, đồng thời tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm và báo cáo kết quả tổ chức các HĐTN, HN cho Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh theo yêu cầu trong từng học kỳ và cả năm học. 2.5. Xây dựng cơ sở vật chất, huy động các nguồn lực Để tổ chức tốt, tạo môi trường thuận lợi cho các HĐTN, HN cho HS, nhà trường phải tập trung vào công việc xây dựng cơ sở vật chất, huy động tối đa mọi nguồn lực. Hằng năm, Ban cơ sở vất chất tiến hành ra soát, đánh giá lại thực trạng cơ sở vất chất, trang thiết bị, các công trình trong trường học và xây dựng kế hoạch sửa chữa, cải tạo, xây mới. Căn cứ vào tình hình thực tế cơ sở vật chất, nhà trường chủ động đề xuất với chính quyền cấp huyện, tỉnh và Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh đầu tư các công trình cơ bản nhất cho nhà trường. Ngoài ra, thực hiện tốt công tác xã hội hoá giáo dục, phối hợp với Hội cha mẹ học sinh vận động các tổ chức doanh nghiệp, cá nhân, các tổ chức xã hội cùng đầu tư cơ sở vật chất cho nhà trường, đảm bảo đáp ứng được các điều kiện, tiêu chuẩn để tổ chức các HĐTN, HN. Trong 3 năm gần đây, trường THPT L đã kêu gọi lắp đặt đầy đủ hệ thống máy chiếu tại các phòng học, cải tạo sân vận động, sân tập thể dục, loa máy…đảm bảo cơ bản cho việc tổ chức các HĐTN, HN ở trong khuôn viên nhà trường. Trong đó, chúng tôi đánh giá cao, việc nhà trường, toàn thể GV vận dụng các phương tiện, thiết bị, nhất là hệ thống máy chiếu, loa máy để tổ chức tốt nhất cho HĐTN, HN. Thực hiện kế hoạch tổ chức các HĐTN, HN, nhà trường huy động mọi lực lượng, từ Đảng uỷ, BGH, CĐ đến tất cả các tổ/nhóm, các tổ chức đoàn thể, toàn thể cán bộ, GV, nhân viên, HS, phụ huynh cùng tham gia. Huy động các lực lượng ngoài nhà trường như: chính quyền địa phương, y tế, các cơ sở giáo dục KNS, các tổ chức doanh nghiệp, cá nhân, các tổ chức xã hội…cùng chung tay, góp sức. Việc huy động nguồn lực đầu tư xây dựng cơ sở vật chất, huy động nguồn kinh tổ chức HĐTN, HN, đặc biệt là nguồn kinh phí tổ chức các HĐTN, HN ngoài nhà 15
trường phải trên tinh thần tự nguyện của phụ huynh, học sinh. Các nguồn đầu tư, các chi phí phải minh bạch, rõ ràng, quản lý chặt chẽ trên tinh thần của các văn bản: Công văn số 5027/UBND-VX, ngày 31 tháng 07 năm 2019, về hướng dẫn vận động, tiếp nhận, quản lý và sử dụng các khoản tài trợ cho cơ sở giáo dục trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh; Thông tư số 04/2014/TT-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo về Ban hành quy định quản lý hoạt động giáo dục kỹ năng sống và hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khoá và các văn bản hướng dẫn của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh. 3. THIẾT KẾ HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM, HƯỚNG NGHIỆP “TÌM VỀ QUÊ HƯƠNG CÁC NHÀ THƠ, NHÀ VĂN TRÊN ĐỊA BÀN NGHỆ AN – HÀ TĨNH” Tham quan, dã ngoại là một hình thức tổ chức giáo dục thực tế hấp dẫn đối với HS. Mục đích của tham quan, dã ngoại là giúp các em HS được tiếp xúc với các danh lam, thắng cảnh, các di tích lịch sử văn hóa, nhà máy, xí nghiệp, cơ sở sản xuất, làng nghề... để củng cố, mở rộng, nâng cao kiến thức, rèn luyện các kỹ năng sống và hình thành nhân cách tốt đẹp. Hoạt động tham quan, dã ngoại sẽ tăng cường cơ hội giao lưu, học hỏi, áp dụng kiến thức đã học vào thực tế cuộc sống của các em HS, đảm bảo quan điểm dạy học lý luận gắn với thực hành, lao động sản xuất. Từ đó, giáo dục HS tình yêu quê hương, đất nước, giáo dục truyền thống cách mạng, lịch sử… Hoạt động trải nghiệm tham quan, dã ngoại chủ đề: “Tìm về quê hương các nhà văn, nhà thơ trên địa bàn Nghệ An – Hà Tĩnh” được thiết kế với các bước như sau: Bước 1. Xác định mục tiêu cần đạt Trong chương Ngữ văn THPT, Nguyễn Du và Hồ Chí Minh là hai nhà văn lớn, có số lượng tác phẩm lớn được đưa vào giảng dạy ở cả 3 khối lớp (10,11,12). Hơn nữa, đây là những nhà văn trên quê hương Nghệ Tĩnh, rất thuận lợi cho HS trực tiếp đến tham quan, học tập. Bởi vậy, nhà trường đã quyết định tổ chức cho HS được về quê hương của hai nhà văn để tiếp cận thực tế và có những trải nghiệm ý nghĩa cho bản thân, phục vụ tốt nhất cho việc học tập. Chuyến tham quan, dã ngoại sẽ là cơ hội cho HS được giao lưu chia sẻ và thể hiện những khả năng vốn có của mình, hình thành những phẩm chất theo yêu cầu của chương trình GD, đồng thời giúp các em cảm nhận được vẻ đẹp của quê hương, đất nước, lòng tự hào dân tộc, tự hào về các danh nhân, hiểu được các giá trị truyền thống và hiện đại. Chuyến đi là dịp để các em có những trải nghiệm quý báu về thân thế, cuộc đời và sự nghiệp của các hai danh nhân nổi tiếng trên địa bàn hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh là Nguyễn Du, Hồ Chí Minh. Đảm bảo tất cả các GV giảng dạy môn Ngữ văn, giáo viên chủ nhiệm, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, đại diện phụ huynh và HS cả 3 khối 10,11, 12, có 16
thể đăng ký tham gia trải nghiệm, tuỳ vào số lượng HS đăng ký tham gia, nhà trường xây dựng kế hoạch, phương án quản lý, tổ chức. Bước 2. Chuẩn bị hoạt động - Thời gian tổ chức: Ngày 11 tháng 11 năm 2018 (chủ nhật) - Địa điểm: Khu di tích Nguyễn Du (Hà Tĩnh); Khu di tích Kim Liên (Nghệ An) - Các giấy tờ, văn bản của các cấp chính quyền, nhà trường và Sở GD&ĐT cho phép thực hiện chuyến đi: + Ban giám hiệu duyệt Kế hoạch hoạt động trải nghiệm của tổ Ngữ văn, ra Quyết định thành lập Ban chỉ đạo, Ban tổ chức, nhận đơn tham gia hoạt động trải nghiệm của HS, lập danh sách cán bộ, GV, phụ huynh, cán bộ y tế, lập danh sách HS cùng số điện thoại để liên lạc và quản lý. + Hợp đồng xe vận chuyển đảm bảo yêu cầu an toàn, bao gồm bảo hiểm. + Xây dựng lịch trình trong ngày (buổi sáng tham quan Khu di tích Nguyễn Du (Hà Tĩnh); buổi chiều tham quan Khu di tích Kim Liên (Nghệ An). + Lập phương án đảm bảo an toàn cho chuyến đi, trong đó chú trọng công tác hỗ trợ HS tham quan học tập, hỗ trợ chăm sóc y tế, hỗ trợ tình huống khẩn cấp… + Xây dựng nội quy của chuyến đi và yêu cầu HS cam kết: * Có mặt đúng giờ tập trung theo quy định. * Mặc đồng phục, đi giày thể thao, giày đế thấp. * Đeo Thẻ tham quan, học tập trong suốt quá trình tham gia cùng đoàn. * Tuân thủ nghiêm sự hướng dẫn của Hướng dẫn viên và thầy cô giáo. * Không chen lấn, xô đẩy nhau khi lên hoặc xuống xe ô tô. * Ngồi đúng vị trí, không mở cửa thò đầu ra ngoài khi xe đang chạy. * Không được tự ý tách ra khỏi đoàn. * Tham gia các hoạt động quay phim, chụp ảnh theo yêu cầu. - Phân công nhiệm vụ cho các thành viên trong đoàn: * Giáo viên: Phối hợp với hướng dẫn viên tổ chức cho HS tham quan, học tập tại các địa điểm, phụ trách chụp ảnh, quay phim, phụ trách tín hiệu còi, cờ, dẫn đoàn, chăm lo sức khỏe HS. * Học sinh: Cử 1 HS làm trưởng xe, chịu trách nhiệm phối hợp với thầy cô giáo, phụ huynh nắm số lượng HS tham gia, quản lý hoạt động của HS trên xe đó. Mỗi xe chia làm 4 tổ, phân công các tổ trưởng và các tổ trưởng chịu trách nhiệm nắm số lượng, báo cáo và hướng dẫn các thành viên tổ mình tham gia hoạt động, theo dõi, ghi chép tài liệu học tập, tham gia các trò chơi, các hoạt động tập thể… * Nhà trường: Chủ động chuẩn bị cho đoàn 01 túi y tế có trang bị các loại thuốc thông dụng, bông, băng y tế; Kiểm tra vệ sinh an toàn thực phẩm, đảm bảo nhà 17
hàng sạch sẽ, an toàn ở những nơi đoàn ăn uống, nghỉ ngơi. Chỉ đạo tổ chức HĐTN, HN trong suốt quy trình. Bước 3. Thực hiện chuyến đi - Chia đoàn đi thành các nhóm và phân công GVCN, GV Ngữ văn, cán bộ Đoàn quản lý trong suốt hành trình. (Mỗi xe thành một nhóm) - GV tổ Ngữ văn tiến hành tổ chức HĐTN, HN cho HS theo lịch trình chi tiết đã được xây dựng sẵn, với từng nhiệm vụ cụ thể của từng GV được phân công. - Tổ chức các trò chơi, các hoạt động tạo không khí vui vẻ, hồ hởi cho HS. - HS nghe thuyết trình và trả lời các câu hỏi của các GV Ngữ văn và hướng dẫn viên tại các điểm tham quan. - Ghi chép chuyến tham quan, viết tóm tắt chuyến tham quan vào cuối buổi tham quan. - Quay phim, chụp ảnh, ghi âm...các nội dung hoạt động của chuyến đi. - Xử lý sự cố (nếu có): + Khi có sự cố xảy ra, GVCN, GV trong đoàn và các thành viên có liên quan phải báo với Ban giám hiệu và phối hợp với các đơn vị đối tác đưa ra phương án xử lý. + Khi xảy tình trạng HS bị bệnh đột xuất, nhà trường phối hợp với đơn vị vận tải được thuê, chuyển HS đến bệnh viện gần nhất, thông báo với phụ huynh, cử người chăm sóc, tiếp tục hành trình. *Bước 4: Hoạt động sau chuyến đi - Viết bài thu hoạch: HS viết bài thu hoạch sau chuyến tham quan trải nghiệm. Nội dung bài thu hoạch gắn liền với hoạt động trải nghiệm mà các em HS đã tham gia, đồng thời liên kết các nội dung và hoạt động của chuyến đi đến nhiều nội dung ngoại khoá khác mà các em HS được trải nghiệm. Bài thu hoạch có thể được thực hiện theo từng cá nhân hoặc theo nhóm. - Đánh giá kết quả: Đánh giá kết quả của HĐTN, HN cần phải dựa trên mục tiêu của hoạt động. Các nội dung đánh giá: mức độ nhận thức; động cơ, tinh thần, thái độ, ý thức trách nhiệm, tính tích cực của mỗi HS khi tham gia hoạt động; các kỹ năng của HS khi tham gia hoạt động; những đóng góp của HS vào thành tích chung của tập thể...Các hình thức đánh giá: định lượng và định tính. Hình thức đánh giá phải phong phú, đa dạng như: HS tự đánh giá; đánh giá của GV; đánh giá của cha mẹ HS...Từ đó tổng hợp kết quả đánh giá hoạt động với các loại: Xuất sắc, Tốt, Khá, đạt yêu cầu, chưa đạt yêu cầu. GV tổ Ngữ văn có thể căn cứ cách đánh giá, xếp loại để quy ra điểm số cho bài kiểm tra thường xuyên. - Truyền thông về chuyến đi: Viết bài, đưa tin, đăng tải trên Website của nhà trường, Fanpage…Đặc biệt, lựa chọn bài thu hoạch hay nhất, có điểm cao nhất để đăng tải trên trang web của trường, đăng trên cổng thông tin điện tử của Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Tĩnh, các báo đài địa phương. 18
- Gửi thư cảm ơn: Yêu cầu một HS, đại diện đoàn tham quan viết thư, chia sẻ tình cảm đến Ban quản lý 2 khu di tích, nhà trường, tổ Ngữ văn, giáo viên chủ nhiệm, GV bộ môn, đại diện Hội phụ huynh… - Rút kinh nghiệm: Nhà trường tiến hành họp đánh giá, rút kinh nghiệm về chuyến đi, trong đó nhấn mạnh đến các nội dung: Giá trị của chuyến đi là gì? HS có đáp ứng được yêu cầu như kỳ vọng? Những điều gì cần phát huy, điều gì cần điều chỉnh để hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp tốt hơn trong tương lai?... 4. KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG VÀ TRIỂN KHAI CỦA ĐỀ TÀI Với đề tài này, chúng ta có thể sử dụng rộng rãi ở các trường THPT trên địa bàn của trường đóng nói riêng và ở các trường THPT trên toàn tỉnh Hà Tĩnh nói chung, từ đó có thể đóng góp vào công tác quản lý, tổ chức HĐTN, HN đối với giáo dục trong cả nước trong thời điểm hiện tại và cả khi Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể năm 2018 được áp dụng đại trà. Từ những nghiên cứu về lý luận và những kết quả về mặt thực tiễn, tôi hi vọng đề tài này sẽ giúp cho các nhà quản lý giáo dục, các GV ở trường THPT có những định hướng rõ ràng về những giải pháp quản lý, tổ chức HĐTN, HN một cách hiệu quả nhất. 5. Ý NGHĨA MANG LẠI CỦA ĐỀ TÀI 5.1. Đối với học sinh Việc triển khai đề tài “Một số giải pháp nâng cao công tác quản lý, tổ chức hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp ở trường trung học phổ thông L, tỉnh Hà Tĩnh” giúp cho HS có những nhận thức đúng đắn, tham gia tích cực, sôi nổi, nhiệt tình, hiệu quả, vượt yêu cầu trong Chương trình phổ thông hiện hành và bối cảnh hiện tại và tiệm cận với yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể năm 2018. Đề tài cũng góp phần quan trọng vào việc hình thành và phát triển các phẩm chất tốt đẹp: Yêu nước, Nhân ái, Chăm chỉ, Trung thực, Trách nhiệm và các năng lực chung như: năng lực tự học và tự chủ; năng lực giao tiếp và hợp tác; năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo và đặc biệt là hình thành các năng lực chuyên biệt, đặc thù của HĐTN, HN như: năng lực thích ứng với cuộc sống; năng lực thiết kế và tổ chức hoạt động; năng lực định hướng nghề nghiệp. Ngoài ra, việc tổ chức các HĐTN, HN trên cơ sở đề tài này, đồng thời góp phần hình thành những kỹ năng khác nhau cho HS, nổi bật là kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thu thập và xử lí thông tin, kỹ năng hoạt động nhóm.... 5.2. Đối với giáo viên Đội ngũ GV nhà trường đã nhận thức đúng vấn đề, bám sát mục tiêu, yêu cầu của chương trình, tiến hành xây dựng nội dung chương trình, lựa chọn hình thức, sử dụng nhiều biện pháp khác nhau để nâng cao chất lượng công tác quản lý, tổ chức HĐTN, HN của nhà trường. 19