Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phương pháp dạy học trải nghiệm Địa lý và tích hợp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 qua phần Địa lý địa phương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:54

Thêm vào BST

Báo xấu

21
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu sáng kiến "Phương pháp dạy học trải nghiệm Địa lý và tích hợp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 qua phần Địa lý địa phương" nhằm bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, trách nhiệm của bản thân đối với môi trường tự nhiên; vận dụng tổ hợp những kiến thức đã học để trải nghiệm thực tế nơi địa phương mình sinh sống trên phạm vi của một huyện nhằm phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, đề ra được giải pháp cho một vấn đề.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Phương pháp dạy học trải nghiệm Địa lý và tích hợp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 qua phần Địa lý địa phương

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN -------------- SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Đề tài: PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TRẢI NGHIỆM ĐỊA LÝ VÀ TÍCH HỢP GIÁO DỤC HƯỚNG NGHIỆP CHO HỌC SINH LỚP 12 QUA PHẦN ĐỊA LÝ ĐỊA PHƯƠNG Họ và tên : Hoàng Thị Xinh Chuyên môn : Địa Lý. Số điện thoại : 0912131435 Năm thực hiện: 2021 – 2022
MỤC LỤC Trang Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ I. Lý do chọn đề tài. 1 II. Mục tiêu, đối tượng và phương pháp nghiên cứu 2 1. Mục tiêu nghiên cứu 2 2. Đối tượng nghiên cứu 2 3. Phương pháp nghiên cứu 2 III. Tính mới của đề tài trong thực tế của ngành giáo dục ở địa phương. 3 Phần II. NỘI DUNG Chương I. Cơ sở lý luận và thực tiễn trải nghiệm và tích hợp hướng nghiệp 5 trong dạy học địa lý địa phương I. Cơ sở lý luận viết sáng kiến kinh nghiệm 5 1. Mục tiêu của dạy học hiện nay 5 2. Mục tiêu của giáo dục trải nghiệm và hướng nghiệm 5 3. Khái niệm 5 II. Cơ sở thực tiễn viết sáng kiến kinh nghiệm 6 1. Vai trò của dạy học trải nghiệm trong dạy học Địa Lý 6 2. Thực trạng trải nghiệm ở các trường phổ thông 6 3. Sự cần thiết của việc tích hợp hướng nghiệp trong chương trình địa lý địa 8 phương12 - THPT 4. Nhận thức ủa HS 12 đối với giáo dục hướng nghiệp. 8 5. thực trạng GDHN ở các trường phổ thông. 9 Chương II. Dạy học trải nghiệm Địa Lý và tích hợp giáo dục hướng nghiệp 10 cho học sinh lớp 12 qua phần địa lý địa phương I. Những nguyên tắc dạy học trải nghiệm và tích hợp giáo dục hướng 10 nghiệp vào môn Địa Lý 1. Nguyên tắc dạy học trải nghiệm 10
2. Nguyên tắc dạy giáo dục hướng nghiệm 10 II. Phân tích nội dung địa lý địa phương( huyện Nghi Lộc) với giáo dục 11 hướng nghiệp III. Các bước xây dựng kế hoạch tích hợp GDHN ở phần địa lý địa phương 13 (huyện Nghi Lộc) IV. Cách soạn giáo án trải nghiệm Địa Lý và tích hợp giáo dục hướng nghiệp 16 cho học sinh lớp 12 qua phần địa lý địa phương Chương III. Thực nghiệm, khả năng ứng dụng và hướng phát triển đề tài. 39 I. Kiểm tra thực nghiệm đề tài 39 1. Hoạt động kiểm tra 39 2. Kết quả kiểm tra 45 II. Khả năng ứng dụng và hướng phát triển đề tài 47 1. Khả năng ứng dụng đề tài 47 2. Hướng phát triển đề tài 47 Phần III. KẾT LUẬN 1. Kết quả của việc ứng dụng đề tài 48 2. Đề xuất ý kến 48 TÀI LIỆU THAM KHẢO 50
QUY ƯỚC VỀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT SỬ DỤNG TRONG ĐỀ TÀI Viết tắt Viết đầy đủ GD - ĐT : Giáo dục và đào tạo GDHN : Giáo dục hướng nghiệp HS : Học sinh GV : Giáo viên SGK : Sách giáo khoa THPT : Trung học phổ thông NXB : Nhà xuất bản SKKN : Sáng kiến kinh nghiệm HĐTN : Hoạt động trải nghiệm.
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ. I. Lý do chọn đề tài. Trong chương trình giáo dục quốc dân, Địa lý là môn học được đưa vào giảng dạy ở các trường phổ thông nhằm mục đích trang bị cho học sinh(HS) những kiến thức cơ bản về khoa học địa lý, cũng như vận dụng những kiến thức đó vào cuộc sống để biết cách ứng xử với môi trường tự nhiên và xã hội xung quanh, đồng thời đáp ứng với yêu cầu phát triển của đất nước. Để làm được điều đó thì Địa lí địa phương đóng một vai trò quan trọng. Bởi lẽ, Địa lý địa phương là một bộ phận và có liên quan mật thiết với địa lý Tổ quốc nên kiến thức Địa lý địa phương có vai trò là cơ sở để học sinh nắm kiến thức Địa lý Tổ quốc, kiến thức Địa lý nói chung. Chính việc cho HS trải nghiệm Địa lý địa phương tạo điều kiện cho thế hệ trẻ tìm hiểu và đánh giá đúng tiềm năng các điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên và thực trạng kinh tế - xã hội của địa phương, từ đó giúp HS định hướng nghề nghiệp, lao động sản xuất. Những kiến thức Địa lý địa phương mà nhà trường trang bị cho học sinh nếu có giá trị thực tiễn sẽ tạo điều kiện để học sinh có thể vận dụng được vào công việc lao động sản xuất tại địa phương, tham gia cải tạo xây dựng quê hương giàu đẹp. Để khẳng định vai trò của trải nghiệm thì Khổng Tử( Trung Quốc) đã nói: “ Những gì tôi nghe, tôi sẽ quên. Những gì tôi thấy, tôi sẽ nhớ. Những gì tôi làm, tôi sẽ hiểu”. Tuy nhiên trên thực tế, qua một số khảo sát học sinh ở trường THPT Nghi Lộc3 trong những năm trước đây cho thấy đa số các em chưa hiểu nhiều về Địa lí địa phương mình. Nguyên nhân chính là do việc giảng dạy Địa lí địa phương chưa được đầu tư đúng mức, chưa có sự sáng tạo để mang lại sự hứng thú cho học sinh. Mặt khác, học sinh khối 12 đang đứng trước sự lựa chọn quan trọng, mang tính quyết định cho tương lai đó là đi làm là hay học tiếp; Nếu đi học tiếp thì học gì? Nếu đi làm thì làm gì? Đây là bước quan trọng để các em chọn cho mình một nghề nghiệp gắn bó lâu dài với nó trong suốt cuộc đời. Nhưng do nhiều lý do, mà HS lựa chọn học tiếp hay đi làm là một câu trả lời đầy khó khăn. Do đó các em học sinh rất cần đến giáo dục hướng nghệp(GDHN) để giúp các em trả lời câu hỏi này. GDHN là một trong những hoạt động giáo dục nhằm thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện của giáo dục phổ thông Việt Nam. GDHN giúp học sinh hiểu vê bản thân, hiểu về thế giới nghề nghiệp, hiểu về nhu cầu lao động của địa phương và đất nước.Qua đó, giúp học sinhcó những quyết định lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với bản thân, với gia đình và với sự phát triển của xã hội. vì nó có tầm quan trọng đối với cá nhân, xã hội nên thông tư 31/TT hướng dẫn thực hiện quyết định 126/CP, mục 2 thông tư quy định các hình thức GDHN trong nhà trường phổ thông: “ Hướng nghiệp qua các môn học, hướng nghiệp qua các hoạt động lao động sản xuất, hướng nghiệp qua việc giới thiệu các ngành nghề, hướng nghiệp qua các hoạt động ngoại khóa”. Trong các môn học ở phổ thông, môn có nội dung chứa nhiều kiến thức liên quan đến giáo dục hướng nghiệp là môn Địa Lý, trong đó phần địa lý địa phương là rõ nhất. 1
Xuất phát từ thực tế trên, bản thân tôi đã suy nghĩ, tìm tòi và mạnh dạn thay đổi cách giảng dạy Địa lí địa phương bằng cách cho HS đi trải nghiệm thực tế tìm hiểu về tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Nghi Lộc – nơi địa bàn sinh sống của các em và đã tích hợp giáo dục hướng nghiệp đã thu được kết quả rất cao. Để có thể chia sẻ cùng quý thầy cô và các đồng nghiệp một số kinh nghiệm trong quá trình thực hiện, hôm nay tôi xin được trình bày đề tài: “Phương pháp dạy học trải nghiệm địa lý và tích hợp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 qua phần địa lý địa phương ” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm. II. Mục tiêu, đối tượng và phương pháp nghiên cứu đề tài: 1. Mục đích nghiên cứu đề tài Địa lý địa phương là một phần của môn Địa Lý. Nó trang bị cho HS những hiểu biết về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên cũng như kinh tế - xã hội và môi trường của địa phương mà học sinh đang sinh sống. Phần kiến thức này sẽ bồi dưỡng cho học sinh tình yêu quê hương, trách nhiệm của bản thân đối với môi trường tự nhiên; vận dụng tổ hợp những kiến thức đã học để trải nghiệm thực tế nơi địa phương mình sinh sống trên phạm vi của một huyện nhằm phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, đề ra được giải pháp cho một vấn đề,… Học sinh lớp 12 đang đứng trước một quyết định lớn đầu tiên của cuộc đời là học lên tiếp, học nghề hay tham gia vào cuộc sống lao động,… Vậy nên cho học sinh nghiên cứu về tự nhiên, kinh tế, xã hội của địa phương sẽ trang bị thêm những kiến thức, từ đó HS sẽ có cơ sở định hướng được nghề nghiệp của mình trong tương lại phù hợp giữa năng lực, hứng thú, sở thích cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động trong các lĩnh vực của xã hội. Lồng kiến thức giáo dục hướng nghiệp vào trong từng chủ đề mà học sinh tìm hiểu qua thực tế đã tạo được sự hướng khởi trong quá trình học tập của học sinh. Tôi mong muốn nhân rộng phương pháp dạy học này đến tất cả các môn học để trang bị cho học sinh đầy đủ những kiến thức hướng nghiệp như một môn học văn hóa trong chương trình phổ thông. 2. Đối tượng nghiên cứu đề tài Đề tài này trong chương trình lớp 12, chỉ áp dụng thay cho bài 44 và bài 45 ở chương trình cơ bản . Tôi thực hiện áp dụng đề tài ở một số lớp: 12C1 năm học (2019 – 2020), 12B1 năm học (2019 – 2020), 12D năm học (2020 – 2021), 12A năm học (2020 – 2021). 3. Phương pháp nghiên cứu đề tài Đề tài này tôi áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau: 3.1. Phương pháp giáo dục chung. - Tích cực hóa các hoạt động của học sinh, trong đó giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn, khuyến khích tạo môi trường học tập thân thiện cho học sinh; học sinh học tập chủ động, tích cực, sáng tạo, tập trung rèn luyện năng lực tự học. 2
- Tăng cường hoạt động trải nghiệm cho học sinh, gắn bài học lý thuyết với thực tiễn địa phương; vận dụng lý thuyết vào giải quyết vấn đề của môi trường, kinh tế - xã hội tại địa phương từ đó phát triển nhận thức, năng lực đặc thù và năng lực chung. - Tổ chức, hướng dẫn, tạo điều kiện để học sinh tìm tòi, khám phá và chiếm lĩnh tri thức từ các phương tiện dạy học địa lý như: dụng bản đồ, sơ đồ, bảng số liệu thống kê, biểu đồ, tranh ảnh,… rèn luyện cho học sinh kỷ năng xử lý và trình bày thông tin địa lý. 3.2. Phương pháp thực nghiệm. Tôi thực hiện áp dụng đề tài ở một số lớp: 12C1 năm học (2019 – 2020), 12B1 năm học (2019 – 2020), 12D năm học (2020 – 2021), 12A năm học (2020 – 2021). Dùng kết quả (học sinh nắm được kiến, phát triển năng lực, phẩm chất cần thiết và kiến thức hướng nghiệp) so sánh với một số lớp tôi dạy theo tuần tự SGK và không tích hợp phần giáo dục hướng nghiệp . III. Tính mới của đề tài trong thực tế của ngành giáo dục ở địa phương Thứ nhất, chi tiết xây dựng kế hoạch bài dạy để phát huy hiệu quả phương pháp dạy học nhằm phát huy phẩm chất và năng lực cho học sinh theo công văn 5512 của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã khắc phục được tính chung chung trong cách soạn giáo án cũ. Thứ hai, cho học sinh trải nghiệm của bản thân, mỗi học sinh vừa tham gia vừa thiết kế và tổ chức thực hiện các chủ đề, qua đó tự khám phá, tự điều chỉnh bản thân, điều chỉnh cách hoạt động để sống và làm việc đạt một cách hiệu quả. Qua các hoạt động đó, HS tự lĩnh hội các kiến thức mới, xác định được sở trường và chuẩn bị một số năng lực cơ bản của người lao động. Thứ ba, trong chương trình giáo dục ở bài địa lý địa phương sgk yêu cầu giáo viên và học sinh tìm hiểu “địa lý tỉnh và thành phố” thì nó có những ưu điểm như: HS sẽ biết được vị trí, phạm vi lãnh thổ, đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, đặc điểm dân cư và lao động, đặc điểm về kinh tế - xã hội, sự phát triển một số ngành kinh tế của tỉnh mà học sinh cư trú. Như vậy, học sinh sẽ có được sự khái quát tổng thể trong quá trình học ở bậc phổ thông về tự nhiên, kinh tế, xã hội ở phạm vi thế giới → khu vực → quốc gia → tỉnh; Song nó cũng có nhược điểm: khi học sinh nghiên cứu địa lý địa phương ở phạm vi tỉnh – thành phố thì có những đơn vị kiến thức mà HS ở các huyện khác nhau khi tìm hiểu về nó cũng chỉ biết và hiểu đến một cách mơ hồ. Vì thế, tôi mạnh dạn khi dạy địa lý địa phương thì HS tìm hiểu: vị trí, phạm vi lãnh thổ, đặc điểm tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên, đặc điểm dân cư và lao động, đặc điểm về kinh tế - xã hội, sự phát triển một số ngành kinh tế ở các huyện mà HS sinh sống. Địa bàn mà tôi làm việc là huyện Nghi Lộc - đó là địa bàn sinh sống của HS tôi. Làm cách này thì những kiến thức tìm hiểu trên sẽ rất gần gũi với học sinh; các em sẽ biết được những thế mạnh, những hạn chế về tự nhiên; hướng phát triển về kinh tế của huyện mình sinh sống. Từ đó sẽ hình thành các phẩm chất và năng lực cần thiết cho học sinh. 3
Thứ bốn, qua một đơn vị kiến thức mới mà HS tìm được, tôi định hướng cho học sinh tìm hiểu về các ngành nghề liên quan đến nó; Dựa trên đặc điểm địa lý tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Nghi Lộc thì cần đến những nghành nghề nào để phù hợp với thị trường lao động; Từ kiến thức ở một địa phương mình đang sinh sống HS sẽ có cái nhìn bao quát trên phạm vi rộng hơn về nguyên tắc lựa chọn nghề nghiệp trong tương lai. 4
PHẦN II. NỘI DUNG Chương I. Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc tích hợp hướng nghiệp trong dạy học địa lý huyện Nghi Lộc I. Cơ sở lý luận viết SKKN 1. Mục tiêu của dạy học hiện nay Theo quan điểm dạy học hiện đại: Quá trình dạy học không chỉ nhằm mục tiêu duy nhất là giúp học sinh nhận thức một số kiến thức kỹ năng cụ thể mà bằng cách dạy nào đó các em phát huy tính tích cực chủ động, phát triển năng lực sáng tạo, phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết đối với người lao động, ý thức và nhân cách công dân, khả năng tự học và ý thức học tập suốt đời, khả năng lựa chọn nghề nghiệp phù hợp với năng lực và sở thích. Theo đó vai trò của giáo viên là người tổ chức, hướng dẫn, còn học sinh có vai trò chủ động sáng tạo trong việc tiếp thu tri thức mới. Để làm tốt được điều này thì khâu xác định phương pháp dạy học, kỹ thuật dạy học là rất quan trọng nhất. 2. Mục tiêu của giáo dục trải nghiệm và hướng nghiệp Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp giúp học sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã được hình thành ở cấp tiểu học và cấp trung học cơ sở. Kết thúc giai đoạn giáo dục định hướng nghề nghiệp, học sinh có khả năng thích ứng với các điều kiện sống, học tập và làm việc khác nhau; thích ứng với những thay đổi của xã hội hiện đại; có khả năng tổ chức cuộc sống, công việc và quản lí bản thân; có khả năng phát triển hứng thú nghề nghiệp và ra quyết định lựa chọn được nghề nghiệp tương lai. 3.Khái niệm. 3.1. Khái niệm về học trải nghiệm. Theo tiến sĩ Nguyễn Văn Bảy (2015): HĐTN là hoạt động diễn ra theo một quá trình xã hội bao gồm và liên hệ biện chứng giữa hoạt động dạy trải nghiệm(tổ chức, điều khiển các HĐTN của người học) với hoạt động học trải nghiệm (thông qua làm, thử nghiệm và suy ngẫm để rút ra kinh nghiệm). Qua đó có thể khẳng định, hệ thống và chiếm lĩnh những tri thức mới đáp ứng mục tiêu dạy học . Theo tiến sĩ Trần Thị Gái (2017): HĐTN có thể định nghĩa là hành động trong đó chủ thể được tham gia trực tiếp một sự kiện hoặc tương tác trực tiếp với các đối tượng nào đó, qua đó hình thành được kiến thức, kĩ năng, xúc cảm về sự kiện, đối tượng đó. HĐTN trong dạy học là HS thực hiện các nhiệm vụ học tập với sự tham gia trực tiếp, tích cực hoặc tương tác trực tiếp với đối tượng học tập nhằm hình thành kiến thức, kĩ năng, năng lực và xúc cảm với đối tượng học tập. Theo UNESCO học trải nghiệm là quá trình khám phá, thử nghiệm trực tiếp với kiến thức, hình thành các khái niệm và đưa ra các phân tích, kết luận của bản thân về kiến thức ấy. 5
3.2. Khái niệm về giáo dục hướng nghiệp. a, Hướng nghiệp là giúp con người định hướng đến một nghề hay một số nghề nhất định đảm bảo sự phù hợp giữa hứng thú, năng lực, nguyện vọng, sở trường,… của cá nhân với yêu cầu nhân lực của các lực lượng sản xuất trong nền kinh tế quốc dân. b, Giáo dục hướng nghiệp là hình thành khả năng tự chủ trong việc lựa chọn nghề của học sinh trên cơ sở của sự phù hợp giữa năng lực, hứng thú, sở thích cá nhân với nhu cầu sử dụng lao động trong các lĩnh vực của xã hội . II. Cơ sở thực tiễn viết SKKN 1.Vai trò dạy học trải nghiệm trong dạy học Địa Lý. Thông qua hoạt động trải nghiệm(HĐTN), học sinh có cơ hội áp dụng các kiến thức và ý tưởng vào các tình huống thực tế, trong đó học sinh đóng vai trò chủ thể. Học tập trải nghiệm là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để hướng dẫn họ sinh vận dụng và phát triển tư duy sáng tạo. Với các nội học tập mang tính thực tiễn cao, học sinh nhận thấy luôn có nhiều giải pháp khác nhau cho mỗi tình huống, mỗi vấn đề cần giải quyết. Học sinh được khuyến khích tìm kiếm, đưa ra các giải pháp độc đáo riêng của mình trong các nhiệm vụ được giao. Khi tham gia vào các hoạt động trải nghiệm thực tế, HS sẽ tìm ra các phương pháp tiếp cận, cách giải quyết vấn đề hiệu quả hơn. Học sinh biết phân tích, so sánh và loại bỏ các phương pháp, cách giải quyết vấn đề thiếu hiệu quả. 2.Thực trạng trải nghiệm ở trường phổ thông. Hoạt động trải nghiệm của học sinh ở các trường phổ hông hiện nay khá đa dạng và phong phú dưới nhiều hình thức khác nhau. Đa số các trường tổ chức trải nghiệm ngoài giờ học chính khóa, với việc lên lịch trình, kế hoạch cụ thể. Ví như: tổ chức cho HS khối 12 “ hướng về cội nguồn”, tổ chức cho học sinh gói bánh để tổ chức “ tết sum vầy” cho những học sinh nghèo, tổ chức “hội chợ ẩm thực” để cho HS làm quen với thị trường, tổ chức các cuộc thi cắm hoa của HS nam trong ngày 20/10,…. Tham quan nhà thờ Nguyễn Du. 6
HS gói bánh tổ chức tết sum vầy Lễ hội ẩm thực Hội thi cắm hoa của các bạn nam giữa các lớp 7
Những lần trải nghiệm như thế này đã tạo được sự hứng khởi, niềm đam mê, sự sáng tạo của học sinh. Tuy nhiên, hiện nay ở các trường phổ thông nói chung và rường Nghi Lộc3 nói riêng, các hoạt động trải nghiệm đang dừng ở những hoạt động chung chưa áp dụng trong từng môn học. Vì vậy, ở đề tài này tôi chứng minh được rằng nếu cho HS trải nghiệm kiến thức trong mỗi bài học, trong mỗi môn học thì phát huy được sự sáng tạo của học sinh cao. Học sinh chủ động trong việc tìm và hiểu kiến thức mới và đồng thời hình thành các phẩm chất và năng lực cơ bản. Như vậy sẽ tạo được hứng thú trong quá trình học tập, hiệu quả dạy học sẽ được nâng cao. 3. Sự cần thiết của việc tích hợp hướng nghiệp trong chương trình địa lý địa phương 12 – THPT Môn Địa Lý học về tự nhiên, kinh tế và xã hội. Đó là những lĩnh vực tác động đến tất cả các ngành nghề. Do đó, môn Địa Lý là môn học có định hướng nghề nghiệp cho học sinh rất cao. Ngoài kiến thức cốt lõi, chương trình có các chuyên đề học tập ở mỗi lớp, nhằm thực hiện yêu cầu phân hoá sâu, đáp ứng yêu cầu định hướng nghề nghiệp. Thông qua môn Địa Lý để GDHN giúp các em định hướng, chọn nghề phù hợp với hứng thú, nguyện vọng, năng lực và phù hợp với hoàn cảnh của bản thân đồng thời đáp ứng được sự phát triển ngành nghề trong xã hội; góp phần cho sự thành công của các em với nghề sau này. Tác giả Hoàng Đức Nhuận đã viết khi đề cập đến mối quan hệ giữa học vấn phổ thông và học nghề: “ Trong cơ chế đổi mới hiện nay vấn đề chuẩn bị nghề nghiệp là một yêu cầu nóng bỏng của thực tế xã hội. Học vấn phổ thông và học vấn nghề nghiệp có phần giao thoa ngày càng rõ”. 4. Nhận thức của HS 12 đối với giáo dục hướng nghiệp Học sinh 12, các em đứng trước sự lựa chọn quan trọng, mang tính quyết định cho tương lai đó là đi làm hay học tiếp; Nếu đi học tiếp thì học gì? Nếu đi làm thì làm gì?, … Vào đầu học kỳ II, của năm học lớp 12 THPT, các em phải hoàn thành bộ hồ sơ thi tốt nghiệp THPT và hồ sơ thi vào các trường đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp. Đây là bước quan trọng để các em chọn cho mình một nghề nghiệp gắn bó lâu dài với nó trong suốt cuộc đời. Nhưng do nhiều lý do, mà lựa chọn học tiếp hay làm gì là một câu trả lời đầy khó khăn. Đứng trước một vấn đề lớn nhưng hầu hết HS chưa có nhiều kiến thức trong việc lựa chọn nghề nghiệp cho bản thân trong lai. 5. Thực trạng GDHN ở các trường phổ thông. Trong chương trình Giáo dục phổ thông mới, hướng nghiệp là hoạt động giáo dục bắt buộc, không phải là một môn học riêng biệt và chưa được đưa vào phân phối chương trình trong giáo dục nhưng nó lại vô cùng cần thiết đối với học sinh đặc biệt là học sinh THPT. Trên thực tế hoạt động giáo dục chưa được quan tâm đúng mức. Giáo dục hướng nghiệp chỉ mang tính hình thức, qua loa. Một năm học nhà trường tổ chức được 1 – 2 buổi, với nội dung định hướng trường thi, khối thi 8
cho học sinh cuối cấp; các công ty du học đến để tư vấn xuất khẩu lao động, vừa học vừa làm các một số nước. Do đó học sinh rất thiếu kiến thức, thiếu thông tin về định hướng nghề nghiệp. Một thực tế cho thấy nhiều em học sinh đi học đại học được một vài năm rồi bỏ học về đi xuất khẩu lao động; một số em lai bảo lưu kết quả để đi làm lao động tự do; một số em đi học nghề nhưng về lại không sử dụng,…. Như vậy vừa gây thiệt hại kinh tế vừa lãng phí thời gian. Hầu hết các em thi đại học hay học nghề, xuất khẩu lao động đang còn theo trào lưu mà chưa thực sự dựa vào tình hình kinh tế gia đình, sự yêu thích của bản thân, hiểu về thế giới nghề nghiệp, hiểu về nhu cầu lao động của địa phương và đất nước. 9
Chương II. Dạy học trải nghiệm địa lý và tích hợp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 qua phần địa lý địa phương. I. Những nguyên tắc dạy học trải nghiệm và tích hợp giáo dục hướng nghiệp vào môn Địa Lý. 1. Nguyên tắc dạy học trải nghiệm: - Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh; làm cho mỗi học sinh đều sẵn sàng tham gia trải nghiệm tích cực. - Tạo điều kiện cho học sinh trải nghiệm, sáng tạo thông qua các hoạt động tìm tòi, vận dụng kiến thức và kinh nghiệm đã có vào đời sống; hình thành, phát triển kĩ năng giải quyết vấn đề và ra quyết định dựa trên những tri thức và ý tưởng mới thu được từ trải nghiệm. - Giúp học sinh suy nghĩ, phân tích, khái quát hóa những gì trải nghiệm để kiến tạo kinh nghiệm, kiến thức và kĩ năng mới. - Vận dụng các phương pháp giáo dục và hình thức tổ chức giáo dục một cách linh hoạt, sáng tạo, phù hợp với mục tiêu, nội dung giáo dục, đối tượng học sinh và điều kiện cụ thể. 2. Nguyên tắc dạyGDHN: - Không làm thay đổi nội dung, kiến thức của bài học, đảm bảo tính mục tiêu của bài học. Quá trình dạy cần phải đảm bảo tính mục tiêu của môn Địa Lý, cũng như mụ tiêu của quá trình hướng nghiệp. Không biến bài học môn Địa Lý thành bài giáo dục hướng nghiệp, kiến thức giáo dục hướng nghiệp được khai thác tích hợp dựa trên các kiến thức của phần Địa lý địa phương 12. - Chỉ đưa những kiến thức chọn lọc về GDHN trong từng phần cụ thể. Trong quá trình tích hợp cần chọn lọc kỹ các nội dung liên quan đến GDHN. Lựa chọn các bài có thể tích hợp được nhiều ngành nghề khác nhau trong xã hội. - Những nội dung GDHN gắn liền với nội dung của bài học và thực tiễn nghề nghiệp của địa phương, không chỉ áp dụng những nội dung lý thuyết vào giải quyết các vấn đề thực tiễn trong quá trình dạy học, việc tích hợp giáo dục hướng nghiệp cần gắn liền với tình hình kinh tế - xã hội của địa phương. - Phát huy tính tích cực sáng tạo của học sinh cũng như phát triển phẩm chất nghề nghiệp sau này. 10
II. Phân tích nội dung Địa Lý huyện Nghi Lộc với giáo dục hướng nghiệp. Phương pháp Nội dung hướng TT Chủ đề Kiến thức và mức độ nghiệp tích hợp 1 vị trí địa - Phân tích cho HS - Phương lý, phạm vi - Trình bày được thấy được sự tác pháp, hình lãnh thổ và vị trí phạm vi lãnh động của vị trí địa lý thức: dạy học các đơn vị thổ: ở vùng nào? và phạm vi lãnh thổ dự án, nêu và hành chính Giáp những đâu? đến sự phát triển giải quyết huyện Diện tích là bao kinh tế - xã hội của vấn đề, hoạt Nghi Lộc. nhiêu( lớn hay huyện Nghi Lộc. động nhóm. nhỏ). - Giới thiệu cho học - Mức độ: sinh một một số liên hệ. - Nêu được ý ngành kinh tế liên nghĩa vị trí phạm quan đến vị trí địa lý vi lãnh thổ đối với như ngành dịch vụ: sự phát triển kinh du lịch nghỉ dưởng, tế - xã hội. du lịch tâm linh, buôn bán lẽ, kinh doanh nhà hàng khách sạn,…trường đạ học: Du lịch, đại học kinh tế, đại học xây dựng,… 2 - Chứng minh cho - Mức độ: Đặc điểm - Trình bày được học sinh thấy được liên hệ. tự nhiên và các đặc điểm nổi đặc điểm tự hiên và - Phương tài nguyên bật nhất về tự tài nguyên thiên pháp, hình thiên nhiên nhiên và tài nhiên đã tác động thức: dạy học của huyện nguyên thiên đến cơ cấu nền nông dự án, nêu và Nghi Lộc. nhiên. nghiệp, công nghiệp giải quyết của huyện Nghi Lộc. vấn đề, hoạt - Phân tích được - Giới thiệu cho học động nhóm. những thuận lợi sinh một một số và khó khăn về ngành kinh tế liên điều kiện tự nhiên quan đến đặc điểm và tài nguyên tự nhiên và tài thiên nhiên đối nguyên thiên nhiên với đời sống và như ngành trồng trọt, sản xuất. chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản, ….. Đại học nông lâm, 11
đại học du lịch, đại học kinh tế,… 3 - Chứng minh cho - Phương Đặc điểm - Trình bày được học sinh thấy sự tác pháp, hình dân cư và đặc điểm chính về động của dân cư đến thức: dạy học lao động dân cư và lao sự phát triển kinh tế dự án, nêu và của huyện động. của huyện Nghi Lộc. giải quyết Nghi Lộc. - Giới thiệu cho học vấn đề, hoạt - Phân tích được sinh một một số động nhóm. những thuận lợi ngành kinh tế liên - Mức độ: và khó khăn của quan đến đặc điểm liên hệ. dân cư và lao dân cư: công nhân động đối với sự may mặc, điện tử, phát triển kinh tế, kính Việt Đức, vận xã hội. tải Bách Uy, nhựa ở các khu công nghiệp của huyện(Nam cấm,wha). ….. Đại học quân sự, đại học an ninh, đại học y, đại học dược,… 4 - Chứng minh cho - Phương Đặc điểm - Trình bày được học sinh thấy sự tác pháp, hình kinh tế của những đặc điểm động của kinh kế thức: dạy học huyện nổi bật về kinh tế đến đời sống kinnh dự án, nêu và Nghi Lộc. : sơ lược tình hình tế - xã hội của huyện giải quyết phát triển kinh tế, Nghi Lộc. vấn đề, hoạt cơ cấu ngành kinh - Giới thiệu cho học động nhóm. tế,.. sinh một một số - Mức độ: ngành kinh tế liên liên hệ. - Hướng phát quan đến sự phát triển kinh tế ở triển kinh tế của huyện Nghi Lộc huyện: công nhân may mặc, điện tử, kính Việt Đức, vận tải Bách Uy, nhựa ở các khu công nghiệp của huyện(Nam cấm,wha). ….. Đại học kinh tế, đại học ngoại thương, đại học bách khoa, … 12
III. Các bước xây dựng kế hoạch tích hợp giáo dục hướng nghiệp ở phần địa lý huyện Nghi Lộc. Bước 1. Xác định mục tiêu cần đạt và xây dựng nội dung cơ bản. + Xác định được đối tượng hướng tới + Xác định phương tiện và phương pháp trong quá trình giáo dục hướng nghiệp cho học sinh. Bước 2. Xác định và liệt kê năng lực của học sinh cần đạt được. Khi chúng ta đã chọn nôi dung hướng nghiệp thì việc tiếp theo là xây dựng những năng lực phù hợp với nghề nghiệp tương lai của học sinh cũng như nhu cầu của xã hội. Xác định năng lực cần đạt và nội dung hướng nghiệp Năng lực học Kết quả cần đạt về nội dung hướng nghiệp sinh cần đạt Nhận thức về - Có được hiểu biết về bản thân ở các phương diện: sở thích, bản thân khả năng, cá tính và giá trị nghề nghiệp. HS dùng chính những hiểu biết/ kiến thức này cho công việc hướng nghiệp - Xác định được mong muốn, ước mơ, hy vọng và mục tiêu cho việc hướng nghiệp Nhận thức về - Xây dựng kiến thức về ngành học, các trường Đại học, cao nghề nghiệp đẳng và trường nghề ở trong và ngoài nước. HS dùng hiểu biết/kiến thức này cho việc quyết định chọn ngành học và trường học sau khi tốt nghiệp THPT - Xây dựng kiến thức về nghề, lựa chọn nơi làm việc, môi trường làm việc - Đánh giá được vai trò của thông tin cũng như sử dụng được ảnh hưởng của thông tin đối với việc quyết định nghề nghiệp Xây dựng kế - Xây dựng được mục tiêu hướng nghiệp/dự định nghề hoạch hướng nghiệp cho tương lai nghiệp - Lập kế hoạch nghề nghiệp và từng bước thực hiện kế hoạch nghề nghiệp Hình thành kĩ - Tham gia hoạt động để có cơ hội lựa chọn nghề nghiệp năng lưa chọn - Biết phân tích những ưu/nhược điểm của nghề nghiệp mà nghề nghiệp bản thân dự định lựa chọn; thấy được triển vọng của ngành nghề đó trong tương lai - Giới thiệu, định hướng cho bạn bè/người thân về một số nghề nghiệp trong cuộc sống 13
Bước 3. Tìm hiểu những thuận lợi và khó khăn trong nhà trường, địa phương khi xây dựng một nội dung hướng nghiệp cho học sinh. GV phải xác định điểm mạnh, điểm yếu những thuận lợi và khó khăn có thể gặp phải trong quá trình thực để đưa ra những lựa chọn phù hợp về nội dung và phương pháp dạy học phù hợp. Bước 4. Xây dựng nội dung giáo án, phương pháp, hình thức kiểm tra đánh giá phù hợp. Nội dung hướng nghiệp phải chỉ rõ được mục tiêu đạt được qua từng hoạt động của HS từ đó giúp học sinh hình thành và phát triển các năng lực cần thiết. Tùy vào từng mục tiêu đề ra, chúng ta có thể tổ chức các hoạt động hướng nghiệp cho cả lớp hoặc cho từng nhóm HS. Bước 4. Thực nghiệm sư phạm, khảo sát tính hiệu quả, đánh giá kết quả và chỉnh sữa nội dung. Việc đánh giá HS về hiệu quả của việc tích hợp GDHN cần có thang đánh giá phù hợp. Việc đánh giá ở đây thực hiện trong cả quá trình dạy học hướng nghiệp. Đánh giá HS không chỉ cho ta biết được hiệu quả của việc tích hợp GDHN trong môn Địa Lý, đánh giá sự phát triển năng lực của học sinh mà sự đánh giá này còn đánh giá mức độ phù hợp giữa nội dung và phương pháp với mục tiêu đề ra. Bảng tiêu chí đánh giá mức độ học tập của học sinh Điểm 0.7 – Điểm 0.5 – Dưới 0.5 Tiêu chí Điểm 0.9 - 1 0.8 0.6 điểm Kế hoạch - Chuẩn bị - Chuẩn bị - Có chuẩn bị - Có chuẩn bị chuẩn bi bài đầy đủ các tài đầy đủ các tài bài, các tài bài, các tài ( 1.0 điểm) liệu tham liệu tham liệu tham liệu tham khảo đa khảo đa khảo nhưng khảo nhưng dạng, phong dạng, phong chỉ được ít. chỉ được ít. phú, sinh phú. - Hoàn thành - Mới hoàn động, sáng - Xây dựng nhiệm vụ thành 1 phần tạo. kế hoạch làm giáo viên và nhiệm vụ - Xây dựng việc rõ ràng, tổ nhóm giao giáo viên và kế hoạch làm chi tiết. nhưng không tổ nhóm giao việc rõ ràng, - Chưa phân đủ. hoặc không chi tiết, khoa nhiệm vụ rõ làm. học cho từng cho từng cá thành viên nhân. trong nhóm. - Hoàn thành - Hoàn thành các nhiệm vụ tốt các nhiệm 14
vụ được giao. được giao. Tiêu chí Điểm 1.5 – Điểm 1.0 – Điểm 0.5 – Dưới 0.5 2.0 1.4 0.9 điểm Hoạt động - Có nhóm - Có nhóm - Có nhóm - Không có nhóm. trưởng và tên trưởng và tên trưởng và tên nhóm trưởng ( 2.0 điểm) nhóm. nhóm. nhóm. và tên nhóm. - Phân công - Có phân - Có phân - Không có nhiệm vụ đầy công nhiệm. công nhiệm phân công đủ, rõ ràng, - Điều chỉnh chưa rõ ràng. nhiệm, chỉ công bằng. rất tốt dựa - Có thực một số thành - Điều chỉnh trên các phản hiện điều viên làm rất tốt dựa hồi. chỉnh dựa việc. trên các phản - Các thành trên các phản - Không thực hồi. viên tham gia hồi. hiện điều - Các thành hoạt động - Một vài chỉnh dựa viên tham gia nhóm. thành viên trên các phản tích cực. không tham hồi. gia tích cực - Có thành hoạt động viên không nhóm. tham gia. Tiêu chí Điểm 2.0 – Điểm 1.0 – Điểm 0.5 – Dưới 0.5 3.0 1.9 0.9 điểm Ý thức học - Tích cực - Tích cực Có ý thức Ít tham gia tập. tham gia xây tham gia xây tham gia xây xây dựng bài( ( 3.0 điểm) dựng bài. dựng bài. dựng bài( nhiệm vụ học - Có nhiều - Học tập tích nhiệm vụ học tâp) câu trả lời cực. tâp) hay sáng tạo. - Học tập tích cực. Tiêu chí Điểm 3.0 – Điểm 2.0 – Điểm 1. – 1.9 Dưới 1.0 4.0 2.9 điểm Điểm kiểm - Bài kiểm tra - Bài kiểm tra Các bài kiểm Các bài kiểm tra. sạch, đẹp, rõ sạch, đẹp. tra đạt điểm 5 tra chỉ đạt ( 4.0 điểm) ràng. - Các bài – 6 ít điêm điểm 5 – 6 - Các bài kiểm kiểm tra đạt điểm 7 – 8. trở xuống. tra đạt điểm 9 điểm 7 – 8 ít – 10 nhều. điêm 9 – 10. 15
IV. Cách soạn giáo án dạy học trải nghiệm địa lý địa phương( huyện Nghi Lộc) và tích hợp giáo dục hướng nghiệp cho học sinh lớp 12 - THPT 1. MỤC TIÊU 1.1.Kiến thức: - Hiểu và nắm được một số đặc điểm nỗi bật về vị trí địa lý và đặc điểm tự nhiên, tài nguyêm thiên, kinh tế xã hội của huyện Nghi Lộc. - Ảnh hưởng của vị trí địa lý, đặc điểm tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên, kinh tế xã hội đến sư phát triển kinh tế chung của huyện Nghi lộc. - Tích hợp giáo dục hướng nghiệp: Giới thiệu cho học sinh một một số ngành kinh tế liên quan đến đặc điểm tự nhiên, dân cư – xã hội, kinh tế của huyện Nghi Lộc. 1.2. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực phát triển ngôn ngữ, năng lực giao tiếp, năng lực tư duy sáng tạo, năng lực ra quyết định, năng lực quản lý. - Năng lực chuyên biệt: Năng lực liên hệ thực tế, năng lực tư duy tổng hợp theo lãnh thổ. 1.3. Phẩm chất: - Trung thực: Hoàn thành nhiệm vụ học tập bằng khả năng của cá nhân và tập thể; qua hoạt động thực tiễn phải định hướng được nghề nghiệp của mình trong tương lai. - Chăm chỉ: tích cực tìm tòi, sáng tạo trong học tập; Có ý chí vượt qua khó khăn để đạt kết quả tốt nhiệm vụ tổ, nhóm giao - Trách nhiệm : tích cực tham gia và động viên các bạn để hoàn thành nhiệm vụ học tập được giao. - Yêu nước: tìm ra những phương hướng phát triển kinh tế - xã hội và bảo vệ môi trường của huyện Nghi Lộc. 2. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 2.1. Đối với giáo viên. - Giấy A0, bút dạ để học sinh thảo luận, xác định chủ đề cần tìm hiểu. - Các tài liệu cần thiết để giới thiệu cho học sinh. - Máy chiếu. 2.2.Đối với học sinh. - Sách, vở, đồ dùng học tập. - Các tư liệu cần tìm hiểu liên quan đến chủ đề lựa chon. - Bài trình chiếu Powerpoint - Hình ảnh minh họa 16