SKKN: Một cách “đọc hiểu văn bản” trong bài Ngữ Văn 8

Chia sẻ: Lê Thị Diễm Hương | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:18

Thêm vào BST

Báo xấu

426
lượt xem 73
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Như chúng ta đã biết, văn học xuất phát từ đời sống, chính vì thế văn học rất gần gũi với mọi người. Những bài thơ hay, những văn bản hấp dẫn đã giúp cho giờ văn không chỉ là giờ học mà còn là những giờ giải trí, khám phá biết bao điều kỳ diệu của cuộc sống con người. Để có giờ văn như thế thì khâu “đọc – hiểu văn bản” là rất quan trọng đòi hỏi người thầy chủ động, sáng tạo và linh hoạt khi thiết kế bài giảng. Mời quý thầy cô tham khảo sáng kiến “Một cách “đọc hiểu văn bản” trong bài Ngữ Văn 8”.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Một cách “đọc hiểu văn bản” trong bài Ngữ Văn 8

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM MỘT CÁCH “ĐỌC HIỂU VĂN BẢN” TRONG BÀI NGỮ VĂN 8
I. Đặt vấn đề. Hiện nay việc thay sách và đổi mới phương pháp giảng dạy đã và đang được các thầy cô thực hiện đồng bộ. Mặc dù còn có rất nhiều ý kiến về việc thay sách và đổi mới phương pháp giảng dạy, song từ những trải nghiệm thực tế, chúng ta có thể khẳng định rằng việc thay sách và đổi mới phương pháp giảng dạy đã giúp các em tiếp xúc được nhiều tác phẩm hay, mới lạ, cập nhật vơí cuộc sống. Không những thế, đổi mới phương pháp dạy học nói chung và đổi mới phương pháp dạy học môn ngữ văn nói riêng giúp các em biết tư duy sáng tạo, biết phát hiện vấn đề, biết nói lên những suy nghĩ, cảm nhận của riêng mình. Mỗi giờ học văn là một niềm vui bất ngờ đối với các em, các em chủ động học tập hơn trước nhiều. Nhiều hình thức học tập ngoài giờ chính khoá đã được tổ chức, giáo viên đã quen dần với lối dạy theo nguyên tắc tích cực, đã có nhiều sáng kiến trong việc phát huy tính tích cực trong mọi khâu của hoạt động dạy học. Qua những năm thực hiện chương trình thay sách và đổi mới phương pháp daỵ học nói chung và môn Ngữ Văn nói riêng, tôi đã được dự nhiều giờ, song điều tôi còn băn khoăn là một số thầy cô vẫn thuyết trình nhiều, việc cung cấp kiến thức đôi khi còn mang tính chất áp đặt, đặc biệt ở khâu “đọc – hiểu văn bản”. Tôi thiết nghĩ có nhiều cách để phát huy tính tích cực của học sinh như thực hiện thật tốt, thật sáng tạo nguyên tắc tích hợp vì theo giáo sư Nguyễn Khắc Phi khẳng định “… xét về bản chất của việc vận dụng triệt để nguyên tắc ấy không cho phép dạy học theo kiểu máy móc rập khuôn, nhồi sọ mà luôn luôn đòi hỏi sự năng động, sự vận dụng linh hoạt sáng tạo của người thầy”. Chính vì vậy, tôi mạnh dạn đưa ra ý kiến của phương châm tích hợp trong quá trình ứng dụng đó là: “Một cách “đọc – hiểu văn bản” trong bài học ngữ văn 8”. II. Cơ sở lý luận. Phải nói rằng, lứa tuổi học sinh THCS đặc điểm tâm sinh lý hết sức điển hình. Đây là thời kỳ quá độ chuyển từ giai đoạn trẻ em sang người lớn. Trong giai đoạn này hứng thú của các em đã phát triển ở mức độ cao, hứng thú về học tập đã phát triển và ngày càng đậm nét. Đây là một đặc điểm hết sức thuận lợi đối với việc giảng dạy bộ môn Văn. Việc tò mò thích thú môn văn không phải là khoảng cách xa đối với các em. Bên cạnh đó ý thức tư lập và khả năng đào sâu khám phá những nét đẹp trong cuộc sống là một ưu điểm điển hình của học sinh bậc THCS. Song song với những ưu điểm trên, một số em còn rụt rè e ngại, đôi lúc còn nản chí, nản lòng khi tiếp cận với một văn bản khó. Vậy làm thế nào để khắc phục khó khăn đó? Làm thế nào để tiết dạy học môn Ngữ Văn thật sự có hiệu quả để thu hút học sinh say mê học tập?
Như chúng ta đã biết, văn học xuất phát từ đời sống, chính vì thế văn học rất gần gũi với mọi người. Những bài thơ hay, những văn bản hấp dẫn đã giúp cho giờ văn không chỉ là giờ học mà còn là những giờ giải trí, khám phá biết bao điều kỳ diệu của cuộc sống con người. Để có giờ văn như thế thì khâu “đọc – hiểu văn bản” là rất quan trọng đòi hỏi người thầy chủ động, sáng tạo và linh hoạt khi thiết kế bàI giảng. III.Cơ sở thực tiễn Như chúng ta đã biết “văn học là nhân học”, “văn học là nghệ thuật của ngôn từ”. Chính vì vậy việc học văn không phải là đơn giản, hơn nữa trong thời đại hiện nay, môn ngữ văn không còn là “điểm đến” hấp dẫn với các em học sinh như các môn Toán, Lý, Hoá, Anh … mặc dù đó là một trong 2 môn chính chiếm số lượng tiết không nhỏ. Có nhiều học sinh rất ngại học môn Văn bởi lý do là Văn viết dài, khó học, khó thuộc. Có những tác phẩm tự sự dài học sinh lười không đọc hết dẫn tời tình trạng mơ màng về nội dung, cốt truyện, nhân vật. Có những bài thơ khi học xong học sinh không nắm được những nghệ thuật tiêu biểu, nội dung của bài thơ. Những lý do trên khiến tâm lý học sinh ngại và chán học môn Văn. Vậy làm thế nào để khắc phục khó khăn đó? Làm thế nào để tiết dạy học môn Ngữ Văn thật sự có hiệu quả để thu hút học sinh say mê học tập? Như chúng ta đã biết, văn học xuất phát từ đời sống, chính vì thế văn học rất gần gũi với mọi người. Những bài thơ hay, những văn bản hấp dẫn đã giúp cho giờ văn không chỉ là giờ học mà còn là những giờ giải trí, khám phá biết bao điều kỳ diệu của cuộc sống con người. Để có giờ văn như thế thì khâu “đọc – hiểu văn bản” là rất quan trọng đòi hỏi người thầy chủ động, sáng tạo và linh hoạt khi thiết kế bàI giảng. IV. Các giảI pháp Như chúng ta đã biết, trong ba phân môn của ngữ văn thì tác phẩm văn học chiếm vị trí quan trọng. Trong sách giáo khoa phần Văn học được biểu hiện bằng các văn bản. Khi học tập học sinh phải “đọc – hiểu văn bản”. Vậy “đọc - hiểu văn bản” là gì? Khái niệm “đọc - hiểu văn bản” không diến tả hành động tách rời đọc và hiểu. “Đọc - hiểu văn bản” là hoạt động đọc văn một cách nghiêm túc có nghiền ngẫm, cảm xúc, tưởng tưởng và liên tưởng. Bản chất đọc – hiểu là tìm hiểu phân tích để chiếm lĩnh văn bản bằng nhiều phương pháp và hình thức dạy học văn, trong đó phương pháp dạy học văn bằng hệ thống câu hỏi cảm thụ văn bản được thực hiện dưới hình thức đối thoại sẽ là hình thức và phương pháp chủ đạo. Các tác giả trong Ngữ Văn 6 tập một sách giáo viên đã lý giảI như sau “ khả năng đọc – hiểu (bao gồm cả cảm thụ) một tác phẩm văn chương lệ thuộc không ít vào việc có thể trả lời được hay không những câu hỏi đặt ra ở những cấp độ khác nhau. Mức thấp nhất là chỉ cần sử dụng những thông tin có ngay trong văn bản. Đó là trường hợp câu trả lời sẵn có trong bài
chỉ mới biết đọc trên dòng. Mức cao hơn là buộc phải suy nghĩ và sử dụng những thông tin trong bài. Đó là trường hợp phải suy nghĩ ra câu trả lời, là trình độ đã biết đọc giữa dòng. Cao hơn là yêu cầu khái quát, liên hệ giữa những cái mà học sinh đã đọc với thế giới bên ngoài đó là trình độ vượt ra khỏi dòng để đọc văn bản. Khám phá văn bản theo hướng ấy thì học sinh khôn chỉ hứng thú hiểu sâu văn bản mà còn liên hệ được một cách sinh động tự nhiên với những vấn đề trong cuộc sống. Như vậy “đọc - hiểu văn bản” đòi hỏi người phải có thái độ chủ động tích cực và sáng tạo trong đọc văn. Các văn bản được học trong chương trình Ngữ Văn 8 bao gồm: 1.Một số truyện Việt Nam 1930 – 1945 - Tôi đi học (Thanh Tịnh) - Trong lòng mẹ (trích “Những ngày thơ ấu” – Nguyên Hồng) 2.Một số truyện nước ngoài - Cô bé bán diêm (An - đéc – xen) - Đánh nhau với cối xay gió (trích “Đôn-ki-hô tê” – Xéc-van-téc) - Chiếc lá cuối cùng (OHen-ri) Hai cây phong (Ai-man-tốp) 3.Một số văn bản thơ trữ tình giàu yếu tố biểu cảm. - Cảm tác vào nhà ngục Quảng Đông (Phan Bội Châu) - Đập đá ở Côn Lôn (Phan Châu trinh) - Muốn làm thằng cuội (Tản Đà) - Ông Đồ (Vũ Đình Liên) - Hai chữ nước nhà (á Nam Trần Tuấn Khải) - Nhớ rừng (Thế Lữ) - Quê hương (Tế Hanh) - Khi con tú hú (Tố Hữu) - Tức cảnh Pác Bó, ngắm trăng (Hồ Chí Minh) 4. Một số tác phẩm nghị luận - Chiếu dời đô (Lý Công Uẩn) - Hịch tướng sĩ (Trần Quốc Tuấn) - Nước Đại Việt (Nguyễn Trãi) - Bàn luận về phép học (Nguyễn Thiếp) - Thuế máu (Hồ Chí Minh) - Đi bộ ngao du 5.Một số đoạn trích kịch: Ông Guốc-danh mặc lễ phục 6.Một số văn bản nhật dụng: Thông tin về trái đất năm 2000. Ôn dịch thuốc lá, giáo dục chìa khoá trong tương lai.
Với các loại văn bản trên, kỹ năng “đọc - hiểu văn bản” cần đạt tới mức độ sau: 1.Biết đọc thầm, đọc thành tiếng có diễn cảm. 2. Biết chọn đọc hững đoạn văn bản có minh họa cho các nhiệm vụ học tập một cách chính xác, tốc độ vừa phải, đúng với nội dung văn bản. 3. Biết đọc nhanh các đoạn văn bản, ngữ liệu có những cách dùng từ ngữ và cấu trúc câu phức tạp với năng lực phán đoán ngôn ngữ nhanh nhạy. 4. Biết đặt câu hỏi cho mình hoặc cho người khác để hiểu mục đích văn bản và các yêu cầu của nội dung học tập. 5. Biết tóm tắt, chia đoạn, xác định chủ đề, mối liên hệ giữa các phần trong văn bản và biết đặt tên cho đoạn văn 6. Biết nhận ra các câu văn, đoạn văn hay, có nội dung sâu sắc và hiểu được nghĩa, vai trò và tác dụng của cac từ ngữ, câu then chốt, các biện pháp nghệ thuạt trong đoạn văn đó. 7. Nhớ chính xác một số câu, đoạn và văn bản hay, thơ hay biết bình giá chi tiết nghệ thuật trong các văn bản. 8. Đọc và hiểu được các phương thức biểu đạt khác nhau và đặc điểm thể loại, thái độ, tình cảm và tư tưởng của tác giả. 9. Xác định được các hệ thống luận điểm và tuyến lập luận trong các văn bản qua việc tổng kết các tác phẩm tự sự, trữ tình, nghị luận, nhật dụng và sự kết hợp các phương thức tự sự, miêu tả, biểu cảm, lập luận, thuyết minh trong một số tác phẩm qua việc hệ thống hoá các khái niệm: Loại, thể loại, đặc điểm của truyện ngắn, tiểu thuyết và thể hiện đại. Như vậy "Đọc - Hiểu văn bản" đã thực hiện phương châm tích hợp. HS vận dụng được kỹ năng, hiểu bíêt về một phân môn này vào việc học tập phân môn khác. Trong thực tế, rất hiếm những văn bản chỉ dùng một phương thức biểu đạt mà một trong những trọng tâm của phần tập làm văn là dạy cho học sinh biết phân tích, biết thực hiện sự kết hợp các phương thức ấy. Chính điều đó đã tạo ra một trường tích hợp vô cùng rộng lớn. Các câu hướng dẫn "Đọc - Hiểu văn bản" trong SGK đã tạo ra cơ chế cho sự tích hợp ấy. Điều quan trọng là giáo viên cần thực sự năng động, biết vận dụng linh hoạt và khi cần vẫn có thể tạo ra những tình huống tích hợp mới. Việc đọc hiểu, phân tích, bình giá các loại văn bản sẽ giúp HS có điều kiện tốt hơn các nội dung làm văn tự sự, thuyết minh và nghị luận. Hoạt động "Đọc - Hiểu văn bản" giúp HS qua việc đọc đúng sẽ cảm nhận và hiểu đúng những thông tin, hiển ngôn và hàm ngôn trong văn bản. Nếu quan niệm văn bản là sự tổng hợp của 3 cấu trúc: Cấu trúc ngôn ngữ, cấu trúc hình tượng và cấu trúc ý nghĩa thì đối với HS lớp 8 thực hiện tốt hoạt động "Đọc - Hiểu văn bản" có nghĩa là HS phải nắm và lý giải được mối liên hệ của 3 lớp cấu trúc này không chỉ trên phương diện của từ ngữ, câu chữ, nhịp điệu mà còn
hiểu được giá trị iểu đạt và biểu cảm của ngôn từ như là phương tiên để thể hiện hình tượng nghệ thuật, hiểu được những quan điểm, tư tưởng về con người, về thời đại, về ý tưởng giáo dục của tác giả gửi gắm trong văn bản Đối với một số tryện nước ngoài trong SGK ngữ văn 8 thì đó là những văn bản tự sự tiêu biểu có lối kể chuyện hấp dẫn, nội dung giàu tính nhân đạo. các văn bản này được học song song với các nội dung làm văn, đoạn văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm cũng là do dụng ý dạy tích hơp của các tác giả nhằm giúp HS có cái nhìn toàn diện hơn về sự biến hoá của tự sự cũng như sự đan xen các yếu tố miêu tả, biểu cảm... trong văn tự sự. ở đó có sự độc đáo về cách tạo dựng tình huống truyện, cách sắp xếp tình tiết, trình tự kể, cách khắc hoạ nhân vật, cách chọn ngôi kể, lời kể.... trong giáo án mới, hoạt động "Đọc - Hiểu văn bản" có thể được tiến hành tuần tự theo 3 hướng nhằm vào các nội dung của văn bản, đó là - Đọc hiểu cấu trúc văn bản - Đọc - Hiểu nội dung văn bản - Đọc-hiểu ý nghỉa văn bản 1-Hoạt động đọc-hiểu cấu trúc văn bản Đây là hoạt động tiếp nhận các dấu hiệu cơ bảnvề thể loại của văn bản. mỗi văn bản được tạo ra chủ yếu từ một phương thức biểu đạt nào đó tương ứng với các phương thứcphản ánh bằng nghệ thuật như tự sự hoặc trữ tình .Đồng thời mỗi văn bản tồn tại trong một kiểu dáng thể nào đó như truyện, ký , thơ.... Loại hình của văn bản quy định tính chất nội dung của văn bản, trong khi thể của nó quy định tính chất hình thức của văn bản. Từ đó tính chất của hoạt động "Đọc - Hiểu văn bản" sẽ được quy đinh theo nguyên tắc: Đọc - Hiểu văn bản phù hợp cvới đặc điểm của thể loại văn bản. điều đó cũng đồng nghĩa với việc "Đọc - Hiểu văn bản" ở mỗi thể loại khác nhau. ở văn bản tự sự, đọc để nắm chắc chuỗi các sự việc sung quanh nhân vật để từ đó đánh giá tính chất xã hội của sự việc và nhân vật. ở văn bản trữ tình- Biểu cảm thì đọc để đồng cảm với nỗi niềm của con người. Còn trong văn bản nghị luận thì đọc để nắm bắt các tư tưởng của tác giả qua hệ thống luận điểm, luận cứ. Chính vì vậy "Đọc - Hiểu cấu trúc văn bản" được coi là khởi điểm của quá trình "Đọc - Hiểu văn bản", nó sẽ tạo cơ hội tích hợp rõ rệt giữa văn, tập làm văn, mở luồng mạch cho hoạt động, tìm hiểu sâu văn bản đồng thời rèn luyện kiến thức và kỹ năng nhận biết các kiểu loại văn bản. 2. Hoạt động: Đọc - hiểu nội dung văn bản Đây là hoạt động đi sau vào văn bản nhằm phát hiện, phân tích, đánh giá văn bản từ các chi tiết nổi bật. Nội dung văn bản bao gồm nội dung đời sống và hình thức thể hiện. nội dung của các tác phẩm văn học không chỉ đơn thuần là nội dung đời sống
mà là đời sống được tổ chức trong các tác phẩm theo những cách thức của nghệ thuật ngôn từ. cái chết khủng khiếp và đau thương của một lão nông nghèo hiện lên thật sinh động và cảm động trong lời văn miêu tả tỉ mỉ với vô số từ láy, từ tượng hình và từ tượng thanh ở phần kết truyện "Lão Hạc" của Nam Cao. Không có nội dung nào nằm ngoài hình thức của tác phẩm. Như vậy thực chất của việc đọc hiểu nội dung văn bản là sự phát hiện phân tích chiếm lĩnh các thành phần nội dung văn bản trong các dấu hiệu hình thức của nó 3. Hoạt động đọc - hiểu ý nghĩa văn bản là hoạt động cuối cùng của một quá trình đọc hiểu văn bản. là quá trình đánh giá các phảm chất nổi trội của kết cấu nội dung hình thức của văn bản. Hiểu văn là hiểu được cách làm, cách khám phá đời sống của tác giả. Hiểu văn còn có nghĩa là cảm nhận vẻ đẹp của ngôn từ, hình ảnh, nhịp điệu thể loại của văn bản . "Đọc - Hiểu ý nghĩa văn bản" còn mở rộng tới một phương diện ngoài văn bản, điều mà lý luận gọi là cáp độ đọc vượt ra khỏi dòng. Chẳng hạn có thể đọc trong văn bản "Trong lòng mẹ" ngữ văn lớp 8 tập 1, một tình yêu đau đớn, trong sáng bền bỉ của bé Hồng dành cho mẹ là bài ca thiêng liêng của tình mẫu tử, nhưng cũng là hình ảnh của tuổi thơ cay đắng, tủi cực của một nhà văn yêu thương vô hạn những cuộc đời khốn khổ- nhà văn Nguyên Hồng. ở Hoạt động này có cơ hội tích hợp cả 3 phân môn Văn - Tập làm văn - Tiếng việt IV. Giáo án minh hoạ Tuần 8. Bài 8 Tiết 29- 30 Văn bản: Chiếc lá cuối cùng (Trích- O.Hen-ri) A. mục tiêu cần đạt 1. Kiến thức: Giúp HS cảm nhận được từ văn bản: - Tình yêu thương cao cả giữa những con người lao động nghèo khổ, thấy được nghệ thuật chân chính là nghệ thuạt vì sự sống con người. - Cách kết thúc truyện theo kiểu đảo ngược tình huống hai lần đã gây bất ngờ và hứng thú cho người đọc - Sự kết hợp giữa các yếu tố miêu tả và biểu cảm trênnền tự sự là đặc điểm của phương thức biểu đạt trong văn bản này 2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng đọc, kỹ năng tóm tắt truyện, phân tích nhân vật 3. Thái độ: giáo dục tình yêu thương con người, tình yêu nghệ thuật, có ý thức đưa yếu tố biểu cảm, miêu tả khi làm văn tự sự. B. Chuẩn bị: Thầy: Tranh minh hoạ "Chiếc lá cuối cùng" - Bảng phụ
Bảng 1: Câu nào nói về việc mà cụ Bơ-Men đã làm cho Giôn - Xi trong đoạn trích a. Cụ sợ sệt nhìn thấy day thường xuân đang rụng dần hết lá. b. Trong đêm mưa tuyết cụ đã vẽ chiếc lá cuối cùng trên tường c. Cụ đã mằng Giôn - Xi không được có ý nghĩ vớ vẩn d. Cả a,b,c đều đúng Bảng 2: Tại sao tác giả không kể lại sự việc cụ Bơ- men vẽ chiếc lá cuối cùng một cách trực tiếp ? a. Vì Xiu muốn tự mình kể việc đó cho Giôn-xi nghe . b. Vì nhà văn muốn tạo cho nhân vật và người đọc sự bất ngờ làm nổi bật đức hi sinh , tấm lòng vị tha của cụ Bơ -men. c. Vì đó là việc không quan trọng. d. Vì đó là việc ngẫu nhiên xảy ra , nhà văn khôngdự tính trước Trò: Đọc kỹ văn bản và trả lời các câu hỏi trong SGK C. Tiến trình các hoạt động. 1. ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ. Phân tích mặt tích cực và mặt hạn chế của nhân vật Đôn-ki-hô-tê trong đoạn trích” Đánh nhau với cối xay gió”của nhà văn Xéc –van –téc. 3. Giới thiệu bài mới: Theo tiến sĩ Nguyễn Văn Đường thì : Trên đời hiếm gì nghịch lý oái oăm ! Có cái thật làm người ta đau đớn, héo mòn rồi chết lụi. Nhưng lại có cái giả an ủi ,nâng đỡ tâm hồn như một liều thuốc thập toàn đại bổ. Hình ảnh chiếc lá thường xuân trong truyện ngắn lừng danh “ chiếc lá cuối cùng” của nhà văn Mỹ O.Hen-ri là một trong những liều thuốc đó. ở đây con người được hồi sinh nhờ một tình yêu được đền đáp , đã thoát được ác bệnh bởi một xác tín mãnh liệt. Chiếc lá đó như thế nào mà lại có sức mạnh đến như vậy? B. Tiến trình tổ chức bài dạy Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt
Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc và tìm I.Đọc – chú thích hiểu chú thích: 1.Đọc Hướng dẫn cách đọc: Phân biệt lời kể, tả của nhà văn với lời nhân vật. Lời của Xiu khi kể về cái chết của -3 HS đọc tiếp nối – HS khác cụ Bơ-men đọc giọng rưng rưng nhận xét cách đọc. nghẹn ngào. Gọi HS đọc -3 HS đọc tiếp nối – HS khác *Truyện có những nhân vật nào? nhận xét cách đọc. Nhân vật nào được kể đến nhiều nhất? Nhân vật nào quan trọng góp phần tạo nên chủ đề của truyện? 2.kể tóm tắt -Gồm 3 nhân vật: Xiu. Giôn – xi và Bơ-men (ngoàI ra còn Bác sĩ) -Giôn-xi được nhắc nhiều nhất. *Xác định các sự việc trong đoạn -Bơ-men (chiếc lá cuối cùng) trích? góp phần tạo nên chủ đề của truyện. -3 sự việc: +Giôn-xi đợi cái chết *Dựa và nhân vật và các sự việc, kể +Giôn-xi vượt qua cái chết tóm tắt đoạn trích. +Cái chết của cụ Bơ-men và bí *Trình bày hiểu biết của em về tác mật của chiếc lá cuối cùng. giả O.Henri? -1 HS kể tóm tắt -1 HS nhận xét, GV bổ xung. -Tác giả: 1862 – 1910, nhà văn Mỹ chuyên viết truyện ngắn. -Truyện của ông nhẹ nhàng, toát lên tinh thần nhân đạo, yêu 3.Chú thích *truyện sáng tác khoảng thời gian thương người nghèo khổ rất a. Tác giả (1862 – nào? Vị trí đoạn trích? cảm động. 1910) -Truyện sáng tác khoảng cuối -Là nhà văn Mỹ thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. chuyên viết truyện Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu -Đoạn trích chiếm khoảng 11/4 ngắn. nội dung văn bản: phần cuối tác phẩm. b.Tác phẩm:
*truyện được kể theo ngôI thứ - Vị trí đoạn trích: mấy? Tác dụng của ngôi kể? chiếm hẳn đoạn cuối -Ngôi kể: ngôi thứ 3 –Tạo cho tác phẩm. *Văn bản sử dụng phương thức sự việc mang tính chất khách II.Tìm hiểu văn bản: biểu đạt nào? quan. -Phương thúc biểu đạt: tự sự *Dựa vào phần chữ in nhỏ, giới kết hợp miêu tả và biểu cảm. thiệu một vàI nét cụ thể về cụ Bơ- men. 1.Kiệt tác của cụ Bơ- men. -là một hoạ sĩ nghèo, kiếm tiền bằng cách ngồi làm mẫu vẽ cho các hoạ sĩ trẻ. - Mơ ước vẽ một kiệt tác nhưng 40 năm nay chưa thực hiện. *Em hiểu thế nào là một kiệt -Kiệt tác là một tác phẩm nghệ tác?(Kiệt tác là gì?) thuật đặc sắc đã được công nhận… *ở đầu đoạn trích ta thấy Xiu và - Sợ sệt khi thấy dây thường Bơ-men ngó ra ngoài cửa sổ nhìn xuân đang rụng dần hết lá. dây Thường Xuân, em thấy cụ Bơ- *H/S thảo luận theo nhóm: Tự Chiếc lá cuối cùng men có thái độ gì? bộc lộ: VD “có lẽ thời tiết thế được vẽ trong đêm -Đây là bản dịch song ta vẫn cần này thì đêm nay chiếc lá sẽ mưa tuyết phũ phàng. lưu ý “Thường Xuân” còn có nơI rụng. Ta phải làm gì để cứu gọi là “Trường Xuân” con bé tội nghiệp. à ta có cách *Em hãy tưởng tượng ra lời độc rồi… nếu như chiếc lá cuối thoại của cụ Bơ - men lúc này. cùng chưa rụng…” *Hoạt động chung cả lớp. B.Việc cụ bơ-men làm cho Giôn-xi vẽ chiếc lá cuối cùng trong đêm mưa tuyết lạnh lẽo. Bảng phụ 1: Đưa ra cho học sinh -cụ vẽ âm thầm, lặng lẽ bằng quan sát. chứng là: “Người ta tìm thấy -Yêu cầu học sinh trả lời. chiếc thang … trộn lẫn…” +Theo em cụ đã vẽ trong hoàn cảnh -Yêu thương lo lắng hết lòng -Thể hiện tình thương
nào? Cụ có nói việc làm của mình cho số phận của Giôn-xi yêu bác là: với ai không? Chi tiết nào nói lên +H/S quan sát bảng phụ 2. thảo điều đó? luận nhóm, làm bài tập trắc +TháI độ và vịêc làm của cụ Bơ- nghiệm trên giấy. men giúp em hiểu gì về tình cảm -Đại diện lên làm trên bảng của cụ đối với Giôn-xi? phụ. - Đức hy sinh và lòng +Tạo cho nhân vật và người vị tha cao quý của cụ +Tại sao tác giả không trực tiếp đọc bất ngờ, làm nổi bật đức Bơ-men. miêu tả việc cụ Bơ-men vẽ chiếc lá hy sinh và lòng vị tha của Bơ- - Bức vẽ là một kiệt như thế nào mà đợi đến dòng cuối men. tác, là một tác phẩm của truyện mới cho bạn đọc biết -Nghệ thuật kể chuyện đảo lộn nghệ thuật hướng tới qua lời của Xiu? thời gian. con người -Gọi đại diện học sinh làm trên bảng phụ sau khi thu giấy. -Xiu nhận xét: “đó là một kiệt + Em hãy nhận xét nghệ thuật của tác” đó là nhận xét hoàn toàn cách kể chuyện ấy? đúng. -Vì nó giống như thật đến nỗi 2 + Phần cuối truyện tác giả để cho hoạ sĩ thật cũng không nhận ra. Xiu nhận xét về bức vẽ như thế - Nó ra đời trong hoàn cảnh nào? em có đồng ý với ý kiến đó khắc nghiệt của một tình yêu không? thương mạnh mẽ và sự hy sinh Bình: cao thượng. Bức vẽ là một kiệt tác bởi nó đã - Nó thổi vào tâm hồn Giôn –xi cứu sống một con người. Để hoàn hơi ấm và nghị lực, giúp cô thành nó người hoạ sĩ không chỉ vượt qua cái chết trở về sự dùng bút lông, bột màu mà bằng cả sống. -Tác phẩm mang giá tình yêu thương, đức hi sinh cao trị nhân văn lơn lao. quý. Cụ đã đánh đổi cả mạng sống - Cụ không hề nghĩ như vậy của mình để giành lại sự sống cho mà chỉ đơn giản là may ra có Giôn –Xi. thể cứu được cô bé Giôn-xi + Theo em khi vẽ chiếc lá cuối đáng thương. cùng, cụ Bơ-men có nghĩ đến việc - Điều đó càng làm tăng thêm mình đang làm nghệ thuật, đang giá trị nhân văn của tác phẩm. thực hiện công trình để có lưu danh hậu thế không? Điều dó có ý nghĩa
gì? Bình: Cụ Bơ-men trở thành người châm ngòi, người khơi nguồn làm rực lên ngọn lửa tình yêu cuộc sống vĩnh -Nhà văn muốn ca ngợi tình cửu cho Giôn-xi nhưng chính nó đã yêu thương, tấm lòng vị tha đầy nhanh người sáng tạo ra nó về của những con người nghèo cõi hư vô. cái nghĩa cử ấy của cụ khổ trên đất Mỹ nói riêng, trên Bơ-men chính là một kiệt tác; mọi miền trái đất nói chung không có bố cục, đường nét, sắc -Nghệ thuật chân chính màu nhưng thật kỳ diệu và bất diệt. phảihướng tới con người và vì + Theo em qua hình ảnh chiếc lá con người. vẽ trên tường và cách sáng tác âm -VD: “Nhưng ô kìa!” “ngà thầm của cụ Bơ-men, nhà văn hôm đó trôi qua … kiểu Hà muốn nói điều gì với chúng ta? Lan…” ® giúp người đoc thấy GV có thể hướng dẫn học sinh liên rõ thiên nhiên khắc nghiệt và hệ đến các nhà văn Việt Nam qua chiếc lá cuối cùng đang héo “Lão Hạc”, “Trong lòng mẹ”. tàn, theo quy luật tư nhiên nó sẽ rụng – là điều không thể + Tìm các yếu tố miêu tả và biểu tránh khỏi. Thấy được sự dũng cảm, trong văn bản các yếu tố đó đã cảm trường tồn của chiếc lá. giúp nhà văn hoàn thành xuất sắc hình tượng nghệ thuật “chiếc lá -Sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ 2.Tình yêu thương cuối cùng “ như thế nào? nhìn dây thường xuân đang của Xiu. “tích hợp với tập làm văn” rụng dần hết lá mà chẳng biết nói năng gì. -Khi nghe Giôn-xi ra lệnh kéo mành lên, Xiu làm theo một cách chán nản gần như tuyệt vọng. + Hãy tìm những chi tiết nói lên -Cố hết sức chăm sóc Giôn-xi: thái độ và việc làm của Xiu dành nấu cháo, pha sữa, mời bác cho Giôn-xi.? Những chi tiết ấy đã sĩ… nói lên tình cảm gì của Xiu đối với Thể hiện tình yêu thương, Giôn –Xi. chăm sóc Giôn-xi như đối với đứa em ruột thịt
Lúc đầu Xiu không hề biết sự thật đó. vì vậy mà khi Giôn-xi bảo kéo mành lên, cô đã “làm theo một cách chán nản” sau đó còn “cúi khuôn mặt hốc hác” xuống người bệnh nói lời não nuột. Xiu liệu có biết sự thật về chiếc lá -Tâm trạng ngạc nhiên không cuối cùng ngay từ đầu không? Chi ngờ chiếc lá cuối cùng còn trên tiết nào giúp em biết điều đó cành trong hoàn cảnh khắc nghiệt ấy. -Đó là tâm trạng của Giôn-xi và Xiu HS thảo luận: +Câu văn “nhưng ôkìa đã diễn tả Có thể ngay khi kéo mành lên tâm trạnggì của ai” lần thứ nhất, cô đã đến đó xem thực hư ra sao và cô đã dấu sự thật đó với Giôn-xi. -Truyện sẽ bớt hấp dẫn vì Xiu không bị bất ngờ và không làm *Cách kể chuyện, nổi bật được tâm trạng lo lắng ngắt đoạn, đảo ngược vậy theo em Xiu biết sự thật vào thấm đượm tình yêu của xiu. thời gian làm nổi bật lúc nào? Tại sao cô lại bình tĩnh khi vai trò người chị của lần thứ 2 Giôn-xi bảo kéo mành Xiu với Giôn-xi: lên? Giàu lòng yêu thương, có tấm lòng -Nếu Xiu biết trước ý đinh của cụ Làm cho nhân vật trở nên tinh vị tha cao cả. Bơ-men thì truyện có bớt sức hấp tế, vai trò người chị của Xiu dẫn không vì sao? càng thêm nổi bật. -GV: Cho đến hai, ba ngày sau khi chắc chắn Giôn-xi khỏi bệnhXiu Giọng kể thủ thỉ, tâm tình như
mới khoan thai kể về sự thật của một làn hơi ấm, dịu dàng giữa chiếc lá dũng cảm. đêm đông giá buốt +Vậy cách ngắt đoạn, đảo ngược thời gian như thế có tác dụng gì. GV: Cùng với nhân vật Bơ-men, Xiu đã góp những màu sắc nhỏ nhẹ, trong sáng làm đẹp thêm bức tranh _ Bị bệnh nặng, nghèo, mang tình người bao la, kỳ diệu. tâm trạng yếu đối gần như bất +Khi khắc hoạ nhân vật Xiu, nhà lực trước bệnh tật. Cô chỉ trông văn đã sử dụng giọng kể như thế đợi chiếc lá cuối cùng của cái nào? Hiệu quả nghệ thuật của giọng dây leo già cỗi kia rụng xuống kể ấy? thì cô lìa đời 3.Diễn biến tâm trạng _ Chán nản, mệt mỏi và tuyệt của Giôn-xi +Em hãy nhắc lại hoàn cảnh sống vọng buông xuôi của Giôn _xi? -Chán nản, mệt mỏi, tuyệt vọng, buông +Suy nghĩ của Giôn_xi:”khi chiếc xuôi lá cuối cùng rụng …sẽ chết” giúp em hiểu gì về tâm trạng của Giôn- xi?
+ Lúc nhìn thấy chiếc lá cuối cùng -Ngạc nhiên nhưng rồi lại trở chưa rụng vào sáng hôm sau, Giôn- lại tâm trạng ban đầu xi có tâm trạng như thế nào? +Lần thứ hai, khi trời vừa hửng sáng Giôn-xi lại kéo mành lên hành động đó thể hiện tâm trạng gì? -Tàn nhẫn, lạnh lùng thờ ơ -Tàn nhẫn, lạnh với chính bản thân mình ling, thờ ơ với +Khi thấy chiếc lá cuối cùng vẫn chính bản thân dai dẳng kiên cường chống chọi lại mình khắc nghiệt của thiên nhiên,Giôn-xi -Nhìn chiếc lá hồi lâu, cô gọi đã quyết định ra sao? Xiu để tâm sự “ có cái gì đấy…muốn chết là một tội.” -Thèm ăn cháo, uống sữa, ước -Khát khao được +Nguyên nhân nào dẫn đến tâm mơ vẽ vịnh… sống, được làm trạng hồi sinh ở Giôn –xi? nghệ thuật GV bình: Chiếc lá cuối cùng ấy đã đem lại nhiệt tình tuổi trẻ của Giôn- -Thuốc men, sự chăm sóc xi, trở lại cho cô, là phương thuốc nhiệt tình của bạn, khâm phục màu nhiệm kỳ diệu. Nó như một tia sự gan góc kiên cường của lửa, một động lực làm phát sinh, chiếc lá. nội lực giúp Giôn-xi thay đổi tâm -Đó còn là quá trình đấu tranh trạng, có được tình yêu cộng sống của bản thân Giôn-Xi để chiến và đấu trang để chiến thắng bệnh thắng cái chết tật. +Tại sao nhà văn kết thúc truyên bằng lời kể của Xiu mà không để cho Giôn-xi phản ứng gì thêm -Kết thúc như vậy sẽ tạo cho truyện một dư âm như còn vương vấn để lại trong lòng người đọc nhiều suy nghĩvà dự đoán + Truyên được kết thúc trên cơ sở 2 sự kiện bất ngờ đối lập nhau tạo
nên hiện tượng đảo ngược tình huống 2 lần,em hãy chỉ rõ điều đó +Tình huống 1:Giôn-xi đang 4.Đảo ngược tình tiến dần đến cái chết cuối cùng huống 2 lần đã chiến thắng bệnh tật trở lại -Một cụ già đi từ yêu đời. sự sống đến cái -Tình huống 2: Cụ Bơ-men chết để dẫn dắt đang khoẻ mạnh đến cuối một cô gái từ cái truyện thì lại qua đời chết trở về sự *Hoạt động 3: Hướng dẫn tìm hiểu sống ý nghĩa văn bản: +Từ sự phân tích trên, hãy khái quá lại nghệ thuật của văn bản III.Tổng kết -Nghệ thuật: Cách kể chuyện Ghi nhớ /SGK-90 độc đáo nhiều tình tiết hấp dẫn, Sắp xếp chặt chẽ, khéo léo, kết cấu đảo ngược tình huống 2 lần, khắc hoạ rõ nét +Những nghệ thuật đó có tác dụng tâm lí hành động của nhân vật gì trong việc thể hiện nội dung văn bản? -Nội dung: Làm nổi bật chiếc lá dũng cảm và chân dung những con người nghèo khổ nhưng tình yeu thương thì bao la vô tận. Hoạt đông IV: Hướng dẫn củng cố luyện tập +Nếu được phép đặt tên cho tác phẩm, em sẽ chon nhan đề nào? vì sao -VD: “Kiệt tác của cụ Bơ- IV. Luyện tập men” vì muốn đè cao nhân 1.Chon nhan đề vật Bơ -men. Và tác phẩm khác cho văn bản nghệ thuật của cụ +Vì sao OHen-ri lại đặt tên cho tác -HS tuỳ chọn miễn các em lí
phẩm của mình là” chiếc lá cuối giải phù hợp cùng “? -Vì” chiếc lá cuối cùng” có một vị trí quan trọng xuyên suet toàn bộ cốt truyện gây xúc động và nhên lên tình yêu sự sống đó là hình ảnh cảm động tận đáy lòng người và trở thành một biểu tượng nghệ thuật bất ngờ độc đáo mang ý nghĩa nhân văn, nhân bản sâu sắc +Hãy tưởng tượng ra sự phản ứng của Giôn-xi khi nghe Xiu kể về sự thật của chiếc lá cuối cùng và cái -HS thảo luận nhóm, cử đại chết của cụ Bơ -men diện trình bày Từ sự tưởng tượng đó, em hãy viết lại phần kết truyện. -Hoạt động cá nhân 2. Viết lại phần +Bức tranh trong SGK minh hoạ kết của truyện cho cảnh nào của truyện? Nếu được vẽ tranh minh hoạ em sẽ chon cảnh nào? Hãy nêu ý tưởng ? -Hoạt động nhóm +Yêu cầu HS về nhà học để nắm 3.Trình bầy ý chắc nội dung nghệ thuậtcủa tác tưởng vẽ tranh phẩm- chủ đề +Viết một đoạn văn tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm về một nhân -Yêu cầu1: HS phải làm rõ vật yêu thích trong văn bản chủ đề: Bức thông điệp màu +Chuẩn bị tốt tiết Tiếng Việt và xanh về tình yêu thương con Tập Làm Văn tiết 31.32 người, về quan điểm nghệ thật V.Bài tập về nhà chân chính là phải hướng tới con người, phục vụ con người. -Yêu cầu 2:HS viết đoạn văn
IV Kết luận Việc đọc-hiểu văn bản’’ với biện pháp dạy học bằng hệ thống câu hỏi cảm thụ văn bản được thực hiện dưới hình thức đối thoại để đem lại những kết quả tương đối khả quan .Học sinh đã biết chọn đọc những đoạn văn bản minh hoạ cho các nhiện vụ học tập mọt các chính xác Học sinh có năng lực phán đoán nhanh nhạy nhưng ngữ liệu ngôn ngữ hiểu được mục đích của các văn bản .đạc biệt các em đã biết liên hệ giữa những điều có trong văn bản với thế giới bên ngoài .Trong những lời phát biểu những bài kiểm tra các em đã thực sự hiểu vàvận dụng tác phẩm một cách linh hoạt VBài học rút ra Để giờ học có hiệu quả trước hết người giáo viên phải nắm chắc các phương pháp’’Đọc –hiểu văn bản’’ Nghiên cứ, Nghị quyết Trung ương đã nhiều lần khẳng định “Đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học…áp dụng những phương pháp giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề.” Qua việc học tập và nghiên cứu tôi đã nhận thấy việc đổi mới chương trình giáo dục hiện nay không chỉ là việc đổi mới chương trình sách giáo khoa mà thực sự là một cuộc cách mạng về phương pháp dạy học. Trong nhà trường hiện nay, mục tiêu giáo dục tổng quát đã được xác định tương đối phù hợp với sự phát triển của thời đại nhằm đào tạo những con người lao động tự chủ, năng động, sáng tạo, có năng lực giải quyết mọi vấn đề thực tiễn…Muốn đào tạo được những con người như vậy thì phương pháp giáo dục phải hướng vào khơi dậy, rèn luyện và phát triển khả năng nghĩ và làm một cách tự chủ, sáng tạo ngay trong học tập và lao động ở nhà trường. Bên cạnh đó , theo quan điểm giáo dục hiện nay là lấy người học làm trung tâm, phát huy vai trò chủ động tích cực của học sinh trong quá trình học tập…Đó là những mục tiêu và quan điểm chung trong nhà trường hiên nay. Ngoài những mục tiêu chung của nhà trường phổ thông , bộ môn Ngữ văn ở nhà trường THCS có mục tiêu cụ thể của nó. Môn Ngữ văn trước hết là một môn học thuộc nhóm khoa học xã hội, điều đó nói lên tầm quan trọng của nó trong việc giáo dục quan điểm, tư tưởng tình cảm cho học sinh. Môn Ngữ văn còn là một môn học thuộc nhóm công cụ, vị trí đó nói lên mối quan hệ giữa môn Ngữ văn với các môn học khác. Học tốt môn Ngữ văn sẽ có tác động tích cực đến kết quả học tập của các môn học khác và ngược lại các môn học khác cũng có thể góp phần giúp học tốt môn Ngữ văn