(Dự thảo) Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Thủy văn: Nghiên cứu và xác lập cơ sở khoa học đánh giá tính dễ bị tổn thương phục vụ quy hoạch phòng chống thiên tai lũ lụt lưu vực sông Thu Bồn

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> <br /> Cấn Thu Văn<br /> <br /> NGHIÊN CỨU VÀ XÁC LẬP CƠ SỞ KHOA HỌC<br /> ĐÁNH GIÁ TÍNH DỄ BỊ TỔN THƢƠNG PHỤC VỤ QUY<br /> HOẠCH PHÒNG CHỐNG THIÊN TAI LŨ LỤT<br /> LƢU VỰC SÔNG THU BỒN<br /> <br /> Chuyên ngành: Thủy văn học<br /> Mã số: 62.44.02.24<br /> <br /> (DỰ THẢO)<br /> TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ THỦY VĂN<br /> <br /> Hà Nội – 2014<br /> 1<br /> <br /> Công trình đƣợc hoàn thành tại: Khoa Khí tƣợng, Thủy văn và<br /> Hải dƣơng học<br /> <br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Thanh Sơn<br /> <br /> Phản biện: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ..............................<br /> Phản biện: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ..............................<br /> Phản biện: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ..............................<br /> <br /> Luận án sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng cấp Đại học<br /> Quốc gia chấm luận án tiến sĩ họp tại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .<br /> ......................<br /> vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm 20...<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thƣ viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Trung tâm Thông tin - Thƣ viện, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> 2<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 0.1 TÍNH CẤP THIẾT<br /> Tai biến thiên nhiên, nói chung và lũ lụt, nói riêng đã,<br /> đang và sẽ mang đến nhiều thiệt hại Đánh giá những hậu quả<br /> do lũ lụt gây ra, trong các báo cáo của các tổ chức liên quan,<br /> thƣờng chỉ tập trung thống kê thiệt hại về ngƣời và của, là<br /> những thiệt hại hữu hình. Trong khi đó, di chứng của thiên tai<br /> lũ lụt, còn có những thiệt hại , không thể ngay lập tức nhận ra<br /> nhƣ tình trạng bệnh dịch và sức khỏe ngƣời dân, ô nhiễm môi<br /> trƣờng, sinh kế cộng đồng vv.. cần đƣợc nghiêm túc đánh giá<br /> khi bàn về sự tổn thƣơng do lũ lụt.<br /> Tuy nhiên do tính dễ bị tổn thƣơng là một khái niệm mới<br /> và đang tồn tại nhiều định nghĩa với các quan điểm khác nhau..<br /> Ở Việt Nam, tính dễ bị tổn thƣơng cũng đang đƣợc nghiên cứu,<br /> triển khai và áp dụng khi đánh giá các thiệt hại do lũ lụt trên<br /> các lƣu vực sông. Luận án “Nghiên cứu và xác lập cơ sở khoa<br /> học đánh giá tính dễ bị tổn thương phục vụ quy hoạch phòng<br /> chống thiên tai lũ lụt lưu vực sông Vu Gia-Thu Bồn (LVS VGTB)” vì thế có ý nghĩa khoa học và thực tiễn. Tính dễ bị tổn<br /> thƣơng trong nghiên cứu này sẽ đƣợc thể hiện thông qua xác<br /> định bộ chỉ số cho lƣu vực sông sẽ đƣợc trình bày chi tiết ở<br /> phần sau. Một bộ chỉ số dễ bị tổn thƣơng phân bố trên lƣu vực<br /> sẽ là cơ sở khoa học góp phần giúp cho công tác quy hoạch,<br /> quản lý, phòng tránh và giảm nhẹ hậu quả của thiên tai lũ lụt<br /> bao gồm: (1) xét yếu tố lũ cực đoan tác động lên mặt đệm có<br /> khả năng gây hại tối đa; (2) tích hợp các khía cạnh kinh tế - xã<br /> hội vào phân tích tác động lũ lụt.<br /> 1<br /> <br /> 0.2 MỤC TIÊU LUẬN ÁN<br /> Mục tiêu chung của luận án là xác lập đƣợc có cơ sở khoa<br /> học của phƣơng pháp đánh giá tính dễ bị tổn thƣơng do lũ lụt<br /> trên LVS Vu Gia-Thu Bồn phục vụ quy hoạch, phòng chống<br /> thiên tai lũ lụt.<br /> Mục tiêu cụ thể của đề tài luận án là: (1) Luận giải, phân<br /> tích và lựa chọn đƣợc phƣơng pháp đánh giá tính dễ bị tổn<br /> thƣơng có cơ sở khoa học; (2) Thiết lập đƣợc bộ tiêu chí cơ bản<br /> phù hợp cho việc đánh giá tính dễ bị tổn thƣơng do lũ lụt LVS<br /> VG-TB; (3) Xây dựng thành công bộ chỉ số và bản đồ đánh giá<br /> tính dễ bị tổn thƣơng do lũ lụt trên LVS VG-TB; (4) Từ bộ chỉ<br /> số và bản đồ tính dễ bị tổn thƣơng do lũ lụt đề xuất các giải<br /> pháp quy hoạch và quản lý lũ lớn trên LVS nghiên cứu.<br /> 0.3 PHẠM VI NGHIÊN CỨU<br /> Phạm vi khoa học của luận án là: 1) Xây dựng cơ sở khoa<br /> học của các phƣơng pháp đánh giá tính dễ bị tổn thƣơng do lũ<br /> lụt; 2) Thiết lập bộ tiêu chí cơ bản phù hợp cho việc đánh giá<br /> tính dễ bị tổn thƣơng lũ lụt ở LVS VG-TB.<br /> Phạm vi lãnh thổ là LVS VG-TB.<br /> 0.4 NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI<br /> (1) Lựa chọn và xây dựng đƣợc một phƣơng pháp tính<br /> toán tính dễ bị tổn thƣơng do lũ trên cơ sở kết hợp thuật toán<br /> phân tích hệ thống phân cấp (AHP) và thuật toán tính trọng số<br /> Iyengar-Sudarshan áp dụng trên LVS VG-TB; (2) Thiết lập<br /> đƣợc bộ tiêu chí để đánh giá tính dễ bị tổn thƣơng do lũ lụt trên<br /> lƣu vực sông; (3) Xây dựng đƣợc bản đồ chỉ số dễ bị tổn thƣơng<br /> do lũ lụt chi tiết đến các tiểu lƣu vực trên LVS VG-TB; (4) Bộ<br /> chỉ số và bản đồ dễ bị tổn thƣơng cho thấy bức tranh toàn cảnh<br /> 2<br /> <br /> về thiệt hại do lũ và giúp ích có hiệu quả quả cho công tác quy<br /> hoạch, quản lý, phòng chống và giảm thiểu thiên tai lũ lụt<br /> 0.5 LUẬN ĐIỂM BẢO VỆ<br /> Luận điểm 1: Bộ chỉ số dễ bị tổn thƣơng, sử dụng kết hợp<br /> thuật toán phân tích hệ thống phân cấp (AHP) và thuật toán tính<br /> trọng số Iyengar-Sudarshan là có cơ sở khoa học.<br /> Luận điểm 2: Bộ tiêu chí và bộ chỉ số đánh giá tính dễ bị<br /> tổn thƣơng trên LVS VG-TB đã đƣợc xây dựng là phù hợp với<br /> hiện trạng phát triển kinh tế-xã hội và điều kiện tự nhiên lƣu<br /> vực nghiên cứu.<br /> Luận điểm 3: Áp dụng bộ chỉ số và bản đồ chỉ số dễ bị<br /> tổn thƣơng do lũ lụt vào công tác quản lý lũ lớn, quy hoạch<br /> phòng chống và giảm nhẹ thiên tai lũ lụt trên LVS VG-TBlà có<br /> tính thực tế.<br /> 0.6 Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN<br /> Ý nghĩa khoa học: Kết quả của luận án đã góp phần hoàn<br /> thiện phƣơng pháp đánh giá tính dễ bị tổn thƣơng do lũ, .<br /> Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả của luận án có thể đƣợc sử<br /> dụng làm cơ sở phục vụ quy hoạch , quản lý phòng chống thiên<br /> tai lũ lụt các cấp trên LVS VG-TB.<br /> 0.7 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> Các phƣơng pháp nghiên cứu chính trong luận án gồm:<br /> Phương pháp điều tra thực địa, phân tích hệ thống, mô hình<br /> toán thủy văn, hệ thống thông tin địa lý (GIS), thống kê.<br /> <br /> 3<br /> <br />