Các yếu tố tác động tới lạm phát tại Việt Nam - Phân tích chuỗi thời gian phi tuyến

Chia sẻ: Thursday | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

101
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của bài viết "Các yếu tố tác động tới lạm phát tại Việt Nam - Phân tích chuỗi thời gian phi tuyến" là xác định các yếu tố ảnh hưởng tới lạm phát tại Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2000 trở lại đây và lượng hóa các tác động này bằng phân tích chuỗi thời gian phi tuyến. Mời các bạn cùng tham khảo bài viết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Các yếu tố tác động tới lạm phát tại Việt Nam - Phân tích chuỗi thời gian phi tuyến

Các y u t tác ñ ng t i l m phát t i Vi t Nam - Phân tích chu i th i gian phi tuy n Ch s giá tiêu dùng (CPI) tăng cao vào các tháng cu i năm 2007 khi n CPI bình quân năm 2007 tăng 8,3% so v i năm 2006. N i ti p ñà tăng c a năm 2007 CPI tăng m nh vào 8 tháng ñ u năm 2008 và gi m m nh vào các tháng còn l i. Tuy v y, CPI năm 2008 v n tăng 19,98% so v i năm 2007, cao nh t t năm 1992, nh hư ng l n ñ n ho t ñ ng s n xu t - kinh doanh và ñ i s ng nhân dân. B n tháng ñ u năm 2009, CPI tăng nh ho c gi m (CPI tháng 3/2009 gi m 0,17% so v i tháng 2/2009) nhưng ti m n nguy cơ l m phát cao vào các tháng còn l i. M c ñích c a bài vi t này là xác ñ nh các y u t nh hư ng t i l m phát t i Vi t Nam trong giai ño n t năm 2000 tr l i ñây và lư ng hoá các tác ñ ng này b ng phân tích chu i th i gian phi tuy n. Quan h gi a các bi n s kinh t - xã h i không ch có d ng tuy n tính như m i ngư i thư ng quan ni m mà t n t i nhi u d ng phi tuy n khác nhau. Ngư i ta nh n th y, so v i các mô hình chu i th i gian tuy n tính, m t mô hình chu i th i gian phi tuy n t t có th c i thi n k t qu d báo và cho bi t rõ hơn v tính ñ ng trong chu kỳ kinh t . ðó là lý do tác gi l a ch n phân tích các y u t nh hư ng t i l m phát t i Vi t Nam b ng chu i th i gian phi tuy n. L m phát và các y u t nh hư ng (1) L m phát ti n t T năm 1996, t c ñ tăng cung ti n th c t M2 (cung ti n M2 tính theo g c 1994)(1) luôn cao hơn t c ñ tăng trư ng kinh t . Tăng trư ng M2 th c t năm 2000 ñ t t i 51,41%, vư t xa t c ñ tăng trư ng GDP năm ñó (6,79%). C ng d n t năm 2000 t i 2007, t c ñ tăng trư ng cung ti n th c t là 203,96% (t c ñ tăng cung ti n th c t năm 2001 là 23,13%; năm 2002 là 13,17%; năm 2003 là 17,13%, năm 2004 là 19,66%; năm 2005 là 19,92%; năm 2006 là 24,54% và năm 2007 cung ti n th c t tăng t i 35%), g p 3 l n tăng trư ng GDP c ng d n c a cùng th i kỳ (61,04%). Khi cung ti n tăng quá m c h p th c a n n kinh t thì t t y u l m phát x y ra. ð c bi t vào năm 2006, cung ti n th c t tăng g n 25% cùng v i các y u t khác ñã góp ph n làm tăng l m phát trong năm 2007. Năm 2007, tăng trư ng cung ti n th c t l i ñ t m t ñ nh m i (35%) gây l m phát cao trong nh ng tháng cu i năm 2007 và ñ u năm 2008, nh hư ng t i quá trình tăng trư ng b n v ng c a n n kinh t . (2) L m phát c u kéo V n ñ u tư phát tri n tăng liên t c t năm 1995 t i nay. Giai ño n 2000-2007, t c ñ tăng t ng v n ñ u tư phát tri n (theo giá so sánh 1994) ñ u vư t m c 10%, ñ c bi t, năm 2007 tăng t i 25,8%. V n ñ u tư phát tri n tăng làm tăng nhu c u v nguyên v t li u, trang thi t b . Xu t hi n nh ng nhu c u tiêu dùng cao hơn, bi u hi n là kim ng ch nh p kh u hàng tiêu dùng tăng m nh m . T c ñ tăng kim ng ch nh p kh u hàng tiêu dùng c a năm 2001 so v i năm 2000 là 32,95%; năm 2002 là 20,65%; năm 2003 là 26,7%; năm 2004 là 8,52%; năm 2005 là 40,14%; năm 2006 là 17,24% và năm 2007 là 45,37%. Ngoài ra, nhu c u nh p kh u lương th c c a th gi i tăng d n t i giá xu t kh u tăng (giá g o xu t kh u bình quân c a Vi t Nam năm 2007 tăng 17,5% so v i năm 2006 và năm 2008 tăng t i 90,3% so v i năm 2007) khi n nhu c u lương th c trong nư c cho xu t kh u tăng. Trong khi ngu n cung trong nư c do nh hư ng c a thiên tai, d ch b nh không tăng k p nhu c u. T ng h p tác ñ ng c a các y u t trên ñ y giá m t s hàng hoá, d ch v , ñ c bi t là giá lương th c, th c ph m tăng. Ch s giá bình quân năm 2008 c a nhóm hàng ăn và d ch v ăn u ng so v i năm 2007 tăng 36,57%; trong ñó ch s giá lương th c tăng 49,16%. (3) L m phát chi phí ñ y L m phát chi phí ñ y do chi phí ñ u vào như nguyên v t li u, chi phí v n t i, giá năng lư ng, ti n lương... tăng kéo theo giá bán s n ph m tăng. Vi c tăng giá nguyên v t li u, giá xăng d u, giá than, giá ñi n, chi phí v n t i... xu t phát t s ñ c quy n c a ngư i bán và vi c qu n lý giá chưa hi u qu . Ngoài ra, l m phát phía cung còn xu t phát t bi n ñ ng giá th gi i do Vi t Nam liên t c nh p siêu t năm 1992 t i 2008. Nh p siêu kéo theo nh p kh u l m phát. Giá tr nh p kh u tư li u s n xu t chi m trên 80% kim ng ch nh p kh u c a Vi t Nam cho th y s n xu t c a nư c ta ph thu c vào th trư ng th gi i r t l n. Khi giá th gi i tăng thì chi phí s n xu t cũng tăng theo. T c ñ tăng giá các m t hàng nh p kh u ch y u như xăng d u, s t thép, phân bón và ch t d o năm 2007 so v i năm 2006 l n lư t là 12,8%; 22,6%; 18,9%; 9,5%. Năm 2008, t c ñ tăng giá các m t hàng trên là 41,7%; 30,8%; 87,4% và 12,4% khi n ch s giá tiêu dùng năm 2008 tăng cao nh t trong vòng 15 năm g n ñây. (4) L m phát cơ c u L m phát cơ c u n y sinh do hi u qu ñ u tư th p, ñ u tư dàn tr i, ñ c bi t ñ i v i khu v c doanh nghi p nhà nư c. Năm 1997, ñ ñ t m c tăng trư ng GDP 8,15% thì t l v n ñ u tư phát tri n trên GDP là 34,6%. Mư i năm sau, năm 2007, t c ñ tăng trư ng kinh t có cao hơn năm 1997 chút ít (8,48%) nhưng lư ng v n ñ u tư phát tri n tăng t i 45,6%. T c là ñ tăng 0,33 ñi m ph n trăm GDP thì t l v n ñ u tư trên GDP ph i tăng 11 ñi m ph n trăm. H s ICOR vì th cũng không ng ng tăng t 4,24 (năm 1997) lên 5,38 (năm 2007). ð u tư kém hi u qu , cơ c u ñ u tư b t h p lý gây ra chênh l ch cung - c u ti n t , hàng hoá và làm tăng l m phát cơ c u. (5) L m phát kỳ v ng L m phát kỳ v ng phát sinh t y u t tâm lý. T i Vi t Nam, tâm lý ñám ñông có nh hư ng khá l n t i hành ñ ng c a ngư i dân. N u hi n t i l m phát m c cao và dân chúng cho r ng ñ ng Vi t Nam ti p t c m t giá (l m phát ti p t c tăng) thì h s chuy n t gi VND sang các tài s n tài chính khác và tích c c mua hàng hoá. Ho c m i khi Chính ph th c hi n chính sách tăng lương, tăng giá xăng d u ho c giá ñi n thì ngay l p t c giá c hàng hoá tăng theo. Theo lý thuy t, vi c tăng giá ñ u vào (lương, xăng d u, ñi n, than...) có ñ tr , sau m t th i gian m i làm tăng giá s n ph m ñ u ra. S tăng giá hàng hoá ngay l p t c do tâm lý ngư i dân cho r ng giá c s tăng, h tăng cư ng tích tr hàng hoá khi n c u tăng vư t cung, d n ñ n l m phát. M t khác, m t s ngư i ñ u cơ gom hàng hoá t o hi n tư ng khan hi m gi t o ñ y giá lên cao góp ph n gây ra l m phát. Gi i thi u phương pháp Có ba lo i mô hình phi tuy n khác nhau là: (i) mô hình chuy n Markov, (ii) T h i quy ngư ng và (iii) T h i quy chuy n ti p trơn (STR). Bài vi t này s d ng mô hình h i quy chuy n ti p trơn ñ phân tích các y u t nh hư ng t i l m phát Vi t Nam Mô hình t h i quy chuy n ti p trơn ñư c Chan và Tong (1986) ñ xu t l n ñ u tiên và ñư c phát tri n b i Timo Ter svirta và các c ng s (1993). Mô hình t h i quy chuy n ti p trơn cho phép t o ra m t quá trình chuy n ti p trơn gi a hai ti n trình xu th khác nhau theo th i gian. Mô hình STR chu n d ng t ng quát có d ng như sau: t =1,2,...T (1) Trong ñó zt = (wt’, xt’ )’ là véctơ các bi n gi i thích;  và  là véctơ tham s . Hàm chuy n ti p G(, c, st) là m t hàm c a bi n chuy n ti p liên t c st b ch n, nó liên t c t i m i v trí trong không gian tham s v i m i giá tr c a st. g là tham s ñ d c; c = (c1, ..., ck)’ là véctơ các tham s v trí, c1  ck. Gi s hàm chuy n ti p là hàm logistic t ng quát: (2) K t h p phương trình (1) và (2) ta ñư c mô hình STR logistic (LSTR). Các l a ch n ph bi n nh t c a K là K = 1 và K = 2. - ð i v i K = 1, các tham s G(, c, st) thay ñ i ñơn ñi u và là m t hàm c a st t t i  + . Khi ñó có mô hình LSTR1. Mô hình LSTR1 có th mô hình hoá hành vi b t ñ i x ng. - ð i v i K = 2, G(, c, st) thay ñ i ñơn ñi u xung quanh ñi m gi a (c1 + c2)/2, t i ñó hàm logistic ñ t giá tr c c ti u. Giá tr c c ti u n m gi a 0 và 1/2. Nó ñ t giá tr 0 khi  và b ng 1/2 khi c1 = c2 và  <  Tham s ñ d c  s ki m soát ñ d c và v trí c1 và c2 c a hàm chuy n ti p. Lúc này ta có mô hình LSTR2. Mô hình LSTR2 phù h p trong nh ng trư ng h p mà tính ch t ñ ng c c b c a quá trình tương t nhau ng v i giá tr l n và nh c a st nhưng l i khác khi nó nh n giá tr trung bình gi a. M t s d ng khác nhau c a mô hình STR là LSTAR, ESTR, ESTAR, TVSTAR... Mô hình LSTR m nh trong phân tích chính sách. K t qu ư c lư ng mô hình LSTR cho bi t t c ñ chuy n ti p, th i gian (ngư ng) chuy n ti p c a m t bi n s kinh t - xã h i cũng như m c ñ và th i gian nh hư ng c a các bi n s khác t i bi n s trên. K t qu ư c lư ng S li u Bài vi t này s phân tích nh hư ng t i l m phát t i Vi t Nam c a b n nhóm y u t : (i) Y u t ti n t : Cung ti n; (ii) Y u t cung: Giá d u; (iii) Y u t c u: T ng c u (ñ i di n b ng giá tr s n xu t công nghi p), giá g o; (iv) Y u t kỳ v ng th hi n b ng các giá tr tr c a t l l m phát. Chu i s li u g m 106 quan sát theo tháng, t tháng 1/2000 t i tháng 10/2008. T l l m phát: inf, ñơn v : % Cung ti n th c t (g c 1994): mr, ñơn v : t ñ ng Giá tr s n xu t công nghi p (giá so sánh 1994): cn, ñơn v : t ñ ng Giá d u thô th gi i: dau, ñơn v : USD/thùng Giá g o th gi i: gao, ñơn v : USD/t n K t qu ư c lư ng mô hình Bư c 1: Ch ñ nh mô hình - Ki m ñ nh tính d ng c a các chu i: S d ng ki m ñ nh nghi m ñơn v ADF, các chu i d ng sai phân b c 1. Các bi n s mr_log_d1, cn_log_d1, dau_log_d1 và gao_log_d1 là t c ñ tăng trư ng c a cung ti n th c t , giá tr s n xu t công nghi p, giá d u thô th gi i và giá g o th gi i. - Ki m ñ nh tính ch t tuy n tính: Th c hi n ki m ñ nh gi thi t H0, H04, H03 và H02 thu ñư c các giá tr th ng kê F, F4, F3 và F2 tương ng. K t qu ki m ñ nh cho th y bi n inf_d1(t-1) ñư c ch n là bi n chuy n ti p và mô hình có d ng LSTR1 Bư c 2: Ư c lư ng tham s Xác ñ nh giá tr ban ñ u: g = 10.000; c1 = 0.7517 Sau khi tìm ñư c giá tr ban ñ u, ta ti n hành ư c lư ng mô hình phi tuy n. Sau m t s bư c, ta thu ñư c mô hình như b ng dư i: