Đề án Tốt nghiệp: Hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:70

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề án "Hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà" nhằm nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của UBND huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà, Đề án đề xuất các giải pháp đảm bảo hiệu quả hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của UBND huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án Tốt nghiệp: Hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THÀNH ĐẠT HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN DIÊN KHÁNH, TỈNH KHÁNH HÒA ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: Quản lý công Hà Nội, tháng 8 năm 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THÀNH ĐẠT HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN DIÊN KHÁNH, TỈNH KHÁNH HÒA ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: Quản lý công Mã số: HC2022 - 1600 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: TS. Vũ Thị Hương Thảo Hà Nội, tháng 8 năm 2024
LỜI CAM ĐOAN Đề án này là thành quả của quá trình tìm tòi, nghiên cứu chuyên sâu và trình bày khoa học của bản thân. Tôi đã tham khảo và trích dẫn đầy đủ các tài liệu, quan điểm của các nhà nghiên cứu khác theo đúng quy định. Tất cả số liệu và kết quả nghiên cứu đều được đảm bảo tính chính xác, khách quan và chưa từng được công bố trước đây. Học viên Nguyễn Thành Đạt
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban Giám hiệu Học viện Hành chính Quốc gia, cùng toàn thể quý thầy cô và cán bộ nhân viên đã không ngừng tạo điều kiện thuận lợi và truyền đạt những kiến thức chuyên sâu, giúp tôi hoàn thành xuất sắc chương trình cao học chuyên ngành Quản lý công. Sự tận tâm hướng dẫn của Tiến sĩ Vũ Thị Hương Thảo đã góp phần quan trọng vào thành công của đề án này. Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến lãnh đạo UBND huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa đã hỗ trợ nhiệt tình về thông tin và tài liệu, giúp tôi hoàn thiện đề án một cách tốt nhất. Mặc dù đã cố gắng hết sức, đề án vẫn còn những hạn chế nhất định. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến quý báu từ quý thầy cô. Xin chân thành cảm ơn Học viên Nguyễn Thành Đạt
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật UBND Uỷ ban nhân dân HĐND Hội đồng nhân dân
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Lý do xây dựng đề án ............................................................................................. 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu ............................................................................. 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề án ................................................................ 4 3.1. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 4 3.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 4 4. Mục tiêu và nhiệm vụ đề án ................................................................................... 5 4.1. Mục tiêu ............................................................................................................... 5 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................................................... 5 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 5 6. Kết cấu của đề án.................................................................................................... 7 CHƯƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA UỶ BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN .................................................................................................................................... 8 1.1. Khái quát chung về văn bản quy phạm pháp luật, hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật .................................................................................................... 8 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm văn bản quy phạm pháp luật .......................................... 8 1.1.2. Khái niệm hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật......................... 10 1.1.3. Nguyên tắc ban hành văn bản quy phạm pháp luật ........................................ 12 1.2. Cơ sở pháp lý về hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân cấp huyện .................................................................................................. 13 1.2.1. Cơ sở pháp lý của hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa .................................................. 13
1.2.2. Thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân cấp huyện ........................................................................................................................ 15 1.2.3 Phạm vi nội dung ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân cấp huyện .................................................................................................................. 17 1.2.4. Thể thức ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân cấp huyện ........................................................................................................................ 17 1.3. Quy trình của hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân cấp huyện .................................................................................................. 19 1.4. Các điều kiện đảm bảo hoạt động ban hành văn bản quy phạm của Uỷ ban nhân dân cấp huyện ........................................................................................................... 22 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA UỶ BAN NHÂN DÂN HUYỆN DIÊN KHÁNH TỈNH KHÁNH HÒA .......................................................................................................... 27 2.1. Địa vị pháp lý và thẩm quyền của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh tỉnh Khánh Hòa................................................................................................................ 27 2.1.1. Địa vị pháp lý của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà .... 27 2.1.2. Cơ cấu tổ chức và nhân sự.............................................................................. 27 2.1.2.1. Cơ cấu tổ chức ............................................................................................. 27 Sơ đồ 1: Cơ cấu tổ chức Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh ................................ 28 2.1.2.2. Nhân sự........................................................................................................ 30 2.1.3. Điều kiện cơ sở vật chất, tài chính phục vụ hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật ......................................................................................................... 31 2.2. Đánh giá thực trạng hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa .................................................. 32 2.2.1. Thực hiện về thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà ......................................................... 32 2.2.2. Thực hiện về quy trình ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà ......................................................... 35
2.3. Hạn chế và nguyên nhân ................................................................................... 40 2.3.1. Hạn chế, bất cập ............................................................................................. 40 2.3.2. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế ....................................................... 43 2.3.2.1. Nguyên nhân khách quan ............................................................................ 43 2.3.2.2. Nguyên nhân chủ quan ................................................................................ 45 CHƯƠNG 3 : GIẢI PHÁP VÀ LỘ TRÌNH THỰC HIỆN GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN HUYỆN DIÊN KHÁNH, TỈNH KHÁNH HOÀ ...................... 48 3.1. Giải pháp bảo đảm hoạt động xây dựng văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà .................................................. 48 3.1.1. Tăng cường các hoạt động thẩm định, xử lý văn bản quy phạm pháp luật .... 48 3.1.2. Nâng cao nhận thức, năng lực, trình độ xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật của đội ngũ cán bộ công chức Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh .................................................................................................................................. 49 3.1.3. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật để nâng cao hiệu quả ban hành văn bản quy phạm pháp luật tại Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh ......................................... 51 3.1.4. Bổ sung nguồn kinh phí phục vụ hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật ............................................................................................................................ 52 3.2. Lộ trình bảo đảm hoạt động xây dựng văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà ......................................................... 53 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 57 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................ 58
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do xây dựng đề án Văn bản là một phương tiện quan trọng có ý nghĩa quan trọng, không thể thiếu đối với hoạt động quản lý nhà nước. Trong đó, văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) có vai trò vô cùng quan trọng, góp phần làm ổn định trật tự xã hội, tạo cho cơ hội để quản lý tốt và phát triển. Việc ban hành VBQPPL là một hoạt động quan trọng của chính quyền địa phương các cấp nhằm kịp thời thể chế hóa các chủ trương, chính sách của Đảng, cụ thể hóa các văn bản của cơ quan nhà nước cấp trên. Việt Nam đang trong quá trình xây dựng và hoàn thiện nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, với tư cách là công cụ trực tiếp điều chỉnh trật tự xã hội và thể hiện quyền lực nhà nước, việc hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật và đảm bảo sự thống nhất, hệ thống trong thực tế ban hành là nhiệm vụ chiến lược cần được triển khai hiệu quả. Kể từ khi Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 và được sửa đổi bổ sung vào năm 2020, để thực hiện chức năng quản lý nhà nước ở địa phương trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, Uỷ ban nhân dân (UBND) huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà đã ban hành nhiều VBQPPL khác nhau, điều chỉnh các mặt đời sống – xã hội trên địa bàn huyện. Điều này đã góp phần quan trọng vào những thành công trong phát triển kinh tế – xã hội của huyện, từng bước xây dựng huyện ngày một phát triển hơn, đời sống nhân dân ngày càng được nâng cao, uy tín của cán bộ, công chức, tập thể cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn huyện được nhân dân đánh giá cao, hoạt động quản lý nhà nước trên địa bàn được hiệu quả. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được thì VBQPPL của UBND huyện vẫn chưa đáp ứng được với nhu cầu quản lý, những thay đổi hàng ngày của đời sống xã hội, số lượng văn bản ban hành ít trong những năm gần đây. VBQPPL của UBND huyện còn bộc lộ một số vấn đề bất cập, thiếu sót về lý luận và thực tiễn trong việc xác định thẩm quyền ban hành, xác định yếu tố quy phạm, xác định phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng của văn bản khi xây dựng, văn bản sai sót về nội dung và trình tự, thủ tục khi thực hiện. Những bất cập, thiếu sót này dẫn đến chất 1
lượng, hiệu lực, hiệu quả của văn bản khi ban hành chưa cao làm cho hoạt động quản lý nhà nước của địa phương chưa hiệu quả [36]. Từ những lý do nêu trên, để góp phần làm rõ những vấn đề lý luận, thực tiễn về hoạt động ban hành VBQPPL, qua đó đề xuất một số giải pháp nâng cao hoạt động ban hành VBQPPL của UBND huyện Diên Khánh, tác giả chọn đề tài: “Hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà” làm đề án tốt nghiệp khoá học. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu Đề tài về ban hành văn bản quy phạm pháp luật không phải là một đề tài mới mà đã được nhiều nhà nghiên cứu lựa chọn để nghiên cứu chuyên sâu trong các công trình của mình, từ giáo trình, chuyên đề cho đến luận văn, khoá luận hay các bài đăng tạp chí. Đây là một lợi thế cho tác giả khi lựa chọn nghiên cứu thực tế ban hành văn bản quy phạm pháp luật, tuy nhiên cũng đặt ra những thách thức, đó là làm sao tìm kiếm được những điểm mới của đề tài nghiên cứu. - Giáo trình "Xây dựng văn bản pháp luật" do TS.GVC. Đoàn Thị Tố Uyên chủ biên, được Nhà xuất bản Tư pháp phát hành năm 2015, là một tài liệu tham khảo hữu ích dành cho những ai quan tâm đến lĩnh vực xây dựng văn bản pháp luật. Giáo trình cung cấp một hệ thống kiến thức chuyên sâu, cập nhật về cơ sở pháp lý, quy trình xây dựng và các kỹ năng cần thiết để soạn thảo các loại văn bản pháp luật hiệu quả. - "Theo giáo trình "Kỹ thuật xây dựng và ban hành văn bản" của TS. Lưu Kiếm Thanh, được Nhà xuất bản Khoa học và kỹ thuật ấn hành năm 2013, văn bản hành chính và văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) đóng vai trò quan trọng trong hoạt động của các cơ quan nhà nước. Giáo trình đã cung cấp một cái nhìn toàn diện về khái niệm, chức năng, vai trò và quy trình soạn thảo các loại văn bản này, phục vụ cho chương trình đào tạo cử nhân hành chính. - Chuyên đề: Kỹ năng ban hành VBQPPL, chương trình bồi dưỡng chuyên viên chính, Chương trình đào tạo cao học ngành Quản trị công, Học viện Hành chính Quốc gia: Tài liệu này tập trung vào các kỹ năng ban hành VBQPPL, bao 2
gồm: cách xác định loại văn bản phù hợp với mục đích ban hành dựa trên các tiêu chí như đối tượng áp dụng, phạm vi điều chỉnh, nội dung quy định, cung cấp hướng dẫn về cách lựa chọn căn cứ pháp lý phù hợp cho VBQPPL, bao gồm Hiến pháp, luật, pháp lệnh, nghị định. Đây là những cơ sở kiến thức cần thiết để tác giả có thể nghiên cứu về thực trạng xây dựng và ban hành VBQPPL tại đơn vị nghiên cứu. - Cao Kim Oanh (2020), Hoạch định chính sách trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật tại Việt Nam hiện nay, Luận án Tiến sĩ Luật học - Trường Đại học Luật Hà Nội. Trong luận án này, tác giả tiến hành phân tích các vấn đề lý luận chung về công tác hoạch định chính sách trong xây dựng văn bản quy phạm pháp luật, trong đó bao gồm cả xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật ở địa phương, từ đó đưa ra một số kiến nghị hoàn thiện công tác ban hành văn bản quy phạm pháp luật ở địa phương. - Trong cuốn Sổ tay kỹ thuật soạn thảo, thẩm định, đánh giá tác động của văn bản quy phạm pháp luật của Bộ Tư pháp, Nhà xuất bản Tư pháp, Hà Nội năm 2008, đã đề cập đến nhiều vấn đề tương đối trừu tượng, cập nhật nhiều kiến thức, kinh nghiệm quốc tế mới về xây dựng văn bản quy phạm pháp luật tại các địa phương. - Lê Quang Đức. (2022). Xây dựng và ban hành văn bản của UBND huyện Thủy Nguyên, Thành phố Hải phòng (Luận văn thạc sĩ, Học viện Hành chính Quốc gia, Việt Nam). Tác giả đã trình bày những lý luận về việc xây dựng và ban hành VBQPPL, đồng thời khái quát về tình hình thực hiện, thực trạng xây dựng và ban hành VBQPPL ở huyện Thủy Nguyên, Thành phố Hải Phòng, qua đó nêu lên giải pháp để hoàn thiện hoạt động xây dựng, ban hành VBQPPL ở huyện Thủy Nguyên, Thành phố Hải Phòng. - Trong luận văn thạc sĩ Luật học (2020) mang tên "Ban hành VBQPPL của Hội đồng nhân dân và UBND tỉnh Phú Thọ", tác giả Phạm Phương Chi đã tiến hành nghiên cứu toàn diện về quá trình ban hành VBQPPL tại tỉnh Phú Thọ. Nghiên cứu không chỉ phân tích thực trạng hiện tại mà còn đề xuất những giải pháp cụ thể nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của hoạt động này, góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật địa phương. 3
- Kỷ yếu hội thảo khoa học 'Thẩm quyền, nguyên tắc và trình tự ban hành văn bản quy phạm pháp luật tại Việt Nam' do Khoa Pháp luật Hành chính - Nhà nước, Đại học Luật Hà Nội tổ chức năm 2023 đã đi sâu nghiên cứu và phân tích các quy định pháp luật hiện hành liên quan đến việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật. - Với Đề tài cấp Nhà nước “Nghiên cứu cơ sở khoa học xây dựng và hoàn thiện chính sách pháp luật bảo đảm phát triển bền vững ở Việt Nam trong bối cảnh hội nhập quốc tế” của Trường Đại học Luật Hà Nội do PGS.TS. Hoàng Thế Liên chủ nhiệm, Hà Nội năm 2014 đã xây dựng nên cơ sở lý luận về ban hành văn bản quy phạm pháp luật nói chung, ban hành văn bản quy phạm pháp luật ở địa phương nói riêng. Các nghiên cứu trước đây đã cung cấp cái nhìn đa chiều về hoạt động xây dựng và ban hành VBQPPL. Tuy nhiên, trong bối cảnh pháp luật liên tục được hoàn thiện và cập nhật, đặc biệt sau các sửa đổi năm 2020, nhiều vấn đề thực tiễn mới đã nổi lên, đòi hỏi cần có những nghiên cứu sâu hơn. Việc nghiên cứu hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của UBND huyện Diên Khánh là một khoảng trống còn thiếu trong bức tranh nghiên cứu khoa học của tỉnh Khánh Hòa. Nghiên cứu này sẽ đóng góp vào việc bổ sung kiến thức, hoàn thiện cơ sở lý luận và thực tiễn cho hoạt động quản lý nhà nước ở địa phương. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu đề án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Hoạt động ban hành VBQPPL của UBND huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề án nghiên cứu trong phạm vi địa bàn huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà. - Về thời gian: Đề án thu thập, tổng hợp số liệu về hoạt động ban hành VBQPPL trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2024 4
Đề án đề xuất các giải pháp và lộ trình thực hiện trong giai đoạn 2024-2030. - Về nội dung : Đề án nghiên cứu cơ sở lý thuyết và pháp luật của hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa. 4. Mục tiêu và nhiệm vụ đề án 4.1. Mục tiêu Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn hoạt động ban hành VBQPPL của UBND huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà, Đề án đề xuất các giải pháp đảm bảo hiệu quả hoạt động ban hành VBQPPL của UBND huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa 4.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu nêu trên, Đề án thực hiện một số nhiệm vụ sau: - Hình thành cơ sở lý luận và pháp lý về hoạt động xây dựng và ban hành VBQPPL - Khảo sát thực tiễn hoạt động ban hành VBQPPL của UBND huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà. Trên cơ sở đó đánh giá, nhận xét và đúc kết một số bài học kinh nghiệm trong hoạt động ban hành VBQPPL ở địa phương - Đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng hoạt động ban hành VBQPPL của UBND huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà. 5. Phương pháp nghiên cứu Đầu tiên về phương pháp luận, tác giả đã sử dụng kết hợp phương pháp luận duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác – Lênin, đồng thời kết hợp với tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối Đảng Cộng sản Việt Nam về xây dựng nhà nước pháp quyền, định hướng xã hội chủ nghĩa. Tác giả sử dụng phương pháp hệ thống để liệt kê cũng như đưa đến cái nhìn tổng quan về tình hình nghiên cứu đề tài về ban hành VBQPPL. Nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận liên quan đến vai trò của việc ban hành quy phạm pháp luật và nội dung pháp luật Việt Nam hiện hành, tác giả đã áp 5
dụng phương pháp phân tích. Phương pháp phân tích này còn được sử dụng để phân tích thực trạng ban hành VBQPPL tại UBND huyện Diên Khánh, bao gồm phân tích thẩm quyền ban hành, nội dung và trình tự ban hành VBQPPL chứ không chỉ để làm rõ các vấn đề lý luận. Tác giả còn sử dụng phương pháp thống kê số lượng VBQPPL được ban hành qua các năm, so sánh số liệu và hiệu quả thực hiện các VBQPPL để nhìn rõ tương quan sự thay đổi trong thực trạng hoạt động ban hành VBQPPL của UBND huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hoà qua các năm. Đề án này đã bổ sung một nguồn tài liệu quý giá, cung cấp cả cơ sở lý luận và thực tiễn, góp phần hoàn thiện hệ thống kiến thức về việc xây dựng và ban hành văn bản quy phạm pháp luật ở cấp địa phương. Đề án giúp cho việc ban hành VBQPPL của UBND huyện Diên Khánh hướng tới mục tiêu thi hành pháp luật, đưa pháp luật vào đời sống góp phần thực hiện chức năng, nhiệm vụ của UBND huyện Diên Khánh Làm cơ sở lý luận để cho các cơ quan, tổ chức trên địa bàn huyện Diên Khánh xác định được thẩm quyền ban hành VBQPPL để từ đó có thể chủ động lên kế hoạch nghiên cứu, tham mưu, đưa ra ý kiến tư vấn để việc ban hành VBQPPL của UBND huyện được diễn ra một các thông suốt. Kết quả nghiên cứu của tác giả sẽ là công cụ giúp cho Phòng Tư pháp phát huy trách nhiệm của mình trong việc theo dõi, đôn đốc phòng ban chuyên môn thuộc UBND huyện tổ chức thực hiện danh mục văn bản quy định chi tiết; thường xuyên theo dõi, cập nhật tiến độ ban hành văn bản quy định chi tiết của các cơ quan chủ trì soạn thảo; kịp thời báo cáo Chủ tịch UBND huyện để chỉ đạo, xử lý đối với hành vi cố tình chậm trễ ban hành văn bản cũng như các vấn đề phát sinh; Góp phần nâng cao hiệu quả công tác ban hành VBQPPL của UBND huyện Diên Khánh thông qua việc nghiên cứu nội dung pháp luật cũng như thực tiễn thực hiện công tác này của đơn vị. 6
6. Kết cấu của đề án Về kết cấu của đề án, ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của đề án bao gồm ba chương chính như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và pháp lý về hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân cấp huyện Chương 2: Thực trạng hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Uỷ ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa Chương 3: Giải pháp và lộ trình thực hiện giải pháp bảo đảm hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân huyện Diên Khánh, tỉnh Khánh Hòa 7
CHƯƠNG 1 : CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ HOẠT ĐỘNG BAN HÀNH VĂN BẢN QUY PHẠM PHÁP LUẬT CỦA UỶ BAN NHÂN DÂN CẤP HUYỆN 1.1. Khái quát chung về văn bản quy phạm pháp luật, hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm văn bản quy phạm pháp luật 1.1.1.1. Khái niệm văn bản Khái niệm văn bản rất rộng và bao gồm nhiều loại hình khác nhau, từ những văn bản đơn giản như câu, đoạn văn cho đến những văn bản phức tạp như sách, báo, luận văn. Mỗi loại văn bản đều có những đặc trưng riêng về cấu trúc, ngôn ngữ và mục đích sử dụng. [15] Theo Từ điển Bách khoa Việt Nam, văn bản là một đơn vị ngôn ngữ có cấu trúc, được tạo thành từ một chuỗi các câu liên kết với nhau theo những quy tắc nhất định của ngữ pháp và cú pháp. Văn bản không chỉ đơn thuần là một tập hợp các câu rời rạc mà còn là một chỉnh thể hữu cơ, mang trong mình một ý nghĩa hoàn chỉnh. Nó có thể là một câu chuyện, một bài báo, một bài thơ, một đoạn hội thoại, hay bất kỳ hình thức giao tiếp nào khác sử dụng ngôn ngữ viết hoặc nói để truyền đạt thông tin, ý tưởng, cảm xúc. [28] Giáo trình của Đại học Luật Hà Nội khẳng định rằng văn bản là một công cụ giao tiếp đa dạng, được thể hiện thông qua một hệ thống các ký hiệu ngôn ngữ nhằm truyền đạt thông tin, ý tưởng và cảm xúc một cách hiệu quả. Văn bản có thể tồn tại dưới nhiều hình thức khác nhau, từ văn bản viết tay truyền thống đến các văn bản điện tử hiện đại. Nó không chỉ đóng vai trò là phương tiện trao đổi thông tin mà còn là công cụ để ghi nhớ, lưu trữ và truyền đạt kiến thức, văn hóavà các giá trị xã hội qua các thế hệ. [33] Từ hai khái niệm về văn bản kể trên thì có thể hiểu, văn bản có bản chất là một phương thức được sử dụng để truyền đạy thông tin, được thể hiện dưới những ký tự và thể thức nhất định, như vậy có thể đưa ra khái niệm cơ bản về văn bản như sau: 8
Văn bản là một phương thức truyền tải thông tin được thể hiện dưới dạng hình thức là chữ viết, chữ số hoặc một ký tự nhất định, được sử dụng với mục đích là ghi chép bằng bản viết hoặc in, dưới dạng thể thức nhất định. 1.1.1.2. Khái niệm văn bản quản lý nhà nước Theo PGS.TS. Nguyễn Thành Nam, văn bản quản lý nhà nước là công cụ pháp lý tối quan trọng, được ban hành bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền để quy định chi tiết các quy tắc, nguyên tắc và biện pháp quản lý hoạt động của xã hội. Mỗi văn bản quản lý nhà nước đều mang tính pháp lý bắt buộc, có hiệu lực trên toàn bộ hoặc một phần lãnh thổ của quốc gia và là cơ sở pháp lý để thực hiện các hoạt động quản lý nhà nước. [20] Theo ThS. Đỗ Thị Thu Hiền trong bài báo khoa học “Phân loại VBQPPL theo Luật ban hành VBQPPL 2015” (Tạp chí Khoa học Pháp lý, 2016) thì “Văn bản quản lý nhà nước là nhóm văn bản thuộc loại VBQPPL, được ban hành bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền, nhằm mục đích quy định các biện pháp quản lý nhà nước trong lĩnh vực thuộc thẩm quyền quản lý của cơ quan nhà nước đó”[14] Theo Bộ Nội vụ, văn bản quản lý nhà nước là công cụ pháp lý quan trọng, được ban hành bởi các cơ quan nhà nước có thẩm quyền để quy định chi tiết các quy tắc, nguyên tắc và biện pháp quản lý hoạt động của xã hội. Mỗi văn bản quản lý nhà nước đều mang tính pháp lý bắt buộc, có hiệu lực trên toàn bộ hoặc một phần lãnh thổ của quốc gia và là cơ sở pháp lý để thực hiện các hoạt động quản lý nhà nước.[11] Từ những khái niệm về văn bản quản lý nhà nước kể trên, tác giả rút ra khái niệm về văn bản quản lý nhà nước như sau: Văn bản quản lý nhà nước là xương sống của hệ thống pháp luật Việt Nam. Chúng cung cấp một khuôn khổ chi tiết cho việc thực thi quyền lực nhà nước, đảm bảo mọi hoạt động quản lý đều được tiến hành một cách minh bạch và hiệu quả. Mỗi văn bản, do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành, là một công cụ sắc bén, giúp các cơ quan này hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ được giao. 1.1.1.3. Khái niệm văn bản quy phạm pháp luật 9
Điều 2 Luật Ban hành VBQPPL năm 2015 khẳng định: VBQPPL là công cụ pháp lý không thể thiếu để cụ thể hóa các quy định của pháp luật ở cấp cao hơn, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật, từ đó tạo ra một khung pháp lý ổn định và minh bạch cho xã hội. Văn bản quy phạm pháp luật của Ủy ban nhân dân cấp huyện là những văn bản pháp lý do Ủy ban nhân dân cấp huyện ban hành, nhằm cụ thể hóa các quy định của pháp luật cấp trên, điều chỉnh các quan hệ xã hội thuộc phạm vi quản lý của địa phương, góp phần xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật ở cấp huyện. 1.1.2. Khái niệm hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật Karl Marx khẳng định rằng hoạt động thực tiễn là cầu nối giữa con người và thế giới vật chất. Qua hoạt động thực tiễn, con người không chỉ khai thác mà còn biến đổi tự nhiên để phục vụ lợi ích của mình. Theo Giáo trình Quản lý hoạt động, hoạt động là một khái niệm rộng, bao hàm nhiều ý nghĩa khác nhau tùy thuộc vào từng lĩnh vực và ngữ cảnh cụ thể. Tuy nhiên, nhìn chung, hoạt động có thể được hiểu là những hành động, quá trình hoặc sự việc mà con người hoặc tổ chức thực hiện nhằm đạt được một mục tiêu nào đó.[16] Theo Từ điển Tiếng Việt do GS. TS. Hoàng Phê chủ biên, hoạt động không chỉ đơn thuần là sự vận động mà còn là một quá trình có chủ đích, mang tính xây dựng, nhằm đạt được mục tiêu cụ thể. Đó có thể là những hành động nhỏ nhặt trong cuộc sống hàng ngày hoặc những công việc lớn lao hơn, đóng góp vào sự phát triển của cộng đồng. [28] Xuất phát từ những định nghĩa sơ lược về hoạt động, tác giả đã đi sâu phân tích và đưa ra một khái niệm rõ ràng hơn: Hoạt động được hiểu là một quá trình liên kết chặt chẽ các hành vi, nhằm đạt được mục tiêu cụ thể trong một phạm vi nhất định. Áp dụng khái niệm này vào hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL), ta thấy đây là một quá trình hệ thống, bao gồm nhiều giai đoạn diễn ra liên tiếp và có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền. Cụ thể, quá trình ban hành VBQPPL khởi nguồn từ những ý tưởng, sáng kiến được đưa 10
ra. Sau đó, các ý tưởng này được cụ thể hóa thành chương trình ban hành VBQPPL, tiến hành soạn thảo dự thảo. Để đảm bảo tính khoa học, hợp lý và phù hợp với thực tiễn, dự thảo VBQPPL sẽ trải qua các giai đoạn thẩm định, thẩm tra kỹ lưỡng. Song song đó, công tác lấy ý kiến đóng góp từ các cơ quan, tổ chức, cá nhân và người dân cũng được tiến hành rộng rãi nhằm đảm bảo sự đồng thuận và phù hợp với lợi ích chung. Cuối cùng, dự thảo VBQPPL sẽ được trình lên cơ quan nhà nước có thẩm quyền để xem xét, quyết định và ban hành chính thức. Góc độ lý luận khi ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) là vô cùng quan trọng. Cụ thể, các cơ quan nhà nước, đặc biệt là Ủy ban nhân dân cấp huyện, cần đảm bảo VBQPPL phải hoàn toàn tuân thủ Hiến pháp và pháp luật hiện hành, đồng thời phục vụ lợi ích chung của cộng đồng. Bên cạnh đó, nội dung của VBQPPL cần được xây dựng trên cơ sở khoa học, có tính khả thi và hiệu quả cao. Để đảm bảo tính minh bạch và dân chủ, quá trình xây dựng và ban hành VBQPPL phải được tiến hành công khai, tạo điều kiện cho người dân và các tổ chức tham gia đóng góp ý kiến. Cuối cùng, VBQPPL phải phù hợp với hệ thống pháp luật hiện hành, tránh gây ra xung đột và mâu thuẫn với các văn bản pháp luật khác. Hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật có những vai trò như sau: Thứ nhất, hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết các quan hệ xã hội, đảm bảo sự ổn định và phát triển của xã hội. VBQPPL được xem như một công cụ hữu hiệu để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn cuộc sống, từ những vấn đề nhỏ lẻ đến những vấn đề có tính hệ thống. Cụ thể, VBQPPL cung cấp một bộ khung pháp lý rõ ràng, chi tiết, hướng dẫn cách thức thực hiện các quy định của pháp luật. Nhờ đó, các cơ quan, tổ chức và cá nhân biết rõ quyền hạn, nghĩa vụ của mình, từ đó hạn chế tối đa tình trạng vi phạm pháp luật, tranh chấp và xung đột. Bên cạnh đó, VBQPPL còn góp phần tạo ra một môi trường kinh doanh ổn định, minh bạch, thu hút đầu tư và phát triển kinh tế - xã hội. Vai trò điều tiết của VBQPPL xuất phát từ quyền lập quy của các cơ quan hành chính nhà nước. Theo đó, các cơ quan này có thẩm quyền 11
ban hành các văn bản hướng dẫn thi hành pháp luật, cụ thể hóa các quy định chung thành những quy định chi tiết, phù hợp với đặc điểm của từng lĩnh vực, địa phương. Thứ hai, hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc quản lý nhà nước, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo ổn định xã hội. Cụ thể, thông qua việc ban hành VBQPPL, cơ quan nhà nước không chỉ hướng dẫn cách thức thực hiện pháp luật mà còn tạo ra một khuôn khổ pháp lý rõ ràng, minh bạch, góp phần điều chỉnh hiệu quả các quan hệ xã hội. Nhờ đó, các hoạt động kinh tế, xã hội diễn ra một cách trật tự, công bằng, hạn chế tối đa các tranh chấp, xung đột. Bên cạnh đó, VBQPPL còn là công cụ hữu hiệu để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, doanh nghiệp và các tổ chức xã hội. Khi các quyền lợi bị xâm phạm, người dân có thể dựa vào pháp luật để bảo vệ mình. Đồng thời, VBQPPL cũng góp phần tạo ra một môi trường đầu tư kinh doanh ổn định, thu hút vốn đầu tư, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Thứ ba, hoạt động ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) đóng vai trò quan trọng trong việc thể chế hóa và bảo đảm thực hiện các chính sách của Nhà nước. Thông qua việc ban hành VBQPPL, cơ quan nhà nước đưa ra những quy định cụ thể, chi tiết, tạo nên một hệ thống pháp luật thống nhất, đồng bộ, góp phần quản lý hiệu quả các lĩnh vực xã hội, kinh tế. 1.1.3. Nguyên tắc ban hành văn bản quy phạm pháp luật Điều 5 của Luật ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (được sửa đổi, bổ sung năm 2020) đã quy định một hệ thống các nguyên tắc chặt chẽ nhằm đảm bảo tính khoa học, hợp lý và hiệu quả của quá trình xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Thứ nhất, văn bản phải tuân thủ tuyệt đối các quy định của Hiến pháp và pháp luật, đảm bảo sự thống nhất và chặt chẽ trong hệ thống pháp luật. Thứ hai, việc ban hành văn bản phải được thực hiện đúng thẩm quyền, theo đúng trình tự, thủ tục quy định, tránh tình trạng tùy tiện, thiếu căn cứ. Thứ ba, nội dung của văn bản phải được trình bày một cách rõ ràng, mạch lạc, dễ hiểu, tránh gây nhầm lẫn cho người thực hiện. 12