Đề án tốt nghiệp Quản lý công: Quản lý nhà nước về hộ tịch từ thực tiễn tại Ủy ban nhân dân Phường 9, Quận 5, Thành Phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:68

Thêm vào BST

Báo xấu

6
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận văn "Quản lý nhà nước về hộ tịch từ thực tiễn tại Ủy ban nhân dân Phường 9, Quận 5, Thành Phố Hồ Chí Minh" nhằm phân tích đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh để tìm ra những ưu điểm, những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án tốt nghiệp Quản lý công: Quản lý nhà nước về hộ tịch từ thực tiễn tại Ủy ban nhân dân Phường 9, Quận 5, Thành Phố Hồ Chí Minh

BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA DƯƠNG THỊ KIỀU OANH ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP “QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH TỪ THỰC TIỄN TẠI ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG 9, QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH” ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 05 năm 2024
BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA DƯƠNG THỊ KIỀU OANH ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP “QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH TỪ THỰC TIỄN TẠI ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG 9, QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH” ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG NGÀNH: QUẢN LÝ CÔNG MÃ SỐ: 8340403 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. MAI HỮU BỐN Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 05 năm 2024
LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan đây là đề án tốt nghiệp của em trong thời gian qua. Đề án là công trình nghiên cứu riêng của chính tác giả, các thông tin số liệu và kết quả nghiên cứu đều có tính trung thực, khách quan, không sao chép từ bất kỳ nguồn tài liệu nào khác. Ngoài ra, đề án có sử dụng một số nguồn tài liệu tham khảo đã được trích dẫn từ nhiều nguồn khác nhau và được ghi rõ nguồn gốc trích dẫn. Chữ ký của học viên Dương Thị Kiều Oanh
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, em xin chân thành gửi lời cảm ơn đến Ban Giám đốc Học Viện, cùng toàn thể quý thầy, cô giảng viên của Học Viện Hành Chính Quốc Gia đã tận tâm giảng dạy và tạo mọi điều kiện giúp đỡ cho em trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu tại Học Viện. Đồng thời, em cũng xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến T/S Mai Hữu Bốn người đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, giúp đỡ em trong suốt thời gian em nghiên cứu đề án. Cũng là người đưa ra những kinh nghiệm, ý tưởng và kiểm tra sự phù hợp của đề án. Em cũng xin gửi lời cảm ơn đến quý Thầy cô giáo trong hội đồng phản biện, chấm luận văn và toàn thể Thầy, Cô. Những kiến thức mà chúng em tiếp thu được sẽ giúp chúng em mạnh mẽ đứng vững hơn nữa trong tương lai. Em cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các anh chị đang công tác tại Ủy ban nhân dân Phường 9 – Quận 5 – Thành phố Hồ Chí Minh đã giúp đỡ em trong việc thu thập thông tin, tài liệu để hoàn thành đề án. Cuối cùng, Em xin cảm ơn đến gia đình, bạn bè luôn động viên, cổ vũ, là động lực giúp em hoàn thành đề án này. Mặc dù đã cố gắng hoàn thành đề án tốt nghiệp trong phạm vi khả năng có thể. Tuy nhiên, trong quá trình nghiên cứu sẽ không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong quý thầy, cô tiếp tục góp ý để học viên có thể điều chỉnh làm cho nội dung Đề án trở nên tốt hơn. Em rất mong nhận được sự tận tình chỉ bảo của quý Thầy, Cô và toàn thể các bạn. Học viên xin trân trọng cảm ơn! Học viên Dương Thị Kiều Oanh
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TT TỪ VIẾT TẮT NGUYÊN NGHĨA 01 UBND Ủy ban nhân dân
DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ HÌNH VẼ Hình 2.1: Sơ đồ tổ chức Ủy ban nhân dân phường 9 ........................................... 28 Hình 2.2: Biểu đồ trình độ cán bộ, công chức và cán bộ không chuyên trách tại Phường…………………………………………………………………………. 29 Bảng 2.1: Tổng số đăng ký quản lý hộ tịch trong 5 năm (2019 - 2023) .............. 33
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Danh mục các từ viết tắt Bảng biểu và hình vẽ PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu .................................................................................... 2 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................ 4 3.1 Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................................... 4 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu .................................................................................... 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................ 4 4.1 Đối tượng nghiên cứu ................................................................................... 4 4.2 Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 4 5. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 5 6. Lợi ích của đề án ............................................................................................ 5 7. Kết cấu của đề án ........................................................................................... 6 8. Các bước triển khai của đề án ..................................................................... 6 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH ... 7 1.1 Khái niệm và đặc điểm của hộ tịch ............................................................ 7 1.1.1 Khái niệm về hộ tịch ................................................................................... 7 1.1.2 Đặc điểm về hộ tịch..................................................................................... 8
1.2 Quản lý nhà nước về hộ tịch........................................................................ 8 1.2.1 Khái niệm, đặc điểm, vai trò của quản lý nhà nước về hộ tịch ................... 8 1.2.1.1 Khái niệm ................................................................................................. 8 1.2.1.2 Đặc điểm của quản lý nhà nước về hộ tịch .............................................. 9 1.2.1.3 Vai trò của quản lý hành chính nhà nước về hộ tịch ................................ 12 1.2.2 Nguyên tắc đăng ký, quản lý hộ tịch ........................................................... 17 1.2.3 Trách nhiệm của UBND cấp xã trong quản lý nhà nước về hộ tịch ........... 18 1.2.4 Nội dung quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND cấp xã ............................ 20 1.2.4.1 Đăng ký khai sinh..................................................................................... 20 1.2.4.2 Đăng ký kết hôn ....................................................................................... 21 1.2.4.3 Đăng ký giám hộ ...................................................................................... 21 1.2.4.4 Đăng ký nhận cha mẹ con ........................................................................ 22 1.2.4.5 Đăng ký thay đổi, cải chính, bổ sung hộ tịch ........................................... 23 1.2.4.6 Đăng ký khai tử ........................................................................................ 23 1.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND phường .................................................................................................... 24 1.3.1 Sự hoàn thiện của pháp luật về công tác hộ tịch ......................................... 24 1.3.2 Tổ chức thực hiện pháp luật về hộ tịch ở phường....................................... 24 1.3.3 Về văn hóa, ý thức pháp luật về hộ tịch của người dân .............................. 25 1.3.4 Về cơ sở vật chất, trang thiết bị và sự phối hợp trong hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch ................................................................................. 25 Kết luận Chương 1. ............................................................................................ 26 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH TẠI ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG 9, QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .......... 27
2.1 Đặc điểm tình hình ...................................................................................... 27 2.2 Thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch tại Ủy ban nhân dân Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. .................................................................... 30 2.2.1 Hoạt động ban hành văn bản về hộ tịch và tổ chức nhân sự quản lý hộ tịch ..................................................................................................... 30 2.2.2 Hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch .................................... 31 2.2.3 Về hoạt động đăng ký hộ tịch ..................................................................... 32 2.2.4 Bảo đảm cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch ................................................................................. 34 2.2.5 Hoạt động giám sát, kiểm tra, thanh tra quá trình thực hiện công tác quản lý nhà nước về hộ tịch .................................................. 35 2.3 Đánh giá chung ............................................................................................. 37 2.3.1 Những thành tựu đạt được ........................................................................ 37 2.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân ................................................................ 39 Kết luận Chương 2 ............................................................................................. 43 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH TẠI ỦY BAN NHÂN DÂN PHƯỜNG 9, QUẬN 5, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH. ........................................................................ 44 3.1 Mục tiêu quản lý nhà nước về hộ tịch ....................................................... 44 3.2 Giải pháp hoàn thiện hệ thống pháp luật về hộ tịch ................................ 45 3.2.1 Nâng cao năng lực đội ngũ công chức tư pháp - hộ tịch............................. 45 3.2.2 Tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch .................... 47 3.2.3 Tăng cường cơ sở vật chất và ứng dụng công nghệ thông tin phục vụ đăng ký hộ tịch. .................................................................................................... 48
3.2.4 Cải cách các thủ tục hành chính trong việc thực hiện đăng ký hộ tịch. ...... 49 3.2.5 Tăng cường phối hợp các cơ quan, tổ chức trong quản lý hộ tịch .............. 50 3.2.6 Tăng cường đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát việc thực hiện quản lý nhà nước về hộ tịch. ................................................................................ 51 3.3 Lộ trình và kinh phí thực hiện Đề án ........................................................ 52 3.3.1 Lộ trình thực hiện đề án. ............................................................................. 52 3.3.2 Kinh phí thực hiện đề án. ............................................................................ 53 Kết luận Chương 3 ............................................................................................. 54 KẾT LUẬN ......................................................................................................... 55 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. 58
Phần mở đầu 1. Lý do chọn đề tài: Quản lý hộ tịch được coi là nhiệm vụ quan trọng của toàn bộ hoạt động quản lý về dân cư. Hiện nay, việc quản lý về hộ tịch ngày càng đổi mới, hiệu quả, đáp ứng những yêu cầu cần thiết cho sự phát triển của nền hành chính quốc gia. Trong lĩnh vực Tư pháp, vấn đề quản lý nhà nước về hộ tịch được coi là khâu quan trọng nhất và có vai trò quan trọng trong cải cách hành chính, có ý nghĩa quan trọng trong quá trình thực hiện cải cách thủ tục hành chính nhằm rút ngắn thời gian giải quyết hồ sơ cho người dân, tổ chức, đồng thời giảm khối lượng công việc cho cán bộ. Đất nước muốn phát triển về mặt kinh tế và xã hội thì cần phải xây dựng một chính quyền thật sự tốt, đảm bảo có được sự tin cậy của nhân dân, làm cho nhân dân tin tưởng, tham gia xây dựng kiểm tra, giám sát hoạt động của chính quyền. Công tác cải cách hành chính đã được UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh tập trung đẩy mạnh trong thời gian vừa qua. Trong đó, quản lý nhà nước về hộ tịch bước đầu đã đạt được những kết quả nhất định trong thực hiện cải cách hành chính. Hiện nay, cơ sở pháp lý giải quyết cho công tác đăng ký, quản lý hộ tịch được hệ thống văn bản pháp luật đầy đủ, rõ ràng từ Nghị định đến Thông tư. Tuy nhiên, còn có những quy định chưa thực sự phù hợp với thực tiễn quản lý ở cơ sở nên khó khăn trong quá trình thực hiện như: Đội ngũ cán bộ làm công tác Tư pháp - Hộ tịch còn chưa ổn định thường xuyên luân chuyển công tác, trình độ, năng lực đội ngũ ở cơ sở chưa đáp ứng yêu cầu của công việc dẫn đến tình trạng cấp các giấy tờ hộ tịch không đúng quy định. Trên lĩnh vực hộ tịch một số quy định pháp luật chưa được hợp lý, cụ thể như: việc 1
đăng ký khai sinh, đăng ký khai tử không đúng hạn theo quy định, không xử lý vi phạm hành chính đối với việc đăng ký quá hạn nêu trên; Khi phát hiện trẻ bị bỏ rơi không trình báo với chính quyền địa phương, không tiến hành đăng ký việc nuôi con nuôi….không phù hợp với điều kiện kinh tế, xã hội nhiều địa phương hiện nay. Nhận thấy vấn đề quản lý hộ tịch và yêu cầu đổi mới quản lý hộ tịch là sự cần thiết trên địa bàn phường, để phục vụ tốt hơn học viên đã chọn đề tài để làm Đề án như sau: “Quản lý nhà nước về hộ tịch từ thực tiễn tại Ủy ban nhân dân Phường 9, Quận 5, Thành Phố Hồ Chí Minh”. 2. Tình hình nghiên cứu: Liên quan đến đề án, thời gian qua đã có nhiều công trình của các nhà khoa học nghiên cứu, cụ thể : - Sách chuyên khảo : + Bộ Tư pháp, số chuyên đề về “ Công chứng, hộ tịch và quốc tịch ” phần II - Hộ tịch và Quốc tịch, Hà Nội năm 2015. + Học viện Hành chính Quốc gia “Quản lý hành chính - tư pháp”, NXB. Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 2018 (dành cho đào tạo Trung cấp Hành chính) - Bài đăng trên các tạp chí : + Nguyễn Trọng Cường “ Kỳ vọng về một nề nếp mới trong công tác hộ tịch”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật - Bộ Tư pháp số tháng 6 năm 2016 + Nguyễn Thị Vân Anh (2017), Bài viết “Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác đăng ký, quản lý hộ tịch”, Tạp chí Dân chủ & Pháp luật Bộ Tư pháp, Số chuyên đề. 2
- Luận văn, luận án : - Đặng Ngọc Hải (2021), Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực hộ tịch ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sĩ luật, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội. - Bùi Thị Tư (2014) “Quản lý nhà nước về hộ tịch qua thực tiễn ở Hải Phòng” Luận văn làm rõ quy định các chủ thể quản lý nhà nước về hộ tịch. Từ đó, đánh giá phân tích chỉ ra những hạn chế của các quy định về thẩm quyền, thủ tục giải quyết các vấn đề hộ tịch. - Ông Văn Tuân (2015) “Quản lý nhà nước về hộ tịch từ thực tiễn Tỉnh Lâm Đồng”. Luận văn đã đề cập và phân tích một cách có hệ thống và các vấn đề về lý luận, pháp lý có liên quan đến công tác quản lý nhà nước về hộ tịch trên địa bàn các huyện Tỉnh Lâm Đồng. - Phạm Trọng Cường “Quản lý nhà nước về hộ tịch – Thực trạng và giải pháp đổi mới” (2019). Luận văn Thạc sĩ, trong đó tác giả đã đề cập và phân tích tương đối các vấn đề lý luận, pháp lý liên quan đến công tác quản lý nhà nước về hộ tịch. - Học viện Hành chính Quốc gia, Giáo trình “Quản lý hành chính-tư pháp”, NXB. Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 2018 (dành cho đào tạo trung cấp hành chính). Các công trình khoa học nêu trên đã đề cập đến từng khía cạnh của quản lý nhà nước về hộ tịch. Hiện nay, trên địa bàn Phường 9, Quận 5 chưa có công trình nghiên cứu khoa học nào liên quan đến quản lý hộ tịch. Đây cũng chính là lý do tiếp theo để học viên lựa chọn nghiên cứu đề án nêu trên. 3
3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu: 3.1 Mục tiêu nghiên cứu: Trên cơ sở lý luận và thực trạng của quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. Đề án đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. 3.2 Nhiệm vụ nghiên cứu: - Làm rõ cơ sở lý luận và pháp lý quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND cấp xã. - Phân tích đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh để tìm ra những ưu điểm, những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 4.1 Đối tượng nghiên cứu: Hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. 4.2 Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi không gian: Đề án nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. - Phạm vi thời gian: Từ năm 2019 đến nay. 4
5. Phương pháp nghiên cứu: Sử dụng phương pháp nghiên cứu duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Các phương pháp cụ thể gồm: phương pháp phân tích và phương pháp tổng hợp. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể gồm: phương pháp phân tích, tổng hợp; phương pháp hệ thống, phương pháp so sánh; v.v… Trong chương 1, đề án đã sử dụng các phương pháp hệ thống, phân tích, so sánh để làm sáng tỏ lý luận quản lý nhà nước về hộ tịch. Tại chương 2, để phân tích thực trạng, đánh giá được các ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân hạn chế của hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch, đề án đã sử dụng phương pháp tổng hợp, phân tích, so sánh, khái quát hóa, v.v… Tại chương 3, đề án đã sử dụng phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa để tìm ra các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. 6. Lợi ích của đề án: Đề tài hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận quản lý nhà nước về hộ tịch của chính quyền cấp địa phương. Việc thực hiện đề tài nghiên cứu, phân tích thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND cấp phường trên địa bàn Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh chỉ rõ những hạn chế, bất cập, nguyên nhân của hạn chế, đưa ra những kết luận, kiến nghị quản lý nhà nước về hộ tịch. Là một dự án có sự kết nối giữa phân tích lý luận và tóm tắt thực tế tại địa phương, đề án có thể được sử dụng làm khuôn khổ để xây dựng các chủ trương, chính sách về 5
quản lý hộ tịch tại Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh trong những năm tới và đề án liên quan đến hộ tịch cũng là nguồn tài liệu tham khảo cho các nhà nghiên cứu. 7. Kết cấu của đề án: Ngoài các phần mở đầu và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung đề án gồm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý nhà nước về hộ tịch. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3: Một số giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về hộ tịch tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh. 8. Các bước triển khai đề án: - Xác định đăng ký đề tài Đề án từ ngày 08/11/2023. - Xây dựng đề cương và hoàn thiện đề cương theo góp ý của Thầy và nộp ngày 30/03/2024. - Lập kế hoạch nghiên cứu gồm: Thu thập thông tin, dữ liệu thứ cấp. Điều tra, khảo sát, thu thập dữ liệu sơ cấp. Xử lý số liệu tại UBND Phường 9, Quận 5, Thành phố Hồ Chí Minh từ ngày 20/04/2024. - Viết bản thảo đề án và liên hệ Thầy hướng dẫn khoa học góp ý để chỉnh sửa từ ngày 01/5/2024. - Báo cáo kết quả nghiên cứu đề án trước Khoa chuyên môn. - Hoàn thiện đề án theo góp ý của Khoa chuyên môn. - Bảo vệ đề án. 6
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ HỘ TỊCH 1.1 Khái niệm và đặc điểm của hộ tịch: 1.1.1. Khái niệm về Hộ tịch: Thuật ngữ hộ tịch được thể hiện ở khá nhiều tài liệu. Từ “hộ tịch” là từ ngoại lai được du nhập vào nước ta từ rất lâu, nhưng chưa xác định được chính xác thời gian du nhập. Khảo cứu qua các bộ sử liệu như: Đại việt sử ký toàn thư; Lịch triều hiến chương loại chí; Việt sử thông giám cương mục; v.v… thì có thể thấy thuật ngữ “hộ tịch” đã xuất hiện rất sớm. Hộ tịch là từ ghép gốc Hán chính phụ được ghép từ hai thành tố có nghĩa độc lập, trong đó “tịch” là thành tố chính, “hộ” là thành tố phụ. Theo Điều 1 Luật Hộ tịch năm 2014 quy định về hộ tịch và Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27 tháng 12 năm 2005 của Chính phủ thì “Hộ tịch là những sự kiện quy định tại điều 3 của Luật này, xác định tình trạng nhân thân của cá nhân từ khi sinh ra cho đến chết”. Theo Điều 3 của Luật Hộ tịch quy định về hộ tịch: 1/ Xác nhận vào sổ hộ tịch các sự kiện: Khai sinh; Kết hôn; Giám hộ; Nhận cha, mẹ, con; Thay đổi, cải chính hộ tịch, bổ sung thông tin hộ tịch; Xác định lại dân tộc; Khai tử. 2/ Ghi vào sổ hộ tịch việc thay đổi hộ tịch của cá nhân theo bản án, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền: Thay đổi Quốc tịch; Xác định cha, mẹ, con; Xác định giới tính; Nhận con nuôi, chấm dứt việc nuôi con nuôi; Ly hôn, hủy việc kết hôn trái pháp luật, công nhận việc kết hôn; Công nhận giám hộ. 7
3/ Ghi vào sổ hộ tịch các sự kiện khai sinh; kết hôn; hủy việc kết hôn; giám hộ; nhận cha, me, con; xác định cha, mẹ, con; nuôi con nuôi; thay đổi hộ tịch; khai tử của công dân Việt Nam đã được giải quyết tại cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài. 4/ Xác nhận hoặc ghi vào Sổ hộ tịch các việc hộ tịch khác theo quy định của pháp luật. 1.1.2. Đặc điểm của Hộ tịch: Từ khái niệm hộ tịch, có thể thấy hộ tịch có các đặc điểm cơ bản như sau: Thứ nhất: hộ tịch là một giá trị nhân thân gắn chặt với cá nhân con người, mỗi con người có một thời điểm sinh, thời điểm chết và các dấu hiệu về cha mẹ đẻ, dân tộc, giới tính để giúp phân biệt từng cá nhân con người. Giá trị nhân thân gắn với mỗi con người từ lúc sinh ra cho đến lúc chết đi. Thứ hai: hộ tịch có những giá trị nhân thân mà không thể chuyển cho người khác nên thực hiện các sự kiện phải do trực tiếp cá nhân người đó thực hiện, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác. Thứ ba: hộ tịch là những sự kiện gắn liền với cá nhân nên không thể lượng hóa được bằng tiền, nên không phải là một loại hàng hóa để trao đổi trên thị trường. 1.2. Quản lý nhà nước về hộ tịch: 1.2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của quản lý nhà nước về hộ tịch: 1.2.1.1. Khái niệm: Quản lý là hoạt động có tính đặc thù của con người, đó là sự tác động, gây ảnh hưởng có chủ đích của chủ thể quản lý đến đối tượng quản lý. 8
Quản lý nhà nước là một dạng đặc biệt của quản lý xã hội, nó sử dụng quyền lực nhà nước để thực hiện các hoạt động quản lý và có thể được hiểu theo hai nghĩa như sau: Theo nghĩa rộng, quản lý nhà nước là toàn bộ các hoạt động của bộ máy nhà nước để điều chỉnh các hoạt động xã hội, các hành vi của các tổ chức kinh tế, xã hội, công dân và giữ gìn an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội nhằm thực hiện mục tiêu nhà nước đề ra. Còn theo nghĩa hẹp, quản lý nhà nước là hoạt động của các cơ quan hành chính nhà nước nhằm điều chỉnh các hành vi của các tổ chức, cá nhân và giữ gìn an ninh quốc phòng, trật tự xã hội trên cơ sở hiến pháp và pháp luật. Quản lý nhà nước về hộ tịch là hoạt động của cơ quan nhà nước thông qua việc đăng ký hộ tịch nhà nước nắm được biến động về dân cư và xã hội, giúp nhà nước có cơ sở để xây dựng các kế hoạch, chính sách, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, văn hóa, quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội, nhất là xây dựng chính sách dân số và kế hoạch hóa. Theo tác giả Lê Thị Lý: “Quản lý nhà nước về Hộ tịch là hoạt động thực thi quyền hành chính trong lĩnh vực hành chính tư pháp, do các chủ thể có thẩm quyền thực hiện trên cơ sở pháp luật và để thi hành pháp luật trong lĩnh vực hộ tịch, góp phần vào đảm bảo, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, phục vụ cho công cuộc phát triển kinh tế- xã hội”. 1.2.1.2 Đặc điểm của quản lý nhà nước về hộ tịch Quản lý nhà nước về hộ tịch có những đặc điểm sau đây: Thứ nhất, là hoạt động mang tính quyền lực trong quản lý hành chính nhà nước: Trong việc quản lý nhà nước về hộ tịch thì các văn bản pháp luật do Nhà nước quy định 9
về hộ tịch có ý nghĩa quan trọng trong việc thể hiện ý chí và quyền lực của nhà nước. Để thể hiện quyền lực thì cơ quan nhà nước đưa hình thức thực hiện các văn bản pháp luật vào trong lĩnh vực đăng ký hộ tịch vào trong quá trình tổ chức thực hiện, nhằm đưa vào thực tế đời sống xã hội thực hiện các hình thức ban hành văn bản. Thông qua ban hành văn bản, chủ thể quản lý về hộ tịch thực hiện ý chí của nhà nước dưới dạng áp dụng pháp luật vào trong thực tiễn để giải quyết các vấn đề liên quan đến đăng ký hộ tịch cho các cá nhân, trực tiếp thực hiện quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia vào quan hệ quản lý. Đồng thời, quyền lực này còn được thể hiện thông qua việc các chủ thể có thẩm quyền tiến hành các hoạt động cần thiết để đảm bảo thực hiện được ý chí của nhà nước. Thứ hai, cán bộ công chức trong cơ quan nhà nước có quyền năng thi hành pháp luật, là chủ thể thực hiện trong hoạt động quản lý về hộ tịch: Ngoài việc hệ thống văn bản pháp luật phải hoàn chỉnh thì đội ngũ cán bộ, công chức, chủ thể thực hiện hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch có quyền năng để thực hiện hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch. Muốn cho hoạt động quản lý nhà nước về hộ tịch có hiệu lực, hiệu quả thì các cán bộ, công chức cần phải có trình độ, kinh nghiệm, phẩm chất đạo đức tốt, không chỉ biết tôn trọng pháp luật mà còn phải thực hiện nghiêm túc pháp luật, có tinh thần đấu tranh chống lại những hành vi thiếu tôn trọng và vi phạm pháp luật. Do đó, trong cơ quan nhà nước cán bộ công chức có quyền năng thi hành pháp luật, được trao quyền thực thi pháp luật, là chủ thể thực hiện hoạt động quản lý về hộ tịch, cơ quan chuyên môn thuộc UBND các cấp, đội ngũ công chức tư pháp – hộ tịch tại xã, phường, thị trấn là chủ thể thực hiện các công việc quản lý nhà nước về hộ tịch. Vì vậy, nếu không hiểu rõ và nắm chắc các kiến thức về pháp luật thì cán bộ, công chức 10