Đề án tốt nghiệp Tài chính Ngân hàng: Phân tích rủi ro đối với quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân (eKYC) tại Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn một thành viên Shihan Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:74

Thêm vào BST

Báo xấu

7
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề án "Phân tích rủi ro đối với quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân (eKYC) tại Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn một thành viên Shihan Việt Nam" được hoàn thành với mục tiêu nhằm phân tích rủi ro của quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân, từ đó đưa ra giải pháp để hoàn thiện định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Đề án tốt nghiệp Tài chính Ngân hàng: Phân tích rủi ro đối với quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân (eKYC) tại Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn một thành viên Shihan Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH ĐẶNG THỊ XUÂN THU PHÂN TÍCH RỦI RO ĐỐI VỚI QUY TRÌNH ĐỊNH DANH ĐIỆN TỬ KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN (EKYC) TẠI NGÂN HÀNG TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN MỘT THÀNH VIÊN SHINHAN VIỆT NAM ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số chuyên ngành: 8340201 Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH ĐẶNG THỊ XUÂN THU PHÂN TÍCH RỦI RO ĐỐI VỚI QUY TRÌNH ĐỊNH DANH ĐIỆN TỬ KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN (EKYC) TẠI NGÂN HÀNG TRÁCH NHIỆM HỮU HẠN MỘT THÀNH VIÊN SHINHAN VIỆT NAM ĐỀ ÁN TỐT NGHIỆP Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số chuyên ngành: 8340201 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1: TS. NGUYỄN THỊ MAI HƯƠNG Thành phố Hồ Chí Minh - Năm 2024
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Đề án tốt nghiệp của chương trình thạc sĩ định hướng ứng dụng với chủ đề : Phân tích rủi ro đối với quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân (eKYC) tại Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn một thành viên Shihan Việt Nam. Đây là công trình nghiên cứu, thực tập, trải nghiệm và thực hiện độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả được nêu trong Đề án tốt nghiệp là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Các giải pháp và khuyến nghị đưa ra trong báo cáo được rút ra từ các cơ sở lý luận và quá trình nghiên cứu thực tiễn trong quá trình làm việc và nghiên cứu tại đơn vị. Em xin cam kết và chịu trách nhiệm hoàn toàn về tính chính xác và độ tin cậy của các kết quả nghiên cứu trong đề án này. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 06 năm 2024. Tác giả Đặng Thị Xuân Thu
ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, em xin trân trọng cảm ơn Ban Giám Hiệu cùng toàn thể Quý thầy cô công tác tại khoa Sau Đại Học của trường Đại học Ngân hàng TPHCM đã tận tình truyền đạt kiến thức quý báu và hướng dẫn em trong suốt thời gian học tập và nghiện cứu tại trường. Để thực hiện và hoàn thành chương trình học Thạc sĩ tại trường Đại học Ngân hàng TPHCM, em muốn bày tỏ lòng biết ơn đến giảng viên hướng dẫn của mình – cô TS. Nguyễn Thị Mai Hương vì đã dành thời gian đồng hành, hướng dẫn và chỉ bảo tận tình trong suốt quá trình thực hiện đề án tốt nghiệp của mình. Đồng thời, em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban lãnh đạo của Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn một thành viên Shinhan và các anh chị em phòng Công Nghệ Thông Tin và phòng Phát Triển Ứng Dụng SOL đã tạo điều kiện và giúp đỡ để em có cơ hội nghiên cứu tại đơn vị mình. Tuy nhiên, điều kiện về năng lực bản thân còn hạn chế, chuyên đề nghiên cứu khoa học chắc chắn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô giáo, và đồng nghiệp để bài nghiên cứu của em được hoàn thiện hơn. Cuối cùng, em xin chúc toàn thể Quý thầy cô tại trường Đại học Ngân hàng luôn khoẻ mạnh và vững bước trên con đường ươm mầm tri thức. Kính chúc Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn một thành viên Shinhan ngày càng phát triển vững mạnh. Em xin trân trọng cảm ơn! Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 06 năm 2024. Tác giả Đặng Thị Xuân Thu
iii TÓM TẮT Với mục tiêu giữ vững danh hiệu “Ngân hàng số nước ngoài tốt nhất Việt Nam” do Tạp chí Kinh tế thế giới trao tặng năm 2022, Ngân hàng Shinhan Việt Nam liên tục cải tiến và phát triển dịch vụ trong quá trình chuyển đổi số. Một bước tiến nhảy vọt trong quá trình chuyển đổi số là việc áp dụng quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân (eKYC) trên ứng dụng SOL của ngân hàng. Do đó, tác giả chọn đề tài “Phân tích rủi ro đối với quy trình định danh khách hàng điện tử khách hàng cá nhân (eKYC) tại Ngân hàng trách nhiệm hữu hạn một thành viên Shihan Việt Nam”. Nghiên cứu này tác giả trình bày quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân (eKYC) được áp dụng tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam, cùng với quy định, quy mô và mô phỏng thực tế quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. Từ kết quả nghiên cứu, tác giả phân tích một số rủi ro trong quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân như rủi ro công nghệ, rủi ro giả mạo khách hàng, rủi ro an toàn hệ thống, rủi ro bảo mật thông tin riêng tư của khách hàng và rủi ro phi kĩ thuật có thể xảy ra sau khi áp dụng quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhận vào quy trình mở tài khoản trực tuyến của Ngân hàng Shinhan Việt Nam. Từ kết quả nghiên cứu, bài nghiên cứu cũng đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. Từ đó tạo thành cơ sở để nâng cao khả năng cạnh tranh và vị thế của Ngân hàng Shinhan Việt Nam trên thị trường và trong công cuộc chuyển đổi số của toàn hệ thống Ngân hàng Việt Nam hiện nay.
iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii TÓM TẮT .................................................................................................................iii MỤC LỤC ................................................................................................................. iv DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT ........................................................... vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH ............................................................ vii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ ..........................................................viii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài .........................................................................................1 2. Tổng quan nghiên cứu và khoảng trống nghiên cứu ...................................2 2.1 Tổng quan nghiên cứu ................................................................................2 2.2 Khoảng trống các nghiên cứu và hướng nghiên cứu của đề án .................5 3. Đối tượng nghiên cứu..................................................................................6 4. Phạm vi nghiên cứu .....................................................................................6 5. Phương pháp nghiên cứu.............................................................................6 6. Nội dung nghiên cứu ...................................................................................7 7. Đóng góp mới của nghiên cứu ....................................................................8 8. Kết cấu của đề tài ........................................................................................9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO ĐỐI VỚI QUY TRÌNH ĐỊNH DANH ĐIỆN TỬ KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN (eKYC) ........................................ 10 1.1 Một số khái niệm .......................................................................................10 1.2 Một số công nghệ được ứng dụng vào định danh khách hàng điện tử eKYC… .................................................................................................................12 1.3 Khung pháp lý về định danh điện tử khách hàng cá nhân (eKYC) tại Việt Nam…. ..................................................................................................................15 1.4 Quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng thương mại…… .................................................................................................................18 1.5 Lợi ích của định danh điện tử khách hàng cá nhân ...................................22
v CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG VỀ RỦI RO ĐỐI VỚI QUY TRÌNH ĐỊNH DANH ĐIỆN TỬ KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI NGÂN HÀNG SHINHAN VIỆT NAM......................................................................................................................... 24 2.1 Giới thiệu về Ngân hàng Shinhan Việt Nam ............................................24 2.1.1 Thông tin chung về Ngân hàng Shinhan Việt Nam ..............................24 2.1.2 Sản phẩm dịch vụ và tình hình hoạt động của Ngân hàng Shinhan Việt Nam…. ..............................................................................................................27 2.2 Vận hành quy trình định danh khách hàng điện tử tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam ...............................................................................................................31 2.2.1 Quy trình định danh khách hàng điện tử tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam…. ..............................................................................................................31 2.2.2 Khung pháp lý vận hành quy trình định danh khách hàng điện tử tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam ..........................................................................38 2.2.3 Mô phỏng thực tế quy đình định danh khách hàng điện tử tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam ....................................................................................42 2.3 Phân tích một số rủi ro trong quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam .................................................................49 2.3.1 Rủi ro công nghệ ...................................................................................50 2.3.2 Rủi ro giả mạo, mạo danh khách hàng .................................................51 2.3.3 Rủi ro an toàn hệ thống .........................................................................52 2.3.4 Rủi ro bảo mật thông tin riêng tư của khách hàng ................................52 2.3.5 Rủi ro phi kỹ thuật ................................................................................53 2.4 Đánh giá quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam .................................................................................................54 2.4.1 Kết quả đạt được ...................................................................................54 2.4.2 Hạn chế .................................................................................................55 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUY TRÌNH ĐỊNH DANH KHÁCH HÀNG ĐIỆN TỬ TẠI NGÂN HÀNG SHINHAN VIỆT NAM ............................. 57 3.1 Định hướng phát triển quy trình định danh khách hàng điện tử tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam ........................................................................................57
vi 3.2 Một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện quy trình định danh khách hàng điện tử tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam ....................................................59 3.2.1 Về phía ngân hàng Shinhan Việt Nam .................................................59 3.2.2 Về phía cơ quan quản lý và Ngân hàng nhà nước Việt Nam ...............60 KẾT LUẬN CHUNG ............................................................................................... 62 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... i Tài liệu tiếng Việt.................................................................................................... i Tài liệu tiếng Anh ................................................................................................... ii
vii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG VIỆT Từ viết tắt Cụm từ tiếng Việt CCCD Căn cước công dân CSDL Cơ sở dữ liệu CMCN Cách mạng công nghiệp NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTW Ngân hàng trung ương NH Ngân hàng MTV Một thành viên TMCP Thương mại cổ phần TNHH Trách nhiệm hữu hạn TK Tài khoản DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TIẾNG ANH Từ viết tắt Cụm từ tiếng Anh Cụm từ tiếng Việt AI Artificial Intelligence Trí tuệ nhân tạo AML Anti-Money Laundering Tổ chức quốc tế về phòng, chống rửa tiền CFT Counter-Financing Tổ chức chống tài trợ cho khủng Terrorist bố eKYC Electronic Know Your Định danh khách hàng điện tử Customer OCR Optional Character Nhận diện ký tự quang học Recognition KYC Know Your Customer Định danh khách hàng VTM Video Teller Machine Máy giao dịch video
viii DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ STT Tên Trang 1 Hình 1.4.1: So sánh quy trình của KYC và eKYC 19 2 Hình 1.4.2: Quy trình eKYC cơ bản của NHTM 20 3 Hình 2.1.2.1: Tổng tài sản và lợi nhuận ròng của Ngân hàng 27 Shinhan Việt Nam từ năm 2009 – 2022 4 Hình 2.1.2.2: Các chỉ số tài chính của Ngân hàng Shinhan 29 Việt Nam năm 2022 5 Hình 2.1.2.3: Biểu đồ biểu thị số lượng khách hàng thực hiện 31 không thành công eKYC trên Ứng dụng SOL giai đoạn 2021- 2023 6 Bảng 2.2.1.1: Quy trình mở tài khoản qua quy trình định 32 danh khách hàng trực tuyến tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam 7 Bảng 2.2.3.1: Mô phỏng thực tế quy trình mở tài khoản qua 42 quy trình eKYC tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam qua Ứng dụng SOL 8 Bảng 2.3.1: Bảng biểu thị số lượng người dùng bị tạm khóa 49 và mở mới trên Ứng dụng SOL của Ngân hàng Shinhan Việt Nam qua eKYC giai đoạn 2021-2013 9 Hình 2.3.1.1: Biểu đồ biểu thị số lượng khách hàng thực 51 hiện không thành công eKYC trên Ứng dụng SOL giai đoạn 2021-2023
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Hơn một năm kể từ khi Ngân hàng Nhà nước cho phép triển khai thí điểm eKYC (tháng 7/2020), các ngân hàng thương mại tại Việt Nam đón nhận những tín hiệu tích cực khi lượng khách hàng mới và giao dịch trực tuyến tăng nhanh. Năm 2021, giải pháp Nhận biết khách hàng điện tử (e-KYC) đã được triển khai trong nhiều quy trình giới thiệu, đánh dấu cột mốc quan trọng trong việc số hóa ngành ngân hàng tại Việt Nam. Dù mới xuất hiện nhưng eKYC đã chứng tỏ vai trò hỗ trợ đắc lực cho các ngân hàng thương mại nâng cao trải nghiệm khách hàng và tối ưu hóa hoạt động. Có thể nói, định danh khách hàng điện tử là xu hướng tất yếu của các ngân hàng số trong năm 2022. Cùng với những thành công ban đầu, việc áp dụng eKYC tại Việt Nam gặp phải những thách thức nhất định. Các giao dịch được thực hiện bằng tài khoản mở qua eKYC đều có giới hạn, đặc biệt là giới hạn hạn mức giao dịch trong ngày và trên từng giao dịch. Theo thống kê của Ngân hàng nhà nước, tại thời điểm tháng 9 năm 2023, ở Việt Nam hiện đang có 31 NHTM cổ phần, 61 ngân hàng nước ngoài dưới nhiều hình thức: 100% vốn nước ngoài, dưới hình thức chi nhánh của các ngân hàng nước ngoài hay dưới hình thức của các ngân hàng liên doanh với các ngân hàng nước ngoài, 4 NHTM nhà nước, 2 ngân hàng liên doanh, 2 ngân hàng chính sách, do đó sự cạnh tranh trong lĩnh vực ngân hàng là rất gay gắt về cả thị phần, chất lượng dịch vụ, giá cả,... Ngoài ra, còn có sự phát triển không ngừng của các tổ chức tín dụng phi ngân hàng trong nền kinh tế và các công ty Fintech đang phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây như ví điện tử Momo, ngân hàng kỹ thuật số Timo,… cũng ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động của ngân hàng thương mại. Chính vì vậy việc nâng cao dịch vụ của ngân hàng là điều tất yếu nếu không muốn ngân hàng của mình bị bỏ lại sau. Ngân hàng Shinhan Việt Nam là một trong những ngân hàng tiên phong, và đã thành công trong việc phát triển giải pháp eKYC bằng công nghệ sinh trắc học, chữ ký điện tử và trí tuệ nhân tạo (AI). Sau đó, khách hàng có thể mở tài khoản trực tuyến 100% trên ứng dụng SOL của Ngân hàng Shinhan Việt Nam chỉ trong 5 phút. Sau 2 tháng triển khai, Ngân hàng TNHH MTV Shinhan Việt Nam đã có khoảng 15.000 tài
2 khoản mới. Trong năm 2023, tuy tình hình dịch bệnh đã được kiểm soát nhưng tác động của nó vẫn còn tồn tại, nền kinh tế còn nhiều khó khăn thì việc người dân ưa chuộng việc giao dịch trực tuyến và hạn chế giao tiếp trực tiếp cũng là những bài toán đặt ra cho các nhà quản trị ngân hàng khi muốn nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh trong nền kinh tế suy thoái như hiện nay. Trong bối cảnh đó thì vai trò của phương pháp định danh khách hàng điện tử - eKYC trở thành điểm sáng hơn bao giờ hết. Việc áp dụng eKYC đóng vai trò quan trọng trong việc khai thác khách hàng tiềm năng chưa sử dụng dịch vụ tài chính, góp phần thúc đẩy tài chính toàn diện tại Việt Nam. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của eKYC trong lĩnh vực nhạy cảm như tài chính, ngân hàng đặt ra nhiều thách thức về khả năng kiểm soát rủi ro, an toàn hệ thống và vấn đề bảo mật cũng như giả mạo, tạo ra những vấn đề lớn cho các công ty công nghệ khi triển khai eKYC tại các ngân hàng hiện nay. Chính vì thế, tác giả đã chọn đề tài “Phân tích rủi ro đối với quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân (eYKC) tại Ngân hàng TNHH MTV Shinhan Việt Nam” để tìm hiểu và thực hiện đề án tốt nghiệp cho bản thân. 2. Tổng quan nghiên cứu và khoảng trống nghiên cứu 2.1 Tổng quan nghiên cứu Quy định tài chính có ba mục tiêu chính: tài chính toàn diện, ổn định tài chính và tính toàn vẹn của thị trường (Zetzsche và cộng sự, 2018). Để đạt được mục tiêu về tính toàn vẹn của thị trường, các cơ quan quản lý đã đưa ra một số yêu cầu pháp lý đối với lĩnh vực tài chính, chẳng hạn như các khuyến nghị của Lực lượng đặc nhiệm hành động tài chính về rửa tiền (FATF), nhằm tìm cách ngăn chặn hoạt động rửa tiền và tài trợ cho khủng bố quốc tế, cũng như Basel III, để ứng phó với cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008 (Arner và cộng sự, 2016). Để duy trì tuân thủ chế độ quy định này, các tổ chức tài chính phải thực hiện thẩm định chuyên sâu để xác định khách hàng và hiểu mục đích hoạt động của mình, một quy trình chính thức được gọi là xác định khách hàng của bạn (KYC) (Arasa và Ottichilo, 2015), trong đó khách hàng thường cần phải có mặt thực tế tại chi nhánh ngân hàng hoặc thực hiện cuộc gọi video để cung cấp thông tin nhận dạng cá nhân, chẳng hạn như hộ chiếu hoặc chứng minh nhân dân. Quá trình này gây rắc rối cho các ngân hàng vì nó tốn nhiều chi phí, thời
3 gian và bất tiện nhưng thuận tiện cho khách hàng (Zetzsche và cộng sự, 2018). Vì vậy, đã có một số nỗ lực cải tiến, chủ yếu liên quan đến việc số hóa các bước quy trình cụ thể. Ví dụ: một số ngân hàng sử dụng bằng chứng nhận dạng tương tự của khách hàng, chẳng hạn như hộ chiếu và tạo danh tính khách hàng kỹ thuật số được sử dụng nội bộ để cải thiện quy trình. Tuy nhiên, cách tiếp cận này một lần nữa lại kém hiệu quả vì dễ mắc lỗi, tốn thời gian và có tính lặp lại cao (Zetzsche và cộng sự, 2018). Việc thiếu các tiêu chuẩn chung và sự dè dặt của các ngân hàng trong việc chia sẻ thông tin khách hàng với đối thủ cạnh tranh cũng hạn chế khả năng sử dụng lại dữ liệu KYC của khách hàng tại các ngân hàng khác nhau (Arneret al., 2019). Tuy nhiên, những tiện ích trung tâm thu thập và cung cấp dữ liệu liên quan đến danh tính cho quy trình eKYC ở Ấn Độ hoặc Úc, thường được đề cập như một giải pháp cho các vấn đề nói trên (Zetzsche et al., 2018; Arner và cộng sự, 2019; Perlman và Gurung, 2019). Vì nó có thể giảm chi phí và rút ngắn đáng kể quá trình triển khai eKYC (Rajput và Gopinath, 2017). Tuy nhiên, các báo cáo gần đây về rò rỉ và lạm dụng dữ liệu cá nhân đã làm giảm niềm tin của cả ngân hàng và khách hàng vào các giải pháp liên quan đến việc tạo kho dữ liệu trung tâm (Swinhoe, 2020). Hơn nữa, có những khu vực pháp lý trong đó dịch vụ tập trung do chính phủ điều hành là không khả thi (Rieger et al.,2019). Nói chung, nỗi lo sợ rằng một nhà cung cấp dịch vụ riêng biệt như vậy sẽ tổng hợp quyền lực chính trị hoặc thị trường đáng kể sẽ cản trở việc thành lập một nhà cung cấp dịch vụ tập trung được chấp nhận rộng rãi (Za-volokina và cộng sự, 2020). Elinzano và Ching (2022) đã áp dụng một lý thuyết toàn diện về chấp nhận và sử dụng công nghệ như một cơ sở lý thuyết để xác định các yếu tố có ảnh hưởng đến việc sử dụng và triển khai eKYC. Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc cung cấp điều kiện hỗ trợ và đảm bảo tính an toàn là những yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến quyết định sử dụng eKYC. GSMA (2019) đã tiến hành một nghiên cứu về hệ thống ID quốc gia và hệ thống ID chức năng để xác định danh tính của khách hàng trực tuyến. Dựa trên việc phân tích kết quả triển khai hệ thống ID để xác định danh tính khách hàng trực tuyến tại Estonia, Ấn Độ, Kenya, Singapore, Philippines và tình hình thực tế của hệ thống ID tại các quốc gia Châu Phi, nhóm nghiên cứu đã đưa ra các đề xuất cho các quốc gia có
4 mức độ ID cao nên tập trung vào việc phát triển khả năng của hệ thống ID thành các nền tảng kỹ thuật số có thể hỗ trợ một loạt các hoạt động kỹ thuật số và eKYC. Lưu Minh Sang và Lê Thị Thùy Dương (2020) đã chỉ ra trong bài báo của mình trên Tạp chí Ngân hàng rằng việc áp dụng eKYC có tầm quan trọng lớn trong việc khai thác một lượng lớn khách hàng chưa tiếp cận dịch vụ tài chính, từ đó mở ra cánh cửa cho sự phát triển đột phá trong việc thúc đẩy tài chính toàn diện tại Việt Nam. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của eKYC trong lĩnh vực nhạy cảm như tài chính, ngân hàng đặt ra nhiều thách thức về khả năng kiểm soát rủi ro, an toàn hệ thống và bảo mật. Song song với việc thực hiện việc xác định điện tử tại Việt Nam đã được phê duyệt khi Chính phủ ban hành Nghị định số 87/2019/NĐ-CP, cho phép các tổ chức tài chính quyết định gặp gỡ khách hàng trực tiếp hoặc không trực tiếp trong quá trình thiết lập mối quan hệ lần đầu. Tuy nhiên, Nghị định này chỉ đề cập đến nguyên tắc bằng cách yêu cầu tổ chức tài chính phải có các biện pháp, hình thức và công nghệ để nhận biết và xác minh khách hàng mà không cần gặp trực tiếp. Cho đến khi Thông tư số 16/2020/TT-NHNN và gần đây, Thông tư số 17/2021/TT-NHNN được ban hành, thị trường chỉ mới có một hướng dẫn tương đối rõ ràng. Việc ban hành các thông tư mới này đã thiết lập một cơ chế pháp lý để giải quyết các rủi ro trong việc mở tài khoản thanh toán hoàn toàn bằng phương thức điện tử, từ đó nhận dạng và đề xuất các giải pháp phù hợp. Nguyễn Duy Việt (2021) đã tổng hợp và phân tích các mô hình triển khai eKYC tại một số quốc gia trên thế giới theo bốn mô hình chính: Xác thực và nhận diện danh tính, cơ sở dữ liệu dân cư quốc gia số hóa, xác thực qua video và thẩm định khách hàng giản đơn và thẩm định khách hàng chi tiết. Nghiên cứu cũng cung cấp cái nhìn tổng quan về thực tiễn áp dụng eKYC tại Việt Nam, từ đó đề xuất một số giải pháp để phát triển định danh khách hàng trực tuyến ở Việt Nam. Hay như, trong bài viết của Trần Phạm Hữu Châu (2021), người đọc sẽ được thông tin về tình hình triển khai eKYC trong bối cảnh dịch bệnh Covid-19 tại các ngân hàng thương mại Việt Nam. Nghiên cứu cũng phân tích các hạn chế và khó khăn trong quá trình triển khai eKYC tại các ngân hàng này, sau đó đưa ra các kiến nghị nhằm giải quyết những hạn chế đó. Theo nghiên cứu của Nguyễn Văn Trung, Phạm Ngọc Thanh Hà và Vũ Phan Kim Anh (2023) được đăng trên Tạp chí dân chủ & Pháp luật, việc hoàn thiện pháp
5 luật về định danh khách hàng điện tử ở Việt Nam đang trở thành một vấn đề quan trọng. Kinh nghiệm từ một số quốc gia trên thế giới cho thấy, trong bối cảnh Cách mạng Công nghiệp lần thứ tư, nền kinh tế toàn cầu và Việt Nam đều đối mặt với những cơ hội và thách thức lớn. Để đáp ứng được những yêu cầu này, sự chuyển đổi theo hướng số hóa tự động và cung ứng các sản phẩm, dịch vụ sáng tạo là điều cần thiết. Ngoài ra, việc đặt khách hàng làm trung tâm và giúp các ngân hàng phát triển bền vững cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tạo lợi thế cạnh tranh. Ngày nay, việc sử dụng định danh khách hàng điện tử (eKYC) đã trở nên phổ biến trong nhiều lĩnh vực như tài chính, viễn thông, bảo hiểm... Tuy nhiên, eKYC được áp dụng rộng rãi nhất và phổ biến nhất trong lĩnh vực tài chính và ngân hàng. Đặc biệt, trong quá trình chuyển đổi số của ngân hàng, việc xác định danh tính khách hàng thông qua phương thức điện tử trong việc thiết lập mối quan hệ ban đầu với khách hàng được coi là bước đầu tiên quan trọng để phát triển mô hình ngân hàng số. 2.2 Khoảng trống các nghiên cứu và hướng nghiên cứu của đề án Từ tổng quan các nghiên cứu trong nước và nước ngoài cho thấy, các ngân hàng trên thế giới đã quan tâm và ứng dụng việc định danh khách hàng điện tử eKYC từ 7-8 năm trở lại đây. Tuy nhiên do quy định và điều lệ ở mỗi nước có sự khác nhau nên việc ứng dụng định danh khách hàng điện tử eKYC ở mỗi nước khác nhau. Bên cạnh các ngân hàng – tùy theo quy mô, tài chính, hạ tầng kĩ thuật và nhân sự mà mỗi ngân hàng đều có những quy trình riêng biệt. Hiện nay, đa số các ngân hàng cũng đã triển khai quy trình định danh khách hàng điện tử eKYC cơ bản và các ngân hàng đang trong quá trình năng cấp và hoàn thiện quy trình hơn. Vì vậy đề tài này còn khá mới mẻ và chưa có nhiều bài viết nghiên cứu chuyên sâu để phân tích rủi ro đối với quy trình định danh khách hàng điện tử eKYC tại một ngân hàng cụ thể. Xuất phát từ khoảng trống đó, đề án này với mục đích mang đến một cái nhìn cụ thể, rõ nét thêm về rủi ro đối với quy trình định danh khách hàng điện tử eKYC tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. Từ đó, đề xuất giải pháp hoàn thiện quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam.
6 3. Đối tượng nghiên cứu Phân tích rủi ro quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. 4. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Bài viết tập trung nghiên cứu đặc điểm và phân tích rủi ro của quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân bao gồm các quy định, công nghệ ứng dụng vào quy trình tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. - Về không gian: Bài viết tập trung nghiên cứu quy trình định danh khách hàng điện tử dựa trên số liệu thực tế và các tài liệu của Ngân hàng Shinhan Việt Nam. - Về thời gian: Giai đoạn 2021-2023. Bài viết nghiên cứu quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân của Ngân hàng Shinhan Việt Nam trong giai đoạn 2021 – 2023 (từ 05/2021 đến 06/2023) do Ngân hàng Shinhan Việt Nam bắt đầu vận hành eKYC từ 05/2021. Trên cơ sở đó, đề án thực hiện tổng hợp số liệu theo từng năm để đánh giá tình hình vận hành quy trình định danh khách hàng trực tuyến qua chỉ tiêu: số lượng khách hàng mở mới tài khoản thông qua quy trình eKYC. Từ nghiên cứu trên, bài viết phân tích rủi ro của quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân, từ đó đưa ra giải pháp để hoàn thiện định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. 5. Phương pháp nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân trong hoạt động dịch vụ ngân hàng. - Phân tích thực trạng quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân của Ngân hàng Shinhan Việt Nam giai đoạn 2021-2023. Dựa vào các phân tích trực trạng nói trên, đề án thực hiện phân tích rủi ro trong quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân của Ngân hàng Shinhan Việt Nam. - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. Để thực hiện nội dung nghiên cứu, tác giả đã kết hợp phân tích quan điểm, mô hình và kết quả các bài nghiên cứu trong và ngoài nước. Đồng thời, tác giả cũng sử
7 dụng phương pháp nghiên cứu định tính và dữ liệu phân tích thứ cấp để hoàn thiện quá trình nghiên cứu như sau:  Phương pháp tổng hợp và phân tích: Hệ thống hoá cơ sở lý luận về định danh khách hàng trực tuyến: trình bày khái niệm về định danh khách hàng trực tuyến, một số công nghệ áp dụng vào quy trình định danh khách hàng trực tuyến, kinh nghiệm quốc tế về định danh điện tử khách hàng cá nhân và quy trình eKYC cơ bản tại ngân hàng thương mại. Nghiên cứu dựa trên những số liệu sẵn có được thu thập và tổng hợp từ nhiều nguồn khác nhau như: từ các báo cáo của cơ quan thống kê, tạp chí chuyên ngành kinh tế, ngân hàng đã được công bố… Sau đó, tác giả đã tạo ra các bảng tính và biểu đồ để so sánh và đưa ra nhận xét, đánh giá về tài liệu nghiên cứu. Ngoài ra, bài báo cũng áp dụng kỹ thuật suy diễn để lập luận, giải thích thuộc tính của từng yếu tố trong quá trình phân tích dữ liệu nghiên cứu.  Phương pháp thu thập dữ liệu phân tích thứ cấp: Dữ liệu được thu thập từ báo cáo thường niên, báo cáo kết quả kinh doanh, báo cáo triển khai mở tài khoản thanh toán bằng phương thức điện tử cho khách hàng cá nhân của Ngân hàng Shinhan Việt Nam; các Nghị định, Thông tư, Quy chế, Chỉ thị của NHNN và Chính phủ có liên quan đã ban hành và đang có hiệu lực thi hành, cùng với các Chỉ thị, Quy chế của Ngân hàng Shinhan Việt Nam.  Phương pháp mô phỏng tình huống: Bài nghiên cứu sử dụng tình huống mô phỏng - thông qua trình bày thao tác tác nghiệp của khách hàng cá nhân trên quy trình định danh điện tử nhằm xác định nguyên nhân và đề xuất giải pháp giảm thiểu rủi ro trên quy trình này tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. 6. Nội dung nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về quy trình định danh khách hàng điện tử trong hoạt động dịch vụ ngân hàng. - Phân tích thực trạng quy trình định danh khách hàng điện tử của Ngân hàng Shinhan Việt Nam giai đoạn 2021-2023. Dựa vào các phân tích trực trạng nói trên,
8 luận văn thực hiện phân tích rủi ro trong quy trình định danh khách hàng điện tử của Ngân hàng Shinhan Việt Nam. - Đề xuất các giải pháp hoàn thiện quy trình định danh khách hàng điện tử của Ngân hàng Shinhan Việt Nam. 7. Đóng góp mới của nghiên cứu - Về mặt lý luận: Nghiên cứu trình bày và góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về định danh khách hàng điện tử eKYC. Trong đó bao gồm các quan điểm, khái niệm về eKYC, quy trình eKYC, tầm quan trọng của định danh khách hàng điện tử, các yếu tố ảnh hưởng tới định danh khách hàng điện tử và từ đó, nhận diện rủi ro khi triển khai quy trình định danh khách hàng điện tử tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. Nghiên cứu góp phần hệ thống lý thuyết về phân tích nâng cao hiệu quả quy trình định danh khách hàng điện tử của Ngân hàng thương mại trên cơ sở phù hợp với điều kiện các ngân hàng ở Việt Nam. - Về mặt thực tiễn: Thứ nhất, bên cạnh những thành tựu ngân hàng đã đạt được, qua kết quả của việc phân tích các chỉ tiêu, nghiên cứu cũng đưa ra các đánh giá về những mặt hạn chế và nguyên nhân trong quy trình định danh khách hàng điện tử tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam. Các nhà quản lý tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam, dựa trên các kết luận này, sẽ có cách nhìn toàn diện hơn về quy trình định danh khách hàng điện tử của ngân hàng trong những năm gần đây (2021-2023), trong đó gồm cả giai đoạn chịu ảnh hưởng đặc biệt do tác động của đại dịch Covid-19 (2021) tại nước ta, cũng như có thêm cơ sở để nắm bắt các tiêu chí chủ yếu ảnh hưởng đến hiệu quả của ngân hàng. Đồng thời dựa trên cơ sở phân tích nhằm nhận diện rủi ro trong quy trình định danh khách hàng điện tử của ngân hàng. Từ đó, ngân hàng sẽ có các chính sách phù hợp nhằm tăng hiệu quả hoạt động và nâng cao năng lực cạnh tranh thông qua tìm và phát huy thế mạnh, xác định và chuyển hóa rủi ro, nắm bắt và vận dụng cơ hội, loại bỏ các mối đe dọa.
9 Thứ hai, nghiên cứu này sẽ là một thể nghiệm về nhận diện rủi ro trong quy trình định danh khách hàng điện tử tại ngân hàng, do đó nghiên cứu sẽ có thể là tài liệu tham khảo cho những ai quan tâm đến định danh điện tử khách hàng cá nhân trong hoạt động ngân hàng. 8. Kết cấu của đề tài Chương 1: Cơ sở lý luận về rủi ro đối với quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân (eKYC) Chương 2: Thực trạng về rủi ro đối với quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam Chương 3: Giải pháp hoàn thiện quy trình định danh điện tử khách hàng cá nhân tại Ngân hàng Shinhan Việt Nam
10 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO ĐỐI VỚI QUY TRÌNH ĐỊNH DANH ĐIỆN TỬ KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN (eKYC) 1.1 Một số khái niệm Định nghĩa về rủi ro có thể tìm thấy và xuất hiện trong nhiều công trình nghiên cứu, các giáo trình, các văn bản pháp lý thuộc nhiều lĩnh vực như tài chính, bảo hiểm, ngân hàng, kinh tế,…Nhìn chung, rủi ro được định nghĩa là bất cứ điều gì có thể tạo ra trở ngại trong việc đạt được các mục tiêu nhất định, là một điều không may mắn, không lường trước được về khả năng xảy ra cả về thời gian, không gian xảy ra, cũng như mức độ nghiệm trọng và hậu quả của nó. Nó có thể là do các yếu tố bên trong hoặc các yếu tố bên ngoài, tùy thuộc vào loại rủi ro tồn tại trong một tình huống cụ thể. Việc tiếp xúc với rủi ro đó có thể gây ra tình trạng nghiêm trọng hơn. Một cách tốt hơn để giải quyết tình huống như vậy là thực hiện các biện pháp chủ động nhất định để xác định bất kỳ loại rủi ro nào có thể dẫn đến kết quả không mong muốn. Nói một cách đơn giản, có thể nói rằng nhận diện rủi ro trước, phân tích và quản lý rủi ro sẽ tốt hơn nhiều so với việc chờ đợi nó xảy ra. KYC là viết tắt của cụm từ Know Your Customer - Nhận biết khách hàng của bạn hay còn gọi là định danh khách hàng. Đây là một quy trình nhằm xác minh danh tính của khách hàng khi tham gia vào các dịch vụ của ngân hàng như mở tài khoản, rút tiền, gửi tiền… Định danh khách hàng là bước tiền đề và quan trọng nhất trong quá trình tiếp cận và sử dụng sản phẩm/dịch vụ của các doanh nghiệp tài chính, ngân hàng. Đơn giản mà nói, ngân hàng hoặc tổ chức tài chính phải có khả năng nhận biết và xác minh thông tin về khách hàng của mình, và quy trình KYC (Know Your Customer - Hiểu rõ khách hàng) giúp đảm bảo rằng khách hàng thực sự là chủ sở hữu và đã đăng ký sử dụng dịch vụ với ngân hàng. Việc nhận biết khách hàng của mình là ai không chỉ hỗ trợ các tổ chức tài chính và ngân hàng xác minh danh tính khách hàng, mà còn giúp các ngân hàng đánh giá và giám sát rủi ro, ngăn chặn các hoạt động gian lận bất hợp pháp. Điều này đặc biệt quan trọng vì nó giúp tăng cường sự tin tưởng và đáng tin cậy trong hệ thống tài chính và ngân hàng.