Dự thảo Tóm tắt Luận án Tiến sĩ Địa lý: Ứng dụng phương pháp bản đồ số nghiên cứu dân cư thành phố Hà Nội

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> <br /> BÙI THU PHƯƠNG<br /> <br /> ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP BẢN ĐỒ SỐ<br /> NGHIÊN CỨU DÂN CƯ THÀNH PHỐ HÀ NỘI<br /> <br /> Chuyên ngành: Bản đồ, viễn thám và hệ thông tin địa lý<br /> Mã số: 62440214<br /> <br /> DỰ THẢO TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÝ<br /> <br /> Hà Nội - 2016<br /> <br /> Công trình được hoàn thành tại:<br /> Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội.<br /> <br /> Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Trương Quang Hải<br /> PGS.TS. Nhữ Thị Xuân<br /> Phản biện:<br /> Phản biện:<br /> Phản biện:<br /> <br /> Luận án sẽ được bảo vệ trước Hội đồng cấp Đại học Quốc gia chấm<br /> luận án tiến sĩ họp tại . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vào hồi<br /> giờ<br /> <br /> ngày<br /> <br /> tháng<br /> <br /> năm 20...<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thư viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Trung tâm Thông tin - Thư viện, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. Tính cấp thiết của đề tài<br /> Dân cư vừa là nguồn cung cấp lực lượng lao động, vừa là<br /> nguồn tiêu thụ của cải vật chất, là chủ thể trong các hoạt động văn<br /> hóa - xã hội. Để nghiên cứu dân cư có thể thực hiện bằng nhiều<br /> phương pháp, trong đó phương pháp bản đồ đã và đang được sử<br /> dụng có hiệu quả.<br /> Hà Nội là thủ đô, đồng thời là thành phố đứng đầu Việt Nam<br /> về diện tích với 3323,6 km2, thứ hai về dân số với 7087,7 nghìn<br /> người (năm 2014). Hà Nội có vị trí, vị thế quan trọng về nhiều mặt,<br /> tạo sức hút lớn dân cư từ các nơi về sinh sống và lao động.<br /> Quá trình đô thị hóa cùng việc tăng dân số nhanh, một mặt<br /> thúc đẩy phát triển thành phố, mặt khác cũng gây ra sức ép ngày<br /> càng lớn về xã hội và môi trường. Trong bối cảnh đô thị hóa và hội<br /> nhập quốc tế, các quá trình dân số và biến đổi dân cư ở Hà Nội diễn<br /> ra nhanh và phức tạp. Bởi vậy, việc xác định “Cơ sở khoa học thành<br /> lập xêri bản đồ điện tử về dân cư thành phố Hà Nội” góp phần làm<br /> sáng tỏ sự phân hóa trong không gian và biến đổi theo thời gian về<br /> dân số và dân cư thành phố Hà Nội.<br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu<br /> Mục tiêu nghiên cứu: Xác lập cơ sở khoa học thành lập xêri bản<br /> đồ điện tử (BĐĐT) về dân cư thành phố Hà Nội trên cơ sở ứng dụng<br /> công nghệ GIS và viễn thám; xêri bản đồ này có khả năng tương tác,<br /> phục vụ nghiên cứu và quản lý dân cư thành phố Hà Nội.<br /> Nhiệm vụ nghiên cứu: Điều tra khảo sát, thu thập tài liệu, số liệu<br /> liên quan đến nội dung nghiên cứu; Tổng quan các công trình đã<br /> nghiên cứu liên quan tới hướng của đề tài; Xác lập cơ sở khoa học,<br /> thiết kế và xây dựng xêri BĐĐT về dân cư thành phố Hà Nội; Thành<br /> 1<br /> <br /> lập bản đồ hiện trạng đất ở theo đầu người thành phố Hà Nội trên cơ<br /> sở ứng dụng viễn thám và GIS; Thiết kế, biên tập xêri điện tử về dân<br /> cư thành phố Hà Nội; Nghiên cứu lập trình, kết nối các bản đồ với<br /> nhau để tạo thành xêri điện tử về dân cư thành phố Hà Nội; Trên cơ<br /> sở xêri điện tử đã xây dựng, phân tích, đánh giá về đặc điểm phân bố,<br /> biến đổi, cấu trúc... về dân cư, đề xuất một số giải pháp về quản lý và<br /> phát triển dân cư thủ đô Hà Nội.<br /> Phạm vi nghiên cứu: Luận án đi sâu nghiên cứu, khai thác các số<br /> liệu trong 2 cuộc Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 1999, 2009; các<br /> số liệu thống kê về dân số thành phố Hà Nội giai đoạn 1999-2013.<br /> Về nội dung: Xác lập cơ sở khoa học thành lập xêri BĐĐT về dân<br /> cư; Thiết kế, xây dựng xêri BĐĐT về dân cư thành phố Hà Nội có<br /> khả năng cập nhật, biến đổi, hiển thị thuận tiện và hiệu quả, tạo khả<br /> năng cho các ứng dụng GIS tiếp theo, phục vụ nghiên cứu và quản lý<br /> dân cư thành phố Hà Nội.<br /> 3. Những điểm mới của luận án<br /> - Đã lập trình hoàn thiện, nâng cao chất lượng phương pháp thể<br /> hiện nội dung bản đồ. Lập trình kết nối hệ thống bản đồ, xây dựng<br /> được xêri BĐĐT về dân cư thành phố Hà Nội giai đoạn 1999 đến<br /> 2013 có khả năng tương tác, cập nhật, hiển thị dữ liệu phục vụ<br /> nghiên cứu đặc điểm dân cư thành phố Hà Nội với sự trợ giúp công<br /> nghệ GIS và viễn thám.<br /> - Đã nghiên cứu, phân tích đặc điểm dân cư thành phố Hà Nội. Đề<br /> xuất một số giải pháp về quản lý và phát triển dân cư Thủ đô Hà Nội<br /> cho mục tiêu phát triển bền vững Thủ đô Hà Nội trên cơ sở xêri<br /> BĐĐT về dân cư đã xây dựng.<br /> 4. Luận điểm bảo vệ<br /> 2<br /> <br /> Luận điểm 1: Phương pháp bản đồ có sự hỗ trợ của tin học, công<br /> nghệ GIS và viễn thám cho khả năng thành lập xêri BĐĐT với các<br /> ưu điểm: thông tin phong phú và được cập nhật thường xuyên với<br /> phương pháp biểu thị đa dạng và khai thác sử dụng thông tin linh<br /> hoạt, hiệu quả cao.<br /> Luận điểm 2: Xêri BĐĐT về dân cư thành phố Hà Nội đã phản<br /> ánh tổng thể tình hình dân số Hà Nội giai đoạn 1999-2013 với những<br /> nét nổi trội như: cấu trúc và gia tăng dân số, phân bố dân cư, đô thị<br /> hóa, chất lượng cuộc sống; là cơ sở để nghiên cứu và quản lý dân cư<br /> thành phố Hà Nội có hiệu quả.<br /> 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài<br /> Ý nghĩa khoa học: Góp phần hoàn thiện cơ sở khoa học cho thành<br /> lập xêri BĐĐT về dân cư cấp tỉnh, thành phố.<br /> Ý nghĩa thực tiễn: Xêri BĐĐT về dân cư thành phố Hà Nội cung<br /> cấp một lượng thông tin cơ bản và tương đối đầy đủ về đặc điểm dân<br /> cư, biến động dân số, cơ cấu giới tính, trình độ, nguồn lao động…<br /> góp phần tích cực đối với quy hoạch và quản lý thủ đô Hà Nội.<br /> 6. Cấu trúc của luận án<br /> Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án gồm 3 chương: Chương<br /> 1. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu; Chương 2. Thiết kế và<br /> xây dựng xêri BĐĐT về dân cư thành phố Hà Nội; Chương 3. Khai<br /> thác xêri BĐĐT phục vụ nghiên cứu dân cư thành phố Hà Nội.<br /> CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU<br /> 1.1 Tổng quan các công trình nghiên cứu<br /> 1.1.1 Tổng quan các công trình nghiên cứu về dân cư<br /> Dân cư đóng vai trò quan trọng đối với sự phát triển kinh tế - xã<br /> hội, do vậy đã có nhiều công trình nghiên cứu về dân cư ở các quy<br /> mô lãnh thổ khác nhau. Các công trình nghiên cứu lý thuyết đã đặt<br /> 3<br /> <br />