Khoá luận tốt nghiệp Lưu trữ học: Triển lãm trực tuyến tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:73

Thêm vào BST

Báo xấu

25
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài "Triển lãm trực tuyến tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I" nhằm đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những ưu nhược điểm đó trong hoạt động triển lãm trực tuyến TLLT, khóa luận hướng đến các giải pháp nâng cao chất lượng triển lãm trực tuyến TLLT tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I trong giai đoạn hiện tại và tương tai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khoá luận tốt nghiệp Lưu trữ học: Triển lãm trực tuyến tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I

BỘ NỘI VỤ TRƢỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI KHOA VĂN THƢ – LƢU TRỮ KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP TRIỂN LÃM TRỰC TUYẾN TẠI TRUNG TÂM LƢU TRỮ QUỐC GIA I Khóa luận tốt nghiệp ngành : LƯU TRỮ HỌC Người hướng dẫn : THS. TRỊNH THỊ KIM OANH Sinh viên thực hiện : LÊ THỊ MINH ANH Mã số sinh viên : 1805LTHA003 Khóa : 2018-2022 Lớp : 1805LTHA HÀ NỘI - 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Triển lãm trực tuyến tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I” là công trình nghiên cứu, phát triển và hoàn hiện của cá nhân tôi dưới sự hướng dẫn nhiệt tình, khoa học của giảng viên Trịnh Thị Kim Oanh. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài khóa luận là trung thực và hoàn toàn không sao chép hoặc sử dụng bất kì kết quả của đề tài nghiên cứu nào tương tự. Các thông tin và số liệu được sử dụng trong bài đều có nguồn gốc rõ ràng, được trích dẫn, ghi chú và được công bố theo đúng quy định. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm nếu có sự không trung thực trong công trình nghiên cứu này. Hà Nội, ngày 18 tháng 4 năm 2022
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Triển lãm trực tuyến tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I” bên cạnh sự cố gắng nỗ lực không ngừng của bản thân, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến quý thầy giáo, cô giáo trong khoa Văn thư – Lưu trữ - Trường Đại học Nội vụ Hà Nội. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất đến giảng viên Trịnh Thị Kim Oanh – người đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi rất nhiều trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp. Tiếp theo, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến ban lãnh đạo, cán bộ, chuyên viên công tác tại Trung tâm Lưu quốc gia I đã tạo điều kiện tốt nhất cũng như nhiệt tình giúp đỡ trong suốt quá trình khảo sát thực tế, thu thập tài liệu phục vụ cho việc nghiên cứu. Trong quá trình thực hiện khóa luận tốt nghiệp, do vốn kiến thức còn nhiều hạn chế và khả năng tiếp thu thực tế còn nhiều bỡ ngỡ nên khóa luận tốt nghiệp khó có thể tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi kính mong nhận được sự chỉ dẫn, đóng góp ý kiến của thầy giáo, cô giáo để khóa luận tốt ngiệp của tôi được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, ngày 18 tháng 04 năm 2022 Sinh viên thực hiện Lê Thị Minh Anh
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT STT CHỮ VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ 1 NĐ – CP Nghị định – Chính phủ 2 TLLT Tài liệu lưu trữ 3 TTLTQG I Trung tâm Lưu trữ quốc gia I DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG STT TÊN SƠ ĐỒ, BẢNG TRANG 1 Sơ đồ 1.1. Quy trình tổ chức triển lãm trực tuyến TLLT 19 2 Sơ đồ 1.2. Cơ cấu tổ chức của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I 24 3 Bảng 2.1. Tên các cuộc triển lãm trực tuyến TLLT tại 32 TTLTQG I giai đoạn 2015 – 2021 4 Bảng 2.2. Số lượng khách tham quan truy cập vào các triển 37 lãm trực tuyến TLLT tại TTLTQG I giai đoạn 2015 – 2021 5 Bảng 2.3. Đánh giá của khách tham quan về hoạt động triển 38 lãm trực tuyến TLLT tại Website, Facebook, Youtube của TTLTQG I
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG A. PHẦN MỞ ĐẦU ......................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài .................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ................................................................... 3 3. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................. 6 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ....................................................... 6 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................ 6 6. Phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................................... 7 7. Đóng góp của đề tài khóa luận............................................................. 8 8. Kết cấu của đề tài khóa luận ................................................................ 8 CHƢƠNG 1 : CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TRIỂN LÃM TRỰC TUYẾN TÀI LIỆU LƢU TRỮ TẠI TRUNG TÂM LƢU TRỮ QUỐC GIA I...... 10 1.1. Một số khái niệm .............................................................................. 10 1.1.1. Khái niệm tài liệu, tài liệu lưu trữ ................................................ 10 1.1.2. Khái niệm triển lãm, triển lãm tài liệu lưu trữ ............................. 11 1.1.3. Khái niệm trực tuyến, triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ ......... 13 1.2. Mục đích, ý nghĩa của triển lãm trực tuyến tài liệu lƣu trữ ........ 14 1.2.1. Mục đích ......................................................................................... 14 1.2.2. Ý nghĩa............................................................................................ 16 1.3. Yêu cầu, quy trình của tổ chức triển lãm trực tuyến tài liệu lƣu trữ ...................................................................................................... 17 1.3.1. Yêu cầu ........................................................................................... 18 1.3.2. Quy trình ........................................................................................ 19 1.4. Cơ sở pháp lý về triển lãm trực tuyến TLLT tại Trung tâm Lƣu trữ quốc gia I ........................................................................................... 19 1.4.1. Quy định của nhà nước ................................................................. 19
1.4.2. Quy định của TTLTQG I ............................................................... 20 1.5. Khái quát về Trung tâm lƣu trữ Quốc gia I.................................. 20 1.5.1. Lịch sử hình thành Trung tâm lưu trữ Quốc gia I ...................... 20 1.5.2. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cẩu tổ chức của Trung tâm lưu trữ Quốc gia I .................................................................................... 22 1.5.3. Cơ cấu tổ chức của Trung tâm lưu trữ Quốc gia I ...................... 23 1.6. Khái quát khối tài liệu đƣợc bảo quản tại Trung tâm Lƣu trữ quốc gia I .................................................................................................. 24 Tiểu kết chƣơng 1 : ................................................................................. 26 CHƢƠNG 2 : THỰC TRẠNG TỔ CHỨC TRIỂN LÃM TRỰC TUYẾN TÀI LIỆU LƢU TRỮ TẠI TRUNG TÂM LƢU TRỮ QUỐC GIA I...... 27 2.1. Sự hình thành và phát triển của triển lãm trực tuyến tài liệu lƣu trữ tại Trung tâm Lƣu trữ quốc gia I ................................................... 27 2.2. Hoạt động quản lý ............................................................................ 29 2.2.1. Xây dựng, ban hành các văn bản về tổ chức triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ .......................................................................................... 29 2.2.2. Tổ chức nghiên cứu khoa học và ứng dụng các thành tựu khoa học trong hoạt động triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ ..................... 29 2.2.3. Công tác tổ chức, thanh tra, kiểm tra ........................................... 30 2.3. Hoạt động nghiệp vụ ........................................................................ 31 2.3.1. Các cuộc triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ được tổ chức tại Trung tâm lưu trữ Quốc gia I ................................................................. 31 2.3.2. Quy trình tổ chức triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ Quốc gia I ............................................................................. 33 2.3.3. Kết quả triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I ............................................................................................ 34 2.4. Nhận xét, đánh giá về tình hình tổ chức triển lãm trực tuyến tài liệu lƣu trữ tại Trung tâm lƣu trữ Quốc gia I ...................................... 39 2.4.1. Ưu điểm .......................................................................................... 39 2.4.2. Hạn chế .......................................................................................... 42
2.4.3. Nguyên nhân .................................................................................. 44 Tiểu kết chƣơng 2 : ................................................................................. 45 CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG TRIỂN LÃM TRỰC TUYẾN TÀI LIỆU LƢU TRỮ TẠI TRUNG TÂM LƢU TRỮ QUỐC GIA I .................................................................................................. 46 3.1. Xây dựng, hoàn thiện và ban hành hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật quy định, hƣớng dẫn nghiệp vụ về tổ chức triển lãm trực tuyến tài liệu lƣu trữ ....................................................................... 46 3.2. Sự quan tâm, chỉ đạo của Đảng và Nhà nƣớc ............................... 47 3.3. Đào tạo, bồi dƣỡng nhằm nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của ban lãnh đạo, công chức, viên chức tại trung tâm ...... 47 3.4. Đầu tƣ về nội dung và kỹ thuật đối với các cuộc triển lãm trực tuyến ......................................................................................................... 48 3.5. Đẩy mạnh công tác quảng bá, công bố, giới thiệu triển lãm trực tuyến tài liệu lƣu trữ tại trung tâm ....................................................... 50 3.6. Quan tâm, chú ý hơn đến nhu cầu của ngƣời sử dụng triển lãm trực tuyến tại trung tâm ......................................................................... 51 3.7. Tăng cƣờng hợp tác quốc tế trong lĩnh vực tổ chức triển lãm trực tuyến TLLT ............................................................................................. 52 3.8. Cập nhật và phát triển một số hình thức triển lãm trực tuyến TLLT mới ................................................................................................ 52 Tiểu kết chƣơng 3: .................................................................................. 54 PHẦN KẾT LUẬN ........................................................................................ 55 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO: ................................................... 57 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 58
A. PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển như vũ bão của công nghệ thông tin đã tác động lớn đến tất cả các quốc gia trên thế giới, trong đó có Việt Nam. Để đáp ứng các nhu cầu khác nhau của con người (làm việc, học tập, nghiên cứu,…) nhiều hoạt động đã được chuyển đổi hình thức tổ chức từ trực tiếp sang trực tuyến. Trong đó có hoạt động triển lãm. Triển lãm trực tuyến đang là xu hướng của thế giới bởi khả năng tiếp cận công chúng rộng rãi. Đặc biệt, trong bối cảnh dịch bệnh diễn biến phức tạp, triển lãm trực tuyến không còn là giải pháp tạm thời mà được định hướng là hình thức xúc tiến thương mại có tính linh hoạt cao, góp phần nối lại các đứt gãy về nguồn cung. Trước ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, nhiều đơn vị tổ chức, nhà sản xuất đã rất linh hoạt, nắm bắt xu thế để truyền tải những nội dung và thông tin cần thiết mà vẫn có thể ở nhà đảm bảo các công tác phòng chống dịch, không cần trực tiếp tham dự. Các dự án triển lãm trực tuyến thường sẽ được kết hợp cùng các bảo tàng, khu triển lãm trên các nền tảng công nghệ số như website, facebook, youtube, google…Nền tảng giúp cho người xem có được góc nhìn chân thực nhất như đang đi xem trực tiếp tại bảo tàng. Hỗ trợ người xem hình ảnh 360 độ, thu phóng dễ dàng, dưới mỗi bức tranh đều có tên và chú thích hỗ trợ người xem có được những thông tin hữu ích. Đối tượng triển lãm trực tuyến cũng rất đa dạng, bao gồm các loại hình: triển lãm tranh ảnh; tác phẩm nghệ thuật, điêu khắc; hiện vật bảo tàng; sách;…đáng chú ý là triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ. Đây được xem một hoạt động rất mới ở Việt Nam, sự hình thành và phát triển của nó gắn với sự phát triển của công nghệ kỹ thuật và Internet. Mặt khác, tài liệu lưu trữ là di sản văn hóa của dân tộc và là tài sản đặc biệt của quốc gia, chứa đựng những thông tin phong phú, đa dạng, có độ tin cậy cao, tài liệu phản ánh một cách toàn diện, tổng hợp và trung thực mọi mặt 1
của đời sống xã hội, mang ý nghĩa to lớn đối với công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bảo quản, phát huy hiệu quả giá trị của tài liệu lưu trữ chính là tinh hoa, hồn cốt của dân tộc. Công tác tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ chính là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, mang tính chiến lược của mọi cơ quan lưu trữ, là mục tiêu cao nhất và cũng là mục đích cuối cùng của công tác lưu trữ. Trong những năm gần đây, bên cạnh việc bảo vệ an toàn tuyệt đối tài liệu lưu trữ, Trung tâm Lưu trữ quốc gia I đã đẩy mạnh và thực hiện đồng bộ nhiều phương thức phát huy giá trị tài liệu lưu trữ từ truyền thống đến hiện đại như: Tổ chức sử dụng tài liệu lưu trữ tại phòng đọc, xuất bản ấn phẩm lưu trữ, tổ chức trưng bày triển lãm tài liệu lưu trữ, giới thiệu tài liệu lưu trữ trên các phương tiện thông tin đại chúng, thiết lập trang thông tin điện tử tổng hợp, thực hiện phát huy giá trị TLLT trên mạng xã hội,…nhưng còn ít quan tâm đến hình thức triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ. Triển lãm trực tuyến rất phong phú và đa dạng với nhiều loại hình khác nhau. Tuy nhiên, tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I khối lượng tài liệu được bảo quản tại đây chủ yếu là tài liệu lưu trữ. Vậy nên, trong phạm vi nghiên cứu của đề tài khóa luận tốt nghiệp này, tôi xin được tập trung đi sâu vào nghiên cứu hoạt động triển lãm trực tuyến TLLT tại trung tâm. Xuất phát từ tình hình thực tiễn đó cũng như hiểu được giá trị của việc bảo vệ và phát huy giá trị tài liệu lưu trữ quốc gia. Qua thời gian tìm hiểu và khảo sát thực tế tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, tôi đã có cơ hội được học hỏi và tìm hiểu rõ hơn về nghiệp vụ khai thác, phát huy giá trị tài liệu lưu trữ. Mong muốn có thể tìm hiểu rõ hơn, phân tích và đóng góp một số ý kiến của cá nhân nhằm phát huy tốt nhất giá trị của tài liệu lưu trữ, nâng cao hiệu quả công tác tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ và lan tỏa những điều điều tốt đẹp nhất đến với độc giả. Nhận thức được tầm quan trọng, tính cấp thiết và ý nghĩa của các vấn 2
đề trên tôi chọn đề tài:“Triển lãm trực tuyến tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I” làm đề tài nghiên cứu khóa luận tốt nghiệp của mình. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Thực tế cho thấy, giá trị của tài liệu lưu trữ có thể được đánh giá một cách chính xác và khách quan khi chúng được khai thác sử dụng vào những mục đích cụ thể. Vì thế cho đến nay khai thác sử dụng TLLT vẫn là một đề tài hấp dẫn người quan tâm nghiên cứu. Triển lãm trực tuyến TLLT là một trong những hình thức tổ chức khai thác, sử dụng TLLT mới mẻ, hiện đại được xây dựng dựa trên hình thức triển lãm TLLT truyền thống (trực tiếp). Ở Việt Nam, lịch sử vấn đề triển lãm trực tuyến có thể kể đến một số công trình nghiên cứu khoa học, các văn luận, luận án tiến sĩ, bài viết trên các sách báo, tạp chí đề cập đến như: Nhóm công trình nghiên cứu về triển lãm/triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ: Đề tài luận văn thạc sĩ:“Nghiên cứu các giải pháp để nâng cao hiệu quả hoạt động trưng bày, triển lãm tài liệu lưu trữ ở Việt Nam” (năm 2008), tác giả Ths. Trần Việt Hà đã hệ thống, phân tích một số lý luận chung về hoạt động trưng bày, triển lãm TLLT; khảo sát và đánh giá hoạt động trưng bày, triển lãm TLLT ở Việt Nam trong giai đoạn từ năm 1986 trở lại đây; nghiên cứu, đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trưng bày, triển lãm TLLT góp phần thực hiện tốt nhất mục tiêu phát huy giá trị TLLT. Ngoài ra, vấn đề này cũng được trình bày khá chi tiết trong luận văn thạc sĩ định hướng ứng dụng lưu trữ học,“Xây dựng triển lãm trực tuyến tại các Trung tâm lưu trữ Quốc gia” (tháng 11/2019), tác giả Ths. Trần Thị Hoàn. Đề tài đã hệ thống, phân tích một số lý luận về triển lãm trực tuyến TLLT; khảo sát, đánh giá về tình hình tổ chức triển lãm trực tuyến TLLT tại các Trung tâm Lưu trữ quốc gia ở Việt Nam từ năm 2007 đến nay; Nghiên cứu, đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả tổ chức triển lãm trực tuyến TLLT 3
nhằm nâng cao hiệu quả khai thác, sử dụng TLLT tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia hiện nay. Hay khóa luận tốt nghiệp “Nâng cao hiệu quả hoạt động triển lãm tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I” (năm 2020) của tác giả Lê Thị Hoài Linh. Tác giả đã nghiên cứu cơ sở khoa học về hoạt động triển lãm tài liệu lưu trữ tại TTLTQG I; khảo sát về thực trạng hoạt động triển lãm tài liệu lưu trữ tại đây, qua đó đưa ra những nhận xét, đánh giá chung về công tác này; đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hoạt động triển lãm TLLT tại TTLTQG I. “Công tác công bố, giới thiệu tài liệu trên các phương tiện thông tin đại chúng của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I - Thực trạng và những vấn đề đặt ra”, Kỷ yếu hội thảo “Công bố, giới thiệu tài liệu lưu trữ tại các trung tâm lưu trữ quốc gia thực trạng và giải pháp”, tháng 10/2013, tác giả ThS. Nguyễn Hồng Nhung, CN. Hoàng Thị Hằng (Trung tâm Lưu trữ quốc gia I, Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước). Trong đề tài này, nhóm tác giả đã khái quát lý luận chung về công tác công bố, giới thiệu tài liệu lưu trữ; khảo sát, đánh giá thực trạng công tác công bố, giới thiệu tài liệu lưu trữ trên các phương tiện thông tin đại chúng của TTLTQG I; đưa ra các giải pháp cụ thể nhằm mục đích phát huy giá trị tài liệu lưu trữ đạt hiệu quả cao nhất. Nhóm công trình nghiên cứu về ứng dụng công nghệ thông tin trong việc triển lãm tài liệu lưu trữ : Cùng với sự phát triển của khoa học công nghệ và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác lưu trữ càng đóng vai trò quan trọng. Thực tế cho thấy, triển lãm trực tuyến TLLT đã được nhiều tác giả đề cập đến trong công trình nghiên cứu về tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu nói chung và ứng dụng công nghệ thông tin nói riêng như: Công bố xuất bản tài liệu lưu trữ trên mạng thông tin máy tính (mạng Internet), Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Nguyên tắc, phương pháp công bố, xuất bản tài liệu 4
lưu trữ”, tháng 01/2010 của tác giả ThS. Lê Văn Năng (Trung tâm Tin học - Cục Văn thư và Lưu trữ Nhà nước). Công bố xuất bản tài liệu lưu trữ trên mạng thông tin máy tính (mạng Internet), Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Nguyên tắc, phương pháp công bố, xuất bản tài liệu lưu trữ”, tháng 01/2010 của tác giả ThS. Lê Văn Năng với mong muốn ngày càng đáp ứng tốt hơn nhu cầu khai thác thông tin xã hội, tìm hiểu về thực trạng công bố xuất bản tài liệu lưu trữ trên mạng thông tin máy tính. Từ đó đưa ra giải pháp tối ưu nhằm công bố, giới thiệu rộng rãi hơn với độc giả giá trị tài liệu lưu trữ quốc gia. Đề tài luận văn thạc sĩ: “Nghiên cứu xây dựng phòng đọc ảo phục vụ khai thác, sử dụng TLLT ở Việt Nam” của tác giả Đỗ Thu Hiền (năm 2014) đã chỉ ra được những ưu nhược điểm của các hình thức tổ chức khai thác, sử dụng TLLT tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III. Trong đó, có hình thức trưng bày, triển lãm TLLT. Ngoài những công trình nghiên cứu nói trên, trong thời gian gần đây còn có một số bài viết đăng trên tạp chí Văn thư Lưu trữ Việt Nam như “Tổ chức Phòng đọc trực tuyến để phục vụ khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ”(năm 2007), tác giả Tạ Thị Liễu và Trần Thùy Dương; “Công tác phát huy giá trị tài liệu lưu trữ trên mạng xã hội” (năm 2013), của tác giả ThS. Hà Văn Huề, ThS. Nguyễn Hồng Nhung và rất nhiều bài viết khác có đề cập đến các cuộc triển lãm trực tuyến TLLT. Những công trình nghiên cứu kể trên đã đề cập khách quan một số vấn đề về việc trưng bày, triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ trong những năm gần đây. Tuy nhiên, vấn đề này mới bước đầu được nghiên cứu nên số lượng nghiên cứu chưa được nhiều, vấn đề nghiên cứu chưa được đầy đủ và ở góc độ rất khái quát, thậm chí rời lẻ. Do đó, có thể khẳng định rằng chưa có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện, chuyên sâu về vấn đề triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. 5
3. Mục tiêu nghiên cứu Khóa luận tốt nghiệp đặt ra hai mục tiêu cơ bản sau đây: - Khảo sát, đánh giá tình hình tổ chức triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I (chủ yếu từ năm 2015 – 2021) nhằm khẳng định những kết quả đã đạt được và làm rõ những hạn chế còn tồn tại. - Thông qua việc đánh giá ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của những ưu nhược điểm đó trong hoạt động triển lãm trực tuyến TLLT, khóa luận hướng đến các giải pháp nâng cao chất lượng triển lãm trực tuyến TLLT tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I trong giai đoạn hiện tại và tương tai. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Hoạt động triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ (thông qua việc nghiên cứu các hồ sơ lưu trữ về các cuộc triển lãm trực tuyến TLLT và các nguồn thông tin về các sự kiện đó qua các phương tiện thông tin đại chúng như: Facebook, Website, Youtube,…của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I). Phạm vi nghiên cứu của đề tài: - Không gian: Hoạt động triển lãm trực tuyến TLLT tại phòng Phát huy giá trị tài liệu của Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I . - Thời gian: trong giai đoạn 2015 – 2021. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện các mục tiêu trên, khóa luận tốt nghiệp của tôi đặt ra và giải quyết những nhiệm vụ sau đây: - Hệ thống, phân tích một số vấn đề lý luận, cơ sở pháp lý về triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I. - Khảo sát, đánh giá hoạt động triển lãm trực tuyến TLLT tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. - Căn cứ vào tình hình thực tế tại Trung tâm, nghiên cứu đề xuất các nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả triển lãm trực tuyến TLLT tại Trung 6
tâm Lưu trữ quốc gia I góp phần thực hiện mục tiêu phát huy tốt nhất giá trị của tài liệu lưu trữ. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu Để thực hiện đề tài khóa luận đạt được hiệu quả tốt nhất, tôi đã tiến hành sử dụng phương pháp luận của học thuyết Chủ nghĩa Mác – Lenin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương của Đảng và Nhà nước về công tác tổ chức khai thác sử dụng tài liệu lưu trữ làm cơ sở lý luận, vận dụng đúng đắn các nguyên tắc của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử trong nghiên cứu lý luận cũng như khi giả quyết các vấn đề về công tác lưu trữ ở Việt Nam. Bên cạnh đó, để đề tài được hoàn thiện hơn, tôi còn sử dụng một số phương pháp cụ thể sau: - Phương pháp phân tích chức năng: tiến hành phân tích chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của Trung tâm Lưu trữ quốc gia I gắn liền với hoạt động triển lãm trực tuyến. - Phương pháp sử liệu học: là phương pháp nghiên cứu và tìm hiểu bản chất của đối tượng nghiên cứu thông qua quá trình hình thành và phát triển của nó. Thông qua quá trình biến hóa của sự vật sẽ giúp bản chất của đối tượng nghiên cứu dễ nhận biết hơn. - Phương pháp phân tích: Qua tổng hợp sẽ tập trung đi sâu tìm hiểu các vấn đề trọng tâm để phân tích nhằm làm sáng tỏ vấn đề. - Phương pháp quan sát, phân tích thông tin: tài liệu, các công trình nghiên cứu khoa học, các sách báo, mạng internet,… - Phương pháp so sánh: So sánh, đối chiếu các thông tin về quy định pháp lý với thực hiện công tác triển lãm trực tuyến, lý thuyết đã học và thực tiễn quy trình tổ chức triển lãm trực tuyến tại trung tâm, giữa các cuộc triển lãm với nhau. - Phương pháp tổng hợp: Tổng hợp số liệu, tài liệu thu thập và nghiên cứu được về các cuộc triển lãm trực tuyến tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I 7
nhằm cung cấp thông tin một cách đầy đủ, toàn diện và chính xác nhất. 7. Đóng góp của đề tài khóa luận - Về mặt lý luận: Trên cơ sở hệ thống hóa lý luận và các văn bản quy phạm pháp luật về khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ, cùng với những văn bản quy định về hình thức triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ. Đề tài khóa luận đã góp phần đóng góp, bổ sung và làm phong phú hơn lý luận về triển lãm trực tuyến TLLT, vấn đề còn ít được nghiên cứu ở Việt Nam hiện nay. Có thể nói, đó là nguồn tài liệu hữu ích để vận dụng trong quá trình nghiên cứu, học tập và công tác. - Về mặt thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của đề tài giúp TTLTQG I có thêm tư liệu tham khảo trong việc quản lý và phát huy giá trị TLLT. Không chỉ vậy kết quả nghiên cứu của đề tài khóa luận còn là tư liệu phục vụ việc giảng dạy và học tập của giảng viên và sinh viên ngành lưu trữ học. 8. Kết cấu của đề tài khóa luận Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, đề tài khóa luận được chia thành 3 chương, gồm: Chương 1: Cơ sở khoa học về triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I Ở chương này, đề tài khóa luận tiếp cận các khái niệm về tài liệu, tài liệu lưu trữ; triển lãm, triển lãm tài liệu lưu trữ; trực tuyến, triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ; nêu mục đích, ý nghĩa của triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ; yêu cầu, quy trình của tổ chức triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ; các thành phần nội dung tài liệu lưu trữ bảo quản tại đây; quy định của Nhà nước về hoạt động triển lãm trực tuyến TLLT và giới thiệu khái quát về Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. Chương 2: Thực trạng tổ chức triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I Trong chương 2, đề tài khóa luận tập trung nghiên cứu, khảo sát và đánh giá về hoạt động quản lý và hoạt động nghiệp vụ triển lãm trực tuyến tài 8
liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. Chương 3: Giải pháp nâng cao chất lượng triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ Quốc gia I Từ những kết quả nghiên cứu ở trên, tại chương 3, khóa luận đề xuất một số nhóm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia I. Sinh viên Lê Thị Minh Anh 9
CHƢƠNG 1 : CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TRIỂN LÃM TRỰC TUYẾN TÀI LIỆU LƢU TRỮ TẠI TRUNG TÂM LƢU TRỮ QUỐC GIA I 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Khái niệm tài liệu, tài liệu lưu trữ Với sự phát triển của khoa học - công nghệ, đặc biệt là công nghệ thông tin đã khiến cho nguồn tài liệu ngày càng phong phú. Tài liệu cần thiết cho mọi lĩnh vực hoạt động xã hội loài người, giúp loài người ghi nhớ những tri thức và kinh nghiệm trong quá trình sống, làm việc và đấu tranh bảo vệ quyền lợi của mình. Tài liệu hình thành khi các ký tự, chữ viết xuất hiện. “Từ điển Thuật ngữ lưu trữ” tiếng Anh và tiếng Pháp do Hội đồng Lưu trữ quốc tế xuất bản lần thứ hai, có sửa đổi, bổ sung tại Muchen, NewYork, London, Paris (1988) do Petes Walne làm tổng biên tập đã giải thích:“Tài liệu là tập hợp tạo thành từ một vật mang tin và thông tin mà nó chứa đựng, có thể dùng cho mục đích tham khảo hoặc làm chứng cứ” [ 7,39 ]. Cùng với quan điểm trên về khái niệm “tài liệu”, tại Khoản 2, Điều 2 Luật Lưu trữ năm 2011 có định nghĩa:“Tài liệu là vật mang tin được hình thành trong quá trình hoạt động của cơ quan, tổ chức, cá nhân” [ 5,3 ]. “Tài liệu bao gồm văn bản, dự án, bản vẽ thiết kế, bản đồ, công trình nghiên cứu, sổ sách, biểu thống kê; âm bản, dương bản phim, ảnh, vi phim; băng, đĩa ghi âm, ghi hình; tài liệu điện tử; bản thảo tác phẩm văn học, nghệ thuật; sổ công tác, nhật ký, hồi ký, bút tích, tài liệu viết tay; tranh vẽ hoặc in; ấn phẩm và vật mang tin khác”. Tương tự như khái niệm “Tài liệu”, khái niệm “ Tài liệu lưu trữ” một trong những khái niệm quan trọng đóng vai trò làm nền tảng chung cho công tác văn thư – lưu trữ. Có rất nhiều khái niệm khác nhau được đưa ra: Theo giáo trình Lý luận và thực tiễn công tác lưu trữ của nhóm tác giả Đào Xuân Chúc, Nguyễn Văn Hàm, Vương Đình Quyền, Nguyễn Văn Thâm (1990): “Tài liệu lưu trữ là tài liệu hình thành trong quá trình hoạt động của cơ quan đoàn thể, xí nghiệp và cá nhân có ý nghĩa chính trị, kinh tế, văn hóa 10
khoa học lịch sử và các ý nghĩa khác được bảo quản trong các phòng kho lưu trữ” [ 4,145]. Tại khoản 3, Điều 2 Luật Lưu trữ ngày 11 tháng 11 năm 2011 có quy định:“Tài liệu lưu trữ là tài liệu có giá trị phục vụ hoạt động thực tiễn, nghiên cứu khoa học, lịch sử được lựa chọn để lưu trữ”. “Tài liệu lưu trữ bao gồm bản gốc, bản chính; trong trường hợp không còn bản gốc, bản chính thì được thay thế bằng bản sao hợp pháp” [ 5,3 ]. Trong cuốn “Từ điển thuật ngữ lưu trữ hiện đại của các nước xã hội chủ nghĩa”, khái niệm “Tài liệu lưu trữ” được giải thích như sau: “Tài liệu lưu trữ là tài liệu được bảo quản trong kho lưu trữ”. Phân tích và tổng hợp các định nghĩa nêu trong các văn bản nước ta cũng như trong các công trình của các tác giả nước ngoài có thể dẫn đến nhận xét như sau: các định nghĩa nêu trên, mặc dù có sự khác nhau nhưng đều thống nhất ở hai điểm cơ bản của khái niệm. Thứ nhất, tài liệu lưu trữ phải có nguồn xuất xứ do các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp và các cá nhân sản sinh ra trong quá trình giải quyết, quản lý các công việc theo quy định hợp pháp. Thứ hai, nó phải là bản chính, bản gốc, và chỉ được phép thay thế bằng bản sao hợp pháp trong trường hợp không còn bản chính, bản gốc của tài liệu. Như vậy, có thể khẳng định tài liệu lưu trữ là tài sản qúy báu, là một trong những nguồn di sản văn hóa có giá trị đặc biệt của mỗi dân tộc; có các đặc điểm chứa đựng những thông tin về quá khứ; có tác dụng rất lớn trong việc nghiên cứu để phục vụ các mặt hoạt động khác nhau của đời sống xã hội và tình hình hoạt động của cơ quan, đơn vị, địa phương. 1.1.2. Khái niệm triển lãm, triển lãm tài liệu lưu trữ Triển lãm là một động từ chỉ hành động hoặc quá trình trưng bày hoặc trưng bày các tác phẩm nghệ thuật tại một địa điểm [ 12,2 ]. Theo Khoản 1 Điều 3 Nghị định 23/2019/NĐ-CP (có hiệu lực từ ngày 15/04/2019) định nghĩa hoạt động triển lãm như sau: “Triển lãm là việc tổ chức trưng bày tác phẩm, hiện vật, tài liệu tập 11
trung trong một thời gian, tại một không gian nhất định theo các hình thức khác nhau, bằng các phương tiện kỹ thuật khác nhau nhằm mục đích giới thiệu, công bố, phổ biến trong xã hội, cộng đồng” [ 3,2 ]. Triển lãm tài liệu lưu trữ - một trong những hình thức tổ chức khai thác, sử dụng tài liệu lưu trữ độc đáo và hiệu quả, có thể quảng bá, giới thiệu tới độc giả với nhiều độ tuổi, nhu cầu sử dụng tài liệu khác nhau trong cùng một thời điểm, một không gian. Theo Từ điển Lưu trữ Việt Nam do Cục Văn thư Lưu trữ nhà nước biên soạn năm 1992 có nêu: “Triển lãm tài liệu lưu trữ là trưng bày những tài liệu lưu trữ có ý nghĩa để phục vụ việc sử dụng và tuyên truyền, giáo dục cho quần chúng về một chủ đề nào đó” [ 2, 236 ]. Theo cuốn Từ điển tra cứu nghiệp vụ Quản trị Văn phòng – Văn thư – Lưu trữ Việt Nam do PGS.TS Dương Văn Khảm biên soạn, Nhà xuất bản Thông tin và Truyền thông ấn hành năm 2015 viết:“Triển lãm tài liệu lưu trữ - Exhibition of archival document là một trong các hình thức tổ chức, khai thác, sử dụng TLLT thông qua việc trưng bày hiện vật là TLLT và những tài liệu, hiện vật khác có liên quan. Triển lãm TLLT nhằm mục đích giới thiệu, quảng bá đến mọi người trong xã hội, cộng đồng về nội dung giá trị của tài liệu lưu trữ để phát huy giá trị của tài liệu. Việc tổ chức trưng bày, triển lãm tài liệu, hình ảnh lưu trữ thường theo một chủ đề, tập trung trong một thời gian và tại một địa điểm nhất định”.Khái niệm này đã định nghĩa tổng quát, đầy đủ nhất về loại hình, mục đích và phương pháp tổ chức của triển lãm tài liệu lưu trữ. Cùng quan điểm như vậy, Thuật ngữ Văn thư - Lưu trữ do Cục Văn thư Lưu trữ nhà nước biên soạn năm 2017 có định nghĩa về triển lãm tài liệu: “Hình thức tổ chức sử dụng tài liệu nhằm công bố, giới thiệu tài liệu lưu trữ về một chủ đề, sự kiện, sự vật, hiện tượng, nhân vật,…theo hệ thống, trong phạm vi, không gian nhỏ.” Nói tóm lại, triển lãm TLLT là sự trưng bày TLLT ở những địa điểm cụ 12
thể để công chúng đến xem nhằm mục đích tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá TLLT theo một chủ đề nhất định. Tài liệu lưu trữ được đưa ra triển lãm phải có tính chân thực cao và có độ tin cậy. Thông qua việc giới thiệu tài liệu lưu trữ tới công chúng, triển lãm tài liệu lưu trữ được đánh giá là một trong những hình thức phát huy giá trị tài liệu lưu trữ có giá trị. 1.1.3. Khái niệm trực tuyến, triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ Triển lãm trực tuyến đang là xu hướng chung của cả thế giới bởi khả năng tiếp cận công chúng rộng rãi. Đặc biệt, do ảnh hưởng của dịch COVID- 19, gần 2 năm qua rất nhiều hoạt động văn hóa bị ngưng trệ. Tại nước ta, nhiều đơn vị cũng đã thực hiện nhiều triển lãm trực tuyến có chất lượng (xem Phụ lục số 1). Tuy vậy, triển lãm trực tuyến tài liệu lưu trữ vẫn đang còn là một thuật ngữ mới mẻ, chưa được nghiên cứu rộng rãi. Để hiểu rõ hơn về vấn đề này, trước hết chúng ta nên tìm hiểu về khái niệm “trực tuyến”,“ triển lãm trực tuyến”. Theo Từ điển bách khoa toàn thư mở Wikipedia: “Trực tuyến (từ tiếng Anh: Online) thường được dùng cho một kết nối hoạt động với một mạng truyền thông, đặc biệt là trong mạng Internet hoặc chỉ liên kết trong mạng cục bộ” [1,1]. Theo Từ điển Longman Dictionary, trực tuyến được hiểu là “kết nối với các máy tính khác thông qua Internet hoặc là kết nối có sẵn thông qua Internet; kết nối trực tiếp hoặc bị điều khiển bởi một máy tính”. Như vậy, chúng ta có thể hiểu rằng trực tuyến là một thuật ngữ chỉ trạng thái kết nối hoạt động với một trạng thái truyền thông, chủ yếu là mạng Internet hoặc mạng cục bộ để giúp người dùng truy cập trực tiếp để khai thác thông tin mà họ cần đến. “Triển lãm trực tuyến – Virtual / Online/ Digital Exhibition” – là một sự kiện có thể xem trên máy tính, điện thoại di động có sử dụng Internet, ở bất 13