Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Từ địa phương trong ca dao Nam bộ

Chia sẻ: Tiêu Sở Hà | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:80

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Từ địa phương trong ca dao Nam bộ được nghiên cứu nhằm giúp cho chúng ta hệ thống lại kiến thức về từ địa phương, hiểu rõ hơn về từ địa phương, thể hiện được bản chất con người Nam Bộ qua cách dùng từ còn phản ánh được tính chất lịch sử, miêu tả khá chi tiết phong tục tập quán trong sinh hoạt vật chất tinh thần của người dân lao động Nam Bộ, giúp cho chúng ta hiểu rõ hơn đặc trưng từ địa phương nơi đây một cách cụ thể sâu sắc hơn, biết được sự phát triển từ địa phương từ xưa đến nay. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp Văn học: Từ địa phương trong ca dao Nam bộ

TRCtfNG Ofll HOC VO TRCttNG TOflN KHOA KHOA HOC CO BAN KHOA LUAN TOT NGHIEP CHUYEN NGANH VAN HOC TIT DIA PHlTONG TRONG CA DAO NAM BO Giang vien huxmg dan: Sinh ven thyc hien: ThS. TANG TAN LOC DlTONG Tffl THU THAO m\ ho< T(ffifr Hdu Giang, thdng 05 nam 2013
LOI CAM ON Dc hoan thanh khoa luan nay. em xin to long biet on sau sac den Thay - ThS. Tang Tan Loc da tan tinh hircmg dan trong suot qua trinh viet khoa luan tot nghiep. Em chan thanh earn an quy Thay, Co trong khoa Khoa hoc Co* Ban, Trircmg Dai hoc V6 Truang 'loan da tan tinh truyen dat kien thuc trong 4 nam hoc tap. VcVi von kien thuc dirge tiep thu trong qua trinh hoc khong chi la nen tang eho qua trinh nghien ciru khoa luan ma con la hanh trang qui ban dc em birac vao dai mot each virng chac va tu tin. Cuoi cung em kinh chuc quy ITiay, Co doi dao sue khoe va thanh cong trong sir nghiep eao quy. Tran trong kinh chao! Sinh vien thuc hi en (Ky va ghi ro ho (en) Duong Thi Thu Thao
LOI CAM DOAN Toi xin cam doan rang de tai nay la do chinh toi thuc hien. cac so lieu thu thap va ket qua phan tich trong de tai la trung thuc, dc* tai khong trung vai bat cu de tai nghien ciru khoa hoc nao. Sinh vien thuc hien (Ky va ghi ro ho (en) Duong Thi Thu Thdo
MUC LUC Trang MODAU 1 1. Lido chon de tai 1 2. Ljch sir van de 1 3. Muc dich nghien ciru: 4 4. Doi tuong va pham vi nghien ciru 5 4.1. Doi tuong nghien cuu 5 4.2 Pham vi nghien ciru 5 5. Phuang phap nghien cuu 5 CHU'ONG l:COSO LI THUYET 7 1.1. NHUNG VAN DECHUNG VE TU'DJAPHUONG 7 1.1.1. Tir dja phuongNam Bo 7 1.1.1.1. Khai niem tir dja phuang 7 1.1.1.2. Khai niem tudja phuang Nam Be) 8 1.1.2. Sir hinh thanh tir dja phuong Nam Bo 8 1.1.3. Dae diem cua tir dja phuongNam Bo 10 1.1.3.1. Xet tren binh dien ngir am 10 1.1.3.2. Xet tren binh dien tir vung - ngir nghTa 11 1.1.3.3. Xet tren binh dien phongcach dien dat 12 1.2. CA DAO NAM B0 14 1.2.1 Khai niem ve ea dao Nam Bo 14 1.2.2. Noi dungciia ca dao Nam Bo 15 1.2.3. Hinh thuc the hien cua ca dao Nam Bo 19 TIEUKET 22 CHUONG 2:CAC NHOM TU DIA PHUOTNG TRONG CA DAO NAM BO 24 2.1. NHOM TU'XUNG HO 24 2.1.1. Tir ximg ho trong quan he ho gia dinh than toe 24 2.1.2. Tir xung ho ngoai xa hoi 27 2.2. NHOM TU DJNH DANH CHO CAC DONGNUOC, VUNG DAT 29 2.2.1. Nhom tir djnh danh dong niroc 29 2.2.2. Nhom tir dungde goi ten eho cac vung dat. ten dat 30 iii
2.3. NHOM TUMIEUTAsy' VAN DONG CUA DONGNUOC 32 2.4. NHOM TU'DINH DANH CHO CAC PHUONG HEN DI LAI 33 2.5. NHOM TU' DINII DANH CHO CAC LOAI CONG CU LAO DONG 38 2.6. NHOM TU'D|NH DANH CHO DONG VAT. THUC VAT 39 2.7. NHOMTU'MIEU IA TINH CAM. CAM XUC 44 TIED KET 46 CHUONG3:TAC DUNG CUA TU DIA PHUONG TRONG CA DAO NAM BO 47 3.1. THE HIEN NHUNG DAC DIEM CUA THIEN NHIEN VA SINH IIOATCUA NGU'Cil DAN NAM B() 47 3.2. THE HIEN CA TINH. TAM EI. TINH CAM, EOI AN HENG NOI CUA NGU'Ol DAN NAM BO 49 TIEUKET 53 KET LUAN 54 TAI LIEUTHAM KHAO 56 PHU LUC IV
DANH MUC BIEU BANG Bang 1: So sanh each vay mirgn cua phuang ngu Nam Bo va phuang ngu Bac Bo. Bang 2: Khao sat ve mat ngir am. ngu nghla cua tir dia phuang Nam Bo trong sir doi chieu vai tir toan dan.
mo oAu 1. Li do chon de tai Viet Nam la dat nuac co mot be day van hoa lich sir lau dai. do qua trinh hinh thanh va phat trien dan cu khac nhau nen dieu kien song cua tung vung khac nhau dan den net dae trung van hoa cua tung vung. Nhimg ncH dae trimg cua tung dia phirang dirge the hien rat ro net. mau sac dia phuang da tra nen mot cai gi do rat ben vung ton tai trong cong dong va dieu do lam phong phii them nen van hoa ca nuac. Bai tir dia phuang khong phai la mot van de nam ngoai pham vi van hoa dan toe. ma no ciing la mot khia canh cua ngon ngu. Ngon ngu khong chi dan thuan la 16i an tieng noi cua con nguai ma thong qua vice nghien ciru ngon ngir chiing ta co the hieu dirge phan nao ve tinh each cua con ngirai. An sau ngon ngir la ca mot nen van hoa the hien trong each an mac. each a. each xay dung nha cua. xom lang. Nam Bo la noi tan ciing cua To quoc. noi cu ngu cua nhung con ngirai nghla khi. Cuoc song ciia nhimg nguai niia nam miia nuac noi nay dirge phan anh nhu the nao trong ca dao. Ca dao noi len dirge dieu gi ve tinh each, tap quan. phong tiic. Va mot dieM.i cung rat quan trong la qua Ca dao chiing ta biet them dirge dirge gi ve tieng noi. each dien dat cua nguai dan xu Nam Bo nay. Vai be day van hoa von co ciia minh. Nam Bo luon dirge danh gia la nai chiia dung nhieu yeu to van hoa doc dao ma khong vung nao. dia phuang nao cung co. Mot trong nhimg dieu dae biet ay phai ke den tir dia phucrng ciia nguai Nam Bo hay nhu mot so nguai thuang goi la phirang-ngu (regional dialect) Nam Bo. hoac noi mot each chinh-xac han la tho- ngfr (subdialect) Nam Bo. Chinh vi the ma toi chon de tai '"/«• dia phirang trong ca dao Nam Bo " de thuc hien khoa luan tot nghiep. 2. Ljch sir van de Tu dia phuang la mot de tai kha hap dan vai cac nha ngon ngir hoc. va tren thirc te cung co nhieu nghien ciiu dang ke ve de tai nay. Cac tac gia tieu bieu nhu: Tran Tlii Ngoc Lang. Iluynh Cong Tin. Iran Van Nam. Nguyen Ihe Truyen, Nguyen Tliien Giap,... O day. chiing toi se trinh bay mot each he thong cac cong trinh nghien ciiu tieu bieu:
1. Iluynh Cong Tin vai "Tie dien Tir ngir Nam Bo ". Tir nhimg birac khai dau rat ca ban ve ngu am. tieng Sai Gon. Iluynh Cong Tin da danh dau birac quan trong trong viec nghien cuu tieng dia phuang Nam Bo. Tir dien da dong gop eho chiing ta mot lirgng tri thuc tong hgp trong vice tim hieu tir ngu Nam Bo a cac binh di£n tir vung. ngir am. ngu nghla. 2. Trong cong trinh "Cam nhan ban sac Nam Bo ", Nxb Van hoa - Thong tin, 2006. Iluynh Cong Tin da the hien tron ven ban sac que huong Nam Bo. mot kho tang van hoa Nam Bo. Trong chuang "Mot so van de ve phirong ngir Nam Bo" Iluynh Cong Tin da the hien sir hinh thanh phirong ngCr Nam Bo nhu: "Phirong ngir Nam Bo Id tieng noi cua ngicdi dan Nam Bo. Phirong ngu, theo dinh nghla cua "Tir dien tieng Viet", la hien the dia phirong hoac hien the xd hoi cua ngon ngu: Nhu vay, phirong ngu Nam Bo dime hieu la hien the dia li cua ngon ngir toan dan. Cac phuang ngu co sir khac nhau a giong noi, each phut dm, tir ngu, phong each, ngu phap....Cdc mat nay khac nhau hay khong dong deu " [9, 244]. Trong luan van nay toi se nghien cuu va ro hon cac binh dien ngir am, tir vung, ngu nghla co sir khac biet Ian trong cac phuang ngir cua tieng Viet, de thay dirge net da trung ve phuang ngu dirge sir dung trong lai an tieng noi hang ngay. Cung theo Iluynh Cong Tin, cac cong trinh nghien ciru phuang ngu tir trirac den nay chu veil theo khuynh huong: "Nghien ciru phuang ngu gan lien vai nghien ciru ngon ngu". Khuynh huong tiep theo la: "Nghien ciru phirong ngu gan lien vdi yen can chudn hoa va irng dung tieng Viet vao cuoc song xd hoi", khuynh huong nay dirge nha ngon ngir tap trung nghien cuu nhieu hon va cac van dc nghien ciru nay cung dirge cac tac gia khai thac a nhieu goc do. Theo nhan xet cua Huynh Cong Tin. hai khuynh huong nghien ciiu dieu dura co cong trinh rieng nghien cuu mot each khai quat toan dien ve cac van de phuang ngir va ling dung ciia no vao cuoc song, xa hoi.Khuynh huong cuoi cung la: "Nghien ciru ngon ngu gan lien vdi mot so hinh dien cu the cua phuang ngu", khuynh huong nay dugc cac nha ngon ngu hoc quan tarn, co cac cong trinh cua cac tac gia nhu: Hoang Thj Chau. Iran Ihi Ngoc Lang... 4. Trong Phirong ngu Nam Bo, Iran Thj Ngoc Lang da chi ra dugc sir khac nhau co ban giua phuang ngir Nam Bo va phuang ngir Bac Bo. Noi dung cua tac pham nay co hai phan Ion nhu: Phan thu nhat: lac gia dua ra sir khac biet ve mat tu vimg, ngir am. ngir nghla giua Phirong ngir Bac Bo va Phuang ngir Nam Bo.Phan
thu hai: Tac gia chi ra sir khac nhau giua Phirong ngu Bac Bo va Phuong ngu' Nam Bo ve mat chuc nang cau tao. (1 phan nay tac gia di sau khao sat cac nhom tir the hien trong each xung ho cua Phirong ngir Nam Bo so vai Phirong ngu Bac Bo va cac nhom tir the hien trong each xung ho cua Phirong ngu Nam Bo so vai Phuang ngu Bac Bo va theo ket qua ciia tac gia Tran Ini Ngoc Lang trong cong trinh nay la: Khi khao sat sir khac nhau giira phirong ngir la: "Can chit y den su khac biet trong each dung tir ngu" [6, 72]. Trong thuc te "co nhimg tir ngu ve nghla khong co sir khac nhau giira cac phuang ngir, nhimg chiing lai duac dimg khac nhau, co kha nang khac nhau trong sir ket hop vdi cac tir ngir khac de tao ra nhung nghla khac nhau, dimg trong nhimg tinh huong khac nhau'' [6, 72 ]. 5. Trong cong trinh nghien cuu Tir vung hoc tieng Viet, Do Huu Chau. Nguyen Thien Giap co de cap den mot so van de ciia phuang ngu nhu: "Cdch phat dm tirdia phuang cua tieng Viet, hay ranh gidi va viec phan vung phuang ngir trong tieng Viet". 6. Nguyen Van Hau da tung de cap den mien Nam va Van hoc dan gian dja phirong qua cuon"Van hoc mien Nam luc tinh ". Trong cong trinh nay, tac gia da the hien ca dao qua rat nhieu phuang dien nhu: "Sir hien be trong ca dao, nghe thudt Ca dao, Dau vet dia phirong, Thuang ve que cu, tinh yen dam ihdm, duyen no la lang, lao dong than thai tiet, phong tuc tap quan.... ". Lam da dang them nen Van hoc dan gian Viet Nam noi chung. Van hoc mien Nam noi rieng. thay dugc y nghla bieu trung sau sac qua nlurng tu dia phuang moc mac. chan thanh dugc nguai dan Nam Bo the hien qua bai ca dao. Va toi se lam ro hon "Dau vet dia phirong" de thay dugc nguon goc ciia ca dao xuat phat tir dau va co y nghla gi trong cuoc song cua nguai dan. 7 . Theo ket qua nghien cuu cua Tran Van Nam ve "Ca dao Nam Bo - Ca dao cua vung dat nidi" da the hien nhung dae diem cua vung dat Nam Bo nhu: "Ve hoang vu cua thien nhien, mot dau an trong nhung bai ca cua thien nhien dat nude. ITinh anh nguai di khai hoang. Ca dao Nam Bo- Ca dao vung song nude". Dieu nay da the hien dugc moi truong song nuoc cong vai cong trinh xay dimg (cau). cong cu san xuat (cau, la. thuyen). phuang tien giao thong (thuyen. do, xuong. ghe...) nghTa la tong the nhung yeu to cua cuoc song tren song nuac da di vao ca dao Nam Bo. Moi truong song nuoc mot mat la doi tuong de ca dao phan anh. ca
nggi; mat khac vai tu each bieu trung do lai la phuang tien nghe thuat de the hien noi dung. Dieu nay eho thay ca dao Nam bo gan chat vai moi truong van hoa \iing song nuoc da san sinh ra no. 8. Nguyen The Truyen vai "Ngon ngir ngirai Nam Bo trong ca dao - dan ca" da the hien "Trong ca dao dan ca Nam Bo dae biet rat hay gap cac tir ngir dia phuang theo each phdt dm dia phirong, Ngirai Nam Bo co mot he thong tirngir dia phirong phong phii va dae sac. Do la nhimg tir ngir chi canh vdt thien nhien, canh sinh boat va lao dong san xuat cua nguai dan. Rat nhieu tir ngir trong von tir dae biet do da duac phan anh trong ca dao dan ca. DI nhien khong phai moi tirngir dia phuang deu duac phan anh trong ca dao dan ca. Song nhimg tir ngir duac phan anh deu la nhimg tirngir quan trong nhdt. hieu thi nhimg sir vdt, hien tuong, boat dong, tinh chat, ... rat quen thuoc, gan gui trong dai song cua nguai dan dia phuang". Vay trong luan van nay toi se trinh bay ro hon ve each dung tir dia phuang. each phat am va y nghla ciia tir dia phirong. Nhu vay. co the noi rang vice nghien ciru sir dung tu dia phirong trong ca dao Nam Bo la mot van de rat thu vi. hap dan va co phan moi me. Toi hi vong nghien eiin vice sir dung tir dia phirong trong ca dao Nam Bo noi ricng co the bo sung hieu qua va thiet thuc vao cong vice nghien ciru phong each nghe thuat ca dao Nam Bo noi cluing. Chinh vi vay qua mot so nghien cuu va birac dau khao sat. trong khuon kho bai luan van toi xin dua ra mot vai cam nhan ve tir dia phirong 6 goc do van hoa hoc va a goc do ngon ngu hoe. Muon gop mot phan hieu biet it oi cua minh de tim hieu them ve tir dia phirong trong cadao Nam Bo. 3. Muc dich nghien cuu: Nghien ciiu de tai "Tir dia phirong trong ca dao Nam Bo " giiip eho cluing ta he thong lai kien thuc ve tir dia phuang, hieu ro hon ve tir dja phuang. the hien dugc ban chat con nguai Nam Bo qua each dung tir con phan anh dugc tinh chat lich sii'. meu ta kha chi tiet phong tuc tap quan trong sinh hoat vat chat tinh than ciia nguai dan lao dong Nam Bo. giiip eho cluing ta hieu ro hon dae trung tir dja phirong noi day mot each cu the sau sac hon, biet dugc sir phat trien tir dja phuang tu xua den nay. Viec nghien ciru tir dja phuang trong ca dao se giiip chung ta hieu them dugc mot phan nao do ve cai noi dung phong phii ma ca dao bieu dat. tir dja phirong la
doi tuong nghien cuu con ca dao Nam Bo la pham vi nghien ciru. Nghien cuu cac tir dja phirong trong ca dao se eho la thay nhung phong tuc. tap quan va dae trung rieng ciia tung vung, tung dia danh triroe day dugc phan anh trong ca dao, ma nhung dja danh nay co khi da khong con nira hoac da bj bien doi thanh mot dja danh khac do qua trinh phat trien cua lich sir. Qua viec nghien cuu tir dja phirong trong ca dao Nam Bo lam ro dae diem ngon ngir. va toi se thong ke phan loai va nhan xet cluing each dung tir dja phuang ciia nguai dan Nam Bo. de hieu ro hon ve tinh each, net dae trung van hoa rieng ciia vung dat Nam Bo trong cac cau ca dao. 4. Doi tuong va pham vi nghien cuu 4.1. Doi tuong nghien ciru Doi tuong nghien cuu trong khoa luan la he thong tu dja phuong trong ca dao Nam Bo, nhat la tu dja phirong chi dja hinh trong dja danh ca dao Nam bo. gom co dja danh chi cac doi tuong tir nhien va dja danh chi cac doi tuong nhan tao. 4.2 Pham vi nghien ciiu Cluing toi chi sir dimg quyen "Ca dao dan ca Nam Bg " (1984) cua Bao Djnh Giang. Nguyen Tan Phat. Iran Tan VTnh. Bui Manh Nhj de lam ngu lieu khao sat. 5. Phuong phap nghien ciiu Thuc hien khoa luan. chiing toi sir dung cac phirong phap nghien ciru sau: - Phuang phap khao sat thong ke: toi da tien hanh thu thap cac cau ca dao Nam Bo de phuc vu eho de tai nghien cuu, dua vao nhung cau ca dao de khao sat cac tir dja phuong va sau do thong ke cac cac tir dja phuang dugc sir dung theo mot so tieu chi can thiet de lam tu lieu eho qua trinh phan tich cluing minh sau nay. Sau do tien hanh long hop, phan loai tudja phuong vua khao sat. - Phuang phap van boa hoc. qua vice nghien cuu tir dja phuang trong ca dao Nam Bo eho ta thay dugc nhung net dae trung cua van hoa. truyen thong nguai Nam bo dugc sir dung bang nhung tu ngir dja phirong chan chat, moc mac. - Phuang phap so sanh, doi chieu: giira cac nhom tir dja phirong tren binh dien: Ngu am. tir vung - ngir nghla. clurc nang. cau tao va phong each dien dat de tir do rut ra nhung nhan djnh, danh gia khach quan. chinh xac hon ve phong each sir dung ngon ngir de thay dugc hieu qua cua vice dung tir dja phuong trong ca dao Nam Bo.
- Phuang phap phan tich ngir nghla: la dira vao mat nghla cua tu dugc dae biet clui y de tim hieu noi dung cac tir ngu dja phuong dugc sir dung trong ca dao Nam Bo. Tir dja phuong do dugc sir dung mang y nghla nhu the nao. chi sir vat hien tuong nao thong qua each bieu dat. - Phuang phap phan tich dien ngon: la phuong phap dung nhimg tir dja phirong dirge sir dung trong ca dao trong cac moi quan he da ehieu voi ngu canh. moi truong tir nhien. con nguai. Ngoai ra. con sir dung mot so phirong phap bo trg khac khi can thiet nhu phuong phap ngon ngu hoc. ljch sir hoc...
CHUONG 1: CO SO LI THUYET 1.1. NHUNG VAN DE CHUNG VE TU DIA PHUONG 1.1.1. Tir dia phuong Nam Bo 1.1.1.1. Khai niem tir dja phuong Tir dja phuang la lop tir dirge dung chu yen trong phong each khau ngu 6 cac dja phirong. No phan anh sac thai dja phuang. nhat la de bieu hien tinh each dja phuang cua nhan vat. Tir dja phircmg de bo sung eho tir toan dan trong truong hgp von tir toan dan thieu phirong tien mieu ta that diing doi tuong ma nha van djnh bieu hien. No eon nhan manh tinh chat rieng biet ve khu virc. dja ban cua hien tuong hoac nhan vat dugc mieu ta. No eon tao nen sir hoa hgp. dong cam giua tac gia voi nhan vat. Bui Tat Tuom trong "Gido trinh Tieng Viet" Nxb Giao due da djnh nghla tir dja phirong nhu sau: "77/- dia phuong la nhimg tir chi dimg trong mot dia phuong nhdt djnh. Cliung song song cung ton tai vdi fir toan dan. Tir dja phuang duac diing trong khau ngir tu nhien" [1 1; 104] Theo Nguyen Thien Giap trong "Tir vung Tieng Viet". Nxb Trung hoc chuyen nghiep thi: ""Tir dja phuong Id nlurng tir duac dimg ban che a mot vai dja phuang, tu dja phuang Id dang hien the cua ngon ngir dan toe" [2; 22 1] Trong "Tir dien Thuat ngir ngon ngir hoc" Cao Xuan I lao eho rang "Tir dja phuang khong a trong ngon ngir van hoc ma thuoc ve tieng noi cua mot vimg dat nhdt djnh. Chiing mang sac thdi dja phuong. Nguai cua dja phuong nay khong hieu tir cua dja phuong khac " [4; 399] Trong "Dan luan ngon ngir hoc" cac tac gia Nguyen Thien Giap. Doan Thien Thuat. Nguyen Minh Thuyet. neu len khai nien tir dja phuong nhu sau: '"Id nhimg tir ngir dimg ban che a mot bode mot vdi dja phirong. Noi chung, tir dja phuang la bo phan tir vimg cua ngon ngir noi hang ngdy cua ho phan nao do cua dan toe chir khong phai la tir vung cua ngon van hoc. Khi dimg vao sdeb hdo nghe thuat, cac tir dja phirong dieu mang sac thai tu tir: dien ta lai dae diem cua dja phirong, dae diem cua nhan vdt " [3; 114]
Tom lai. co rat nhieu each djnh nghla khac nhau ve tir dja phirong. Nlurng nhin chung cac khai niem tren dieu thong nhat a eho: Tir dja phirong la lop tir chuyen dung 6 mot dja phirong nhat djnh. so voi tir toan dan thi pham vi sir dung ciia no hep hon nhieu. 1.1.1.2. Khai niem tii dja phuong Nam Bo Tir dja phuang Nam Bo la mot trong cac nhom cua phirong ngu tieng Viet. Phuang ngu nay dirge cu dan nguai Viet sir dung tai khu virc Nam Bo. Tir dja phirong Nam Bo co dae diem ve each phat am. tir vimg. each sir dung tir ngu khac biet kha Ion so voi tieng Viet o cac khu virc khac cua Viet Nam. Trong '"Tir dien Tir ngir Nam Bo". Iluynh Cong Tin co de cap toi khai niem phuong ngu Nam Bo nhu sau: "Phuang ngir Nam Bo la tieng noi cua ngirai dan Nam Bo. Phuang ngir, theo djnh nghla cua " Tir dien tieng Viet", la hien the dja phircmg bode bien the xd hoi cua ngon ngir. Nhu vay, phuang ngir Nam Bo duac hieu Id hien the dja ly cua ngon ngir toan dan " [10; 40] Nhu vay. co the hieu phirong ngu Nam Bo la tieng noi ciia nguoi dan viing Nam Bo. NcS the hien each dien dat. each phat am. each sir dung tir ngu rieng cua con nguai Nam Bo. No la noi ehira dung cac yeii to van hoa. phong tuc tap quan. sinh hoat xa hoi ciia con nguai va vung dat Nam Bo. 1.1.2. Sir hinh thanh tir dia phuong Nam Bo Phuong ngir la hinh thirc ngon ngu dugc sir dung trong cong dong dan cu tai mot viing. mien nhat djnh tren lanh tho mot nuoc. Tren the gioi. khong co quoc gia nao ma khong co phuang ngir. Sir ton tai cua phuong ngir la mot ton tai tat yeu ciia Ijch sir - xa hoi. Sir hinh thanh cua phuang ngu noi cluing, phuang ngu Nam Bo noi rieng do nhieu nguyen nhan. Cac phuang ngu co sir khac nhau o giong noi. each phat am. tir ngu. phong each, ngir phap... Cac mat khac nhau nay khong dong deu. O binh dien ngir phap it co sir bien doi hon cac binh dien khac. Cac binh dien ngir am. tir vimg - ngu nghla co sir khac biet Ion trong cac phuang ngir ciia tieng Viet. Cac mat khac nhau nay khong do sir khac nhau ve nguon goc ngon ngu ma do dieu kien dja ly, dieu kien xa hoi hinh thanh. Cho nen. noi mot each chung nhat. phuang ngu la mot chuoi cac net bien dang dja phuong tir mot ngon ngir toan dan do nhung tac dong dja ly. xa hoi ma dan hinh thanh. 8
Sir ngan each ve dja ly mii. doi a mot dat nuoc co ehieu dai tuong doi Ion nay da mot thoi lam eho sir giao km. tiep xuc cua nguoi dan giua cac viing bj ban che. lieng Viet loan dan bj co lap giao tiep trong cac vung, mien nho va do la dieu kien khien Tieng Viet thong nhat phat trien theo khuynh huong khac nhau. Mat khac y thuc lang xom cung dan tao eho nguoi dan tarn ly ngai di lai. ngai tiep xuc. Do cung chinh la nguyen nhan dan den vice chia eat trong tieng Viet. Ljch sir phat trien viing dat phirong Nam ciia To Quoc cung di lien voi lich sir ciia nhieu cuoc chien tranh chia cat co tinh chat dai dang, quyet liet. ma chinh nhung cuoc chien tranh nay chia cat ban sir tiep xuc giua cac viing mien, lam eho tieng Viet phat trien theo nhung mo hinh xa hoi a nlurng viing. mien nay. Iieng Viet nhin chung co sir thong nhat rat eao. Nguoi dan giua cac viing. mien ve co ban hoan toan co the tiep xuc dugc voi nhau. Tuy nhien. neu can cir vao sir khac biet ngon ngu thi a binh dien ngu am thi co the chia tieng viet thanh bon viing phuong ngu Ion. Do la viing phuang ngir Bac Bo. Bac Trung Bo. Nam Trung Bo va Nam Bo. Viing phuang ngir Nam Bo bao gom ba khu virc la: mien Dong Nam Bo. Sai Gon va Pay Nam Bo tinh tir Binh Phirac. lay Ninh den mui Ca Mau. Nam Bo von la viing dat moi. luu dan vao lap nghiep va mang theo nhung tap tuc. thoi quen trong moi sinh hoat. Dii den mot xir so "la limg" con nguoi khi da quen voi cuoc song moi thi cung dan dan hinh thanh nen nlurng tap tuc. loi song moi sao eho phii hgp voi dieu kien tir nhien. xa hoi hien co. Khong chi thay doi ve doi song, van hoa ma ngon ngu cung it nhieu co sir thay doi. Tuy nhien. sir bien doi ngon ngu khong Ion lam. Song, no cung tao nen mot net rieng ve ngon ngu cua con nguai Nam Bo. Phuong ngir Nam Bo eho ta thay dirge mot phan ca tinh ciia con nguai Nam Bo. Nhung loi noi nghe rat gan gui va binh dj. Phuang ngir Nam Bo da gop phan vao trong kho tang Tieng Viet toan dan lam phong plui va giau dep them eho tieng Viet. Phuang ngir Nam Bo la tieng Viet cua nguoi Nam Bp. Iieng Viet cua nguoi Nam Bo co sir khac biet voi Tieng Viet cua cac viing mien khac tren ca ba phuong dien. tinh tir sir khac biet de dang nhan biet: Phuong dien ngu am. phirong dien tir vung-ngu nghla, phuang dien ngu phap va phong each dien dat it co sir khac biet hoac kho nhan dien hon.
Ngon ngir va tu duy von co moi quan he bien cluing. Ngon ngir the hien tu duy. con tu duy dugc co djnh hoa bang nhung vo vat chat ngon ngu. Di lien voi ljeh sir khai hoang mien Nam la qua trinh hinh thanh nhung net rieng. moi eho nhung cir dan nguoi Viet. Tren phirong dien ngon ngir. sir thay doi trong ngon ngu khong chi dien ra a lap cu dan nguoi Viet vao Nam ma a tat ca nhung cong dong nguai Viet tai eho. Vi sir thay doi trong ngon ngu khong chi do tac dong cua nhan to khong gian ma co ca nhan to thai gian. 6 binh dien khong gian, tir sir tac dong cua vi tri dja ly va hoan canh xa hoi. sir thay doi dien ra se la tat yeu. Nhung xet 6 mat thoi gian. sir van dong chuyen bien cung la quy luat. Nhu vay, theo quy luat cua thai gian. khong chi co phuang ngu Nam Bo dugc hinh thanh trong qua trinh di dan moi co sir bien doi. ngay ca tieng Viet cua bo phan dan cu Bac Bo. hay Bac Trung Bo sau ngan ay nam ljch sir cung co sir thay doi nhat djnh. Tuy vay. sir thay doi nay dien ra o mire phuong ngu. vi moi sir khac biet chi lap thanh tinh chat cua tieu he thong. Khi de cap toi phuang ngu Nam Bo. cac nha ngu hoc van thCra nhan co sir khac biet voi phirong ngu Bac Bo - "Tieng Viet chuan o tat ca cac binh dien nhu: Ngu am. tir \11ng. ngu phap... 1.1.3. Dae diem ciia tir dja phuong Nam Bo Tir dja phirong Nam Bo ra doi tuy co muon hon so voi phuong ngu cac viing khac nhung khong vi the ma no ngheo nan, trai lai no rat da dang, phong phii va giau sac thai bieu cam. Phuong ngu Nam Bo la tieng noi cua nguoi Nam Bo. No chira dimg cac yeu to van hoa. phong tuc tap quan. loi song, tinh each ciia nguoi Nam Bo. Phirong ngu Nam Bo khac so vai cac viing. mien khac 6 cac phmmg dien: ngir am. tir vimg - ngir nghla, ngir phap va phong each dien dat 1.1.3.1. Xet tren binh dien ngu am Tren binh dien ngir am. sir khac biet ngu am hoe giua phuong ngu Nam Bo (tieng Sai Gon) va tieng Viet chuan. phuang ngu Bac Bo (tieng Ha Noi). phuang ngu Bac Trung Bo dien ra tren cac thanh phan cua am tiet. phu am dau. thanh dieu. phan van. Tieng Viet cua nguoi Viet, nguoi Nam Bo co qua trinh tiep xi'ic kha lau dai voi tieng Phap. Bai do. co sir tiep nhan qua lai vay mirgn Ian nhau. De dien dat thuc tai moi. nguoi Nam Bo tiep nhan, vay mirgn mot so yeu to cua tieng Phap, tieng 10
nuoc ngoai. Cach vay muon cua nguoi Nam Bp \ira giong. vira khac voi each vay mirgn cua nguoi Bac Bo. Cu the nhu sau: Phuong ngu Phuong ngir Tieng Phap Ghi chu Nam Bo Bic Bo Roneo (may in) ro-ne-6 (may in) ro-ne-6 Khong bien am Salade Xa lach Xa lach Khong bien am Savon Xa bong Xa phong Co bien am Crvate Ca vat Ca vat Co bien am La biere La ve bia Co bien am Envelope V6 xe Lop PNBB vay muon Chamber Ruot xe sam PNBB vay mirgn Bac Bac Pha PNBB vay mirgn Garde-manger Gac do man gie Chan PNBB vay mirgn Co mot lop tir vung Nam Bo co hien tugng bien am so voi lop tir vung cluing. Sir bien am nay co the do khuynh huong phat am don gian hoa ciia nguoi Nam Bo: Ilao ban, minb mang, phui phai, tuom luom,muom nirdp, tien phuong, chdng vdng, le let hoac do khuynh huong kien kj: hue (hoa). kieng (canh), huong (hong).... Trong phuang ngu Nam Bo. hien tugng bien am eon dien ra o hang loat tir. chang han: chu bu, chu hit; chir bit; cbirhu...: teo, teo, tea...: rinh, renh, rang... Viing dong bang song nuoc co mot lop tir. ngir phan anh dja hinh. cay coi. song nuoc cua \\~\\zx\:song, rach, xeo, kinh, imrang, ranh... Dien ta hien tugng ciia viing song nuoc, tir ngir dugc dimg het sire phong plui. dugc phan djnh trong sir nhan thuc tinh vi. it khi nham Ian. Dien dat sir van dong cua nuac bang hang loat tir ngir, vira co tinh pho cap. vira co tinh rieng qua sir phan biet tinh te giira chiing: nude len, nude xuong, nude Ion. nude rong, nude rong, nude kem, nude dimg 1.1.3.2. Xet tren binh dien tir vung - ngu1 nghia Viing dat Nam Bo la viing dat cong cu cua nhieu dan toe tir cac viing mien khac nhau. Trong qua trinh giao tiep, chinh sir giao luu van hoa giira cac dan toe da lam phong plui them eho von tir vung trong phuong ngir Nam Bo. Ben canh nhung
lap tir con dugc luu giu' (mang, ngo, coi, mec,...). lap tir vimg co dugc do hien tugng bien am {kieng - canh, hudng - hong, phudc —phuc, kieng - kinh, bat nhan - bat nhan,...) la sir xuat hien cua mot lap tir moi vo ciing da dang phan anh tu duy ciia nguoi dong bang hoac dae diem dja hinh vung dat Nam Bo. Lop tir vung phan anh dae diem dja hinh song nuoc Nam Bo rat da dang: rach, xeo, kinh, muang, lung, ao...Ciing voi he thong chi dja hinh do la lop tir chi phuong tien di chuyen tren song nuoc nhu: gbe ban, ghe, xuong, vo lai, nge ngo, tarn ban,...Ben canh do. con co he thong tir chi thuc vat: tram, duac, mam, ban, mil it, binh bat,...lop tir chi san vat dja phuang nhu: cd chot, cd chem, cd keo, cd linh, torn bac,...Ngay ca lap tir chi sir van dong cua dong nuoc cung rat da dang: nude rong, nude rong, nude kern, nude sat,... Sir da dang ve lop tir diing de djnh danh sir vat phan anh tu duy phong phii. kha nang quan sat tinh te cua con nguoi Nam Bo trong qua trinh cai tao de thich irng voi dae diem thien nhien 6* noi day. Chinh sir da dang ciia lop tir nay gop phan lam phong plui eho von tir trong phuong ngir Nam Bo ncSi rieng. tieng Viet noi chung. 1.1.3.3. Xet tren binh dien phong each dien dat Xet ve binh dien phong each dien dat. each dien dat ciia phuong ngu Nam Bo rat doc dao. the hien ro tarn li tinh each cua nguoi Nam Bo. Triroe het, each dicMi dat ciia phuong ngir Nam Bo rat giau hinh anh va giau yen to cu the. Cach noi ay dugc hinh thanh tir tinh boc true, tir cuoc song phong khoang cua nguoi dan Nam Bo la viing dat rong nguoi thua. tir thoi quen khong thich sir go bo, sir dung tir tuy thich cot sao co the dien ta duoc suy nghT ciia nguoi noi mot each cu the. ro rang va nhanh nhat. Ciing de chi mot hoat dong ngoi nhung each dien dat cua ho rat phong phii: ngoi cbdnb hanh, ngoi chem hep, ngoi xep bang, ngoi chi) ho, ngoi chu //... Moi mot each dien dat dieu co sac thai bieu cam rieng. tuy theo tu the. tarn trang cua doi tugng ma nguai ta dimg tir de mieu ta eho phii hgp. Cach djnh danh. dien dat trong phuong ngu Nam Bo thuong thien ve hinh thuc. hinh anh hoa sir vice. Cuoc song noi viing song nuac in dam trong tarn thuc ciia nguoi dan Nam Bo nen trong giao tiep ho thuong diing nhung each vi von. so sanh, each lien tuong rat gan gui. mang dam dau an viing song nuoc. Vi du: de chi nhung nguoi liic uong rugu hay an ma uong it. nguai ta dimg tir "phd moi". ai do mat quan ao bj rach tua tua. nguoi ta goi la "cd chot na". hoac de chi mot cong 12
viec bo ra nhieu cong sue nhung cuoi ciing khong thu dugc loi gi, hoac mat tat ca. nguoi ta dimg each noi " mat ca chi Ian chdi". de chi nhung ai an nhieu. lam it ho co each so sanh "an nhu sang mite, lam nhu luc binh troi",... Nhung each vi von, lien tuong ciia nguoi Nam Bo that de hieu, gan gui, thuong chu trong den hinh thuc ben ngoai ciia sir vat dugc so sanh de tim hinh anh so sanh eho phii hgp. Von bgc true, thang thang, nguai Nam Bo thich an thang noi that, khong thich diing nhung loi sao rong nen each dien dat ciia phirong ngu Nam Bo rat moc mac, gian dj it diing loi so sanh being bay. hoa ml. " Ben dudi co song, ben tren co eho Hai dim minh ket va ehong nghen!" (ca dao) "( \')c diet nang nbdi moi coi Chang bin di hoi lac ddu hong irng Con ech ngoi a sau limg No keu cai eo bieu ung eho roi ". (ca dao) Cach the hien tinh cam trong hai bai ca dao tren tuy khong co sir trau chuot ve mat ngon tir, chgn lgc v£ mat hinh anh nhung chinh sir moc mac trong each dien dat, sir quen thuoc trong each diing hinh anh an du lai ggi len dugc tinh cam chan thanh, moc mac ciia nguoi bay to tinh cam. each treu gheo co ve bong dua nhung lai rat thuc, each noi ay phii hgp voi tinh each ciia con nguai Nam Bo. Ngoai ra, phuong ngir Nam Bo con co each dien dat rat phong dai, cuong dieu. Chinh each noi nay tao ra sir hai huoc. di dcirn, the hien su lac quan ciia con nguoi Nam Bo. Cach noi nay dugc the hien dam dae trong ca dao. dan ca, trong thanh ngu, tuc ngu, trong nhung cau chuyen ciia bac Ba Phi. ciia ong O. Chang han. d§ bgc 16 tinh thuong manh liet ciia minh doi voi co gai, chang trai trong bai ca dao sau da khong ngai noi thang noi qua, noi cuong dieu de khuech dai noi nha ciia minh. Tuy cuong dieu nhung bai ca dao van the hien dugc net duyen dang trong each dimg hinh anh de nhan manh noi thuong nha ciia chang trai: "Anh thuong em Thuong lim, thuong lun Thuong lot da ede. 13
Thuong (roc da dau, Ngu quen tlii nha 7hire day thi thuong ". (ca dao) Cach tho 16 tinh cam ciia chang trai trong bai ca dao sau cung rat di dom, hai huoc: "Anh twang gieng sdu anh noi sai day cue Ai de gieng can no hut sai day Qua tai day khong cudi duac co hai may Qua cheo ghe ra bien dai nude day qua cheo Ira vo ". (ca dao) Tom lai, each dien dat giau hinh anh. giau yeu to cu the. clui trgng den hinh thirc ben ngoai, moc mac, binh dan. doi khi pha chut phong dai, hai huoc va dae trung ve mat phong each dien dat ciia phuong ngu- Nam Bo. 1.2. CADAO NAM BO 1.2.1 Khai niem ve ca dao Nam Bo Theo "Ljch sir van bgc Viet Nam" cua Biii Van Nguyen: ca dao la nhiing bai co hoac khong co chuong khiic. sang tac bang the van van dan toe (thuong la luc bat), de mieu ta. tu sir. ngu y va dien dat tinh cam. Trong ca dao. dai da so la tac pham trfr tinh. Ca dao la loai tru tinh ciia van hoc dan gian. Khai niem tru1 tinh dan gian dugc hieu trong sir doi lap voi khai niem tu sir dan gian 6 goc do loai hinh. Doi tugng ciia no la nhung sang tac phan anh hien thuc dai song khong phai thong qua cot truyen, sir xung dot cua hanh dong nhan vat mai thong qua sir the hien tarn trang cac nhan vat tru tinh. Ca dao Nam Bo truoc het la ca dao cua nguai Viet a Nam B6 nen no mang day dii yeu to cua vimg dat Nam B6. trong do co viec sir dung tu ngu cua con nguai a day. Song giira thien nhien hai hoa va da dang vai vimg song nuac bao la. trong loi an, tieng noi ciia con nguoi a day khong khoi anh huong ciia cac hinh tugng thien nhien nay. Cho nen. co the noi. giau hinh thirgng la mot dae diem each diing tir cua ca dao Nam B6: "Chong cheo (hi voting cheo Hai dira cimg ngheo lai dung vdi nhau " 14