Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:188

Thêm vào BST

Báo xấu

76
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận án là dựa trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề về lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất hệ thống ĐBCL và các biện pháp triển khai hệ thống QLCLĐT tại Trường ĐH Thái Bình theo tiếp cận ĐBCL nhằm đảm bảo và từng bước nâng cao CLĐT, đáp ứng nhu cầu ĐT nguồn nhân lực có CL cho tỉnh Thái Bình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM VŨ THỊ DUNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM VŨ THỊ DUNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Trần Khánh Đức 2. PGS.TS. Đặng Bá Lãm HÀ NỘI, 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Vũ Thị Dung i
LỜI CẢM ƠN Em xin bầy tỏ lòng biết ơn sâu sắc, thành kính tới PGS. TS. Trần Khánh Đức, PGS.TS. Đặng Bá Lãm, những người thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ Em trong thời gian học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận án. Em xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, các thầy giáo, cô giáo của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam đã quan tâm, tạo điều kiện, giúp đỡ, hướng dẫn Em trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận án này. Em chân thành cảm ơn lãnh đạo, các thầy giáo, cô giáo của Trường Đại học Thái Bình đã tạo điều kiện về vật chất, tinh thần và góp ý cho tác giả trong thời gian học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận án. Lời cuối cùng, Em cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, khích lệ, giúp đỡ Em trong thời gian công tác, học tập và nghiên cứu khoa học. Trong thời gian học tập và điều kiện nghiên cứu còn gặp nhiều khó khăn, chắc chắn luận án không tránh khỏi những hạn chế, sơ xuất. Em kính mong nhận được những góp ý tâm huyết của các thầy giáo, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp để luận án được hoàn thiện trong thời gian sớm nhất. Em mong muốn có cơ hội được triển khai đề tài này với quy mô lớn hơn, đóng góp nhiều cho công tác quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình và các trường đại học trong cả nước. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày .....tháng 12 năm 2018 Tác giả Vũ Thị Dung ii
DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CĐ, ĐH Cao đẳng, Đại học CNH, HĐH Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa CL Chất lượng CLGD Chất lượng giáo dục CLĐT Chất lượng đào tạo CSGD Cơ sở giáo dục CSĐT Cơ sở đào tạo CSVC Cơ sở vật chất ĐH Đại học ĐHSP Đại học sư phạm ĐHĐP Đại học địa phương ĐT Đào tạo ĐBCL Đảm bảo chất lượng ĐNGV Đội ngũ giảng viên GDĐH Giáo dục đại học GDĐT Giáo dục đào tạo GV Giảng viên KSCL Kiểm soát chất lượng KĐCL Kiểm định chất lượng NCKH Nghiên cứu khoa học QLCL Quản lý chất lượng QLCLĐT Quản lý chất lượng đào tạo QTĐT Quá trình đào tạo SV Sinh viên STN Sau thử nghiệm TCCN Trung cấp chuyên nghiệp THPT Trung học phổ thông TTN Trước thử nghiệm iii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài. ................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu. ............................................................................................. 3 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu. .......................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học. ............................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu. ............................................................................................ 3 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu. ............................................................................... 4 7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu. .............................................. 4 8. Luận điểm bảo vệ. .................................................................................................. 7 9. Đóng góp mới của luận án. ..................................................................................... 7 10. Cấu trúc luận án. ................................................................................................... 7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ................................. 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề. ............................................................................ 8 1.1.1. Nghiên cứu về chất lượng đào tạo đại học. ................................................ 8 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý chất lượng đào tạo đại học .................................. 11 1.1.3. Nghiên cứu về đảm bảo chất lượng đào tạo đại học ................................ 15 1.1.4. Đánh giá chung ........................................................................................ 18 1.1.5. Những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu ........................................ 19 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan.................................................................... 20 1.2.1. Chất lượng. ............................................................................................... 20 1.2.2. Quản lý chất lượng. .................................................................................. 22 1.2.3. Đào tạo và chất lượng đào tạo đại học. .................................................... 24 1.2.4. Quản lý chất lượng đào tạo đại học. ........................................................ 26 1.2.5. Quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .. 28 1.3. Các cấp độ và mô hình quản lý chất lượng. ...................................................... 28 1.3.1. Các cấp độ quản lý chất lượng. ................................................................ 28 1.3.2. Các mô hình quản lý chất lượng .............................................................. 35 1.4. Quá trình đào tạo đại học................................................................................... 40 1.4.1. Đầu vào. ................................................................................................... 40 1.4.2. Quá trình. ................................................................................................. 42 1.4.3. Đầu ra. ...................................................................................................... 42 1.5. Nội dung quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .... 43 1.5.1. Xây dựng chính sách chất lượng, kế hoạch chiến lược. .......................... 43 1.5.2. Cấu trúc hệ thống quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ................................................................................................................. 45 1.5.3. Các bước triển khai hệ thống quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng............................................................................................................. 45 1.6. Các yếu tố tác động đến quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ......................................................................................................... 53 1.6.1. Yếu tố chủ quan. ...................................................................................... 55 1.6.2. Yếu tố khách quan. .................................................................................. 53 Kết luận chương 1................................................................................................... 55 iv
CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ ............................................... 57 2.1. Các chủ trương, chính sách quản lý chất lượng đào tạo giáo dục đại học ........ 57 2.2. Trường đại học Thái Bình trong hệ thống giáo dục quốc dân. .......................... 59 2.2.1. Đặc trưng của các trường đại học địa phương ......................................... 59 2.2.2. Thông tin chung về Trường Đại học Thái Bình. ..................................... 60 2.2.3. Khảo sát thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng .................................................................... 71 2.3. Thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ........................................................................................... 75 2.3.1. Thực trạng về nhận thức của lãnh đạo, cán bộ giảng viên, công nhân viên về vai trò của quản lý chất lượng trong nhà trường. ................................................ 75 2.3.2. Thực trạng xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .................................................... 77 2.3.3. Thực trạng vận hành hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ........................................... 95 2.3.4. Thực trạng đánh giá, cải tiến hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ............................. 97 2.4. Đánh giá chung. ............................................................................................... 102 2.4.1. Điểm mạnh. ............................................................................................ 102 2.4.2. Điểm yếu. ............................................................................................... 103 2.4.3. Thời cơ. .................................................................................................. 104 2.4.4. Thách thức.............................................................................................. 104 2.5. Kinh nghiệm Quốc tế về quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ............................................................................................... 104 2.5.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc. .............................................................. 104 2.5.2. Kinh nghiệm của Singapore. .................................................................. 105 2.5.3. Kinh nghiệm của Thái Lan. ................................................................... 105 2.5.4. Kinh nghiệm của Mỹ. ............................................................................ 106 2.5.5. Những kinh nghiệm Quốc tế trong quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ........................................... 107 Kết luận chương 2................................................................................................. 108 CHƯƠNG 3 CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ................................................................................................................. 110 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp. .................................................................. 110 3.1.1. Đảm bảo chất lượng và hiệu quả. .......................................................... 110 3.1.2. Đảm bảo tính hệ thống. .......................................................................... 110 3.1.3. Đảm bảo tính khả thi. ............................................................................. 110 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa. ............................................................................ 110 3.2. Đề xuất hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .................................................................................. 110 3.2.1. Giới thiệu hệ thống. ............................................................................... 110 3.2.2. Mô tả hệ thống. ...................................................................................... 112 v
3.3. Các biện pháp quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .................................................................................. 112 3.3.1. Biện pháp 1: Tổ chức bồi dưỡng, nâng cao nhận thức vai trò của hệ thống quản lý chất lượng, vai trò của từng cá nhân trong vận hành, đánh giá và cải tiến hệ thống quản lý. ......................................................................................................... 112 3.3.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo hoàn thiện chính sách chất lượng, kế hoạch chiến lược và các văn bản quản lý khác. .......................................................................... 115 3.3.3. Biện pháp 3: Tổ chức xây dựng quy trình cho các công việc chưa được quy trình hóa. ................................................................................................................................ 120 3.3.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo hoàn thiện các quy trình chưa hợp lý, bổ sung văn bản hướng dẫn thực hiện quy trình. ........................................................................ 125 3.3.5. Biện pháp 5: Tổ chức nâng cao năng lực vận hành các tiểu hệ thống cho cán bộ giảng viên, nhân viên. ................................................................................. 129 3.3.6. Biện pháp 6: Tập huấn kĩ năng viết báo cáo tự đánh giá hệ thống quản lý và đề xuất cải tiến quy trình cho tất cả cán bộ, giảng viên trong trường, chuẩn bị báo cáo để đón đoàn đánh giá ngoài. ............................................................................ 131 3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. .................. 135 3.4.1. Mục đích khảo sát. ................................................................................. 135 3.4.2. Nội dung khảo sát. ................................................................................. 135 3.4.3. Phương pháp khảo sát. ........................................................................... 135 3.4.4. Đối tượng khảo sát. ................................................................................ 135 3.4.5. Kết quả khảo sát về sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất .................................................................................................................... 136 3.5. Thử nghiệm...................................................................................................... 139 3.5.1. Mục đích thử nghiệm. ............................................................................ 139 3.5.2. Nội dung thử nghiệm. ............................................................................ 139 3.5.3. Đối tượng thử nghiệm ............................................................................ 139 3.5.4. Phương pháp và tiến trình thử nghiệm................................................... 140 3.5.5. Thời gian thử nghiệm ............................................................................. 140 3.5.6. Quy trình thử nghiệm. ............................................................................ 140 3.5.7. Kết quả thử nghiệm. ............................................................................... 142 Kết luận chương 3................................................................................................. 146 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 148 1. Kết luận. .............................................................................................................. 148 2. Khuyến nghị. ....................................................................................................... 149 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo...................................................................... 149 2.2. Đối với Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Bình. ....................................................... 150 2.3. Đối với Trường Đại học Thái Bình. ................................................................ 150 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ ....................................................................................................... 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 152 DANH MỤC PHỤ LỤC ....................................................................................... 158 vi
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Hình Tên hình Trang 1.1. Các cấp độ quản lý chất lượng .................................................................................31 1.2. Vòng tròn Deming .................................................................................................... 35 1.3. Mô hình ĐBCL AUN- QA ....................................................................................... 36 1.4. Đảm bảo chất lượng cấp trường- AUN .................................................................... 37 1.5. Đảm baỏ chất lượng bên trong - AUN ..................................................................... 37 1.6. Đảm bảo chất lượng cấp chương trình- AUN .......................................................... 38 1.7. Mô hình tổng thể quá trình đào tạo đại học ............................................................. 40 1.8. Cấu trúc đảm bảo chất lượng bên trong cơ sở đào tạo đại học ................................ 45 2.1. Sơ đồ mối quan hệ của Trường Đại học Thái Bình ................................................. 61 2.2. Cơ cấu tổ chức của Trường Đại học Thái Bình ....................................................... 63 2.3. Thực trạng nhận thức về vai trò của quản lý chất lượng .......................................... 76 2.4. Thực trạng xây dựng quy trình xây dựng chuẩn đầu ra ........................................... 79 2.5 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý phát triển chương trình đào tạo ................. 80 2.6 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động tuyển sinh ................................. 82 2.7 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý đội ngũ giảng viên ..................................... 83 2.8 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý cơ sở vật chất ............................................. 85 2.9 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động giảng dạy .................................. 86 2.10 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động học tập ..................................... 88 2.11 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ................ 89 2.12 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá .................................... 90 2.13 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý kết quả học tập .......................................... 92 2.14. Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá kiến thức chuyên môn, KNNN ................ 93 2.15. Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá khả năng thích ứng .................................. 94 2.16. Thực trạng vận hành hệ thống QLCL ..................................................................... 96 2.17. Thực trạng đánh giá xây dựng hệ thống QLCL ....................................................... 98 2.18. Thực trạng đánh giá vận hành hệ thống QLCL ...................................................... 100 2.19. Hệ thống QLCL của Mỹ........................................................................................... 106 3.1. Hệ thống QLCL đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình .......................................... 110 3.2. Quy trình QL CĐR ................................................................................................... 120 3.3. Quy trình QL phát triển CTĐT ................................................................................ 121 3.4. Quy trình QL hoạt động học tập, thực tập................................................................ 122 3.5. Quy trình QL hoạt động NCKH ............................................................................... 122 3.6. Quy trình QL kiểm tra, đánh giá ..............................................................................123 3.7. Quy trình QL đánh giá kỹ năng chuyên môn ........................................................... 123 3.8. Quy trình QL đánh giá khả năng thích ứng ............................................................. 124 3.9. Quy trình QL hoạt động tuyển sinh.......................................................................... 125 3.10. Quy trình QL đội ngũ giảng viên ............................................................................. 126 3.11. Quy trình QL CSVC ................................................................................................. 127 3.12. Quy trình QL hoạt động giảng dạy........................................................................... 127 3.13. Quy trình QL kết quả học tập ................................................................................... 127 3.14. Sự cần thiết xây dựng hệ thống QLCL .................................................................... 135 3.15. Nhận thức của CBQL, ĐNGV, nhân viên về quản lý chất lượng ............................ 141 vii
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng Tên bảng Trang Bảng 1.1: Bảng tổng hợp nội dung và phân cấp trong QLCLĐT đại học theo tiếp cận ĐBCL ................................................................................................................. 53 Bảng 2.1: Quy mô và chất lượng đào tạo ................................................................. 66 Bảng 2.2: Ngành nghề đào tạo ................................................................................. 67 Bảng 2.3: Cơ cấu đội ngũ cán bộ giảng viên Trường Đại học Thái Bình ................ 67 Bảng 2.4: Thống kê số lượng đội ngũ giảng viên Trường Đại học Thái Bình......... 68 Bảng 2.5: Thống kê số lượng đội ngũ GV cơ hữu Trường Đại học Thái Bình ....... 69 Bảng 2.6: Kết quả nghiên cứu đề tài các cấp ........................................................... 70 Bảng 2.7: Danh sách các đối tượng khảo sát ............................................................ 71 Bảng 2.8: Quy trình tổ chức khảo sát ....................................................................... 72 Bảng 2.9: Thang đo đánh giá. ................................................................................... 74 Bảng 2.10: Nhận thức của lãnh đạo, CBQL, ĐNGV và nhân viên về vai trò QLCL .................................................................................................................................. 75 Biểu đồ 2.3: Thực trạng nhận thức của lãnh đạo, CBQL, ĐNGV về vai trò QLCL 76 Bảng 2.11: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý CĐR theo tiếp cận ĐBCL ....... 78 Biểu đồ 2.4: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý CĐR theo tiếp cận ĐBCL ..... 79 Bảng 2.12: Thực trạng phát triển quy trình quản CTĐT theo tiếp cận ĐBCL ......... 80 Biểu đồ 2.5: Thực trạng phát triển quy trình quản lý chương trình đào tạo ............ 80 Biểu đồ 2.6: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động tuyển sinh ............. 82 theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 82 Bảng 2.14: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý đội ngũ giảng viên theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ................................................................................................. 83 Biểu đồ 2.7: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý đội ngũ giảng viên ................ 83 theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 83 Biểu đồ 2.8: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý cơ sở vật chất ........................ 84 theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 84 Bảng 2.16: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động giảng dạy của giảng viên theo tiếp cận đảm bảo chất lượng .................................................................... 85 Bảng 2.17: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động học tập của sinh viên theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 87 viii
Biểu đồ 2.10: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động học tập theo tiếp cận ĐBCL ................................................................................................................. 87 Bảng 2.18: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học theo tiếp cận ĐBCL .................................................................................................. 88 Biểu đồ 2.11: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ...................................................................... 88 Bảng 2.19: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá sinh viên theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................................................................. 89 Bảng 2.20: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý kết quả học tập theo tiếp cận đảm bảo chất lượng .................................................................................................. 90 Biểu đồ 2.13: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý kết quả học tập ................... 91 Bảng 2.21: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp ......................................................................... 92 Biểu đồ 2.14: Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp ...................................................................................................... 93 Bảng 2.22: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá khả năng thích ứng của sinh viên sau khi tốt nghiệp ............................................................... 94 Bảng 2.22: Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá khả năng thích ứng của sinh viên sau khi tốt nghiệp ............................................................... 94 Biểu đồ 2.15: Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá khả năng thích ứng của sinh viên sau khi tốt nghiệp .............................................................................................................. 94 Biểu đồ 2.16: Thực trạng vận hành hệ thống quản lý chất lượng đào tạo ............ 96 tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ......................... 96 Biểu đồ 2.17: Thực trạng đánh giá xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................ 98 Biểu đồ 2.18: Thực trạng đánh giá vận hành hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng ............................... 100 Bảng 3.3: Tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................. 138 Bảng 3.4: Quy trình thử nghiệm ............................................................................. 141 Bảng 3.7: Doanh nghiệp đánh giá năng lực của sinh viên ..................................... 146 ix
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh xu thế toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế sâu rộng và cạnh tranh mạnh mẽ, sự bùng nổ của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 đã tác động đến giáo dục Việt Nam nói chung, GDĐH nói riêng, tạo cho GDĐH nhiều thời cơ và thách thức đan xen. Trước thực tiễn đó, GDĐH Việt Nam cần xây dựng chiến lược phát triển, trong đó tập trung cải cách mạnh mẽ QL để nâng cao CLĐT thì mới có khả năng cạnh tranh, hội nhập với thị trường lao động của khu vực và thế giới. Nghị quyết 14/2005/NQ-CP của Chính phủ đã chỉ ra rằng: “Đến năm 2020, GDĐH Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực và tiệm cận trình độ tiên tiến trên thế giới, có năng lực cạnh tranh cao, thích ứng với cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” [12] và “GDĐH đổi mới mạnh mẽ về chất lượng và quy mô, ...nâng một số trường ĐH lên đẳng cấp Quốc tế”[12]. Cùng với đó là bối cảnh toàn ngành giáo dục đang phấn đấu thực hiện Nghị quyết 29 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về Đổi mới căn bản, toàn diện hệ thống GDĐH, trong đó đổi mới phương thức QL là khâu đột phá, quyết định CLĐT của cơ sở giáo dục. Chất lượng đào tạo GDĐH hiện nay đang là vấn đề được các học giả, các chuyên gia, các nhà khoa học trong nước và trên thế giới, các nhà QLGD và những người liên quan rất quan tâm bởi CLGDĐH là CL nguồn nhân lực quốc gia để làm ra những sản phẩm có hàm lượng chất xám cao, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước một cách bền vững. Tại các diễn đàn, nghị trường Quốc hội, vấn đề CLGD ĐH luôn được xem là vấn đề nóng. Nhất là khi các trường ĐH đang được giao quyền tự chủ, vấn đề QLCL ĐT để cung cấp nguồn nhân lực có trình độ, chuyên môn thích ứng thị trường lao động đầy biến động là mối quan tâm hàng đầu. Trong những năm gần đây cho thấy CLĐT các trường ĐH đang có những hồi chuông cảnh báo, số lượng SV tốt nghiệp ra trường phải ĐT lại hoặc làm trái ngành chiếm tỷ lệ cao. Đây là vấn đề đặt ra đối với các trường ĐH, trong đó có các trường 1
ĐHĐP cần thiết lập hệ thống ĐBCL bên trong nhà trường, vận hành đồng bộ các quy trình được thiết lập thì CLĐT sẽ thỏa mãn nhu cầu của khách hàng. Trường ĐHĐP với sứ mạng ĐT nguồn nhân lực có CL phục vụ trực tiếp cho sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, góp phần xây dựng xã hội học tập, xã hội nghề nghiệp. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy CLĐT của các trường ĐHĐP hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Mặc dù các trường ĐHĐP được đầu tư, trang bị về CSVC khá tốt, có ĐNGV tâm huyết, gắn bó với nghề, nhưng CLĐT vẫn chưa đảm bảo, một phần do xu hướng chạy theo lợi nhuận, theo số lượng, chưa quan tâm đến CLĐT; một phần xây dựng CĐR, CTĐT chưa gắn kết chặt chẽ với thị trường lao động; một phần chưa thu hút được đội ngũ giảng viên có học hàm, học vị cao về giảng dạy,... Vấn đề đặt ra để các trường ĐHĐP phát triển ổn định, bền vững trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa thì cần phải thay đổi mạnh mẽ tư duy QL theo phương thức QL mới (tức là QLCL), sẽ tác động tích cực đến CL nguồn nhân lực, đáp ứng thị trường lao động, khẳng định vị thế, thương hiệu của nhà trường trong nước và khu vực. Hiện nay, nhiều địa phương trong cả nước đang trên đà phát triển với tốc độ nhanh và mạnh; thu hút nhiều tập đoàn lớn về đầu tư; thành lập nhiều cụm khu công nghiệp, khu kinh tế; đô thị hóa phát triển. Thực trạng trên đang đặt ra cho các CSĐT ĐH tại địa phương phải có nhiều giải pháp mang tính chiến lược, bứt phá trong QL với cách tiếp cận phù hợp để cung cấp nguồn nhân lực có CL phục vụ sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, có năng lực thích ứng với bối cảnh đổi mới và hội nhập, bởi theo CIMO “Quản lý là yếu tố quyết định CL của CSĐT”. Quản lý chất lượng là phương thức quản lý tiên tiến, đã được vận dụng thành công trong các lĩnh vực thương mại, dịch vụ, sản xuất và bước đầu được áp dụng trong giáo dục. Để QLCL thì việc làm đầu tiên và quan trọng nhất là xây dựng một hệ thống ĐBCL bên trong nhà trường, nhưng trong thực tế theo nhận định của tiến sĩ Nghiêm Xuân Huy, Viện trưởng Viện ĐBCL Đại học Quốc gia Hà Nội thì chưa có trường ĐH nào xây dựng được hệ thống này. Cách tiếp cận ĐBCL cũng là cách tiếp cận phù hợp nhất đối với các trường ĐHĐP với trình độ QL và quy mô ĐT còn 2
khiêm tốn. Xuất phát từ những lý do trên tác giả quyết định chọn đề tài:“Quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng” làm định hướng nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Dựa trên cơ sở nghiên cứu các vấn đề về lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất hệ thống ĐBCL và các biện pháp triển khai hệ thống QLCLĐT tại Trường ĐH Thái Bình theo tiếp cận ĐBCL nhằm đảm bảo và từng bước nâng cao CLĐT, đáp ứng nhu cầu ĐT nguồn nhân lực có CL cho tỉnh Thái Bình. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quá trình đào tạo ở trường đại học địa phương. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận ĐBCL. 4. Giả thuyết khoa học Trong mọi cơ sở giáo dục, QL luôn là yếu tố quyết định CL. QLCL là phương thức QL tiên tiến đã được vận dụng thành công trong các lĩnh vực thương mại, dịch vụ, sản xuất và bước đầu được áp dụng trong GD Các trường ĐHĐP nói chung, Trường ĐH Thái Bình nói riêng đã và đang triển khai các hoạt động ĐBCL đào tạo theo Bộ Tiêu chuẩn đánh giá CLGD đại học của Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành. Tuy hoạt động này đã có những kết quả ban đầu, song vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập. Nếu xây dựng được hệ thống ĐBCL bên trong nhà trường với các chuẩn mực và quy trình quản lý ĐBCL phù hợp và các biện pháp triển khai hệ thống này một cách đồng bộ, thông suốt ở mọi khâu của QTĐT thì CLĐT của nhà trường sẽ được đảm bảo theo CĐR và từng bước được nâng cao, đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực của địa phương, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Thái Bình. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về CL, QLCL, các mô hình QLCL, ĐT, CLĐT, QLCLĐT đại học theo tiếp cận ĐBCL. - Đánh giá thực trạng QLCLĐT tại Trường ĐH Thái Bình theo tiếp cận ĐBCL. 3
- Đề xuất hệ thống ĐBCL và các biện pháp triển khai hệ thống ĐBCL tại Trường ĐH Thái Bình. - Khảo nghiệm các biện pháp và thử nghiệm một số biện pháp QLCLĐT tại Trường ĐH Thái Bình theo tiếp cận ĐBCL. 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu - Nội dung nghiên cứu: Luận án chỉ đề cập đến cấp độ ĐBCL trong các mô hình QLCL, trong đó tuân thủ nguyên tắc cơ bản của QLCL là xây dựng một hệ thống ĐBCL bên trong nhà trường và đề xuất các biện pháp triển khai hệ thống tại Trường ĐH Thái Bình. Trong QLCL mọi thành viên trong hệ thống đều là chủ thể QL công việc của mình theo một quy trình nghiêm ngặt, trong đó lãnh đạo đóng vai trò quyết định. - Địa bàn nghiên cứu: Trường ĐH Thái Bình, tỉnh Thái Bình. - Đối tượng khảo sát: + Khảo sát đội ngũ CBQL, GV, SV tại Trường ĐH Thái Bình và một số nhà quản trị DN, đơn vị sử dụng lao động là SV tốt nghiệp của Trường ĐH Thái Bình có hợp tác trong ĐT. + Khảo sát các nhà quản trị DN trên địa bàn tỉnh Thái Bình: Công ty TNHH điện cơ AIDI, Công ty TNHH IVORY VIỆT NAM, Công ty Cổ phần May xuất khẩu Việt Thái. + Khảo sát 03 khóa SV tốt nghiệp: ĐH Kế toán khóa 1, ĐH Quản trị Kinh doanh khóa 2, ĐH Kế toán khóa 3 của Trường ĐH Thái Bình. - Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2012 đến năm 2018. - Đối tượng thử nghiệm: Đội ngũ CBQL, GV, SV năm cuối các ngành Kế toán, Quản trị Kinh doanh của Trường ĐH Thái Bình. 7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận Theo quan điểm của Chủ nghĩa Duy vật biện chứng và Chủ nghĩa Duy vật lịch sử, Chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về giáo dục và QLGD bao gồm các cách tiếp cận sau: 4
7.1.1. Tiếp cận lịch sử - logic Nghiên cứu quá trình hình thành và phát triển của các quan điểm về CL, CLĐT, QLCLĐT và các cấp độ QLCL, các mô hình QLCL. Từ đó thấy được tính logic, sự phù hợp khi áp dụng vào QLCL đào tạo ĐH nói chung, các trường ĐHĐP nói riêng, từng bước nâng cao CLĐT đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực của địa phương trong bối cảnh đổi mới và hội nhập. 7.1.2. Tiếp cận hệ thống Quản lý CLĐT ĐH theo tiếp cận hệ thống là tập hợp các quy trình QL trong mối quan hệ biện chứng theo xu hướng phát triển. Hệ thống QLCL được xây dựng và vận hành trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lí luận và điều kiện thực tiễn của nhà trường, đảm bảo vận hành đồng bộ, thông suốt, đáp ứng nguồn nhân lực có CL, thỏa mãn nhu cầu của thị trường lao động. 7.1.3. Tiếp cận đảm bảo chất lượng Chất lượng sản phẩm chính là hệ quả của toàn bộ hệ thống QL. Để có CL cần hướng tới khách hàng, có sự lãnh đạo quyết liệt của người đứng đầu về vận hành hệ thống QLCL và lôi cuốn sự tham gia của tất cả mọi thành viên trong tổ chức. Quá trình vận hành đảm bảo thông suốt, cần tập trung tới các công đoạn của hệ thống QL một cách đồng bộ, không quản lý các yếu tố hay từng giai đoạn một cách đơn lẻ. 7.1.4. Tiếp cận cung cầu Khảo sát nhu cầu của thị trường lao động, đánh giá tác động của bối cảnh hội nhập, trường ĐHĐP cần xây dựng CĐR, CTĐT gắn với nhu cầu của khách hàng. Đây chính là nội dung cốt lõi của QLCL đào tạo đại học theo tiếp cận ĐBCL của luận án. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa các nguồn tài liệu, văn bản trong nước và trên thế giới liên quan đến đề tài nghiên cứu, để xây dựng và chuẩn hóa các khái niệm, công cụ và khung lý thuyết về QLCLĐT đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. 5
7.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Được sử dụng để đưa ra các nhận định khoa học về đặc điểm chung của trường ĐHĐP, làm cơ sở bổ sung những hạn chế của các luận điểm khoa học trước đây cho phù hợp với thực tiễn QLCLĐT các trường ĐHĐP hiện nay nói chung, tại Trường ĐH Thái Bình nói riêng. 7.2.2.2. Phương pháp điều tra khảo sát Xây dựng Phiếu hỏi để thu thập ý kiến của các đối tượng khảo sát (CBQL, GV, CNV, SV và nhà quản trị DN) về thực trạng QLCLĐT tại Trường ĐH Thái Bình theo tiếp cận ĐBCL. 7.2.2.3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động Nghiên cứu các văn bản, tài liệu, báo cáo TĐG của Trường ĐH Thái Bình để có cơ sở đánh giá thực trạng QLCLĐT của nhà trường. 7.2.2.4. Phương pháp phỏng vấn Tiến hành trao đổi, phỏng vấn các CBQL, GV, SV của nhà trường; Nhà quản trị DN để tìm hiểu những thuận lợi, khó khăn khi thực hiện quá trình QLCLĐT đại học theo tiếp cận ĐBCL. 7.2.2.5. Phương pháp chuyên gia Tiến hành lấy ý kiến chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà QLGD (qua hội thảo, phỏng vấn, tọa đàm) về QLCLĐT đại học theo tiếp cận ĐBCL, đồng thời tìm hiểu mức độ tán thành của các chuyên gia, các nhà khoa học, các nhà QLGD về các biện pháp QLCLĐT đại học theo tiếp cận ĐBCL. 7.2.2.6. Nhóm các phương pháp hỗ trợ - Sử dụng một số công thức toán học áp dụng trong nghiên cứu giáo dục. Phương pháp này được sử dụng với mục đích xử lý các kết quả điều tra, phân tích kết quả nghiên cứu, đồng thời để đánh giá mức độ tin cậy của phương pháp điều tra, phương pháp thử nghiệm; - Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu. 6
8. Luận điểm bảo vệ - Quản lý CLĐT theo tiếp cận ĐBCL là yêu cầu cấp thiết, có ý nghĩa quan trọng góp phần củng cố và phát triển Trường ĐH Thái Bình trong bối cảnh các trường ĐHĐP đang chịu sức ép về CLĐT. - Để QLCLĐT theo tiếp cận ĐBCL, cần xác định các điều kiện ĐBCL ở các giai đoạn của QTĐT, xây dựng và vận hành hệ thống QL các điều kiện này một cách đồng bộ, thông suốt, đảm bảo không có lỗi trong toàn bộ hệ thống để tiến tới đánh giá, cải tiến hệ thống QL cho phù hợp với tình hình thực tiễn và đáp ứng nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương. - Hệ thống CLĐT theo tiếp cận ĐBCL tại Trường ĐH Thái Bình được xây dựng và vận hành trên cơ sở nghiên cứu lý luận về QLCLĐT và điều kiện thực tiễn của nhà trường và có khả thi trong quá trình triển khai, đảm bảo nguồn nhân lực có CL, đáp ứng thị trường lao động đầy biến động hiện nay. 9. Đóng góp mới của luận án - Hệ thống hóa các vấn đề lý luận về QLCL, ĐBCL và vận dụng vào một cơ sở GDĐH. - Đề xuất cấu trúc hệ thống QLCLĐT tại Trường ĐH Thái Bình theo tiếp cận ĐBCL và các biện pháp triển khai. 10. Cấu trúc luận án Để thực hiện các nhiệm vụ nghiên cứu và đạt được mục đích nghiên cứu đã đề ra, ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án gồm 03 chương. Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. Chương 2: Cơ sở thực tiễn quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng và kinh nghiệm quốc tế. Chương 3: Các biện pháp quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. 7
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Trong những năm gần đây, các nhà QLGD, các nhà nghiên cứu, các chuyên gia trong nước và trên thế giới đã và đang rất quan tâm đến CLGD đại học. Bởi chất lượng GDĐH là phương tiện chủ yếu quyết định CL nguồn nhân lực quốc gia để làm ra những sản phẩm có hàm lượng chất xám cao, tạo ra giá trị mới và năng lực cạnh tranh lớn.“...Đến năm 2020, GDĐH phải có bước tiến cơ bản về CL và quy mô, đáp ứng nhu cầu nhân lực cả về CL và số lượng cho sự phát triển kinh tế - xã hội, và nâng cao tiềm năng trí tuệ, tiếp cận trình độ tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, nâng một số trường ĐH lên đẳng cấp quốc tế, góp phần quan trọng vào việc nâng cao sức cạnh tranh của nguồn nhân lực và nền kinh tế đất nước”[12]. Để ĐBCL nguồn nhân lực quốc gia, phải tính toán chiến lược dựa trên các điều kiện quốc tế và tranh thủ hợp tác từ sự phát triển và lợi ích của toàn cầu đem lại, sản phẩm tạo ra phải được thế giới chấp nhận và tiệm cận chuẩn quốc tế. Các quan niệm về CLĐT, QLCLĐT, ĐBCL ĐT đại học cũng phải thay đổi mạnh mẽ để phù hợp với bối cảnh đổi mới và hội nhập. Theo xu hướng của nhiều nước trên thế giới đã và đang thực hiện đổi mới, cải cách mạnh mẽ GDĐH theo hướng QLCL. Tất cả các cải cách, đổi mới đều hướng vào mục đích đảm bảo CLĐT, đáp ứng sự thỏa mãn của khách hàng. Để thực hiện được nhiệm vụ chiến lược trên, lãnh đạo các trường ĐH cần nhận thức đầy đủ về vai trò của QLCL trong sự tồn tại và phát triển của nhà trường, trong đó các trường ĐHĐP là những mắt xích hình thành nên hệ thống giáo dục quốc dân, góp phần đảm bảo CL nguồn nhân lực quốc gia. Trong sự phát triển của GD và ĐT đã có sự đóng góp quan trọng của nhiều công trình nghiên cứu về CLĐT đại học, QLCLĐT đại học và ĐBCL đào tạo ĐH trong nước và trên thế giới. 1.1.1. Nghiên cứu về chất lượng đào tạo đại học Chất lượng GDĐH luôn là chủ đề được nhiều học giả, các chuyên gia, các nhà QLGD trong nước và trên thế giới quan tâm với nhiều khía cạnh, bình diện khác nhau. Bởi CLGD ĐH có ảnh hưởng trực tiếp tới nền kinh tế, văn hóa của mỗi nước và tác động vào đời sống của con người ở mọi tầng lớp trong xã hội. Các nghiên 8
cứu trước đây đã cho thấy có những cách tiếp cận khác nhau về CLGD đại học. Tác giả Frazer Malcolm [118, tr.101-111] quan niệm rằng: “CLGD đại học là phát triển nguồn nhân lực để tạo ra mặt bằng dân trí có chất lượng cao, CLGD đại học chính là CL nguồn nhân lực quốc gia”. Với cách tiếp cận khác, tác giả Brubacher [88] cho rằng:“CLGD đại học được thể hiện ở việc đạt được những trách nhiệm xã hội mà GDĐH phải gánh vác, đại học với ý nghĩa là trung tâm tri thức. CLGD đại học được hợp thành từ chất lượng của tất cả các trường đại học. Không thể có một nền GDĐH có chất lượng nếu đa số chất lượng của các trường đại học ở mức thấp kém, không hoàn thành sứ mệnh mà xã hội giao cho”. Một cách tiếp cận sát với thực tiễn hơn khi tác giả David Andrew Turner [95] quan niệm: “ Giáo dục chất lượng cao là giáo dục đáp ứng nhu cầu của SV và hỗ trợ sự phát triển trong tương lai của họ...” Ở một góc độ tiếp cận hệ thống hơn, các tác giả Harvey và Green đã có các quan niệm về CLGD đại học như sau: “CL là sự vượt trội; CL là sự hoàn hảo nhất quán; CL là sự phù hợp với mục tiêu; CL được đánh giá bằng chi phí tài chính; CL được phản ánh ở giá trị chuyển đổi tạo ra giá trị gia tăng”. Cùng với vấn đề nghiên cứu trên, tác giả Nguyễn Đức Chính đã có những tổng kết hiện nay trên thế giới có 6 quan niệm về CLGD đại học như sau [16, tr.23-26]: (1) Chất lượng được đánh giá bằng “đầu vào”. Theo quan điểm này, một trường ĐH có chất lượng cao nếu tuyển được nhiều SV giỏi, có đội ngũ cán bộ giảng dạy có uy tín, có CSVC tốt và trang thiết bị hiện đại,...Nếu theo quan niệm này thì CL “đầu vào” quyết định toàn bộ CLGD của nhà trường và không quan tâm đến “quá trình” và “đầu ra”. (2) Chất lượng được đánh giá bằng “đầu ra”, với quan niệm này cho rằng trường ĐH có chất lượng cao nếu đào tạo được nhiều sinh viên tốt nghiệp giỏi, thực hiện được nhiều công trình khoa học có giá trị, thu hút nhiều người đến học. (3) Chất lượng được đánh giá bằng “giá trị gia tăng”, đây là một quan niệm cho rằng SV sau khi tốt nghiệp (được đào tạo) sẽ có sự phát triển vượt bậc về trí tuệ và nhân cách. 9