Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:207

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục "Quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục" trình bày các nội dung chính sau: Cơ sở lý luận về quản lý ĐNGV trường THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục; Thực trạng quản lý ĐNGV trường THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục; Biện pháp quản lý ĐNGV trường THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục

i BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI -----  ----- ĐỖ VĂN HÀO QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội, năm 2021
ii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI -----  ----- ĐỖ VĂN HÀO QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS Trần Kiểm TS. Nguyễn Văn Quốc Hà Nội, năm 2021
iii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận án là trung thực và chƣa từng công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Đỗ Văn Hào
iv LỜI CẢM ƠN Tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc và lời cảm ơn chân thành đến PGS.TS Trần Kiểm và TS Nguyễn Văn Quốc, những ngƣời thầy đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi xin trân trọng cảm ơn Quý lãnh đạo phòng Tổ chức cán bộ các Sở GD&ĐT của 10 tỉnh, thành phố là Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dƣơng, Hƣng Yên, Bắc Ninh, Vĩnh Phúc, Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, Ninh Bình đã nhiệt tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu các trƣờng THPT chuyên Nguyễn Trãi (Hải Dƣơng), THPT chuyên Hƣng Yên (Hƣng Yên), THPT chuyên Biên Hoà (Hà Nam), THPT chuyên Lƣơng Văn Tuỵ (Ninh Bình), THPT chuyên Thái Bình (Thái Bình), THPT chuyên Trần Phú (Hải Phòng), THPT chuyên Lê Hồng Phong (Nam Định), THPT chuyên Bắc Ninh (Bắc Ninh), THPT chuyên Vĩnh Phúc (Vĩnh Phúc), THPT Chu Văn An (Hà Nội), cùng toàn thể quý thầy giáo, cô giáo của các trƣờng tôi tiến hành nghiên cứu, khảo sát, thực nghiệm; và ngƣời thân, gia đình đã khuyến khích, động viên, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án này. Tác giả luận án Đỗ Văn Hào
v MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ........................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu.................................................................................................. 3 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu ......................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ................................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................. 3 6. Giới hạn nghiên cứu ................................................................................................... 4 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ..................................................... 5 8. Luận điểm bảo vệ ....................................................................................................... 8 9. Đóng góp mới của luận án ........................................................................................ 8 10. Cấu trúc luận án ........................................................................................................ 9 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC .......................................................................................................... 10 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ....................................................................................... 10 1.1.1. Những nghiên cứu về giáo viên trƣờng THPT ............................................... 10 1.1.2. Những nghiên cứu về GV trƣờng THPT chuyên ........................................... 13 1.1.3. Những nghiên cứu về quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên ....................... 15 1.1.4. Phân tích những vấn đề đặt ra cho nghiên cứu luận án ................................. 18 1.2. Đội ngũ giáo viên trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục............. 19 1.2.1. Khái niệm ĐNGV trƣờng THPT chuyên ........................................................ 19 1.2.2. Giáo viên dạy môn chuyên và Giáo viên dạy môn không chuyên tại trƣờng THPT chuyên ....................................................................................................... 20 1.2.3. Khung năng lực của GV trƣờng THPT chuyên ............................................. 22 1.2.3.1. Khái niệm về năng lực .............................................................................. 22 1.2.3.2. Chuẩn nghề nghiệp GV cơ sở giáo dục phổ thông ................................ 23 1.2.3.3. Năng lực của GV trƣờng THPT chuyên theo chuẩn nghề nghiệp GV cơ sở giáo dục phổ thông.................................................................................... 24 1.2.4. Đổi mới giáo dục và những yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ và quản lý đội ngũ giáo viên trƣờng trung học phổ thông chuyên ......................................... 30 1.2.4.1. Đặc điểm của Chƣơng trình giáo dục phổ thông mới (2018) ................... 30 1.2.4.2. Đặc điểm giáo dục của trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ......................................................................................................................... 35 1.2.4.3. Yêu cầu đặt ra đối với ĐNGV và quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong đổi mới giáo dục ........................................................................................ 37
vi 1.3. Quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................ 38 1.3.1. Tiếp cận trong quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên ................................... 38 1.3.1.1. Khái niệm quản lý ...................................................................................... 39 1.3.1.2. Tiếp cận trong quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên ........................... 41 1.3.2. Nội dung quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................................................................................................ 46 1.3.2.1. Quy hoạch đội ngũ giáo viên .................................................................... 46 1.3.2.2. Tuyển dụng, tuyển chọn GV .................................................................... 48 1.3.2.3. Sử dụng, bổ nhiệm GV theo năng lực ..................................................... 49 1.3.2.4. Đào tạo, bồi dƣỡng GV ............................................................................. 50 1.3.2.5. Thực hiện chính sách và tạo động lực cho GV phát triển năng lực ..... 52 1.3.2.6. Đánh giá GV dựa vào năng lực ................................................................ 53 1.3.3. Các chủ thể quản lý GV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục (trong nhà trƣờng THPT chuyên) .............................................................. 56 1.3.3.1. Hiệu trƣởng trƣờng THPT chuyên........................................................... 56 1.3.3.2. Tổ trƣởng chuyên môn trƣờng THPT chuyên ........................................ 58 1.3.3.3. Sự kết hợp trong quản lý ĐNGV của HT, Tổ trƣởng chuyên môn ..... 59 1.4. Những yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục .................................................................................................. 60 1.4.1. Nhóm yếu tố khách quan .................................................................................. 60 1.4.2. Nhóm yếu tố chủ quan ...................................................................................... 62 Kết luận chƣơng 1 .................................................................................................................. 64 CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC .............. 65 2.1. Tổ chức khảo sát ............................................................................................................. 65 2.1.1. Mục đích khảo sát .............................................................................................. 65 2.1.2. Nội dung khảo sát .............................................................................................. 65 2.1.3. Phƣơng pháp và công cụ khảo sát.................................................................... 65 2.1.4. Quy mô và địa bàn khảo sát.............................................................................. 66 2.1.5. Thang đo và tiêu chí đánh giá .......................................................................... 66 2.1.6. Xử lý kết quả khảo sát ....................................................................................... 67 2.2. Thực trạng ĐNGV trƣờng THPT chuyên tại một số tỉnh đồng bằng sông Hồng .. 67 2.2.1. Thực trạng số lƣợng GV trƣờng THPT chuyên ............................................. 67 2.2.2. Thực trạng cơ cấu GV trƣờng THPT chuyên ................................................. 69 2.2.2.1. Cơ cấu GV trƣờng THPT chuyên theo trình độ đào tạo ...................... 69 2.2.2.2. Cơ cấu GV trƣờng THPT chuyên theo thâm niên công tác ................ 70 2.2.3. Thực trạng chất lƣợng ĐNGV trƣờng THPT chuyên ................................... 72
vii 2.2.3.1. Năng lực theo Chuẩn nghề nghiệp của GV trƣờng THPT chuyên ...... 72 2.2.3.2. Năng lực sƣ phạm của GV trƣờng THPT chuyên ................................. 73 2.2.3.3. Năng lực chuyên môn của GV trƣờng THPT chuyên ........................... 74 2.2.3.4. Năng lực phát triển cá nhân của GV trƣờng THPT chuyên ................. 76 2.2.3.5. Năng lực nghiên cứu khoa học công nghệ của GV trƣờng THPT chuyên ................................................................................................................... 77 2.2.3.6. Năng lực hoạt động xã hội của GV trƣờng THPT chuyên ................... 78 2.3. Thực trạng quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục......... 79 2.3.1. Thực trạng quy hoạch phát triển ĐNGV trƣờng THPT chuyên .................. 79 2.3.2. Thực trạng tuyển dụng GV trƣờng THPT chuyên ......................................... 81 2.3.3. Thực trạng sử dụng GV trong trƣờng THPT chuyên .................................... 84 2.3.4. Thực trạng đào tạo, bồi dƣỡng GV trƣờng THPT chuyên ............................ 85 2.3.5. Thực trạng tạo động lực làm việc cho GV của HT trƣờng THPT chuyên . 88 2.3.6. Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá GV trƣờng THPT chuyên ........... 90 2.3.7. Thực trạng phối hợp quản lý GV giữa HT và Tổ trƣởng chuyên môn ....... 92 2.4. Thực trạng ảnh hƣởng của các yếu tố đến quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên .... 95 2.4.1. Nhóm yếu tố khách quan .................................................................................. 96 2.4.2. Nhóm yếu tố chủ quan ...................................................................................... 97 2.5. Đánh giá chung về công tác quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục .................................................................................................. 99 2.5.1. Những kết quả đạt đƣợc .................................................................................... 99 2.5.2. Những mặt hạn chế .......................................................................................... 100 2.5.3. Nguyên nhân của hạn chế ............................................................................... 102 Kết luận chƣơng 2 ................................................................................................................ 103 CHƢƠNG 3 BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CHUYÊN TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ............ 104 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ..................................................................................... 104 3.1.1. Đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ ................................................................ 104 3.1.2. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ................................................................ 104 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn và khả thi .................................................................. 104 3.1.4. Đảm bảo tính hiệu quả .................................................................................... 104 3.2. Biện pháp quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........ 105 3.2.1. Tổ chức xây dựng Khung năng lực GV trƣờng THPT chuyên dựa theo Chuẩn nghề nghiệp............................................................................................ 105 3.2.2. Lập kế hoạch, tuyển dụng GV trƣờng THPT chuyên trên cơ sở vị trí việc làm và yêu cầu công việc ................................................................................. 113
viii 3.2.3. Sử dụng, phát huy năng lực của GV cốt cán để phát triển thành chuyên gia trong nhà trƣờng ................................................................................................ 116 3.2.4. Tổ chức bồi dƣỡng GV trƣờng THPT chuyên theo yêu cầu khung năng lực và đổi mới giáo dục ........................................................................................... 121 3.2.5. Xây dựng môi trƣờng, tạo động lực làm việc và tự phát triển cho ĐNGV trƣờng THPT chuyên ........................................................................................ 127 3.2.6. Thực hiện đánh giá, xếp loại GV theo Khung năng lực GV trƣờng THPT chuyên. ................................................................................................................ 131 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................................. 136 3.4. Khảo nghiệm, thử nghiệm sƣ phạm ........................................................................... 138 3.4.1. Khảo sát tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất ..................... 138 3.4.2. Thử nghiệm sƣ phạm biện pháp đề xuất ....................................................... 142 Kết luận chƣơng 3 ................................................................................................................ 152 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................................... 153 1. Kết luận.................................................................................................................... 153 2. Khuyến nghị ............................................................................................................ 155 CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ ..................................... 157 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................................... 158 PHỤ LỤC ............................................................................................................................ 1
ix DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Ý nghĩa đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CNTT Công nghệ thông tin CNH – HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa CSVC Cơ sở vật chất ĐNGV Đội ngũ giáo viên GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDTC - QPAN Giáo dục thể chất – Quốc phòng an ninh GV Giáo viên HS Học sinh HSG Học sinh giỏi HT Hiệu trƣởng KTTT Kinh tế thị trƣờng KT-XH Kinh tế - xã hội NNL Nguồn nhân lực NCKH Nghiên cứu khoa học PHT Phó Hiệu trƣởng PPDH Phƣơng pháp dạy học PT Phát triển THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân
x DANH MỤC BẢNG Stt Tên bảng Nội dung bảng Trang So sánh nhiệm vụ GV chuyên và GV không chuyên tại 1 Bảng 1.1 20 trƣờng THPT chuyên 2 Bảng 1.2 So sánh hai chƣơng trình và phƣơng pháp dạy học cũ và mới 34 3 Bảng 1.3. Ma trận quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên 43 4 Bảng 1.4 Cấp độ NL cần có của GV trƣờng THPT chuyên 54 5 Bảng 2.1 Số lƣợng cán bộ, giáo viên trƣờng THPT chuyên 68 6 Bảng 2.2 Cơ cấu số lƣợng GV theo trình độ đào tạo 69 7 Bảng 2.3 Cơ cấu GV trƣờng THPT chuyên theo thâm niên công tác 70 Năng lực của GV trƣờng THPT chuyên theo chuẩn nghề 8 Bảng 2.4 72 nghiệp 9 Bảng 2.5 Năng lực sƣ phạm của GV trƣờng THPT chuyên 73 10 Bảng 2.6 Thực trạng năng lực dạy chuyên sâu của ĐNGV 74 11 Bảng 2.7 Năng lực phát triển cá nhân của GV trƣờng THPT chuyên 76 Thực trạng năng lực nghiên cứu KHCN của GV trƣờng 12 Bảng 2.8 77 THPT chuyên Thực trạng năng lực hoạt động xã hội của GV trƣờng THPT 13 Bảng 2.9 78 chuyên 14 Bảng 2.10 Thực trạng việc lập kế hoạch phát triển GV trƣờng THPT chuyên 79 15 Bảng 2.11 Hoạt động tuyển dụng GV trƣờng THPT chuyên 82 16 Bảng 2.12 Thực trạng hoạt động sử dụng GV trƣờng THPT chuyên 84 17 Bảng 2.13 Thực trạng về hình thức bồi dƣỡng GV trƣờng THPT chuyên 86 Thực trạng hoạt động tổ chức bồi dƣỡng GV trƣờng THPT 18 Bảng 2.14 87 chuyên Thực trạng hoạt động tạo động lực làm việc GV của HT 19 Bảng 2.15 89 trƣờng THPT chuyên Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá GV trƣờng THPT 20 Bảng 2.16 90 chuyên Thực trạng về hoạt động phối hợp quản lý GV giữa HT và Tổ 21 Bảng 2.17 93 trƣởng chuyên môn trƣờng THPT chuyên Ảnh hƣởng của các yếu tố đến hoạt động quản lý ĐNGV trƣờng 22 Bảng 2.18 95 THPT chuyên 23 Bảng 3.1 Bộ công cụ đánh giá GV theo khung năng lực 133 Tổng hợp ý kiến về tính cấp thiết và khả thi của các biện 24 Bảng 3.2 139 pháp 25 Bảng 3.3 Đánh giá tính tƣơng quan giữa các biện pháp đề xuất 141 26 Bảng 3.4 Kết quả thử nghiệm về xây dựng kế hoạch đánh giá, xếp loại GV 145 27 Bảng 3.5 Kết quả thử nghiệm về tổ chức đánh giá, xếp loại GV 148
xi DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, MÔ HÌNH Stt Tên Nội dung Trang 1 Sơ đồ 1.1 Năng lực cơ bản của GV trƣờng THPT chuyên 25 2 Sơ đồ 1.2 Mô hình quản lý NNL của Leonard Nadle 42 Quản lý phát triển GV trƣờng THPT chuyên theo tiếp cận 3 Sơ đồ 1.3 46 quản lý nguồn nhân lực Cơ cấu theo thâm niên công tác của GV trƣờng THPT 4 Biểu đồ 2.1 70 chuyên Đánh giá việc lập kế hoạch phát triển ĐNGV của HT 5 Biểu đồ 2.2 80 trƣờng THPT chuyên 6 Biểu đồ 2.3 So sánh mức ảnh hƣởng của nhóm khách quan 97 7 Biểu đồ 2.4 So sánh mức ảnh hƣởng của nhóm yếu tố chủ quan 98 So sánh mức ảnh hƣởng chủ quan với ĐNGV trƣờng 8 Biểu đồ 2.5 99 THPT chuyên 9 Sơ đồ 3.1 Khung năng lực GV trƣờng THPT chuyên 106 10 Mô hình 3.2 Tháp cấp độ năng lực của khung năng lực 112 Các nội dung đào tạo, bồi dƣỡng GV theo khung năng 11 Biểu đồ 3.3 122 lực 12 Sơ đồ 3.4 Mối quan hệ giữa các biện pháp 137 13 Biểu đồ 3.5 So sánh tần xuất xây dựng kế hoạch đánh giá, xếp loại GV 148 14 Biểu đồ 3.6 So sánh tần xuất tổ chức đánh giá, xếp loại GV. 150
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Cùng với cả nƣớc, ngành giáo dục bƣớc vào hội nhập, cạnh tranh mang tầm quốc tế. Vì vậy chất lƣợng nguồn nhân lực, trong đó có NNL giáo dục, đặc biệt nhân lực chất lƣợng cao nhƣ lực lƣợng xung kích mũi nhọn trong công cuộc xây dựng đất nƣớc. Đây là nhân tố quyết định thành công của hội nhập và cạnh tranh quốc tế. Đóng vai trò hàng đầu trong công cuộc này là ĐNGV, đặc biệt ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong hệ thống các trƣờng THPT chuyên trên cả nƣớc. Để ĐNGV trƣờng THPT chuyên làm tròn sứ mệnh của mình, vai trò quản lý từ cấp cao nhất đến nhà trƣờng là không thể thiếu. Vấn đề là ở mỗi cấp quản lý theo tiếp cận nào cho phù hợp? Đứng trƣớc yêu cầu và nhiệm vụ chính trị của đất nƣớc, những thời cơ và thách thức của xu thế Đổi mới giáo dục toàn cầu, ngành GD&ĐT nƣớc ta đã có sự “chuyển biến căn bản và toàn diện”, trong đó việc phát triển ĐNGV đƣợc coi là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu theo đúng tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW. Điều này đã đƣợc Luật giáo dục khẳng định ĐNGV là nhân tố quyết định của giáo dục: “Nhà giáo giữ vai trò quyết định trong việc đảm bảo chất lượng giáo dục” [99]. Chính vì thế, ngày 15/06/2004 Ban bí thƣ Trung ƣơng Đảng đã ban hành chỉ thị 40-CT/TW về việc phát triển, nâng cao chất lƣợng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, trong đó mục tiêu tổng quát đã nêu: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lương tâm, tay nghề của nhà giáo; thông qua việc quản lý phát triển đúng hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đáp ứng ngày càng cao của sự nghiệp CNH – HĐH đất nước” [1]. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã khẳng định: “Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục Việt Nam theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế, trong đó, đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục là khâu then chốt” và “GD&ĐT có sứ mệnh nâng cao dân trí, phát triển nguồn nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, góp phần quan trọng xây dựng đất nước, xây dựng nền văn hóa và con người Việt Nam”[36]. Thực hiện các Nghị quyết của Đảng, Quốc hội và Quyết định của Thủ tƣớng Chính phủ, Bộ GD&ĐT đã triển khai Chƣơng trình giáo dục phổ thông mới (GDPT 2018), chƣơng trình giáo dục phổ thông mới đƣợc xây dựng theo định hƣớng phát triển
2 phẩm chất và năng lực của HS; tạo môi trƣờng học tập và rèn luyện giúp HS phát triển hài hòa về thể chất và tinh thần, trở thành ngƣời học tích cực, tự tin, biết vận dụng các phƣơng pháp học tập tích cực để hoàn chỉnh các tri thức và kĩ năng nền tảng, có ý thức lựa chọn nghề nghiệp và học tập suốt đời; Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục THPT có vị trí quan trọng góp phần nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài cho đất nƣớc. Hệ thống trƣờng THPT chuyên còn có một sứ mệnh đặc biệt là phát hiện, đào tạo và bồi dƣỡng NNL chất lƣợng cao cho địa phƣơng và đất nƣớc để phát triển đất nƣớc trong công cuộc cách mạng 4.0 và hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Do đó, ĐNGV ở các trƣờng THPT chuyên, ngoài chuẩn kiến thức kĩ năng, đủ về số lƣợng, cơ cấu còn phải phát triển cả về phẩm chất, năng lực, đặc biệt là năng lực chuyên sâu, năng lực nghiên cứu khoa học đang là một nhiệm vụ quan trọng và cấp bách hiện nay. Các bậc học, cấp học, các trƣờng với nhiều mục tiêu, hình thức khác nhau, đều có nhiệm vụ bồi dƣỡng, đào tạo nhân tài khác nhau. Trong hệ thống trƣờng học phổ thông, trƣờng THPT chuyên đƣợc hình thành để bồi dƣỡng nhân tài hay NNL chất lƣợng cao hiện nay, đây đƣợc coi là nơi phát hiện, bồi dƣỡng, đào tạo nhân cách của một nhân tài. Vì thế để đào tạo đƣợc nhân lực chất lƣợng cao tại trƣờng THPT chuyên, đòi hỏi phải có chủ trƣơng, kế hoạch, giải pháp mang tính đột phá để đáp ứng đƣợc yêu cầu về nhân lực chất lƣợng cao hiện nay, đặc biệt đối với ĐNGV trƣờng THPT chuyên, ngƣời trực tiếp có trách nhiệm phát hiện ra những nhân tố mới nhằm định hƣớng cho những nhân tài trong tƣơng lai. Tuy đã đạt đƣợc một số thành tựu trong sứ mệnh của mình, song có nhiều GV trƣờng THPT chuyên hiện nay vẫn chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu đổi mới giáo dục của ngành, cũng nhƣ những yêu cầu của xã hội trong thời kỳ CNH - HĐH hiện nay, trong đó phải kể đến nhƣ trình độ đào tạo, năng lực chuyên môn, năng lực dạy chuyên, bồi dƣỡng HSG, năng lực tiếp cận, năng lực tự học, tự bồi dƣỡng…. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên. Có những nguyên nhân thuộc về nhận thức, năng lực của GV; có nguyên nhân thuộc về các chủ thể quản lý từ Sở GD&ĐT, Sở Nội vụ, CBQL nhà trƣờng, Tổ trƣởng tổ chuyên môn; ngoài ra có những nguyên nhân thuộc về điều kiện kinh tế - xã hội, chính sách lao động, môi trƣờng giáo dục đào tạo.... Để khắc phục đƣợc những hạn chế trên, việc phát triển ĐNGV trƣờng THPT chuyên cần đƣợc quan tâm nghiên cứu một cách đầy đủ, khoa học và có hệ thống.
3 Trong những năm qua, tuy đã có nhiều công trình, nghiên cứu về quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên ở các tỉnh, thành phố trong cả nƣớc, nhƣng chƣa có đề tài nào nghiên cứu quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Đứng trƣớc thực trạng trên đòi hỏi thúc đẩy việc nghiên cứu đề xuất các biện pháp trong việc quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên để phù hợp với sự phát triển đi lên về mọi mặt của xã hội, những yêu cầu cấp bách về NNL chất lƣợng cao trong các lĩnh vực hiện đại hóa của nền kinh tế hiện nay từ đó phục vụ sự nghiệp CNH – HĐH khu vực và đất nƣớc. Với lí do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục” để nghiên cứu ở trình độ tiến sĩ. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và kết quả khảo sát thực trạng quản lý GV trƣờng THPT chuyên, đề xuất các biện pháp quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên nhằm đáp ứng các yêu cầu trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lý đội ngũ giáo viên trƣờng THPT chuyên. 3.2. Đối tƣợng nghiên cứu Biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 4. Giả thuyết khoa học Giáo viên trƣờng THPT chuyên có sứ mạng phát hiện, bồi dƣỡng, đào tạo HS năng khiếu ở bậc học THPT, đây đƣợc coi là nhân tài cho đất nƣớc trong tƣơng lai. Quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên cần đƣợc tiếp cận theo quan điểm quản lý NNL, phối kết hợp với tiếp cận năng lực, theo hƣớng: xây dựng khung năng lực GV trƣờng THPT chuyên, lập kế hoạch, tuyển dụng, tổ chức bồi dƣỡng, phát triển ĐNGV cốt cán, tạo động lực và thực hiện đánh giá GV theo khung năng lực GV trƣờng THPT chuyên. Từ đó sẽ đáp ứng đƣợc mục tiêu quản lý ĐNGV ở các trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục đang diễn ra mạnh mẽ hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lí luận về quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục.
4 - Nghiên cứu thực trạng ĐNGV và quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng, đánh giá thực trạng về những vấn đề nghiên cứu. - Đề xuất một số biện pháp quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục để nâng cao chất lƣợng đội ngũ nhằm hoàn thành sứ mạng đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân tài cho đất nƣớc của trƣờng THPT chuyên. 6. Giới hạn nghiên cứu - Chủ thể quản lý: Chủ yếu là Hiệu trƣởng. Ngoài Hiệu trƣởng còn có Tổ trƣởng chuyên môn kết hợp với Hiệu trƣởng quản lý đội ngũ Giáo viên theo chức năng riêng. - Giới hạn nội dung: Đội ngũ Giáo viên trƣờng trung học phổ thông chuyên thực chất là Nguồn nhân lực chất lượng cao trong giáo dục. Trong lý luận, có nhiều mô hình quản lý nguồn nhân lực, nhƣng hợp lý hơn cả là mô hình quản lý nguồn nhân lực của Leonard Nadle. Tuy nhiên, tác giả luận án chỉ áp dụng một số trong toàn bộ quan niệm của Leonard Nadle để triển khai đề tài. Quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên suy cho cùng là nhằm mục tiêu nâng cao chất lƣợng giáo dục nhà trƣờng theo yêu cầu và sứ mạng của nhà trƣờng. Trong đó chú trọng đến việc phát triển GV cả về phẩm chất lẫn năng lực với tƣ cách cá thể. Nhƣng đề tài này chỉ nghiên cứu về năng lực; mà trong năng lực cũng chỉ đi sâu vào năng lực chuyên môn và năng lực sư phạm của GV. - Trong trƣờng THPT chuyên có hai loại hình gồm Giáo viên chuyên (dạy một môn chuyên cho lớp chuyên) và Giáo viên thƣờng (dạy môn không chuyên cho các lớp chuyên). Đề tài này chỉ nghiên cứu quản lý loại hình thứ nhất. - Giới hạn đối tƣợng khảo sát Đề tài sẽ khảo sát HT, PHT, Tổ trƣởng tổ bộ môn, GV đang công tác tại các trƣờng THPT chuyên các tỉnh đồng bằng sông Hồng, cán bộ quản lý phòng Tổ chức cán bộ thuộc Sở GD&ĐT các tỉnh đồng bằng sông Hồng. - Giới hạn địa bàn nghiên cứu Nghiên cứu thực tiễn và khảo sát tại các trƣờng THPT chuyên các tỉnh đồng bằng sông Hồng, lấy số liệu cụ thể tại 10 tỉnh làm đại diện dựa trên các tiêu chí về dân số, cơ cấu kinh tế, thu nhập bình quân theo dân số, nhu cầu phát triển GD&ĐT, mạng lƣới giáo dục, chất lƣợng giáo dục tốt nhất, khá, trung bình, yếu nhất (dựa trên số liệu báo cáo hàng năm của Bộ GD&ĐT). Nghiên cứu thử nghiệm tại trƣờng THPT chuyên Nguyễn Trãi tỉnh Hải Dƣơng.
5 - Giới hạn thời gian lấy số liệu thống kê Số liệu thống kê về HS trƣờng THPT chuyên, ĐNGV trƣờng THPT chuyên, chất lƣợng GV và HS trƣờng THPT chuyên và thực trạng công tác sử dụng, đào tạo, bồi dƣỡng GV của HT trƣờng THPT chuyên các tỉnh đồng bằng sông Hồng từ năm học 2015 - 2016 đến 2019 – 2020. 7. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận triển khai đề tài 7.1.1. Tiếp cận quản lý NNL của Leonard Nadle - Trong mô hình quản lý NNL của Leonard Nadle, tác giả chỉ sử dụng một số quan niệm của Leonard Nadle về quản lý GV theo tiếp cận NNL, bao gồm các nội dung: + Lập kế hoạch phát triển Giáo viên + Tuyển chọn Giáo viên + Sử dụng Giáo viên + Đào tạo, bồi dƣỡng Giáo viên + Tạo môi trƣờng khuyến khích Giáo viên + Kiểm tra, đánh giá Giáo viên Từ cách tiếp cận trong các nội dung trên, tác giả tiến hành triển khai nghiên cứu định hƣớng về quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 7.1.2. Tiếp cận năng lực Dựa trên những yêu cầu về NNL chất lƣợng cao hiện nay, cùng với sự phát triển của xã hội hiện đại, để đáp ứng đƣợc những yêu cầu đó đòi hỏi ngƣời quản lý các cấp phải hoạch định những tiến trình cụ thể trên các lĩnh vực. Đối với ĐNGV trƣờng THPT chuyên thì cần tiếp cận quản lý NNL theo các yếu tố gồm: Quy hoạch, kế hoạch phát triển đội ngũ về số lƣợng, cơ cấu; Tuyển chọn, bổ nhiệm; Sử dụng; Đào tạo, bồi dƣỡng đội ngũ (chất lƣợng đội ngũ đƣợc tạo nên bởi chất lƣợng của từng GV dựa theo Chuẩn nghề nghiệp, khung năng lực cho GV); Tạo động lực làm việc cho GV; Kiểm tra, đánh giá chất lƣợng đội ngũ. Để thực hiện đƣợc những kế hoạch trên, ngƣời quản lý trƣờng THPT chuyên phải chú trọng tiếp cận năng lực phù hợp với từng GV trong đội ngũ bằng cách xây dựng khung năng lực cho GV trƣờng THPT chuyên dựa trên Chuẩn nghề nghiệp của GV trƣờng THPT, trong đó coi trọng những năng lực sau:
6 - Năng lực chuyên môn - Năng lực sƣ phạm - Năng lực nghiên cứu khoa học, công nghệ - Năng lực phát triển nghề nghiệp - Năng lực hoạt động xã hội 7.1.3. Tiếp cận thực tiễn logic lịch sử Nhìn nhận bối cảnh đang đổi mới trong giáo dục hiện nay, từng bƣớc đánh giá sự chuyển biến theo một trình tự liên tục, tác động lẫn nhau theo từng giai đoạn phát triển theo lịch sử của giáo dục; làm rõ các điều kiện, đặc điểm phát triển và sáng tỏ các mối liên hệ giữa giáo dục trong thời kỳ trƣớc và trong đổi mới giáo dục hiện nay. 7.1.4. Tiếp cận hệ thống Tiếp cận hệ thống đƣợc sử dụng để phân tích những tác động lên đối tƣợng nhằm phân tích, đánh giá tính thống nhất, đa dạng, mối tƣơng quan giữa mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp, hình thức, phƣơng tiện, môi trƣờng bồi dƣỡng, năng lực của GV. Luận án xem xét các mối quan hệ tác động qua lại giữa các cấp quản lý, các bộ phận trong tổ chức quản lý, giữa GV với nhà trƣờng và tổ chuyên môn, giữa bối cảnh bên trong và bên ngoài nhà trƣờng, từ đó xác định các yếu tố mang tính trồi trong hệ thống, quyết định đến chất lƣợng ĐNGV trong trƣờng THPT chuyên để làm căn cứ đề xuất các biện pháp quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên có tính cấp thiết và khả thi cao. 7.1.5. Tiếp cận lý thuyết phân cấp quản lý Vận dụng lý thuyết phân cấp quản lý ở một góc độ nhất định nhằm xác định rõ vai trò, chức trách, nhiệm vụ của các chủ thể quản lý đối với ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Theo vai trò quản lí, luận án xem xét tính phân cấp, sự phối hợp và trách nhiệm của từng cấp quản lí, từng vị trí quản lí đối với công tác quản lý GV trƣờng THPT chuyên theo thẩm quyền, chức năng của các cấp quản lý. 7.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết - Phƣơng pháp nghiên cứu lý thuyết: Tổng hợp, phân tích, hệ thống hóa các nguồn tài liệu về lí luận và thực tiễn liên quan đến công tác quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên, gồm các tài liệu nhƣ: văn kiện, chủ trƣơng, chính sách của Đảng, Nhà nƣớc; các công trình khoa học, luận án
7 nghiên cứu về quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong và ngoài nƣớc; các công trình nghiên cứu đã đƣợc in thành sách của các tác giả, các nhà lí luận, nhà quản lý giáo dục, nhà giáo có liên quan đến đề tài. - Phƣơng pháp phân tích, so sánh, tổng hợp: Phƣơng pháp đƣợc tiến hành trên cơ sở các tài liệu khoa học với mục đích tổng hợp các kiến thức có liên quan đến quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên; phân tích, so sánh, tổng hợp các lĩnh vực cần nghiên cứu để tìm ra các dấu hiệu, bản chất, các quy luật, các thế mạnh cũng nhƣ tồn tại và hạn chế của ĐNGV trƣờng THPT chuyên, từ đó làm cơ sở cho định hƣớng nghiên cứu của đề tài. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phƣơng pháp tổng kết kinh nghiệm: Phƣơng pháp đƣợc tiến hành trên cơ sở tổng kết, đúc rút kinh nghiệm thực tiễn của việc quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên hiện nay ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng; các yếu tố ảnh hƣởng đến việc tổ chức hoạt động hiện nay, kinh nghiệm thành công và không thành công trong quản lý và phát triển GV. Đây là nguồn thông tin quan trọng góp phần đề xuất các biện pháp mới. - Phƣơng pháp điều tra viết: Phƣơng pháp đƣợc tiến hành thông qua việc thiết kế các phiếu hỏi, điều tra các khách thể khảo sát là cán bộ quản lý cấp trƣờng, lãnh đạo giáo dục cấp Sở GD&ĐT, GV trƣờng THPT chuyên để nghiên cứu thực trạng. - Phƣơng pháp quan sát: Phƣơng pháp đƣợc tiến hành với việc theo dõi thực tế diễn biến của các điều kiện kinh tế - xã hội, đổi mới giáo dục đào tạo ảnh hƣởng đến quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên, sự vận hành của các biện pháp phát triển GV trƣờng THPT chuyên hiện tại. Phƣơng pháp này đƣợc hỗ trợ tích cực của CNTT. - Phƣơng pháp phỏng vấn, lấy ý kiến chuyên gia: Phƣơng pháp đƣợc tiến hành bằng việc lấy ý kiến, hội thảo, trao đổi. Mục đích của phƣơng pháp này là khai thác tài nguyên tri thức của các nhà khoa học và các nhà hoạt động thực tiễn trong lĩnh vực giáo dục đào tạo. - Phƣơng pháp thử nghiệm: Phƣơng pháp tiến hành thử nghiệm biện pháp quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên tại tỉnh Hải Dƣơng. Sau tiến hành thử nghiệm sẽ có đánh giá kết quả.
8 7.2.3. Nhóm phương pháp thống kê toán học Sử dụng thống kê toán học; sử dụng các ứng dụng tin học; sử dụng sơ đồ, bảng biểu, đồ thị.... là những phƣơng pháp giúp tác giả có đƣợc hệ thống số liệu chính xác, làm cơ sở định lƣợng cho việc đánh giá thực trạng, đề xuất các biện pháp quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên. 8. Luận điểm bảo vệ - Giáo viên trƣờng THPT chuyên đƣợc coi là NNL chất lƣợng cao, do đó phƣơng pháp tiếp cận theo quản lý NNL để quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên là hợp lí. - Quản lý phát triển GV về năng lực, trong đó tập trung phát triển năng lực chuyên môn và năng lực sƣ phạm của GV trƣờng THPT chuyên, đó là cốt lõi làm lên bản chất GV trƣờng THPT chuyên. - Để phát triển GV trƣờng THPT chuyên thì các hoạt động bồi dƣỡng, quản lý, tự bồi dƣỡng cần đƣợc cụ thể hóa, quy trình hóa và ma trận hóa nó, từ đó sẽ giúp HT có tầm nhìn trực quan và không bỏ sót các nội dung trong quản lý phát triển GV. - Xây dựng khung năng lực chuẩn cho GV trƣờng THPT chuyên dựa trên chuẩn nghề nghiệp GV trƣờng THPT, từ đó làm cơ sở để giúp HT trƣờng THPT chuyên xây dựng các kế hoạch phát triển ĐNGV, tuyển dụng, sử dụng, bồi dƣỡng, kiểm tra, đánh giá GV theo khung năng lực chuẩn. 9. Đóng góp mới của luận án 9.1. Về mặt lí luận - Hệ thống hóa và xác lập một số vấn đề lí luận về quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục; Xây dựng đƣợc các khái niệm về quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên; các công cụ trong quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên; chỉ ra đƣợc các yếu tố ảnh hƣởng, các yêu cầu đối với GV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục; ý nghĩa, tầm quan trọng của việc phát triển NNL GV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục; tạo cơ sở lí luận phù hợp cho việc đề xuất các biện pháp phát triển NNL GV trƣờng THPT chuyên các tỉnh đồng bằng sông Hồng. 9.2. Về thực trạng Khảo sát, tổng hợp, phát hiện và đánh giá thực trạng về ĐNGV trƣờng THPT chuyên tại các tỉnh đồng bằng sông Hồng gồm các nội dung về cơ cấu, số lƣợng, chất lƣợng GV; công tác quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục, chỉ ra các hạn chế, bất cập cần nhanh chóng đƣợc khắc phục; đánh giá các yếu tố
9 ảnh hƣởng, mặt tồn tại trong công tác tuyển dụng, sử dụng, bồi dƣỡng, đánh giá GV trƣờng THPT chuyên từ đó làm cơ sở để đề xuất các biện pháp khắc phục những yếu tố trên đến các cấp quản lý có liên quan. 9.3. Đề xuất các biện pháp Đề xuất các biện pháp cần thiết và khả thi để giúp HT trƣờng THPT chuyên cũng nhƣ các cấp quản lý khác có liên quan trong công tác quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục tại các tỉnh đồng bằng sông Hồng. 10. Cấu trúc luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, luận án gồm 3 chƣơng. - Chƣơng 1: Cơ sở lý luận về quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. - Chƣơng 2: Thực trạng quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục. - Chƣơng 3: Biện pháp quản lý ĐNGV trƣờng THPT chuyên trong bối cảnh đổi mới giáo dục.