Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Hải Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:234

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục "Quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Hải Dương" làm rõ những vấn đề lý luận quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS và thực tiễn quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương, nhằm đưa ra những giải pháp để nâng cao hơn nữa quản lý KĐCLGD trường THCS của Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Hải Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN ĐÌNH HUY QUẢN LÝ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Hà Nội - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN ĐÌNH HUY QUẢN LÝ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HẢI DƯƠNG Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS NGÔ HIỆU TS. NGUYỄN THỊ HIỀN Hà Nội - 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập, của riêng tôi. Các số liệu sử dụng phân tích trong Luận án có nguồn gốc rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu trong Luận án do bản thân tôi tự tìm hiểu, phân tích một cách trung thực, khách quan và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ nghiên cứu nào khác. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Đình Huy I
LỜI CẢM ƠN Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến PGS.TS Ngô Hiệu và cố TS. Nguyễn Thị Hiền đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận án. Tôi cũng xin cảm tạ đến Quý Thầy, Cô giáo trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã tận tình giúp đỡ, hỗ trợ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án này. Xin cảm ơn Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương, Cục Khảo thí và KĐCLGD đã cung cấp tư liệu, khích lệ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi hoàn thành Luận án. Xin được chân thành cảm ơn Hiệu trưởng các trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình khảo sát, lấy dữ liệu và cung cấp thông tin. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn gia đình tôi, những người thân và bạn bè đã luôn hỗ trợ, động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện Luận án. Luận án không trách khỏi những sơ sót, khiếm khuyết khi nghiên cứu. Kính mong tiếp tục nhận được sự chỉ dẫn và hỗ trợ của Quý Thầy cô và Quý đồng nghiệp./. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Nguyễn Đình Huy II
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................... iii DANH SÁCH TỪ VIẾT TẮT ......................................................................... viii DANH SÁCH HÌNH .......................................................................................... ix DANH SÁCH BẢNG .......................................................................................... x MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ..................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu............................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ...................................................... 3 4. Phạm vi nghiên cứu................................................................................. 3 5. Giả thuyết khoa học ................................................................................ 4 6. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................. 4 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................. 4 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu................................................................ 4 7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể ...................................................... 6 8. Những luận điểm bảo vệ ......................................................................... 6 9. Những đóng góp của luận án ................................................................. 7 9.1. Về mặt lý luận ........................................................................................ 7 9.2. Về mặt thực tiễn ..................................................................................... 7 9.3. Giải pháp đề xuất ................................................................................... 8 10. Cấu trúc luận án .................................................................................... 8 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ ............................................................ 9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................. 9 1.1.1. Các nghiên cứu về quản lý chất lượng giáo dục ................................. 9 1.1.2. Các nghiên cứu về lý luận kiểm định chất lượng giáo dục ............... 14 III
1.1.3. Các nghiên cứu về quản lý kiểm định chất lượng giáo dục .............. 20 1.1.4. Phân tích những vấn đề đặt ra cho nghiên cứu luận án .................... 26 1.2. Cơ sở lý luận về kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS .... 27 1.2.1. Khái niệm kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS ................. 27 1.2.2. Vai trò, mục đích và nguyên tắc kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS ................................................................................................................... 30 1.2.3. Quy trình kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS .................. 33 1.2.4. Tiêu chuẩn, tiêu chí kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS .. 42 1.2.5. Bản chất của kiểm định chất lượng giáo dục phổ thông ở Việt Nam46 1.3. Cơ sở lý luận quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS ............................................................................................................................. 47 1.3.1. Khái niệm và chức năng của quản lý ................................................ 47 1.3.2. Khái niệm, ý nghĩa của quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS ................................................................................................................... 52 1.3.3. Phân cấp quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS ...... 54 1.3.4. Nội dung quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS của Sở Giáo dục và Đào tạo ............................................................................................ 59 1.4. Các yếu tố tác động đến quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS ..................................................................................................... 63 1.4.1. Yếu tố cơ chế, chính sách ................................................................. 63 1.4.2. Các yếu tố về môi trường .................................................................. 63 1.4.3. Mục tiêu và chương trình đào tạo ..................................................... 66 1.4.4. Trình độ của đội ngũ quản lý kiểm định chất lượng giáo dục .......... 66 1.4.5. Cơ sở vật chất – trang thiết bị ........................................................... 67 Kết luận chương 1 ..................................................................................... 67 CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HẢI DƯƠNG .. 69 2.1. Khái quát kết quả giáo dục THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương . 69 2.1.1. Quy mô trường, lớp và học sinh THCS ............................................ 69 IV
2.1.2. Đội ngũ giáo viên, nhân viên và cán bộ quản lý ............................... 71 2.1.3. Cơ sở vật chất trường THCS............................................................. 74 2.1.4. Kết quả giáo dục của học sinh THCS ............................................... 75 2.1.5. Đánh giá chung về giáo dục đào tạo trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương ........................................................................................................... 78 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ............................................................. 81 2.2.1. Mục đích khảo sát ............................................................................. 81 2.2.2. Nội dung khảo sát ............................................................................. 81 2.2.3. Phương pháp khảo sát ....................................................................... 82 2.2.4. Khách thể khảo sát ............................................................................ 82 2.2.5. Cách thức tiến hành khảo sát ............................................................ 82 2.2.6. Quy ước xử lý số liệu ........................................................................ 83 2.3. Thực trạng thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương ............................................................................ 84 2.3.1. Khái quát kết quả thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục, công nhận đạt chuẩn quốc gia trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương ......................... 84 2.3.2. Thực trạng hoạt động tự đánh giá trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương .................................................................................................................. 90 2.3.3. Thực trạng đánh giá ngoài và công nhận trường THCS đạt kiểm định chất lượng giáo dục ............................................................................................. 95 2.3.4. Thực trạng công nhận trường THCS đạt chuẩn quốc gia .................. 112 2.4. Thực trạng quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương .......................................................................... 114 2.4.1. Lập kế hoạch kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS .......... 115 2.4.2. Tổ chức thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS .. 117 2.4.3. Chỉ đạo thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục và thực hiện kế hoạch cải tiến chất lượng giáo dục .............................................................................. 121 2.4.4. Kiểm tra, đánh giá việc thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục . 125 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Hải Dương .......................... 127 V
2.5.1. Những kết quả đạt được về quản lý kiểm định chất lượng giáo dục ........................................................................................................................... 127 2.5.2. Một số hạn chế về quản lý kiểm định chất lượng giáo dục ............ 128 2.5.3. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................... 130 Kết luận chương 2 ................................................................................... 135 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP QUẢN LÝ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG THCS TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH HẢI DƯƠNG ........................... 137 3.1. Định hướng nâng cao chất lượng giáo dục và kiểm định chất lượng giáo dục ở Việt Nam trong giai đoạn mới ..................................................... 137 3.1.1. Định hướng nâng cao chất lượng giáo dục ..................................... 137 3.1.2. Định hướng nâng cao chất lượng kiểm định chất lượng giáo dục .. 138 3.2. Định hướng phát triển giáo dục và kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương đến năm 2025 ........................ 139 3.3. Nguyên tắc đề xuất giải pháp .......................................................... 141 3.3.1. Đảm bảo tính hệ thống và đồng bộ ................................................. 141 3.3.2. Đảm bảo tính kế thừa và phát triển ................................................. 141 3.3.3. Đảm bảo tính thực tiễn và khả thi ................................................... 141 3.3.4. Đảm bảo tính hiệu quả .................................................................... 142 3.4. Giải pháp quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương .................................................................................. 142 3.4.1. Xây dựng quy trình thực hiện tự đánh giá trường THCS ............... 142 3.4.2. Xây dựng quy trình thẩm định kết quả đánh giá ngoài ................... 147 3.4.3. Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng năng lực về kiểm định chất lượng giáo dục cho cán bộ quản lý, giáo viên tham gia kiểm định............................................ 149 3.4.4. Phát triển phần mềm quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương .................................................................. 155 3.4.5. Phát triển bộ tiêu chuẩn đánh giá trường THCS phù hợp với thực tế trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương ....................................................... 158 VI
3.4.6. Xây dựng và nhân rộng điển hình tiên tiến trong thực hiện kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS .................................................................... 165 3.5. Mối quan hệ giữa các giải pháp ...................................................... 168 3.6. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của giải pháp .............. 169 3.6.1. Mục đích khảo nghiệm.................................................................... 169 3.6.2. Nội dung khảo nghiệm .................................................................... 169 3.6.3. Đối tượng khảo nghiệm .................................................................. 170 3.6.4. Cách tiến hành khảo nghiệm ........................................................... 170 3.6.5. Kết quả khảo nghiệm ...................................................................... 170 3.7. Thử nghiệm giải pháp đề xuất ........................................................ 173 3.7.1. Mục đích thử nghiệm ...................................................................... 173 3.7.2. Giả thuyết thực nghiệm ................................................................... 173 3.7.3. Mẫu khách thể, thời gian và địa điểm thử nghiệm ......................... 173 3.7.4. Nội dung, phương pháp và tiêu chuẩn đánh giá thử nghiệm .......... 174 3.7.5. Tiến hành thử nghiệm ..................................................................... 175 3.7.6. Kết quả thử nghiệm ......................................................................... 175 Kết luận chương 3 ................................................................................... 180 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................. 181 Kết luận .................................................................................................... 181 Khuyến nghị ............................................................................................. 184 NHỮNG CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN TỚI LUẬN ÁN ......................................................................................................... 186 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 187 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 198 VII
DANH SÁCH TỪ VIẾT TẮT AUN-QA Bảo đảm chất lượng mạng lưới các trường Đại học Đông Nam Á (ASEAN University Network quality assurance) CBQL Cán bộ quản lý CMCN 4.0 Cách mạng Công nghiệp lần thứ Tư CLGD Chất lượng giáo dục CSGD Cơ sở giáo dục CTĐT Chương trình đào tạo ĐGN Đánh giá ngoài ĐTB Điểm trung bình GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo KĐCL Kiểm định chất lượng KĐCLGD Kiểm định chất lượng giáo dục TĐG Tự đánh giá THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông VIII
DANH SÁCH HÌNH Stt Tên hình Nội dung hình Trang 1 Hình 1.1 Quy trình tự đánh giá trường THCS 35 2 Hình 1.2 Quy trình đánh giá ngoài trường THCS 40 3 Hình 1.3 Cấu trúc tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ báo đánh giá 45 4 Hình 1.4 Chức năng cơ bản của quản lý 52 5 Hình 1.5 Phân cấp quản lý nhà nước về kiểm định chất lượng 58 giáo dục 6 Hình 2.1 Thực trạng trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương 69 7 Hình 2.2 Tổng số lớp của trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải 70 Dương qua các năm học 8 Hình 2.3 Tổng số học sinh của trường THCS trên địa bàn tỉnh 71 Hải Dương qua các năm học 9 Hình 2.4 Lao động trong trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải 73 Dương, năm học 2019-2020 10 Hình 2.5 Tỷ lệ xếp loại học lực của học sinh THCS trên địa bàn 76 tỉnh Hải Dương qua các năm học 11 Hình 2.6 Tỷ lệ xếp loại hạnh kiểm của học sinh THCS trên địa 77 bàn tỉnh Hải Dương qua các năm học 12 Hình 2.7 Tỷ lệ học sinh THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương tốt 77 nghiệp THCS và thi đỗ vào THPT qua các năm học 13 Hình 2.8 Kết quả thi học sinh Giỏi lớp 9 qua các năm 78 14 Hình 2.9 Thực trạng kiểm định chất lượng giáo dục trường 86 THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương (từ năm học 2014- 2015 đến 2017-2018) 15 Hình 2.10 Thực trạng kiểm định chất lượng giáo dục từ năm học 89 2018-2019 đến nay 16 Hình 2.11 Tần suất tham gia đoàn đánh giá ngoài của các thành 96 viên từ năm học 2018-2019 đến nay 17 Hình 3.1 Thiết kế phần mềm quản lý kiểm định chất lượng giáo 156 dục trường THCS 18 Hình 3.2 So sánh tần suất lựa chọn mức đánh giá Quy trình chi 180 tiết tổ chức thực hiện tự đánh giá trường THCS IX
DANH SÁCH BẢNG Stt Tên bảng Nội dung bảng Trang 1 Bảng 1.1 Số lượng tiêu chí trong bộ tiêu chuẩn đánh giá 44 trường THCS 2 Bảng 1.2 Nội dung quản lý kiểm định chất lượng giáo dục 61 trường THCS của Sở Giáo dục và Đào tạo 3 Bảng 2.1 Thực trạng lực lượng lao động trong bậc THCS trên 72 địa bàn tỉnh Hải Dương qua các năm học 4 Bảng 2.2 Tỷ lệ giáo viên, cán bộ quản lý trong trường THCS 73 đạt chuẩn và trên chuẩn trên địa bàn tỉnh Hải Dương 5 Bảng 2.3 Thực trạng cơ sở vật chất trường THCS trên địa bàn 75 tỉnh Hải Dương, năm học 2019-2020 6 Bảng 2.4 Phân bổ phiếu khảo sát 82 7 Bảng 2.5 Quy ước điểm trung bình (ĐTB) 84 8 Bảng 2.6 Mức độ thực hiện các nội dung tự đánh giá trường 91 THCS 9 Bảng 2.7 Một số thông tin cơ bản về thành viên đoàn đánh 97 giá ngoài trường THCS 10 Bảng 2.8 Mức độ thực hiện các bước đánh giá ngoài trường 102 THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương 11 Bảng 2.9 Đánh giá năng lực làm việc đoàn đánh giá ngoài 107 trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương 12 Bảng 2.10 Kết quả đánh giá ngoài trường THCS trên địa bàn 111 tỉnh Hải Dương phân theo các tiêu chí (từ năm học 2018-2019 đến 2020-2021) 13 Bảng 2.11 Đánh giá nội dung Lập kế hoạch kiểm định chất 116 lượng giáo dục trường THCS 14 Bảng 2.12 Đánh giá nội dung Tổ chức thực hiện kiểm định 119 chất lượng giáo dục trường THCS 15 Bảng 2.13 Đánh giá nội dung Chỉ đạo thực hiện kiểm định chất 123 lượng giáo dục trường THCS 16 Bảng 2.14 Đánh giá nội dung Chỉ đạo thực hiện kế hoạch cải 125 tiến chất lượng giáo dục 17 Bảng 2.15 Đánh giá nội dung Kiểm tra, đánh giá thực hiện 126 kiểm định chất lượng giáo dục trường THCS X
Stt Tên bảng Nội dung bảng Trang 18 Bảng 3.1 Quy trình thực hiện tự đánh giá trường THCS 142 19 Bảng 3.2 Quy trình thẩm định kết quả đánh giá ngoài 147 20 Bảng 3.3 Nội dung chuyên đề về kiểm định chất lượng giáo 150 dục 21 Bảng 3.4 Tổ chức đào tạo, bồi dưỡng năng lực về kiểm định 152 chất lượng giáo dục cho cán bộ quản lý, giáo viên tham gia kiểm định 22 Bảng 3.5 Danh sách tiêu chuẩn, tiêu chí hoặc chỉ báo cần phát 159 triển 23 Bảng 3.6 Khảo nghiệm sự cần thiết, tính khả thi và tính tương 171 quan giữa các giải pháp 24 Bảng 3.7 Kết quả thử nghiệm Quy trình chi tiết tổ chức thực 176 hiện tự đánh giá trường THCS XI
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong suốt tiến trình cách mạng, Đảng và Nhà nước ta đã luôn khẳng định giáo dục và đào tạo đóng vai trò then chốt, là những chính sách trọng tâm, có vai trò chính yếu của Nhà nước, được ưu tiên trước nhất, thậm chí đi trước một bước so với các chính sách phát triển kinh tế - xã hội khác. Kể từ năm 1993, Đảng đã xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu; đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển [1]; giáo dục là sự nghiệp của toàn Đảng, của Nhà nước và của toàn dân, mục tiêu của giáo dục là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, phát triển giáo dục gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội và củng cố quốc phòng - an ninh [2]. Trong phát triển giáo dục nói chung, chất lượng giáo dục (CLGD) là nội dung được Đảng thực sự quan tâm, đặt quyết tâm “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân” [3]. Để nâng cao CLGD, nhiều biện pháp, giải pháp đã được thực hiện, trong đó đáng chú ý là việc xây dựng và triển khai hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) các cấp học, bao gồm giáo dục phổ thông nói chung và trường THCS nói riêng. KĐCLGD thực chất là hoạt động đánh giá nhằm xem xét, công nhận cơ sở giáo dục (CSGD) hoặc chương trình đào tạo (CTĐT) đạt tiêu chuẩn CLGD trong thời gian nhất định. Kết quả của KĐCLGD làm căn cứ để CSGD giải trình với các cơ quan quản lí nhà nước có thẩm quyền và xã hội về thực trạng CLGD, được công khai, là căn cứ tham khảo cho người học lựa chọn CSGD và người sử dụng lao động tuyển chọn nhân lực. Mặc dù, KĐCLGD không trực tiếp tạo ra CLGD, nhưng quá trình phấn đấu để được công nhận đạt chuẩn chất lượng đã đòi hỏi các CSGD phải không ngừng hoàn thiện và nâng cao các chuẩn mực đầu vào, qui trình đào tạo và các chuẩn mực đầu ra, do đó tạo nên chất lượng ở tất cả các khâu liên quan trong mỗi CSGD [4]. Với việc lần đầu được thể chế hóa tại Luật Giáo dục năm 2005: “Kiểm định chất lượng giáo dục là biện pháp chủ yếu nhằm xác định mức độ thực hiện mục 1
tiêu, chương trình, nội dung giáo dục đối với nhà trường và cơ sở giáo dục khác. Việc kiểm định chất lượng giáo dục được thực hiện định kỳ trong phạm vi cả nước và đối với từng cơ sở giáo dục. Kết quả kiểm định chất lượng giáo dục được công bố công khai để xã hội biết và giám sát” [51]; và tiếp tục được Đảng xác định là một trong các nhiệm vụ, giải pháp góp phần đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục: “Hoàn thiện hệ thống kiểm định chất lượng giáo dục. Định kỳ kiểm định chất lượng các cơ sở giáo dục, đào tạo và các chương trình đào tạo; công khai kết quả kiểm định” (Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013) [3], càng cho thấy sự cần thiết, ý nghĩa cũng như vai trò quan trọng của KĐCLGD đối với mục tiêu tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về CLGD nói chung và CLGD trường THCS nói riêng, nhất là trong bối cảnh Việt Nam đang trong quá trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Thực hiện quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, cũng như nhận thức được vai trò, ý nghĩa của KĐCLGD, trong thời gian qua ngành Giáo dục tỉnh Hải Dương đã tích cực đẩy mạnh hoạt động KĐCLGD phổ thông, trường THCS trên địa bàn nói riêng, bước đầu đạt được những kết quả nhất định. Tính lũy kế đến thời điểm năm học 2020-2021 đang diễn ra, đã có 100% trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương hoàn thành TĐG (với 252/252 trường) và 79,76% trường được ĐGN và công nhận đạt KĐCLGD (với 201/252 trường), tỷ lệ trường THCS được công nhận trường đạt chuẩn quốc gia là 77,78% (với 196/252 trường) [56]. Mặc dù vậy, KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương vẫn tồn tại một số hạn chế, khó khăn như: (1) Nhận thức của một bộ phận cán bộ quản lý, giáo viên trường THCS về vai trò, ý nghĩa và tầm quan trọng của KĐCLGD đối với yêu cầu nâng cao CLGD chưa đầy đủ nên chưa dành sự quan tâm đúng mức; (2) Một bộ phận cán bộ quản lý, giáo viên ở các trường THCS nhưng chưa nắm chắc quy trình, kỹ thuật TĐG, nên việc triển khai hoạt động này chưa đáp ứng yêu cầu đạt ra; (3) Việc lưu trữ hồ sơ, văn bản, tài liệu của các trường THCS không đầy đủ, thiếu khoa học gây trở ngại, mất nhiều thời gian cho việc thu thập thông tin minh chứng. Việc sử dụng, sắp xếp, bố trí thông tin minh chứng của báo cáo TĐG chưa phù hợp với yêu cầu của chỉ báo; (4) Chất lượng 2
báo cáo TĐG của một số trường THCS chưa đạt yêu cầu, chưa phản ánh được chất lượng và thực tiễn của nhà trường; (5) Chưa có đội ngũ ĐGN chuyên trách, tất cả đánh giá viên đều thực hiện ĐGN theo điều động của Sở GD&ĐT như là công tác kiêm nhiệm nên bị động về thời gian cũng như hạn chế về năng lực khi thực hiện công việc; (6) Việc tổ chức thực hiện kế hoạch cải tiến chất lượng của nhà trường sau TĐG và ĐGN chưa được kiểm tra, theo dõi thường xuyên nên hiệu quả của công tác KĐCLGD chưa thực sự rõ nét; (7) Bên cạnh đó, việc xây dựng kế hoạch thực hiện KĐCLGD trường THCS chưa thực sự khoa học; việc tổ chức, chỉ đạo, thanh tra, kiểm tra thực hiện KĐCLGD trường THCS chưa được thường xuyên và chưa có sự thống nhất v.v.. Do đó, nghiên cứu, nâng cao quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương cần được quan tâm thực hiện, góp phần quyết định tới việc cải thiện CLGD và sự thành công của đổi mới giáo dục cho địa phương. Xuất phát từ thực tiễn nêu trên và trước yêu cầu đổi mới, phát triển giáo dục trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, trước sự phát triển mạnh mẽ của cuộc CMCN 4.0 và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, cần có một công trình nghiên cứu chuyên sâu, có cơ sở lý luận và thực tiễn để đề xuất giải pháp nâng cao quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương. Do đó, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học cơ sở trên địa bàn tỉnh Hải Dương” để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Luận án làm rõ những vấn đề lý luận quản lý KĐCLGD trường THCS và thực tiễn quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương, nhằm đưa ra những giải pháp để nâng cao hơn nữa quản lý KĐCLGD trường THCS của Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: Hoạt động KĐCLGD trường THCS Đối tượng nghiên cứu: Quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương. 4. Phạm vi nghiên cứu 3
Phạm vi nội dung: Hoạt động quản lý KĐCLGD trường THCS của Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương, bao gồm: quản lý TĐG, quản lý ĐGN, quản lý công nhận đạt KĐCLGD và đề xuất công nhận trường THCS đạt chuẩn quốc gia (CQG). Phạm vi không gian: giới hạn nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Hải Dương. Phạm vi thời gian: Số liệu sử dụng trong luận án được thu thập từ năm học 2014-2015 đến thời điểm năm học 2020-2021 đang diễn ra. 5. Giả thuyết khoa học Quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần nâng cao CLGD chung của địa phương. Tuy nhiên, hoạt động này của Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương còn bộc lộ một số hạn chế, nhất là về lập kế hoạch thực hiện, tổ chức thực hiện, chỉ đạo thực hiện và kiểm tra, đánh giá thực hiện. Nghiên cứu xây dựng và áp dụng các giải pháp quản lý khả thi, phù hợp với cơ sở khoa học và thực tiễn sẽ góp phần nâng cao hơn nữa quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu Hệ thống hóa cơ sở lý luận về KĐCLGD và quản lý KĐCLGD trường THCS; Đánh giá khái quát thực trạng KĐCLGD trường THCS và đánh giá cụ thể thực trạng quản lý KĐCLGD trường THCS của Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương; Đề xuất giải pháp quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương; Thử nghiệm, khảo nghiệm giải pháp đã đề xuất, đánh giá tính cần thiết và khả thi đối với các giải pháp quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận nghiên cứu 7.1.1. Tiếp cận quản lý chất lượng Quản lý chất lượng là hoạt động có phối hợp để định hướng và kiểm soát một tổ chức về chất lượng bao gồm việc lập chính sách chất lượng và mục tiêu chất lượng, hoạch định chất lượng, kiểm soát chất lượng, đảm bảo và cải tiến chất lượng. Trong khi đó, quản lý KĐCLGD về bản chất cũng là một dạng quản lý chất 4
lượng, vì vậy, tiếp cận quản lý chất lượng, cụ thể là mô hình quản lý chất lượng toàn diện (TQM) được khai thác để nghiên cứu luận án. 7.1.2. Tiếp cận chức năng Quản lí có rất nhiều hoạt động khác nhau tùy theo tổ chức, hay theo cấp bậc. Tuy nhiên, có bốn hoạt động (chức năng) cơ bản phổ biến ở tất cả các tổ chức như: Lập kế hoạch, tổ chức, lãnh đạo/điều phối (chỉ đạo) và kiểm tra. Do đó, tiếp cận theo chức năng được vận dụng để nghiên cứu quản lý KĐCLGD trường THCS của Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương. 7.1.3. Tiếp cận hệ thống Được sử dụng nhằm phân tích, đánh giá tính thống nhất, đa dạng, mối tương quan giữa mục tiêu, nội dung, phương pháp về KĐCLGD và quản lý KĐCLGD trường THCS. Quản lý KĐCLGD trường THCS là một nội dung trong quản lý giáo dục. Quản lý KĐCLGD trường THCS có mối liên hệ với các nội dung quản lý giáo dục khác, góp phần vào quản lý chất lượng trường THCS. 7.1.4. Tiếp cận lịch sử, logic KĐCLGD trên thế giới đã có lịch sử trăm năm, nhưng KĐCLGD và quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương chỉ bắt đầu xuất hiện khi các quy định pháp luật liên quan được ban hành ở Việt Nam. Dù không có bề dầy lịch sử nhưng KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương cũng luôn vận động, phát triển qua các giai đoạn thời gian. Do đó, khi đánh giá thực trạng quản lý KĐCLGD trường THCS, luận án căn cứ vào các dữ liệu, số liệu, sự kiện đã xảy ra trong quá khứ cho đến hiện tại để làm cơ sở xem xét. Bên cạnh đó, để đề xuất giải pháp nâng cao quản lý KDDCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương, luận án cũng đặt KĐCLGD trong định hướng phát triển chung của tỉnh và định hướng phát triển giáo dục Quốc gia. 7.1.5. Tiếp cận lý thuyết phân cấp quản lý Vận dụng lý thuyết phân cấp quản lý ở một góc độ nhất định nhằm xác định rõ vai trò, chức trách, nhiệm vụ của các chủ thể quản lý đối với KĐCLGD trường THCS. Theo vai trò quản lí, luận án xem xét tính phân cấp, sự phối hợp và trách nhiệm của Sở GD&ĐT đối với KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương. 5
7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Nghiên cứu các văn bản, tài liệu khoa học về quản lý giáo dục, nhất là về quản lý KĐCLGD, kết hợp với phương pháp chuyên gia nhằm giúp xác định cơ sở lý luận của đề tài. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn được sủ dụng trong nghiên cứu luận án gồm: điều tra, khảo sát; quan sát; thống kê, tổng hợp và phân tích, đánh giá; thống kê toán học; và phương pháp thực nghiệm, thử nghiệm. Cụ thể: - Điều tra, khảo sát: tiến hành với các thành viên Hội đồng TĐG ở các trường THCS, Đoàn ĐGN trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương. - Phương pháp quan sát: Theo dõi thực tế diễn biến tình hình quản lý KĐCLGD trường THCS của Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương làm cơ sở đưa ra các nhận định, đánh giá. - Phương pháp thống kê, tổng hợp và phân tích, đánh giá: trên cơ sở tư liệu, số liệu về tình hình hoạt động KĐCLGD nói chung và quản lý KĐCLGD trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương nói riêng; kết hợp với tham vấn ý kiến, nhận định của chuyên gia trong lĩnh vực quản lý giáo dục, quản lý chất lượng giáo dục, và đặc biệt là các chuyên gia về KĐCLGD để đưa ra những đánh giá, phân tích phù hợp nhằm xác định cơ sở thực tiễn của đề tài. - Phương pháp thống kê toán học để xử lý, phân tích số liệu điều tra, khảo sát được ở các trường THCS trên địa bàn tỉnh Hải Dương. - Phương pháp thử nghiệm: Thử nghiệm giải pháp quản lý KĐCLGD trường THCS vào thực tiễn để khẳng định, minh chứng giải pháp được đưa ra là cần thiết và khả thi. 8. Những luận điểm bảo vệ - KĐCLGD có vai trò quan trọng trong việc nâng cao CLGD của nhà trường nói chung và trường THCS nói riêng. KĐCLGD giúp nhà trường định hướng, xác định chuẩn chất lượng cho từng hoạt động, đồng thời, cho phép nhà trường xem xét lại toàn bộ hoạt động một cách có hệ thống, từ đó điều chỉnh các hoạt động 6
theo một chuẩn mực nhất định. KĐCLGD còn là lời khẳng định chắc chắn tới các bên liên quan về hiện trạng chất lượng của nhà trường, cũng như góp phần tạo nền tảng cơ sở xây dựng văn hoá chất lượng. - Quản lý KĐCLGD trường THCS là yếu tố quan trọng, chi phối các yếu tố khác và quyết định mạnh mẽ đến kết quả KĐCLGD. Quản lý giúp định hướng, dẫn dắt; tổ chức, khai thác sử dụng hiệu quả nguồn lực; điều hành phối hợp, khích lệ truyền cảm hứng; và kiểm tra, giám sát các hoạt động để KĐCLGD đạt được mục tiêu đề ra. - Xây dựng quy trình TĐG phù hợp với thực tế; bổ sung quy trình thẩm định kết quả ĐGN; tăng cường đào tạo, bồi dưỡng năng lực về KĐCLGD cho cán bộ quản lý, giáo viên tham gia kiểm định; phát triển phần mềm quản lý KĐCLGD; phát triển bộ tiêu chuẩn đánh giá trường THCS phù hợp với thực tế địa phương; và nhân rộng điển hình tiên tiến trong thực hiện KDCLGD được coi là những giải pháp cơ bản nâng cao hơn nữa quản lý KĐCLGD trường THCS. 9. Những đóng góp của luận án 9.1. Về mặt lý luận Khái quát lý luận về KĐCLGD trường THCS và quản lý KĐCLGD trường THCS, nhất là đã làm rõ các khái niệm, định nghĩa, nội dung cơ bản và quy trình về quản lý KĐCLGD trường THCS. Đặc biệt, đã xây dựng được khung quản lý KĐCLGD trường THCS của Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương trên cơ sở tiếp cận dựa vào các chức năng cơ bản của quản lý. 9.2. Về mặt thực tiễn Khảo sát, tổng hợp, phát hiện và đánh giá thực trạng phát triển giáo dục THCS (quy mô trường, lớp; đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý; chất lượng học sinh; các điều kiện cơ sở vật hỗ trợ, ...) và thực trạng KĐCLGD trường THCS (TĐG, ĐGN và công nhận trường chuẩn quốc gia) trên địa bàn tỉnh Hải Dương; trong đó, tập trung đánh giá thực trạng quản lý KĐCLGD trường THCS của Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương, chỉ ra những hạn chế, bất cập cần khắc phục, trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp khắc để nâng cao quản lý KĐCLGD trường THCS cho Sở GD&ĐT tỉnh Hải Dương. 7