Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:203

Thêm vào BST

Báo xấu

3
lượt xem 2
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án "Quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên" là đề xuất hệ thống giải pháp có căn cứ khoa học nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước của chính quyền địa phương về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THÙY DƯƠNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý công Mã số: 9340403 HÀ NỘI 2024 1
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ THÙY DƯƠNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý công Mã số: 9340403 Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Trang Thị Tuyết 2. TS. Bùi Thị Thùy Nhi HÀ NỘI 2024 2 HÀ NỘI - 2024
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo ở Học viện Hành chính Quốc gia, đặc biệt là các cán bộ, giảng viên của Khoa Quản lý kinh tế, Ban Quản lý Đào tạo đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tác giả hoàn thành bản luận án này. Đặc biệt tác giả xin trân trọng cảm ơn tập thể giáo viên hướng dẫn - PGS.TS Trang Thị Tuyết, TS. Bùi Thị Thùy Nhi dẫn đã hết lòng ủng hộ và hướng dẫn tác giả hoàn thành luận án. Tác giả cũng xin trân trọng cảm ơn Sở Lao động, Thương binh và Xã hội, Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, các Viện nghiên cứu về lao động việc làm trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên đã quan tâm giúp đỡ, tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong công tác nghiên cứu, thu thập thông tin, tài liệu phục vụ cho luận án. Xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã giúp đỡ, chia sẻ khó khăn và động viên tác giả trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận án này. Xin trân trọng cảm ơn ! 3
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của bản thân với sự giúp đỡ của các giáo viên hướng dẫn. Những thông tin, dữ liệu, số liệu đưa ra trong luận án được trích dẫn rõ ràng, đầy đủ về nguồn gốc. Những số liệu thu thập và tổng hợp của cá nhân đảm bảo tính khách quan và trung thực. Tác giả Nguyễn Thị Thùy Dương 4
MỤC LỤC Nội dung Trang LỜI MỞ ĐẦU 1 Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến 11 quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn tỉnh Thái Nguyên 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến quản lý 12 nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn 1.2 Những đóng góp của các công trình nghiên cứu đã công 32 bố liên quan đến đề tài luận án 1.3 Những khoảng trống còn tồn tại có liên quan đến đề tài 33 luận án 1.4. Định hướng nghiên cứu trong đề tài luận án 34 Kết luận chương 1 36 Chương 2: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý 37 nhà nước của Ủy ban nhân dân tỉnh đối với giải quyết việc làm cho lao động nông thôn 2.1 Tổng quan về việc làm và giải quyết việc làm cho lao 37 động nông thôn 2.2. Lý luận quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân tỉnh về 51 giải quyết việc làm cho lao động nông thôn 2.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân 79 tỉnh về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn và giá trị tham khảo cho tỉnh Thái Nguyên Kết luận chương 2 89 Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân 90 tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh 5
3.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Thái 90 Nguyên tác động đến quản lý nhà nước của UBND tỉnh về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn 3.2. Tình hình lao động, việc làm nông thôn trên địa bàn tỉnh 99 Thái Nguyên 3.3. Thực trạng quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân tỉnh 106 Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh 3.4. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước của Ủy ban nhân 135 dân tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Kết luận chương 3 150 Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà 151 nước của Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh 4.1. Bối cảnh kinh tế - xã hội trong và ngoài nước tác động 151 đến quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh 4.2. Phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước của Ủy ban 153 nhân dân tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh đến năm 2030 4.3. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước của Ủy ban nhân 159 dân tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh 4.4. Một số kiến nghị 179 Kết luận chương 4 183 KẾT LUẬN 184 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ 186 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 187 PHỤ LỤC 6
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT 7
DANH MỤC BẢNG Tên bảng Trang Bảng 3.1: Cơ cấu GRDP của Thái Nguyên theo khu vực kinh tế (theo 93 giá thực tế) Bảng 3.2: Lực lượng lao động Thái Nguyên từ 15 tuổi trở lên phân theo 99 thành thị, nông thôn (2018-2022) Bảng 3.3: Lao động nông thôn Thái Nguyên phân theo giới tính 100 Bảng 3.4: Lao động nông thôn Thái Nguyên phân theo nhóm ngành 101 Bảng 3.5: Trình độ văn hoá của lao động nông thôn phân theo vùng 102 Bảng 3.6: Trình độ chuyên môn của lao động nông thôn Thái Nguyên 102 Bảng 3.7: Mức sử dụng thời gian lao động nông thôn Thái Nguyên phân 103 theo vùng Bảng 3.8: Thời gian lao động phân theo mức thu nhập của các hộ dân 104 nông thôn Thái Nguyên Bảng 3.9: Thời gian lao động phân theo diện tích đất nông nghiệp 105 Bảng 3.10: So sánh kết quả hỗ trợ đào tạo nghề nông thôn có cấp chứng 112 chỉ của Thái Nguyên với các tỉnh trung du miền núi phía Bắc và cả nước Bảng 3.11: Hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về lao động việc làm 115 8
DANH MỤC HÌNH Tên hình Trang Hình 2.1: Quy trình thực thi chính sách tại địa phương 69 Hình 3.1: Bản đồ hành chính tỉnh Thái Nguyên 90 Hình 3.2: Chỉ số sản xuất toàn ngành công nghiệp tỉnh Thái Nguyên 94 (2018-2022) 9
LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài luận án Ở các quốc gia đang phát triển như Việt Nam, cùng với xu hướng đô thị hóa ngày càng gia tăng mạnh mẽ, dân số sinh sống ở nông thôn vẫn chiếm tỷ lệ cao, tạo nên lực lượng lao động tại nông thôn. Hiện nay ở nước ta, lao động nông thôn vẫn chiếm khoảng 30% lực lượng lao động của cả nước [48]. Lao động nông thôn là những người tham gia hoạt động trong hệ thống các ngành kinh tế nông thôn như trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, ngư nghiệp, chế biến nông sản, hoặc các ngành công nghiệp, dịch vụ ở nông thôn... Đây là lực lượng lao động đóng vai trò chủ yếu sản xuất ra lương thực, thực phẩm, hàng hóa dịch vụ cung cấp cho các vùng nông thôn cũng như góp phần đảm bảo an ninh lương thực quốc gia. Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang là xu thế toàn cầu và được dự đoán sẽ tăng tốc trong những năm tới, tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế của mỗi quốc gia và xóa mờ ranh giới giữa con người với máy móc, nâng cao hiệu quả sản xuất. Việc ứng dụng các thành tựu của công nghệ thông tin, điều khiển, tự động hóa, các hệ thống rô bốt có trí thông minh nhân tạo sẽ thay thế con người trong nhiều công đoạn hoặc toàn bộ dây chuyền sản xuất, nhất là trong những ngành sử dụng nhiều lao động. Cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tạo áp lực lớn lên thị trường lao động, làm gia tăng áp lực trong việc giải quyết việc làm, phát triển thị trường lao động. Nếu không có giải pháp tổng thể để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao thì sẽ phải đối mặt với tình trạng dư thừa lao động và thất nghiệp, đặc biệt ở khu vực nông thôn. Nhận thức được vai trò của lao động nông thôn, Đảng và Nhà nước Việt Nam đã triển khai nhiều biện pháp, chính sách nhằm thực hiện chủ trương đa dạng hóa việc làm, nâng cao thu nhập, cải thiện chất lượng cuộc sống cho nhóm đối tượng này. Giải quyết việc làm cho lao động nông thôn là một trong những ưu tiên hàng đầu trong các chính sách phát triển kinh tế – xã hội của nước ta. Hệ thống chính sách việc làm, dạy nghề và giải pháp thực hiện mục tiêu hỗ trợ việc làm cho người lao động nông thôn, phát triển thị trường lao động, góp phần tăng tỷ lệ sử dụng thời gian lao động trong nông thôn được xem là một trong những chính sách cơ bản nhất của quốc gia. Giải quyết việc làm nhằm 10
giải quyết thoả đáng nhu cầu việc làm ở khu vực nông thôn, bảo đảm cho những người có khả năng lao động đều có cơ hội có việc làm; góp phần đảm bảo an toàn, ổn định an ninh trật tự xã hội ở khu vực nông thôn; tạo điều kiện phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo cho dân cư ở khu vực nông thôn Việt Nam. Tỉnh Thái Nguyên, là trung tâm chính trị, kinh tế của khu Việt Bắc nói riêng, của vùng trung du miền núi Đông Bắc nói chung, là cửa ngõ giao lưu kinh tế xã hội giữa vùng trung du miền núi với vùng đồng bằng Bắc Bộ. Theo Niêm giám thống kê Thái Nguyên năm 2022, tỷ lệ lực lượng lao động tập trung chủ yếu ở khu vực nông thôn với tỷ trọng 66,5%. Những năm qua, UBND tỉnh Thái Nguyên đã triển khai đồng bộ và thiết thực các mục tiêu về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, kết nối cung cầu lao động. Tuy vậy, thị trường lao động nông thôn của tỉnh có đặc thù là lao động khó tìm được việc làm phù hợp ngay tại địa phương [40]. Mặc dù, những năm gần đây, tỉnh tiếp nhận nhiều dự án đầu tư mới với quy mô lớn trong nhiều lĩnh vực như: điện tử, may mặc, xây dựng…, số lượng các doanh nghiệp, nhà máy sản xuất đang ngày càng gia tăng, dẫn đến nhu cầu tuyển dụng lao động vào làm việc là rất lớn. Tuy nhiên, thực tế lại cho thấy nhiều doanh nghiệp đang gặp khó trong vấn đề tuyển dụng lao động trong khi nguồn cung lao động của tỉnh vẫn còn tương đối dồi dào. Trong khi các doanh nghiệp có nhu cầu tuyển lao động nhưng vẫn không tuyển đủ thì ngược lại, người lao động muốn tìm việc làm nhưng vẫn không tìm được công việc phù hợp với trình độ, chuyên môn và tay nghề của mình. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng “vừa thừa, vừa thiếu” trên thị trường lao động ở các vùng nông thôn Thái Nguyên xuất phát từ công tác quản lý nhà nước. Mặc dù đã đạt được một số kết quả nhất định, song công tác quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn của tỉnh Thái Nguyên chưa thực sự mang lại hiệu quả như mong muốn. Chức năng định hướng thông qua các kế hoạch, chương trình, đề án về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn chưa bám sát với thực tiễn thị trường. Công tác thực thi chính sách về giải quyết việc làm, kết nối cung cầu lao động, đào tạo nghề cho lao động nông thôn, tăng cường thông tin cho lao động khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa, lực lượng lao động yếu thế còn nhiều hạn chế. Bộ máy quản lý nhà nước về giải quyết việc làm vẫn còn tồn tại bất cập về năng lực, trình độ cán bộ quản lý, sự phối hợp giữa các sở ban ngành… Chức 11
năng thanh kiểm tra và giám sát thị trường lao động nông thôn trên địa bàn cũng chưa thực sự tốt, vẫn còn để xảy ra một số tiêu cực như bóc lột sức lao động, trốn đóng bảo hiểm, chậm hoặc nợ trả lương người lao động… Ngoài ra, mặc dù đã có nhiều nghiên cứu trong và ngoài nước về giải quyết việc làm cho lao động nói chung, cho lao động nông thôn nói riêng. Tuy nhiên, những công trình nghiên cứu hiện có chủ yếu tập trung vào tình hình việc làm và đề xuất các giải pháp giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, không tiếp cận chủ đề này dưới góc độ của quản lý công dựa trên 05 nội dung cơ bản: (1) Xây dựng, ban hành kế hoạch, chương trình, đề án việc làm cho lao động nông thôn; (2) Thực thi pháp luật có liên quan đến việc làm và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn; (3) Thực thi chính sách về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn; (4) Thanh tra, kiểm tra, giám sát công tác giải quyết việc làm cho lao động nông thôn; (5) Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước ở địa phương về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn. Ngoài ra, theo khảo cứu của NCS, cũng đã có một số công trình nghiên cứu về 1 trong 5 nội dung quản lý - chính sách giải quyết việc chính làm song còn ít nghiên cứu mang tính đầy đủ, toàn diện về hệ thống các chính sách giải quyết việc làm cho người lao động gắn kết giữa tạo việc làm, hỗ trợ tìm kiếm việc làm với đào tạo nghề nghiệp cho lao động khu vực nông thôn. Là một cán bộ công tác trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp của tỉnh Thái Nguyên, xuất phát từ những khoảng trống cả về lý thuyết và thực tiễn, tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên” làm luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý công. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận án là đề xuất hệ thống giải pháp có căn cứ khoa học nhằm hoàn thiện công tác quản lý nhà nước của chính quyền địa phương về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Với mục đích nghiên cứu đặt ra như trên, luận án đã xác định 03 nhiệm vụ nghiên cứu như sau: 12
- Nghiên cứu tổng quan các công trình khoa học đã công bố có liên quan đến quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn nói chung và trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên nói riêng; từ đó chỉ ra những khoảng trống nghiên cứu cần tiếp tục bổ sung, hoàn thiện; và xác định hướng nghiên cứu cho luận án của tác giả. - Hoàn thiện, bổ sung khung lý thuyết quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh, cụ thể xác định chủ thể quản lý, mục tiêu quản lý, nguyên tắc quản lý và nội dung quản lý nhà nước… Khái quát kinh nghiệm quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ở một số địa phương trong nước có điều kiện tương đồng; rút ra các bài học kinh nghiệm có giá trị tham khảo cho UBND tỉnh Thái Nguyên. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước của UBND tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh; chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế còn tồn tại và xác định nguyên nhân khách quan, chủ quan dẫn đến những hạn chế đó. - Đề xuất phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước của chính quyền tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh trong các năm tiếp theo. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là công tác quản lý nhà nước của chính quyền địa phương về giải quyết việc làm cho lao động khu vực nông thôn trên địa bàn một địa phương cấp tỉnh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu a) Phạm vi nghiên cứu về nội dung: - Giải quyết việc làm cho lao động nông thôn được nghiên cứu trong luận án gồm: tạo việc làm; hỗ trợ tạo việc làm và cải thiện chất lượng việc làm cho người lao động ở khu vực nông thôn. - Bộ máy quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn gồm nhiều cấp, nhiều cơ quan như: Chính Phủ, Bộ Lao động - Thương binh, Xã hội, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Ủy ban Dân tộc,… UBND cấp tỉnh, UBND huyện, thị xã, thành phố và UBND cấp xã... Tuy nhiên, trong khuôn khổ của luận án này, xuất phát từ góc độ quản lý hành chính công, NCS 13
tập trung vào chủ thể quản lý nhà nước là UBND tỉnh, trong đó các cơ quan chuyên môn của tỉnh (các Sở, ban ngành) thực hiện chức năng tham mưu, giúp việc cho UBND tỉnh thực hiện chức năng quản lý nhà nước trong lĩnh vực lao động và việc làm trên địa bàn tỉnh. - Nội dung quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn được nghiên cứu trong luận án này bao gồm: (1) Xây dựng, ban hành kế hoạch, chương trình, đề án việc làm cho lao động nông thôn; (2) Thực thi pháp luật có liên quan đến việc làm và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn; (3) Thực thi chính sách về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn; (4) Thanh tra, kiểm tra, giám sát công tác giải quyết việc làm cho lao động nông thôn; (5) Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước ở địa phương về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn. b) Phạm vi nghiên cứu về thời gian: Luận án tập trung phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trong khoảng thời gian 5 năm từ năm 2018 đến 2022 (giai đoạn trước và sau Đại dịch Covid-19), đồng thời đề xuất các giải pháp định hướng đến năm 2030. c) Phạm vi nghiên cứu về không gian: Luận án nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động đang sinh sống tại các khu vực nông thôn trên phạm vi tỉnh Thái Nguyên. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Phương pháp luận Luận án được triển khai nghiên cứu dựa trên quan điểm về Chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, chủ nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về lao động, việc làm và vai trò của nhà nước; trên cơ sở quán triệt, vận dụng đường lối, chủ trương của Đảng; chính sách, pháp luật của Nhà nước; các quan điểm của Đảng và Nhà nước về lý thuyết quản lý và quản lý hành chính nhà nước. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Tác giả sử dụng kết hợp các phương pháp nghiên cứu khoa học để giải quyết những mục tiêu nghiên cứu đặt ra. Trong đó, bao gồm 2 nhóm: (1) Các phương pháp thu thập thông tin và (2) Các phương pháp xử lý thông tin. 14
a) Các phương pháp thu thập số liệu bao gồm phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp và phương pháp thu thập số liệu sơ cấp từ điều tra khảo sát. - Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp: Các tài liệu thứ cấp thứ cấp được NCS thu thập từ các nguồn chính thống và có độ tin cậy cao như: các báo cáo của UBND tỉnh và Sở Lao động – Thương bình Xã hội tỉnh Thái Nguyên; Niên giám thống kê tỉnh Thái Nguyên; các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố có liên quan như luận án tiến sĩ, đề tài khoa học cấp tỉnh, các bài nghiên cứu đăng trên tạp chí chuyên ngành… và một số nguồn chính thức từ các tổ chức nước ngoài như ILO, WB, ADB… - Phương pháp điều tra, khảo sát: Luận án tiến hành phát phiếu khảo sát cho 2 nhóm đối tượng: (1) Người lao động hoạt động trong các ngành nghề ở nông thôn trên địa bàn một số xã của tỉnh Thái Nguyên, bao gồm 8 xã, thị trấn, đại diện cho 8 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh Thái Nguyên. Cụ thể như sau: Xã Linh Sơn, (Tp. Thái Nguyên); Xã Quân Chủ (huyện Đại Từ); Thị trấn Sông Cầu (huyện Đồng Hỷ); Xã Phúc Thuận (Tp. Phổ Yên); Xã Hợp Thành (huyện Phú Lương); Xã Phúc Chu (huyện Định Hóa); Xã Vũ Chấn (huyện Võ Nhai); và Xã Lương Phú (huyện Phú Bình). Việc chọn địa điểm khảo sát tại các xã này xuất phát từ lý do số lượng lao động nông thôn chiếm tỷ trọng cao, trong khi đó hiện trạng kinh tế, việc làm ở các xã này tương đối khó khăn, cần nâng cao vai trò quản lý của nhà nước trong giải quyết việc làm cho người lao động trên địa bàn. Số phiếu khảo sát phát ra: 325 phiếu (Xem phụ lục 1), quy mô mẫu chiếm xấp xỉ 5% tổng số lao động nông thôn trên các địa bàn khảo sát; Số phiếu thu về: 322 phiếu (Xem Phụ lục 3) (2) Cán bộ tham gia vào công tác giải quyết việc làm cho lao động nông thôn của tỉnh Thái Nguyên bao gồm: Sở Lao động, Thương binh và Xã hội; phòng Lao động, Thương binh và Xã hội tại 8 huyện, thị xã, thành phố nói trên; các cán bộ ở 8 xã, thị trấn thuộc địa bàn khảo sát; cán bộ công tác tại các cơ sở dạy nghề, tư vấn giới thiệu việc làm; cán bộ làm việc tại các tổ chức chính trị xã hội và một số tổ chức liên quan tới dạy nghề, giải quyết việc làm đối với lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Số phiếu phát ra: 100 phiếu (Xem phụ lục 2) chiếm khoảng 10% tổng số cán bộ trong ngành của tỉnh; Số phiếu thu về: 87 phiếu (Xem Phụ lục 4) Số lượng phiếu điều tra đối với các địa bàn không đồng đều do phụ thuộc 15
vào điều kiện và khả năng của mỗi địa bàn lấy phiếu. Tuy nhiên nhìn trên bình diện tổng thể kết quả thu được đủ đại diện cho tiến hành phân tích theo nguyên tắc lựa chọn đại diện trong điều tra xã hội học. Mục đích của khảo sát nhằm đánh giá kết quả của công tác quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn của UBND tỉnh; đồng thời thu thập những tác động của công tác giải quyết việc làm đến tình trạng việc làm, thu nhập của lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Các phân tích được sử dụng với mục đích tìm ra những kết quả, hạn chế, những thuận lợi, khó khăn của UBND tỉnh Thái Nguyên trong công tác quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn; đồng thời xác định về cơ hội, thách thức trong việc đạt được mục tiêu đặt ra trong giai đoạn tới. Dữ liệu sơ cấp qua phiếu điều tra được xử lý bằng phương pháp phân tổ thống kê với phần mềm SPSS. Đối với những dữ liệu thống kê không theo tỷ lệ phần trăm, luận án sử dụng thang đo. Nếu giá trị trung bình cao hơn 3, nghĩa là nhiều người có cái nhìn tích cực với vấn đề được đánh giá; còn nếu giá trị trung bình thấp hơn 3 có nghĩa là vấn đề đó được nhìn nhận chưa tốt lắm. b) Các phương pháp xử lý thông tin, số liệu bao gồm: phương pháp phân tích thống kê; phương pháp so sánh; phương pháp phân tích tổng hợp. - Phương pháp phân tích thống kê: tác giả sử dụng những công cụ xử lý dữ liệu hiện đại để phân tích đánh giá kết quả, tác động của quản lý nhà nước về việc làm đối với biến đổi tình trạng việc làm, thu nhập của lao động nông thôn tỉnh Thái Nguyên... Luận án cũng sử dụng phương pháp này để có căn cứ tiến hành dự báo xu hướng việc làm đối với lao động nông thôn Thái Nguyên đến 2030. - Phương pháp đối chiếu, so sánh: Luận án sử dụng phương pháp này để so sánh, đối chiếu tình hình lao động, việc làm của lao động nông thôn tỉnh Thái Nguyên qua các năm nhằm làm rõ những vấn đề thực tiễn cần giải quyết thông qua các công cụ quản lý được tiến hành bởi chính quyền địa phương. Sử dụng phương pháp so sánh đối chiếu, luận án hướng đến việc mô tả thực trạng việc làm của lao động nông thôn ở tỉnh Thái Nguyên theo địa bàn, theo giới tính, theo độ tuổi, theo ngành nghề thông qua bảng số liệu. Thông tin được mô tả trong những bảng thống kê này sẽ phản ánh kết quả thực thi công tác giải quyết việc làm cho lao động nông thôn qua các năm; Những số liệu thứ cấp về giảm nghèo, chuyển dịch cơ cấu kinh tế… cũng được đưa vào so sánh để thấy ảnh hưởng từ thực hiện công tác quản lý nhà nước đến thúc đẩy phát triển kinh 16
tế xã hội của khu vực nông thôn tỉnh Thái Nguyên. - Phương pháp phân tích tổng hợp: Luận án sử dụng phương pháp này để phân tích những ưu điểm, hạn chế, những cơ hội, thách thức của công tác quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, từ đó tìm ra phương thức phù hợp để bổ sung, hoàn thiện công tác quản lý nhà nước hiệu quả và bền vững. Đồng thời, phương pháp này được sử dụng để phân tích những kinh nghiệm trong nước và quốc tế liên quan đến quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, từ đó tìm hướng tiếp cận của luận án về giải quyết, hỗ trợ việc làm cho lao động nông thôn tỉnh Thái Nguyên. 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thiết nghiên cứu 5.1. Câu hỏi nghiên cứu Trong quá trình triển khai nghiên cứu luận án, NCS đặt ra 03 câu hỏi nghiên cứu cần giải quyết nhằm đạt đến mục đích nghiên cứu như sau: Câu hỏi 1: Quản lý nhà nước của UBND tỉnh về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn là gì? Quản lý nhà nước của UBND tỉnh về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn bao gồm những nội dung nào? Các nhân tố nào ảnh hưởng đến công tác quản lý nhà nước của UBND tỉnh về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn? Câu hỏi 2: Trong giai đoạn nghiên cứu, Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên với các cơ quan chuyên môn tham mưu, giúp việc của tỉnh đã triển khai công tác quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh như thế nào? Những kết quả đã đạt được cũng như những bất cập, hạn chế trong công tác quản lý nhà nước, cụ thể trên các mặt: Các kế hoạch, chương trình, đề án về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn của tỉnh như thế nào? Thực tiễn thực thi chính sách, pháp luật có liên quan đến việc làm cho lao động nông thôn ra sao? Công tác kiểm tra, giám sát trong quá trình giải quyết việc làm cho lao động được triển khai có hiệu quả và chặt chẽ không? Tổ chức bộ máy các cơ quan quản lý nhà nước cấp tỉnh về giải quyết việc làm trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên diễn ra như thế nào? Câu hỏi 3: Căn cứ vào thực tiễn công tác quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn, Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên cần tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước theo những phương hướng và giải pháp nào nhằm khắc phục những hạn chế, bất cập; tạo việc làm ổn định 17
và tăng thu nhập cho người lao động ở khu vực nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên? 5.2. Giả thuyết nghiên cứu Nếu UBND tỉnh Thái Nguyên triển khai có hiệu quả, đồng bộ và kịp thời các giải pháp hoàn thiện 5 nội dung của quản lý nhà nước như được đề xuất trong luận án, cụ thể: Xây dựng và ban hành quy hoạch, kế hoạch, đề án về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn của tỉnh phù hợp với thực tiễn và có hiệu quả; Công tác thực thi pháp luật về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn hiệu lực và kịp thời; Công tác triển khai các chính sách về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn được nâng cao hiệu quả; Công tác kiểm tra, giám sát được tăng cường và nghiêm minh; Cơ cấu tổ chức, bộ máy quản lý của UBND tỉnh, Sở Lao động Thương binh Xã hội và các Sở ban ngành khác hoạt động hiệu quả và có sự phối hợp nhịp nhàng, linh hoạt… thì hoạt động quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên sẽ mang lại những kết quả cao hơn, người lao động nông thôn Thái Nguyên sẽ có cơ hội tìm kiếm việc làm đầy đủ, phù hợp với trình độ khả năng và mang lại thu nhập ổn định, thực hiện xóa đói giảm nghèo và phát triển nông thôn bền vững. 6. Những đóng góp mới của luận án 6.1. Về lý luận Kết quả nghiên cứu của luận án đã bổ sung những luận cứ khoa học để hoàn thiện khung lý thuyết quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động khu vực nông thôn; Luận án đã xây đựng được khung lý thuyết hoàn chỉnh về quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn; Luận án đề xuất khung đánh giá thông qua các mẫu phiếu khảo sát để phân tích và xem xét kết quả của công tác quản lý nhà nước đối với giải quyết việc làm cho lao động nông thôn. 6.2. Về thực tiễn Luận án sau khi hoàn thành có giá trị tham khảo cho các nhà hoạch định chính sách, các nhà quản lý, các nhà nghiên cứu một bức tranh tổng thể về kết quả thực hiện công tác quản lý nhà nước về giải quyết việc làm đối với lao 18
động nông thôn Thái Nguyên trong thời gian 2018-2022; cung cấp thêm thông tin từ thực tiễn nghiên cứu để các nhà khoa học có định hướng tham mưu cho Đảng và Nhà nước xây dựng cơ chế quản lý phù hợp về hỗ trợ tạo việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên nói riêng và khu vực phía Bắc nói chung định hướng đến năm 2030. Luận án nghiên cứu bài học kinh nghiệm trong nước và quốc tế về quản lý nhà nước đối với giải quyết việc làm cho người dân nông thôn, điều này cung cấp thêm luận cứ cho các nhà hoạch định chính sách, các nhà quản lý ở địa phương xác định mô hình và cách thức phù hợp trong giải quyết việc làm đối với lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên. Những đánh giá có tính hệ thống của Luận án về kết quả quản lý nhà nước về giải quyết việc làm đối với lao động nông thôn ở tỉnh Thái Nguyên trong 5 năm từ 2018-2022 cũng như việc chỉ ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân sẽ giúp xác định được phương hướng, đề xuất, kiến nghị hoàn thiện quản lý nhà nước về việc làm cho lao động nông thôn tỉnh Thái Nguyên trong những năm tiếp theo. Kết quả nghiên cứu của Luận án là tài liệu hữu ích, có thể sử dụng để tham khảo phục vụ nghiên cứu, giảng dạy các lĩnh vực liên quan thuộc chuyên ngành quản lý công, chính sách công, quản lý kinh tế, khoa học xã hội và nhân văn ... ở các trường cao đẳng, đại học, các viện nghiên cứu ở các địa phương khác và trên phạm vi cả nước. 7. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục, luận án có kết cấu gồm 4 chương: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án Chương 2: Cơ sở lý luận và kinh nghiệm thực tiễn về quản lý nhà nước của UBND tỉnh đối với giải quyết việc làm cho lao động nông thôn Chương 3: Thực trạng quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước của Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn trên địa bàn tỉnh 19
CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN TỈNH THÁI NGUYÊN Trong những năm qua, vấn đề việc làm, thu nhập của người lao động cũng như chất lượng cuộc sống của người lao động là một trong những mối quan tâm hàng đầu của các nhà hoạch định chính sách, các cơ quan nghiên cứu cũng như của các doanh nghiệp và người dân để hướng tới mục tiêu thiên niên kỷ về phát triển bền vững, phù hợp với định hướng kinh tế thị trường XHCN... Chính vì vậy, các nghiên cứu về việc làm và giải quyết việc làm cho người lao động là một chủ đề thu hút được nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu, các nhà quản lý, đặc biệt từ đầu những năm 2000 khi Đảng và Nhà nước ngày càng chú trọng hơn đến chất lượng, vai trò của nguồn nhân lực trong phát triển kinh tế xã hội trên cả nước. Tuy vậy, hầu hết các nghiên cứu tập trung vào việc làm và giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, chưa có nhiều công trình nghiên cứu, tìm hiểu sâu vào hoạt động quản lý Nhà nước đối với vấn đề này. Trong quá trình triển khai nghiên cứu luận án, nghiên cứu sinh đã tiếp cận một số lượng tài liệu dưới dạng: giáo trình, luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, các bài tham luận kỷ yếu hội thảo trong nước, quốc tế và rất nhiều các bài viết đăng trên các tạp chí chuyên ngành,… có chủ đề liên quan đến quản lý nhà nước về việc làm, giải quyết việc làm, hỗ trợ và tạo việc làm cho người lao động, lao động nông nghiệp, nông thôn. Về cơ bản, tất cả các công trình nghiên cứu mà tác giả thu thập và tìm hiểu được có liên quan đến luận án tập trung vào 3 nhóm sau: (1) Tình hình nghiên cứu về lao động, việc làm khu vực nông thôn (2) Tình hình nghiên cứu về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn nói chung và trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên (3) Tình hình nghiên cứu quản lý nhà nước về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn Dưới đây, NCS tổng quan lại nội dung chính của các công trình đã thu thập và tìm hiểu được, và trên cơ sở đó, đánh giá mức độ có thể tham khảo cho luận án của tác giả cũng như những khoảng trống cần được tiếp tục nghiên cứu. 20