Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: Mai Thuy Dung | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:230

Thêm vào BST

Báo xấu

132
lượt xem 26
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án gồm 4 chương: tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án; thực trạng quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục; cơ sở khoa học quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục; định hướng và giải pháp quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ------------------------------------ LÊ VĂN KHOA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TƯ THỤC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG HÀ NỘI - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ------------------------------------ LÊ VĂN KHOA QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TƯ THỤC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 9.34.04.03 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ CÔNG Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Trọng Điều 2. PGS.TS. Nguyễn Xuân Tế HÀ NỘI – 2019
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu và thực hiện Luận án, Tôi xin chân thành cảm ơn tới Lãnh đạo, quý Thầy, Cô - Học viện Hành chính Quốc gia, gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã tạo điều kiện giúp đỡ trong quá trình học tập và thực hiện luận án. Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy PGS.TS. Nguyễn Trọng Điều và thầy PGS.TS. Nguyễn Xuân Tế đã nhiệt tình hướng dẫn, truyền đạt những kinh nghiệm quý báu cho tôi trong suốt thời thực hiện luận án. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo TP Hồ Chí Minh, Ban lãnh đạo và tập thể giáo viên, tổ bộ môn địa lí trường THPT Nguyễn Khuyến - Quận 10 TPHCM, các trường THPT tư thục trên địa bàn TPHCM đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong thời gian tôi nghiên cứu đề tài. Nhờ đó, tôi mới có thể hoàn thành luận án này. Xin ghi sâu tình cảm gia đình tôi và những người thân yêu đã luôn chia sẻ, động viên, chăm sóc và hỗ trợ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhưng do thời gian nghiên cứu hạn hẹp nên luận án không tránh khỏi những sai sót, kính mong nhận được sự chỉ bảo, góp ý của quý Thầy Cô, đồng nghiệp và bạn bè để luận án được hoàn thiện hơn nữa. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội 2019 Nghiên cứu sinh Lê Văn Khoa i
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản luận án: Quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, chuyên ngành Quản lý công là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Nghiên cứu sinh Lê Văn Khoa ii
MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ......................................................................................................... i LỜI CAM ĐOAN .................................................................................................. ii MỤC LỤC............................................................................................................. iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT .......................................................................... viii DANH MỤC BẢNG ............................................................................................. ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ ......................................................................................... x DANH MỤC HÌNH ............................................................................................... x DANH MỤC SƠ ĐỒ ............................................................................................. x MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài................................................................................................ 1 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận án ............................................... 4 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .............................................. 5 5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu .................................................. 8 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án .......................................................... 8 7. Những đóng góp mới của luận án ..................................................................... 9 8. Kết cấu của luận án ........................................................................................... 9 CHƯƠNG 1 ......................................................................................................... 10 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ........................................................................................................................ 10 1.1. Những công trình nghiên cứu liên quan đến giáo dục phổ thông tư thục ................................................................................................................... 10 1.1.1. Những công trình của các tác giả ngoài nước ........................................ 10 1.1.2. Những công trình của các tác giả trong nước ......................................... 12 1.2. Những công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý nhà nước về giáo dục PT và giáo dục phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................................................... 17 1.2.1. Những công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ................................... 17 iii
1.2.2. Những công trình nghiên cứu liên quan đến quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ....................... 18 1.3. Khái quát kết quả nghiên cứu đi trước và những vấn đề đặt ra cho đề tài luận án cần tiếp tục nghiên cứu................................................................ 22 1.3.1. Khái quát kết quả những nghiên cứu đi trước ........................................ 22 1.3.2. Những vấn đề các công trình chưa giải quyết được ............................... 24 1.3.3. Những vấn đề đặt ra cho đề tài luận án cần tiếp tục nghiên cứu ............. 24 Kết luận chương 1 ............................................................................................ 25 2.1. Những khái niệm liên quan đến đề tài luận án ........................................ 26 2.1.1. Quản lý và quản lý nhà nước ................................................................. 26 2.1.2. Giáo dục, đào tạo .................................................................................. 29 2.1.3. Hệ thống giáo dục quốc dân .................................................................. 31 2.1.4. Giáo dục phổ thông ............................................................................... 32 2.1.5. Xã hội hóa ............................................................................................. 37 2.1.6. Quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông và giáo dục trung học phổ thông tư thục .................................................................................................. 39 2.2. Sự cần thiết và những nhân tố tác động đến quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông ............................................................................................ 42 2.2.1. Sự cần thiết quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông và giáo dục trung học phổ thông tư thục ........................................................................... 42 2.2.2. Những nhân tố tác động đến quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông tư thục ...................................................................................................... 51 2.3. Mục tiêu, chủ thể, nội dung, phương thức quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông và giáo dục trung học phổ thông tư thục................................ 54 2.3.1. Mục tiêu của giáo dục phổ thông và giáo dục trung học phổ thông tư thục ............................................................................................................. 54 2.3.2. Chủ thể và đối tượng quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông tư thục .. 56 2.3.3. Nội dung quản lý nhà nước về giáo dục và giáo dục trung học phổ thông tư thục .................................................................................................. 60 2.3.4. Phương thức quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông tư thục ............... 67 iv
2.4. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông tư thục............... 69 2.4.1. Kinh nghiệm của một số quốc gia.......................................................... 69 2.4.2. Kinh nghiệm của thành phố Hà Nội....................................................... 72 2.4.3. Bài học kinh nghiệm cho Thành phố Hồ Chí Minh................................ 74 Kết luận chương 2 ............................................................................................... 76 CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TƯ THỤC TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ........................................................................................................... 78 3.1. Khái quát kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ...... 78 3.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên .......................................................... 78 3.1.2. Về kinh tế - xã hội ................................................................................. 80 3.2. Thực trạng giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ...................................................................................... 81 3.2.1. Khái quát giáo dục trung học phổ thông trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh . 81 3.2.2. Thực trạng giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ...................................................................................... 83 3.2.2.1. Quy mô trường, lớp, học sinh ............................................................. 83 3.2.2.2. Biên chế đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên......................................... 83 3.2.2.3. Về cơ sở vật chất ................................................................................ 85 3.2.2.4. Tổ chức triển khai các hoạt động dạy học và giáo dục ........................ 86 2.2.2.5. Kết quả các mặt giáo dục.................................................................... 90 2.2.2.6. Nhận xét về thực trạng giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ................................................................ 94 3.3. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ........................................ 97 3.3.1. Xây dựng và tổ chức thực hiện chiến lược, kế hoạch, quy hoạch về giáo dục trung học phổ thông và giáo dục trung học phổ thông tư thục ........ 97 3.3.2. Xây dựng thể chế quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục .................................................................................................... 100 v
3.3.3. Xây dựng chính sách về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh .............................................................. 102 3.3.4. Tổ chức bộ máy và nguồn nhân lực quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông trung học tư thục tại Thành phố Hồ Chí Minh ........................... 118 3.3.5. Đầu tư các nguồn lực cho quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục....................................................................................... 121 3.3.6. Kiểm định chất lượng giáo dục trung học phổ thông tư thục................ 126 3.3.7. Thanh tra, kiểm tra, giám sát trong quản lý Nhà nước về giáo dục phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ............................ 128 3.4. Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ...................................... 129 3.4.1. Kết quả đạt được ................................................................................. 129 3.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân hạn chế .............................................. 131 Kết luận chương 3 ............................................................................................ 132 4.1. Quan điểm, mục tiêu phát triển giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ................................................... 134 4.1.1. Quan điểm của Đảng về phát triển giáo dục đào tạo ............................ 134 4.1.2. Định hướng phát triển giáo dục - đào tạo của Thành phố Hồ Chí Minh136 4.1.3. Xu hướng phát triển giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ..................................................................... 138 4.1.4. Mục tiêu giáo dục trung học phổ thông tư thục của Thành phố ............ 141 4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về phát triển giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh ..................... 145 4.2.1. Nhóm giải pháp về xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch hỗ trợ phát triển hệ thống trường phổ thông trung học tư thục trên địa bàn Thành phố ........................................................................................................... 145 4.2.2. Nhóm giải pháp về xây dựng và hoàn thiện thể chế, chính sách, tổ chức bộ máy quản lý nhà nước đối với các trường phổ thông tư thục. ......... 150 4.2.3. Nhóm giải pháp đổi mới cơ chế và phương thức quản lý nhà nước của Thành phố Hồ Chí Minh đối với hệ thống trường phổ thông tư thục .. 157 vi
4.2.4. Nhóm giải pháp đảm bảo hiệu lực, hiệu quả trong lĩnh vực kiểm tra, kiểm soát, kiểm định chất lượng đối với hệ thống trường phổ thông trung học tư thục tại Thành phố Hồ Chí Minh .................................................... 162 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................... 168 2.1. Đối với Chính phủ và các Bộ, ngành chức năng ..................................... 171 2.2. Đối với UBND Thành phố, các ngành chức năng quản lý nhà nước tại Thành phố Hồ Chí Minh ..................................................................... 172 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 1 Phụ lục số 1 ............................................................................................................ 1 BỘ NỘI VỤ............................................................................................................ 1 HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ............................................................. 1 BỘ NỘI VỤ............................................................................................................ 7 HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA ............................................................. 7 vii
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Diễn giải CNH - HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DVC Dịch vụ công ĐT Đào tạo GD Giáo dục GDĐH Giáo dục đại học GDPT Giáo dục phổ thông GDĐT Giáo dục đào tạo KHCN Khoa học công nghệ KTTĐ Kinh tế trọng điểm KTXH Kinh tế -xã hội NCL Ngoài công lập PTTH Phổ thông trung học QLNN Quản lý Nhà nước QLGD Quản lý giáo dục THPT Trung học phổ thông THCS Trung học cơ sở UBND Ủy ban nhân dân XHHGD Xã hội hóa giáo dục viii
DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Biên chế trường/lớp/học sinh trung học tư thục ở TP. Hồ Chí Minh ...... 84 Bảng 3.2. Tổng hợp ý kiến về công tác quy hoạch, lập kế hoạch phát triển trường phổ thông tư thục ở TP. Hồ Chí Minh ................................................. 100 Bảng 3.3. Tổng hợp ý kiến đánh giá, nhận xét việc thực thi chính sách của các cơ quan QLNN Thành phố Hồ Chí Minh về phát triển trường phổ thông trung học tư thục trên địa bàn .............................................................. 102 Bảng 3.4. Kế hoạch dạy học ................................................................................ 115 Bảng 3.5. Tổng hợp ý kiến nhận xét – đánh giá về tổ chức, nhân sự của các cơ quan QLNN ................................................................................................. 119 Bảng 3.6. Tổng hợp ý kiến đánh giá về cơ chế và phương thức quản lý của cơ quan QLNN về giáo dục phổ thông tư thục tại Thành phố Hồ Chí Minh...... 121 ix
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1. Phát triển số lượng trường THPT tư thục đến 2014 ............................ 92 Biểu đồ 3.2. Phát triển số lượng học sinh tư thục đến 2015 .................................... 92 Biểu đồ 3.3 Phát triển chất lượng học tập qua các giai đoạn .................................. 93 DANH MỤC HÌNH Hình 3.1. Bản đồ hành chính Thành phố Hồ Chí Minh .......................................... 79 DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Hệ thống giáo dục quốc dân ở Việt Nam............................................... 33 x
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Giáo dục - đào tạo có vai trò quan trọng đối với sự phát triển của mỗi con người và sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Các nhà nghiên cứu về giáo dục và xã hội học cho rằng giáo dục là nhân tố đảm bảo sự tồn tại và phát triển của xã hội, đồng thời sự tồn tại và phát triển của giáo dục luôn chịu sự chi phối của trình độ phát triển xã hội. Mục tiêu của giáo dục là phát triển toàn diện nhân cách của con người về đức, trí, thể, mĩ, kỹ năng nghề nghiệp, nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và tiến bộ khoa học công nghệ. Mục tiêu này sẽ không thực hiện được nếu không có sự tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp của toàn xã hội, của gia đình, của mỗi cá nhân vào việc tạo ra những điều kiện cần thiết, tạo ra môi trường thuận lợi cho phát triển giáo dục. Hội nghị lần thứ II - Ban chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII đã khẳng định: "Phát triển giáo dục là sự nghiệp của toàn xã hội, của Nhà nước và mỗi cộng đồng, của gia đình và mỗi công dân. Kết hợp tốt giáo dục học đường với giáo dục gia đình, giáo dục xã hội, xây dựng môi trường giáo dục lành mạnh, người lớn làm gương cho con trẻ noi theo. Phát động phong trào toàn dân học tập, người biết dạy người chưa biết, người biết nhiều dạy người biết ít..." [62]. Trong hệ thống giáo dục quốc dân, giáo dục phổ thông (trong đó có giáo dục trung học) là bộ phận tiếp theo của giáo dục mầm non, là nền tảng cho giáo dục đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp. Có nghĩa là GDPT không chỉ chuẩn bị cho học sinh học tiếp lên cao mà còn chuẩn bị lực lượng lao động có văn hoá cho xã hội. Giáo dục phổ thông (GDPT) có một vị trí và tầm quan trọng hết sức to lớn đối với ngành giáo dục nói riêng cũng như đối với nền kinh tế quốc dân nói chung, nhất là trong giai đoạn các quốc gia cần nhiều lực lượng lao động có chất lượng cao, phục vụ cho yêu cầu công nghiệp hoá (CNH) và hiện đại hoá (HĐH). Trong nền kinh tế toàn cầu của thị trường tự do không ngừng cạnh tranh mãnh liệt, một lực lượng lao động được đào tạo ở trình độ chất lượng cao là yếu tố sống còn của một 1
nền kinh tế quốc gia để thu hút đầu tư nước ngoài và tạo nên việc làm và của cải cho đất nước. Kỹ năng và kiến thức thu nhận được trong giai đoạn GDPT giúp cho mọi công dân tham gia đắc lực nhất vào các hoạt động xã hội, kinh tế và chính trị trong cộng đồng. GDPT cũng được xem như là một quyền con người giúp họ thoát khỏi dốt nát và giảm thiểu những tác dụng tệ hại của nghèo nàn, đặc biệt liên quan đến sức khỏe và dinh dưỡng. Phát triển giáo dục phổ thông phụ thuộc rất nhiều vào bối cảnh kinh tế, chính trị, xã hội của một đất nước và quốc tế trong một giai đoạn lịch sử cụ thể, vừa mang tính ổn định ở từng giai đoạn, vừa luôn vận động, đổi mới. Trong điều kiện nước ta còn nghèo, Đảng và Nhà nước đã không ngừng tăng đầu tư ngân sách cho giáo dục, trong đó có giáo dục phổ thông; nhưng vẫn chưa đủ để giải quyết giữa yêu cầu phát triển quy mô giáo dục ngày càng tăng với chất lượng và hiệu quả giáo dục đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế-xã hội của đất nước. Bởi vậy, xã hội hóa giáo dục là chủ trương, chiến lược được Đảng và Nhà nước ta xác định ngay từ khi hình thành nền giáo dục cách mạng. Quan điểm đó được Đảng chỉ đạo xuyên suốt qua đường lối phát triển giáo dục và được khẳng định là xây dựng một nền giáo dục Của dân, do dân, vì dân, được xây dựng trên nguyên tắc khoa học, dân tộc và đại chúng. Nghị quyết số 90/CP ngày 21/8/1997 của Chính phủ: Về phương hướng và chủ trương xã hội hóa các hoạt động giáo dục, y tế, văn hoá, Nghị định số 73/1999/NĐ- CP ngày 19/8/1999 về chính sách khuyến khích xã hội hóa, đối với các hoạt động trong lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao, Nghị định số 115/2010/NĐ-CP ngày 24/12/2010, quy định trách nhiệm quản lý nhà nước về giáo dục là hành lang pháp lý tạo điều kiện thực hiện xã hội hóa giáo dục. Xã hội hóa giáo dục là huy động năng lực của toàn xã hội tham gia vào hoạt động giáo dục, đây là quá trình vận động và huy động sự tham gia rộng rãi của nhân dân, toàn xã hội vào sự nghiệp giáo dục nhằm từng bước nâng cao mức hưởng thụ về giáo dục tương ứng với sự phát triển về vật chất và tinh thần của nhân dân. Giáo dục là sự nghiệp của toàn Đảng, toàn dân. Sự tham gia của toàn xã hội trong quá trình làm công tác giáo dục đảm bảo cho giáo dục phát triển có chất lượng và hiệu quả cao. Từ đó, đã xuất hiện nhiều loại hình giáo dục, đào tạo khác nhau với sự tham gia của cả xã hội, các thành 2
phần kinh tế khác nhau trong đó có loại hình tư thục. Điều đó đã góp phần làm cho hoạt động giáo dục đào tạo của cả nước có sự thay đổi cơ bản về hình thức cũng như chất lượng. Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm kinh tế lớn của cả nước. Cùng với sự phát triển đi lên của các tỉnh, thành phố trên cả nước, TP. Hồ Chí Minh đã và đang là trung tâm rất sôi động trong sự phát triển về mọi mặt, trong đó có giáo dục. Có thể khẳng định, với sự chỉ đạo sâu sát và hỗ trợ nhiệt tình của Lãnh đạo Bộ Giáo dục và Đào tạo, Lãnh đạo Thành phố, sự quan tâm, tin tưởng và ủng hộ của người dân Thành phố, giáo dục Thành phố Hồ Chí Minh luôn phát triển không ngừng suốt hơn 40 năm qua (sau năm 1975). Từ 14.992 lớp học với 595 trường, sau 40 năm, đến nay, Thành phố đã có 27.901 lớp học với 938 trường. Qua đó, đảm bảo chỗ học cho 1.122.447 học sinh phổ thông (so với 742.763 học sinh vào năm 1975). Như vậy, số phòng học đã tăng 1,86 lần để theo kịp số học sinh tăng 1,51 lần. Đó là nỗ lực vô cùng lớn của Thành phố Hồ Chí Minh. Nhất là năm 1999, Thành phố chọn là năm Giáo dục, toàn Thành phố đã đẩy mạnh công tác xây dựng trường lớp. Nhờ vậy, đã tăng thêm 427 phòng học khối phổ thông và 461 phòng học mầm non, tạo đà cho sự tăng trưởng mạnh mẽ về số lượng trường lớp, đáp ứng nhu cầu người dân Thành phố [128]. Kết quả phổ cập giáo dục trung học tiếp tục được đảm bảo. Năm 2002, hoàn thành phổ cập giáo dục trung học cơ sở. Năm 2009, hoàn thành phổ cập giáo dục trung học phổ thông (theo chuẩn của Thành phố). Mô hình trường tiên tiến, phù hợp với xu thế hội nhập khu vực và quốc tế được thí điểm thực hiện tại trường THPT Lê Quý Đôn, THPT Nguyễn Du, THPT Nguyễn Hiền là bước đột phá của Thành phố Hồ Chí Minh. Thành phố đã sớm phát hiện xu thế hội nhập là tất yếu. Mô hình này đã ngày càng khẳng định hiệu quả, được Lãnh đạo Thành phố phê duyệt và dự kiến triển khai thực hiện đại trà trong thời gian tới. Bên cạnh những kết quả, cũng còn không ít tồn tại, hạn chế trong quản lý, phát triển giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố. Bởi vậy, việc nghiên cứu một cách hệ thống giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố, đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước tạo điều kiện cho loại hình giáo dục này phát triển một cách ổn định là rất cần thiết. 3
Từ những lý do trên, tác giả chọn Quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh làm đề tài nghiên cứu cho Luận án tiến sĩ chuyên ngành Quản lý công của mình, một đề tài có ý nghĩa cả về lí luận và thực tiễn đối với Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, với giáo dục cả nước nói chung. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Luận án có mục đích nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông; trên cơ sở đó vận dụng vào nghiên cứu QLNN về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. Nghiên cứu, đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận án có nhiệm vụ: - Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án; nhận xét và chỉ ra khoảng trống trong QLNN về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. - Nghiên cứu cơ sở khoa học quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông. - Nghiên cứu thực trạng giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. - Đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn TP.Hồ Chí Minh thời gian qua. - Phân tích phương hướng và đề xuất các giải pháp hoàn thiện QLNN về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của Luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là hoạt động quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 3.2. Phạm vi nghiên cứu 4
- Về nội dung: Luận án nghiên cứu cơ sở khoa học quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông; trên cơ sở đó luận án tập trung nghiên cứu thực trạng Quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh theo quy định của pháp luật. - Về không gian: địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. - Về thời gian: từ năm 2005 đến năm 2016 (từ khi Chính phủ ban hành Nghị quyết số 05/2005/NQ - CP về đẩy mạnh xã hội hóa lĩnh vực giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục thể thao). 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp luận Luận án được nghiên cứu trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác-Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh và những quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam trong quản lý nhà nước về giáo dục, đào tạo thời kỳ đổi mới. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài, tác giả Luận án sử dụng những phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp thu thập thông tin, tài liệu: Là phương pháp được tác giả sử dụng để thu thập các tài liệu, tư liệu sơ cấp, thứ cấp của các cơ quan, tổ chức có liên quan đến đề tài Luận án. Thông qua việc thu thập thông tin, tài liệu tác giả đã hệ thống hoá và khái quát hoá các tri thức đã có trong các tài liệu về quan điểm QLNN về giáo dục nói chung, QLNN ở cấp tỉnh đối với giáo dục phổ thông nói riêng của Đảng, Nhà nước. Nghiên cứu các công trình khoa học QLNN về giáo dục trên địa bàn cấp tỉnh trong nước và ngoài nước ở những điều kiện lịch lịch sử cụ thể để đưa ra các luận cứ, lý luận của vấn đề nghiên cứu. Trên cơ sở đó, luận án tập trung vào nghiên cứu những vấn đề cần làm sáng rõ cả về mặt lý luận và thực tiễn của hoạt động quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông, giáo dục trung học phổ thông tư thục. - Phương pháp phân tích tài liệu: 5
Được áp dụng để phân tích các tài liệu sơ cấp và tài liệu thứ cấp. Tài liệu sơ cấp bao gồm: các văn bản pháp luật và văn kiện của Đảng có liên quan, các công trình khoa học, số liệu thống kê chính thức của cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Tài liệu thứ cấp bao gồm: các bài báo, tạp chí, kết luận phân tích đã được các tác giả khác thực hiện. Đây là phương pháp rất quan trọng đối với quá trình nghiên cứu. Trên cơ sở các tài liệu, thông tin và dữ liệu thu thập được, tác giả sẽ phân tích, đánh giá, xem xét trên các khía cạnh khoa học quản lý công. Từ đó, tổng hợp lại để có những kết luận, những đề xuất phù hợp với lý luận và thực tiễn công tác quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. - Phương pháp tổng hợp: Được sử dụng để tổng hợp các số liệu, tri thức có được từ hoạt động phân tích tài liệu, phỏng vấn, hỏi chuyên gia. Tác giả phân tích nội dung các tài liệu có liên quan đến quản lý nhà nước về giáo dục trung học trong thời gian qua trên địa bàn TP. Hồ Chí Minh. Tác giả tổng hợp nội dung đã phân tích để đưa ra các nhận định, kết luận, là kết quả đầu ra của quá trình nghiên cứu. - Phương pháp so sánh: Được sử dụng để so sánh các quan điểm, quan niệm khác nhau liên quan đến nội dung nghiên cứu, so sánh mô hình, kinh nghiệm nước ngoài, từ đó rút ra những giá trị tham khảo, vận dụng phù hợp trong hoàn cảnh, điều kiện ở nước ta. So sánh một số quan niệm xung quanh vấn đề xã hội hóa giáo dục, các hình thức tổ chức giáo dục để đưa ra các nhận xét, quan điểm của tác giả. Luận án cũng so sánh mục tiêu của các văn bản quy phạm pháp luật với kết quả thực tiễn để đưa ra các giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục ở TP. Hồ Chí Minh hiện nay. - Phương pháp chuyên gia: Trong quá trình nghiên cứu, luận án sử dụng phương pháp chuyên gia, tham khảo các chuyên gia, nhà quản lý có nhiều kinh nghiệm và am hiểu lĩnh vực tổ chức nhà nước, tổ chức chính quyền địa phương, quản lý hành chính và quản lý giáo dục. Do vậy, khi có ý kiến các chuyên gia, tác giả tập hợp, nghiên cứu theo định hướng 6
hợp lý và khoa học nhất. Trên cơ sở đó, đề xuất các giải pháp đổi mới quản lý giáo dục cho phù hợp với lý luận khoa học và hiệu quả trên thực tiễn. - Phương pháp quan sát: Quan sát bằng nhiều hình thức, trên cơ sở các sinh hoạt cộng đồng của CBCC, viên chức, học sinh và gia đình cũng như trong hội nghị, giờ chơi, giờ học, đi lại… nhằm đánh giá tính thích ứng của các chính sách công trong QLNN về GD trên địa bàn nghiên cứu. - Phương pháp điều tra xã hội học bằng bảng hỏi: Thu thập các dữ liệu về kết quả hoạt động quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Thu thập dữ liệu về quan điểm, đánh giá của công chức quản lý và của thầy, cô giáo một số trường; thu thập các ý kiến, đề xuất nhằm tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. Thiết kế các phiếu điều tra để thu thập thông tin thực trạng hoạt động của hệ thống các cơ quan QLNN ở cấp Thành phố đối với giáo dục phổ thông các địa phương và tìm hiểu nhu cầu, định hướng đổi mới tổ chức và hoạt động của các cơ quan này trong triển khai nghiên cứu đề tài luận án. Tác giả thiết kế 2 mẫu Phiếu xin ý kiến: + Phiếu xin ý kiến cán bộ, viên chức quản lý giáo dục [Phụ lục số 1]. + Phiếu xin ý kiến giáo viên trung học phổ thông tư thục [Phụ lục số 2]. Chọn mẫu tại 4 quận lớn : Quận 2, Quận 11, Quận Phú Nhuận và Quận Tân Bình. Đối tượng khảo sát: 1/Công chức ở UBND quận, Thành phố; 2/CBQL trường phổ thông tư thục, một số cá nhân đầu tư - thành lập trường phổ thông tư thục [Phụ lục số 3]. Số phiếu phát ra: 200, số phiếu thu vào: 151, đạt 75,86%. - Phương pháp xử lý thông tin: Sử dụng một số thuật toán xác suất thống kê để xử lý thông tin định lượng như: mô tả con số rời rạc, bảng số liệu, biểu đồ, đồ thị và xử lý định tính, thông qua việc sử dụng các phương pháp phân tích số liệu, kết quả điều tra bằng sử dụng các phần mềm xử lý (SPSS) nhằm xác định các kết quả nghiên cứu chính sách QLNN về giáo dục THPT. 7
5. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu 5.1. Câu hỏi nghiên cứu - Trong xu thế mở của hội nhập, chủ trương xã hội hóa giáo dục, nhằm thu hút mọi nguồn lực xã hội tham gia vào phát triển giáo dục phổ thông có phải là xu thế tất yếu của cơ chế thị trường ở Việt Nam nói chung và TP. Hồ Chí Minh nói riêng? - Quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông và giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh đã đạt được những kết quả và còn những tồn tại bất cập gì? - Cần có những giải pháp nào để hoàn thiện quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh nhằm đạt được mục tiêu giáo dục phổ thông thời kỳ đổi mới, mở cửa hội nhập của Thành phố ? 5.2. Giả thuyết nghiên cứu Xã hội hóa giáo dục là chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước Việt Nam thời kỳ mở cửa hội nhập quốc tế. Quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông tư thục ở Thành phố Hồ Chí Minh thời gian qua đã đạt được nhiều kết quả to lớn góp phần thực hiện tốt mục tiêu đào tạo nhân lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa của Thành phố. Bên cạnh đó giáo dục trung học phổ thông tư thục của Thành phố cũng còn một số bất cập, tồn tại cần được làm rõ. Để hình thành các giải pháp quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh, cần phải nghiên cứu thực trạng và các nhân tố tác động đến QLNN về giáo dục phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố. Trên cơ sở đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục; có những kiến nghị, đề xuất các giải pháp tiếp tục hoàn thiện quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh được tốt hơn, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của cả nước và của Thành phố. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án 6.1. Về lý luận Luận án nghiên cứu tổng quan và bổ sung cơ sở khoa học quản lý nhà nước về giáo dục phổ thông tư thục; vận dụng trong quản lý nhà nước về giáo dục trung học phổ thông tư thục trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh. 8