Luận án Tiến sĩ Quản trị kinh doanh: Yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường Đại học công lập của sinh viên tại khu vực Bắc Trung Bộ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:225

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường Đại học công lập của sinh viên tại khu vực Bắc Trung Bộ" hướng đến mục tiêu đánh giá yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên nhằm đề xuất các giải pháp và khuyến nghị để các trường ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ tăng cường thu hút người học đến năm 2030. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Quản trị kinh doanh: Yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường Đại học công lập của sinh viên tại khu vực Bắc Trung Bộ

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THỊ THANH THỦY YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH CHỌN TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP CỦA SINH VIÊN TẠI KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ NỘI, NĂM 2023
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI LÊ THỊ THANH THỦY YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN QUYẾT ĐỊNH CHỌN TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP CỦA SINH VIÊN TẠI KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 9.34.01.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS.TS Trần Minh Tuấn 2. PGS.TS Lê Hoằng Bá Huyền HÀ NỘI, NĂM 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án này là công trình nghiên cứu của tôi. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong luận án này là trung thực, có tham khảo và kế thừa các cơ sở lý luận chung và các công trình nghiên cứu có liên quan, sử dụng những thông tin, số liệu từ các tài liệu theo danh mục tham khảo, không có sự sao chép nguyên văn từ bất kỳ công trình nghiên cứu nào, các thông tin trích dẫn đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả Lê Thị Thanh Thủy i
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện luận án, tôi đã nhận đƣợc sự cộng tác và giúp đỡ của nhiều tập thể và cá nhân. Tôi xin chân thành cảm ơn Học viện Khoa học xã hội, Khoa Khoa học quản lý, Phòng Quản lý đào tạo, các nhà khoa học, các thầy cô giáo đã tạo mọi điều kiện, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến hai thầy giáo hƣớng dẫn: PGS.TS Trần Minh Tuấn và PGS.TS Lê Hoằng Bá Huyền đã hƣớng dẫn tận tình và đầy trách nhiệm để tôi hoàn thành luận án này. Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến trƣờng ĐH Hồng Đức và các trƣờng ĐH Khu vực Bắc Trung Bộ đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thiện luận án. Mặc dù đã nỗ lực và cố gắng để hoàn thành luận án, tuy nhiên luận án sẽ không thể tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót nhất định. Kính mong các nhà khoa học, quý thầy, cô giáo và những ngƣời quan tâm đóng góp ý kiến để luận án có thể hoàn thiện hơn nữa. Hà Nội, ngày tháng năm 2023 Tác giả Lê Thị Thanh Thủy ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MỤC LỤC ................................................................................................................ iii DANH MỤC BẢNG ............................................................................................... vii DANH MỤC HÌNH ................................................................................................. ix DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT ........................................................................x PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1.Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................................1 2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu của luận án ................................4 2.1 Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án .............................................4 2.2 Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................4 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án ...............................................5 3.1 Đối tƣợng nghiên cứu ...................................................................................5 3.2 Phạm vi nghiên cứu:......................................................................................5 4. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án................................6 4.1 Cách tiếp cận nghiên cứu ..............................................................................6 4.2 Phƣơng pháp nghiên cứu...............................................................................7 5. Đóng góp mới về lý luận và thực tiễn của luận án .........................................9 5.1 Về lý luận ......................................................................................................9 5.2 Về thực tiễn ...................................................................................................9 6. Kết cấu của luận án .........................................................................................11 Chƣơng 1 ..................................................................................................................12 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN .................................................................................................................12 1.1. Tổng quan các quan điểm nghiên cứu về quyết định chọn trƣờng đại học ...............................................................................................................................12 1.2 Tổng quan các công trình nghiên cứu yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng đại học ............................................................................................15 1.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng đại học công lập .............................................................................22 iii
1.4 Tổng quan các công trình nghiên cứu về quyết định chọn trƣờng đại học vùng/ địa phƣơng .................................................................................................24 1.5. Một số nhận xét về tình hình nghiên cứu liên quan và vấn đề đặt ra cần nghiên cứu ............................................................................................................28 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1........................................................................................35 Chƣơng 2 ..................................................................................................................36 NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUYẾT ĐỊNH CHỌN TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ.....................36 2.1 Cơ sở lý luận và các khái niệm liên quan ....................................................36 2.1.1 Đại học và trƣờng đại học ........................................................................36 2.1.2 Đại học công lập và vai trò của trƣờng đại học công lập .........................38 2.1.3 Quyết định chọn trƣờng đại học ...............................................................41 2.1.4 Các lý thuyết liên quan .............................................................................43 2.1.5 Quá trình tuyển sinh và chọn trƣờng đại học ở Việt Nam .......................56 2.2 Khu vực Bắc Trung Bộ và quyết định chọn trƣờng đại học công lập khu vực Bắc Trung Bộ................................................................................................59 2.2.1 Khu vực Bắc Trung Bộ ............................................................................59 2.2.2 Phát triển mô hình nghiên cứu quyết định chọn trƣờng đại học công lập khu vực Bắc Trung Bộ ......................................................................................62 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2........................................................................................72 Chƣơng 3 ..................................................................................................................73 PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU CỦA LUẬN ÁN .............................................73 3.1 Thiết kế nghiên cứu .......................................................................................73 3.2 Nghiên cứu định tính ....................................................................................73 3.3 Nghiên cứu định lƣợng chính thức ..............................................................87 3.3.1 Thang đo...................................................................................................87 3.3.2 Thông tin mẫu nghiên cứu .......................................................................89 3.4 Phƣơng pháp xử lý số liệu ...........................................................................91 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3........................................................................................95 Chƣơng 4 ..................................................................................................................96 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .....................................................96 iv
4.1 Khái quát đặc điểm các trƣờng Đại học công lập khu vực Bắc Trung Bộ ...............................................................................................................................96 4.1.1 Quá trình hình thành và phát triển ...........................................................96 4.1.2 Hoạt động đào tạo và tuyển sinh ............................................................102 4.1.3 Đội ngũ giảng viên ................................................................................108 4.1.4 Cơ sở vật chất .........................................................................................110 4.1.5 Chi phí học tập .......................................................................................112 4.1.6 Đánh giá những thuận lợi và khó khăn của các trƣờng đại học công lập tại Khu vực Bắc Trung Bộ ..............................................................................115 4.2 Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng đại học công lập khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên ........................................................116 4.2.1 Thống kê mô tả.......................................................................................116 4.2.2 Kiểm định độ tin cậy của thang đo .......................................................126 4.2.3 Phân tích nhân tố khám phá ...................................................................128 4.2.4 Phân tích nhân tố khẳng định .................................................................129 4.2.5 Mô hình cấu trúc tuyến tính ...................................................................133 4.2.6 Kiểm định giả thuyết nghiên cứu ...........................................................133 4.2.7 Kết quả kiểm định sự khác biệt của các nhóm yếu tố ............................136 4.3 Tổng hợp kết quả nghiên cứu thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng ĐH công lập của sinh viên tại Khu vực Bắc Trung Bộ ...138 4.4 Thảo luận kết quả nghiên cứu ...................................................................141 4.4.1 Các yếu tố có ảnh hƣởng đến ý định và quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên ..........................................................................................................141 4.4.2 Ảnh hƣởng của yếu tố Ý định đến Quyết định chọn trƣờng ĐH ...........147 4.4.3 Ảnh hƣởng của các yếu tố nhân khẩu học .............................................148 4.4.4 Thảo luận các yếu tố không ảnh hƣởng đến ý định chọn trƣờng ĐH ....149 TIỂU KẾT CHƢƠNG 4......................................................................................150 Chƣơng 5 ................................................................................................................151 GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................151 5.1. Bối cảnh đổi mới giáo dục Đại học và xu hƣớng phát triển ...................151 v
5.2 Một số giải pháp góp phần tăng cƣờng thu hút sinh viên của các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ trong thời gian tới ...............................155 5.2.1 Xác định đối tƣợng khách hàng mục tiêu trong cung cấp dịch vụ giáo dục và đánh giá nhu cầu của ngƣời học .................................................................155 5.2.2 Lựa chọn chính sách học phí phù hợp trong cung cấp dịch vụ giáo dục .........................................................................................................................156 5.2.3 Phát triển chƣơng trình và nâng cao chất lƣợng hoạt động đào tạo .......158 5.2.4 Tận dụng các lợi thế của trƣờng ĐH công lập khu vực địa phƣơng/ vùng .........................................................................................................................161 5.2.5 Quảng bá tuyên truyền tuyển sinh và xây dựng thƣơng hiệu trƣờng ĐH vững mạnh .......................................................................................................162 5.2.6 Các giải pháp khác .................................................................................165 5.3 Kiến nghị ......................................................................................................169 TIỂU KẾT CHƢƠNG 5......................................................................................171 KẾT LUẬN ............................................................................................................172 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................175 PHỤ LỤC 1. ...........................................................................................................187 DÀN Ý PHỎNG VẤN SÂU ĐỐI VỚI CÁC NHÓM KHẢO SÁT ...................187 PHỤ LỤC 2. ...........................................................................................................190 PHIẾU KHẢO SÁT SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP KHU VỰC BẮC TRUNG BỘ ........................................................................................190 PHỤ LỤC 3. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH ................................................................195 vi
DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1 Bảng tổng hợp các yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng đại học ...................................................................................................................................30 Bảng 2.1 Tiến trình ra quyết định của khách hàng và sinh viên ...............................53 Bảng 2.2 So sánh quy trình ra quyết định chọn hàng hóa và chọn trƣờng ĐH ........55 Bảng 2.3 Quy trình tuyển sinh ĐH tại Việt Nam năm 2022 .....................................57 Bảng 2.4 Thu nhập bình quân đầu ngƣời các tỉnh khu vực Bắc Trung Bộ ...............59 Bảng 3.1 Bảng thống kê đối tƣợng tham gia phỏng vấn sâu ....................................75 Bảng 3.2 Thang đo nghiên cứu sơ bộ........................................................................81 Bảng 3.3 Đối tƣợng và mục đích phỏng vấn các nhóm khảo sát ..............................83 Bảng 3.4 Số lƣợng các biến quan sát của các thang đo ............................................86 Bảng 3.5 Thang đo khoảng 5 mức độ sử dụng trong nghiên cứu .............................88 Bảng 3.6 Ý nghĩa của từng giá trị trung bình ............................................................88 Bảng 3.7 Bảng phân bổ mẫu khảo sát .......................................................................90 Bảng 4.1 Thống kê các trƣờng ĐH công lập Khu vực Bắc Trung Bộ ......................97 Bảng 4.2 Các CTĐT của các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ năm học 2021 - 2022 .............................................................................................................103 Bảng 4.3 Quy mô đào tạo sinh viên ĐH chính quy của các trƣờng ĐH công lập Khu vực Bắc Trung Bộ ...................................................................................................104 Bảng 4.4 So sánh kế hoạch và thực tiễn tuyển sinh của ĐH Hồng Đức trong 04 năm 2018 – 2021 .............................................................................................................106 Bảng 4.5 Thống kê khoảng điểm trúng tuyển của các trƣờng ĐH khu vực Bắc Trung Bộ (ngoại trừ một số khối ngành Sƣ phạm, ngành đào tạo Chất lƣợng cao, Y khoa, Nghệ thuật) ..............................................................................................................107 Bảng 4.6 Thống kê đội ngũ giảng viên theo trình độ của trƣờng ĐH công lập Khu vực Bắc Trung Bộ đến năm 2021 ...........................................................................109 Bảng 4.7 Thống kê diện tích và số phòng học của một số trƣờng ĐH Khu vực Bắc Trung Bộ năm 2021 ................................................................................................111 Bảng 4.8 Mức học phí tại các trƣờng ĐH công lập Khu vực Bắc Trung Bộ ..........112 Bảng 4.9 Mức học phí tại một số trƣờng ĐH công lập trên cả nƣớc ......................113 Bảng 4.10 Thống kê mô tả đặc điểm của mẫu nghiên cứu .....................................117 vii
Bảng 4.11. Tổng hợp thống kê mô tả các thang đo yếu tố ......................................124 Bảng 4.12 Kết quả kiểm định thang đo ...................................................................127 Bảng 4.13 Kết quả kiểm định KMO và Barletts .....................................................128 Bảng 4.14 Kết quả ma trận xoay sau phân tích nhân tố ..........................................129 Bảng 4.15 Bảng các hệ số chuẩn hóa và ý nghĩa thống kê .....................................131 Bảng 4.16 Kết quả kiểm định độ tin cậy tổng hợp và phƣơng sai trích..................132 Bảng 4.17 Kết quả phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính SEM ............................134 Bảng 4.18 Kết quả kiểm định Bootstrap .................................................................135 Bảng 4.19 Tổng hợp kết quả phân tích ANOVA các biến quan sát .......................137 Bảng 4.20 Tổng hợp kết quả kiểm định giả thuyết H8 ...........................................138 Bảng 4.21. Tổng hợp kết quả kiểm định các giả thuyết của mô hình .....................139 viii
DANH MỤC HÌNH Hình 1.1 Mô hình hành vi hoạch định (TPB) ...........................................................47 Hình 2.1 Mô tả tiến trình ra quyết định chọn trƣờng ĐH .........................................56 Hình 2.2. Mô hình tổng hợp cơ sở lý thuyết và công trình nghiên cứu ....................62 Hình 2.3 Mô hình nghiên cứu đề xuất.......................................................................67 Hình 4.1 Thống kê mô tả khoảng điểm xét tuyển vào ĐH của đáp viên ................120 Hình 4.2 Biểu đồ tỷ lệ xếp loại tốt nghiệp của sinh viên tham gia khảo sát ...........120 Hình 4.3. Kết quả phân tích nhân tố khẳng định.....................................................130 Hình 4.4 Kết quả phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính ........................................133 ix
DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT CĐ Cao đẳng CFA Phân tích nhân tố khẳng định CLC Chất lƣợng cao CTĐT Chƣơng trình đào tạo DN Doanh nghiệp ĐH Đại học EFA Phân tích nhân tố khám phá GD & ĐT Giáo dục và đào tạo GDĐH Giáo dục đại học SEM Mô hình cấu trúc tuyến tính GTTB Giá trị trung bình THPT Trung học phổ thông TN Tốt nghiệp TP HCM Thành phố Hồ Chí Minh TS Tuyển sinh TVTS Tƣ vấn tuyển sinh UBND Ủy ban nhân dân x
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giáo dục ĐH có vai trò quan trọng trong việc đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực chất lƣợng cao phục vụ quá trình triển của đất nƣớc, thêm vào đó là vai trò đóng góp vào tri thức nhân loại [5]. Trƣờng ĐH không còn là nơi độc quyền cung cấp tri thức nữa mà giờ đây phải thực hiện nhiệm vụ nhƣ một tổ chức kinh tế, đó là thu hút khách hàng và xây dựng hình ảnh để ngƣời học có đƣợc nhận thức tốt về thƣơng hiệu và danh tiếng của trƣờng, cũng nhƣ quyết định lựa chọn sử dụng sản phẩm là chƣơng trình giáo dục của trƣờng ĐH đó và hài lòng với quyết định đã lựa chọn [11]. Do đó, việc nâng cao chất lƣợng dịch vụ giáo dục đào tạo, thu hút ngƣời học và các hoạt động marketing khác nhằm “chăm sóc” sinh viên nhƣ chăm sóc khách hàng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Tuyển sinh khó khăn là một thực trạng chung của hầu hết các các trƣờng ĐH Việt Nam hiện nay, đặc biệt là trong bối cảnh sắp tới các trƣờng thực hiện cơ chế tự chủ theo Nghị định số 99/2019/NÐ-CP ngày 30/12/2019 của Chính phủ quy định chi tiết và hƣớng dẫn thi hành một số điều của Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật giáo dục ĐH. Theo kết quả tổng hợp trên hệ thống tuyển sinh năm 2022 của Vụ Giáo dục ĐH cho thấy, cả nƣớc có 941.759 thí sinh đăng ký dự thi, số lƣợng thí sinh đăng ký xét tuyển trên hệ thống là 642.270, số thí sinh ban đầu có đăng ký xét tuyển nhƣng sau đó không đăng ký nguyện vọng trên hệ thống là trên 321.200 em1. Nhƣ vậy, có khoảng hơn 34% học sinh đã tốt nghiệp trung học phổ thông, nhƣng không đăng ký vào học các trƣờng ĐH, cao đẳng. Chƣa kể những em đã tốt nghiệp của những năm trƣớc. Điều này đã cho thấy rằng xu hƣớng học ĐH của học sinh đã thay đổi so với trƣớc đây dẫn đến nhiều trƣờng ĐH không tuyển đủ chỉ tiêu. Chọn một trƣờng ĐH phù hợp để nộp đơn là một quyết định quan trọng của bất kỳ học sinh nào. Nó không chỉ ảnh hƣởng đến định hƣớng nghề nghiệp tƣơng lai của học sinh mà còn ảnh hƣởng đến động lực học tập, cam kết và tƣơng tác với trƣờng ĐH của họ. Trên thực tế, những sự lựa chọn không hợp lý đã dẫn đến sinh viên gặp nhiều khó khăn trong duy trì động lực học tập, đạt thành tích, kết quả học tập cao và nhận đƣợc một công việc đáng mơ ƣớc. Khám phá các yếu tố thúc đẩy học sinh lựa 1 Website vụ giáo dục đại học - https://moet.gov.vn/ 1
chọn các trƣờng ĐH do đó là cần thiết để có những chiến lƣợc tham vấn giúp họ có quyết định chọn đúng trƣờng và học đúng ngành, giúp cho tƣơng lai các em khi ra trƣờng sẽ không gặp phải tình trạng sau 4 năm ĐH phải làm trái ngành mình học hay phải đào tạo lại từ đầu. Bắc Trung Bộ là khu vực phía bắc của Trung bộ Việt Nam, là một trong 07 vùng kinh tế đƣợc lập quy hoạch tổng thể kinh tế xã hội. Về mặt hành chính, vùng Bắc Trung Bộ hiện nay bao gồm 6 tỉnh với diện tích khoảng 5,15 triệu ha, bao gồm: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. Tiềm năng về phát triển kinh tế của các tỉnh khu vực này đồng nghĩa với số lƣợng và cơ cấu lực lƣợng lao động cũng phải có sự dịch chuyển tƣơng ứng để đáp ứng nhu cầu phát triển. Tuy nhiên, tại khu vực này, nhân lực cũng chính là một trong những “điểm nghẽn” cản trở phát triển vùng kinh tế miền Trung. Theo Bộ trƣởng Bộ kế hoạch đầu tƣ Nguyễn Chí Dũng (2019) “Chất lƣợng nguồn nhân lực khu vực còn thấp, lao động qua đào tạo có cấp chứng chỉ mới đạt 22 - 23%, thuộc vùng có tỷ lệ thấp của cả nƣớc”2. Đại hội XIII của Đảng cũng đã nhận định: “Đào tạo nguồn nhân lực chất lƣợng cao chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội” 3 .Chất lƣợng nguồn nhân lực của vùng Bắc Trung Bộ trong những năm qua đã đƣợc cải thiện nhƣng vẫn còn chậm trƣớc thách thức của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Tỉ lệ lao động thất nghiệp của vùng vẫn ở mức cao so với cả nƣớc. Chất lƣợng nguồn nhân lực, năng suất lao động còn thấp. Đây cũng là vùng chịu ảnh hƣởng nhiều bởi thiên tai, bão lũ, dịch bệnh diễn biến phức tạp cùng với điều kiện thời tiết khắc nghiệt, sự cố môi trƣờng. Để giải quyết những thách thức đặt ra đối với phát triển kinh tế xã hội, phát triển con ngƣời của địa phƣơng, vùng trong bối cảnh mới, cần sự chung tay của không chỉ của các nhà xây dựng, thực hiện chính sách của Chính phủ, các bộ ngành, địa phƣơng mà cần cả sự góp sức các trƣờng ĐH, các nhà khoa học trong công tác đào tạo và nghiên cứu để đƣa ra luận cứ khoa học cho việc xây dựng và thực thi chính sách phát triển. Vì vậy, các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ có vai trò quan trọng trong đào tạo định hƣớng nghề nghiệp, cung cấp nhân lực tại chỗ và nghiên cứu ứng dụng đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế xã hội khu vực địa phƣơng. 2 Cổng thông tin điện tử, Bộ KH&ĐT (https://www.mpi.gov.vn/Pages/tinbai.aspx?idTin=44880&idcm=188) 3 Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII 2
Tuy nhiên, trong khi các nghiên cứu về vai trò của giáo dục ĐH, phát triển trƣờng ĐH, chất lƣợng dịch vụ giáo dục ĐH và sự hài lòng của sinh viên trên thế giới và trong nƣớc rất phong phú thì các nghiên cứu về chọn trƣờng ĐH tại nhóm các trƣờng ĐH công lập ở khu vực các địa phƣơng, vùng, đặc biệt ở địa bàn khu vực Bắc Trung Bộ là chƣa có. Các công trình mới chỉ tập trung vào một số khía cạnh trong quá trình hình thành và phát triển của một số trƣờng đƣợc lựa chọn. Các nghiên cứu về yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng chủ yếu sử dụng các số liệu cụ thể của từng trƣờng liên quan đến vấn đề nghiên cứu, từ đó tổng hợp, phân tích và đƣa ra các nhận định [8][94]. Vì vậy, cần thiết phải có những nghiên cứu một cách khái quát việc lựa chọn trƣờng đại học của sinh viên cũng nhƣ nghiên cứu tại một nhóm các trƣờng ĐH theo khu vực địa phƣơng, các vùng miền hoặc các tỉnh. Điều này sẽ bổ sung về mặt lý luận cho các nghiên cứu ứng dụng, mặt khác là cơ sở để đƣa ra đề xuất giải pháp có thể áp dụng cho một nhóm các trƣờng ĐH ở một quy mô nghiên cứu mang tính khái quát hơn. Thêm vào đó, từ năm 2015, khi Bộ Giáo dục và Đào tạo thực hiện đổi mới phƣơng thức tuyển sinh ĐH, cao đẳng và cho phép các trƣờng trên cả nƣớc đƣợc tự chủ trong xây dựng phƣơng án tuyển sinh, các trƣờng ĐH nói chung và các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ nói riêng gặp rất nhiều khó khăn khi tuyển sinh không đủ chỉ tiêu dẫn đến nguồn thu không có, trong khi ngân sách nhà nƣớc có hạn. Tâm lý và hành vi của học sinh khi chọn trƣờng ĐH cũng thay đổi rất nhiều dƣới sự tác động của các quy chế tuyển sinh mới này. Các vấn đề nhƣ kỳ vọng và sự lựa chọn của ngƣời học là đặc trƣng hành vi của ngƣời tiêu dùng trong cung cấp dịch vụ giáo dục. Xét trên quan điểm Marketing, việc xác định đúng đối tƣợng khách hàng, tìm hiểu nhu cầu của khách hàng trong cung cấp dịch vụ giáo dục, qua đó tìm cách đáp ứng những nhu cầu luôn biến đổi của khách hàng trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt hiện nay là một nhiệm vụ hàng đầu của các trƣờng ĐH công lập hiện nay. Hiểu đƣợc lý do chọn trƣờng ĐH và các khóa học của ngƣời học là rất quan trọng để phát triển định vị tổ chức [94]. Việc các trƣờng ĐH công lập ở khu vực Bắc Trung Bộ có tồn tại và phát triển đƣợc hay không phụ thuộc rất lớn vào nâng cao khả năng thu hút sinh viên hàng năm. Vì vậy, nghiên cứu “Yếu tố ảnh hưởng đến quyết định chọn trường ĐH công lập của sinh viên tại khu vực Bắc Trung Bộ” cần thiết đƣợc thực hiện. Nghiên cứu sẽ góp phần trả lời các câu hỏi về 3
yếu tố nào thúc đẩy quan trọng đến quyết định chọn trƣờng của sinh viên và là cơ sở để các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ đƣa ra các định hƣớng giải pháp tăng cƣờng thu hút sinh viên tiềm năng trong thời gian tới. 2. Mục tiêu, nhiệm vụ và câu hỏi nghiên cứu của luận án 2.1 Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án Luận án hƣớng đến mục tiêu: Đánh giá yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên nhằm đề xuất các giải pháp và khuyến nghị để các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ tăng cƣờng thu hút ngƣời học đến năm 2030. Để thực hiện đƣợc mục tiêu đã đề ra, luận án cần thực hiện đƣợc bốn nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể sau: Thứ nhất, hệ thống hóa các quan điểm, các công trình nghiên cứu về yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng ĐH, quyết định chọn trƣờng ĐH công lập và quyết định chọn trƣờng ĐH khu vực vùng/địa phƣơng; từ đó xây dựng đƣợc khung lý thuyết và mô hình nghiên cứu cho luận án. Thứ hai, khái quát các đặc điểm đặc trƣng của Khu vực Bắc Trung Bộ, ngƣời học và trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ. Thứ ba, đánh giá thực trạng lựa chọn trƣờng đại học công lập của sinh viên, phân tích và đánh giá sự tác động của các yếu tố đến quyết định chọn trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên. Thứ tư, xác định đƣợc bối cảnh phát triển GDĐH, từ đó đề xuất các giải pháp và khuyến nghị nhằm góp phần tăng cƣờng thu hút ngƣời học của các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ trong thời gian tới. 2.2 Câu hỏi nghiên cứu Với mục tiêu và bốn nhiệm vụ nghiên cứu mà luận án đặt ra, quá trình thực hiện nghiên cứu cần trả lời đƣợc các câu hỏi nghiên cứu nhƣ sau: (1) Khung nghiên cứu và lý thuyết nào phù hợp để đánh giá sự tác động của các yếu tố đến quyết định chọn trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên? (2) Khu vực Bắc Trung Bộ, ngƣời học và các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ có những đặc trƣng nhƣ thế nào? 4
(3) Yếu tố nào tác động đến quyết định chọn trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên? Mối quan hệ và mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố này nhƣ thế nào? (4) Những giải pháp nào góp phần tăng cƣờng thu hút sinh viên của các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ trong thời gian tới? 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Các yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ của sinh viên. Đối tượng phỏng vấn, điều tra, khảo sát: - Phỏng vấn sâu và thảo luận nhóm đối với 06 nhóm đối tƣợng: (1) các nhà khoa học về quản trị và marketing, (2) nhà quản lý trƣờng ĐH, (3) nhà quản lý doanh nghiệp, (4) sinh viên (bao gồm sinh viên đang theo học trong khu vực, cựu sinh viên, sinh viên không theo học tại các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ), (5) học sinh phổ thông trung học, (6) phụ huynh học sinh. - Khảo sát bằng bảng hỏi điều tra xã hội học đối với sinh viên ĐH hệ chính quy đang theo học tại các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ (đối tƣợng nghiên cứu chính). 3.2 Phạm vi nghiên cứu 3.2.1 Phạm vi nội dung - Luận án tập trung phân tích mức độ ảnh hƣởng của các yếu tố chính có khả năng ảnh hƣởng trực tiếp đến quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên hệ ĐH chính quy tập trung của 08 trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ, những đối tƣợng nghiên cứu và khảo sát đã trải qua đầy đủ các giai đoạn trong tiến trình ra quyết định bao gồm từ khi xuất hiện nhu cầu, tìm kiếm thông tin, lựa chọn, ra quyết định và đánh giá quyết định sau lựa chọn theo học ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ. Theo Gallifa (2009), sinh viên đã nhập học đã trải qua và có kiến thức toàn diện hơn về trƣờng ĐH và quá trình chọn trƣờng so với học sinh phổ thông, những đối tƣợng chƣa thực sự đƣa ra quyết định chọn trƣờng ĐH. Ngoài ra, trƣờng ĐH có thể thu đƣợc lợi ích từ việc biết đƣợc sự phát triển trong quá trình ra quyết định từ chính sinh viên của mình [63]. Sinh viên đƣợc nghiên cứu là sinh viên của 5
các trƣờng ĐH công lập Bắc Trung Bộ, có thể đến từ chính địa bàn khu vực, vùng lân cận hoặc là ngƣời nơi khác đến theo học tại các trƣờng ĐH này. - Luận án không xét đến quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên các hệ đào tạo khác đang theo học tại các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ (nhƣ hệ vừa làm vừa học, hệ đào tạo sau ĐH…) và không nghiên cứu quyết định của sinh viên các ngành đào tạo chất lƣợng cao, liên kết quốc tế, năng khiếu, y khoa và nghệ thuật. Luận án không tập trung tìm hiểu yếu tố ảnh hƣởng đến quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên các trƣờng ĐH ngoài khu vực Bắc Trung Bộ. 3.2.2 Phạm vi không gian - Luận án đƣợc tiến hành tại 08 trƣờng ĐH công lập tại Khu vực Bắc Trung Bộ gồm: (1) Trƣờng ĐH Hồng Đức (Thanh Hóa), (2) Trƣờng ĐH Văn hóa thể thao du lịch (Thanh Hóa); (3) Trƣờng ĐH Vinh (Nghệ An), (4) trƣờng ĐH Sƣ phạm kỹ thuật Vinh (Nghệ An), (5) trƣờng ĐH Kinh tế Nghệ An (Nghệ An); (6) trƣờng ĐH Hà Tĩnh (Hà Tĩnh); (7) trƣờng ĐH Quảng Bình (Quảng Bình); (8) ĐH Huế (Thừa Thiên Huế). - Nghiên cứu không đƣợc thực hiện đối với phạm vi các trƣờng ĐH về nghệ thuật và y khoa, trƣờng ĐH ngoài công lập hoặc các Học viện, phân hiệu của các trƣờng ĐH ở khu vực khác đóng trên địa bàn các tỉnh thuộc Khu vực Bắc Trung Bộ. 3.2.3 Phạm vi thời gian - Số liệu thứ cấp phân tích chủ yếu của giai đoạn từ năm 2018-2021 - Khảo sát đƣợc tiến hành từ tháng 11/2021 đến tháng 4/2022. - Đề xuất các giải pháp góp phần nâng cao khả năng thu hút sinh viên của các trƣờng ĐH công lập tại khu vực Bắc Trung Bộ đến năm 2030. 4. Cách tiếp cận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận án 4.1 Cách tiếp cận nghiên cứu Nghiên cứu sử dụng cách tiếp cận về hành vi, vận dụng có điều chỉnh lý thuyết Hành vi hoạch định (Theory of Planned Behavior – TPB) vào xây dựng mô hình nghiên cứu. Theo thuyết hành vi hoạch định, Ajzen (1991) cho rằng ý định thực hiện hành vi sẽ chịu ảnh hƣởng bởi ba nhân tố nhƣ (1) thái độ đối với hành vi, (2) tiêu chuẩn chủ quan và (3) nhận thức kiểm soát hành vi [23]. Khi học sinh có thái độ tích cực đối với hành vi học và chọn trƣờng ĐH, họ sẽ có niềm tin về khả năng thực hiện đƣợc nó. Thêm vào đó những ngƣời quan trọng của họ (nhƣ 6
gia đình, bạn bè, ngƣời quen...) cũng mong đợi họ thực hiện hành vi (tức là nhân tố tiêu chuẩn chủ quan), thì kết quả là họ có mức độ ý định hành vi cao hơn (có nhiều động lực hơn) và nhiều khả năng sẽ hành động (thực hiện ý định). Ứng viên nhận thức về việc dễ dàng hay khó khăn khi thực hiện hành vi, điều này phụ thuộc vào các điều kiện, các yếu tố tác động bên ngoài để thực hiện hành vi, đƣợc gọi là các nhận thức kiểm soát hành vi. Ứng dụng trong luận án, sinh viên đã hình thành “ý định hành vi” từ trƣớc khi quyết định lựa chọn, vì vậy cần thiết nghiên cứu công cụ phán đoán hành vi quyết định chọn là ý định chọn. Luận án đã luận giải và áp dụng có điều chỉnh mô hình này phù hợp với điều kiện thực tiễn của địa bàn nghiên cứu và trong lĩnh vực giáo dục đại học. Mô hình nghiên cứu bên cạnh kiểm định sự tác động các yếu tố độc lập đến ý định hành vi còn kiểm định sự tác động đến quyết định hành vi vì trên thực tế theo quy chế tuyển sinh, ý định chọn trƣờng không hoàn toàn nhất quán với quyết định chọn trƣờng cuối cùng vì sinh viên còn có thể thay đổi, điều chỉnh nguyện vọng trong quá trình làm hồ sơ và sau kỳ thi tốt nghiệp THPT khi có kết quả điểm thi. Mô hình TPB đƣợc xem nhƣ là căn cứ tƣơng đối phù hợp để bổ sung nhân tố “ý định chọn trƣờng đại học” vào mô hình nghiên cứu. Thêm vào đó, nghiên cứu đứng trên góc độ của trƣờng ĐH để đánh giá quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên theo quan điểm của nguyên lý tiếp thị ĐH vào lĩnh vực giáo dục ĐH; nghĩa là, cơ sở giáo dục ĐH thông qua nghiên cứu hành vi “khách hàng” sẽ xác định rõ nhu cầu của họ, đánh giá đặc điểm và khả năng cung ứng của chính mình để xác định đối tƣợng khách hàng mục tiêu, từ đó có chiến lƣợc và giải pháp phù hợp để thu hút ngày càng nhiều “khách hàng” tiềm năng, cũng nhƣ giúp “khách hàng hiện tại” hài lòng với quyết định đã lựa chọn của chính mình. Đứng trên góc nhìn của quan điểm tiếp thị, rõ ràng là một khi trƣờng ĐH công lập Bắc Trung Bộ xác định đƣợc nhu cầu và mong muốn của ngƣời học, nhiệm vụ thỏa mãn những nhu cầu và mong muốn của họ sẽ trở nên khả thi hơn [53]. 4.2 Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập thông tin, số liệu: Nghiên cứu tiến hành tổng hợp lý thuyết, phân loại hệ thống lý thuyết, từ đó phân tích rút ra các kết luận khoa học là cơ sở xây dựng mô hình nghiên cứu cho đề tài từ các nguồn tài liệu, dữ liệu, số liệu thứ cấp đã đƣợc công bố. Số liệu sơ cấp của 7
luận án đƣợc thu thập thông qua khảo sát bằng bảng hỏi đƣợc thiết kế sẵn đối với từng đối tƣợng khảo sát với các mục đích khác nhau trong quá trình phân tích. + Phƣơng pháp chuyên gia: Tiến hành phỏng vấn chuyên gia qua dàn ý đã chuẩn bị trƣớc đối với từng đối tƣợng để thu thập thông tin xoay quanh chủ đề quyết định chọn trƣờng ĐH của sinh viên và trƣờng ĐH Khu vực Bắc Trung Bộ, từ đó làm căn cứ mô tả thực trạng và xây dựng mô hình nghiên cứu và phát triển thang đo cho nghiên cứu. + Phƣơng pháp thảo luận nhóm tập trung: đƣợc thực hiện đối với một số nhóm đối tƣợng hữu quan của trƣờng đại học. Mục đích của bƣớc nghiên cứu này là nhằm đánh giá đa chiều ý kiến của các đối tƣợng khảo sát và kết quả thu thập đƣợc từ buổi thảo luận nhóm tiếp tục đƣợc dùng để xây dựng mô hình, thiết kế và hiệu chỉnh thang đo cho mô hình nghiên cứu và luận giải kết quả nghiên cứu. + Phƣơng pháp điều tra xã hội học: Bảng câu hỏi phục vụ khảo sát đƣợc thiết kế dựa theo mô hình nghiên cứu của đề tài và ý kiến khảo sát chuyên gia, kết quả thảo luận nhóm và khảo sát sơ bộ nhằm thu thập thông tin để phân tích và kiểm định các giả thuyết nghiên cứu dành cho các đối tƣợng khảo sát chính là sinh viên hệ ĐH chính quy tập trung tại các trƣờng ĐH công lập khu vực Bắc Trung Bộ. - Phương pháp phân tích số liệu: Thống kê mô tả đƣợc sử dụng đối với số liệu thứ cấp về đặc điểm các trƣờng ĐH và các nhận định của đối tƣợng khảo sát. So sánh tƣơng quan giữa các năm và so sánh giá trị tƣơng quan giữa các trƣờng ĐH trong khu vực với nhau cũng nhƣ so sánh với số liệu của một số trƣờng ĐH khác nói chung trong cả nƣớc thông qua các bảng biểu, đồ thị minh họa. Phƣơng pháp quy nạp, diễn dịch đƣợc sử dụng để tổng hợp số liệu, trình bày, diễn giải, làm sáng tỏ vấn đề cần nghiên cứu Phƣơng pháp xử lý và phân tích số liệu sơ cấp qua khảo sát đƣợc thực hiện với các kỹ thuật phân tích độ tin cậy, phân tích nhân tố khám phá (EFA), phân tích nhân tố khẳng định (CFA), phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM), phân tích sự khác biệt về giá trị trung bình giữa các nhóm đối tƣợng (t-test và Anova). Phần mềm đƣợc sử dụng để xử lý số liệu là Microsoft Excel, SPSS 22 và AMOS 22. Nội dung chi tiết của các phƣơng pháp nghiên cứu đƣợc trình bày cụ thể tại Chƣơng 3 của luận án. 8