Luận án Tiến sĩ Tâm lý học: Tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:232

Thêm vào BST

Báo xấu

2
lượt xem 1
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Tâm lý học "Tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh" trình bày các nội dung chính sau: Triệu chứng tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh; Biện pháp giảm thiểu tổn thương tâm lý cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Tâm lý học: Tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Diễm My TỔN THƯƠNG TÂM LÝ CỦA THIẾU NIÊN BỊ CHA MẸ BẠO LỰC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Nguyễn Thị Diễm My TỔN THƯƠNG TÂM LÝ CỦA THIẾU NIÊN BỊ CHA MẸ BẠO LỰC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành : Tâm lý học Mã số : 62310401 LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÂM LÝ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. GS. TS. HUỲNH VĂN SƠN 2. PGS. TS. NGUYỄN THỊ TỨ Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin xác nhận rằng đây là nghiên cứu độc lập của tôi. Tất cả dữ liệu và kết quả trình bày trong luận án này hoàn toàn trung thực và chưa từng được công bố ở bất kỳ nơi nào khác. Nghiên cứu sinh
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài....................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................. 2 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu............................................................................ 2 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 2 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 2 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu..................................................................................... 3 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .......................................................... 3 7.1. Phương pháp luận.......................................................................................................... 3 7.2. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................. 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔN THƯƠNG TÂM LÝ CỦA THIẾU NIÊN BỊ CHA MẸ BẠO LỰC.................................................................................................. 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu về tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực.......... 7 1.1.1. Các nghiên cứu về thiếu niên bị cha mẹ bạo lực .................................................... 7 1.1.2. Các nghiên cứu về tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ............ 12 1.1.3. Các nghiên cứu về mô hình phòng ngừa và can thiệp ̣ tổn thương tâm lý ở thiếu niên bị cha mẹ bạo lực .................................................................................... 21 1.2. Cơ sở lý luận về tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực...................... 29 1.2.1. Lý luận về hành vi bạo lực của cha mẹ.................................................................. 29 1.2.2. Lý luận về tổn thương tâm lý .................................................................................. 36 1.2.3. Lý luận về tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực.......................... 45 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1.................................................................................................. 61 CHƯƠNG 2: TỔ CHỨC VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................... 63 2.1. Giới thiệu về khách thể và địa bàn nghiên cứu....................................................... 63 2.1.1. Địa bàn nghiên cứu .................................................................................................. 63 2.1.2. Khách thể nghiên cứu .............................................................................................. 63 2.2. Tổ chức nghiên cứu .............................................................................................. 65 2.2.1. Nghiên cứu lý luận ................................................................................................... 65 2.2.2. Nghiên cứu thực tiễn................................................................................................ 66 2.3. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể ..................................................................... 68 2.3.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản và tài liệu .................................................. 68 2.3.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi...................................................................... 68 2.3.3. Phương pháp trắc nghiệm ....................................................................................... 70
2.3.4. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia ....................................................................... 78 2.3.5. Phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình ................................................... 79 2.3.6. Phương pháp thực nghiệm ...................................................................................... 80 2.3.7. Phương pháp thống kê toán học ............................................................................. 81 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2.................................................................................................. 83 CHƯƠNG 3: TRIỆU CHỨNG TỔN THƯƠNG TÂM LÝ CỦA THIẾU NIÊN BỊ CHA MẸ BẠO LỰC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ......................................... 84 3.1. Kết quả sàng lọc thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh ............. 84 3.1.1. Các sự kiện tiêu cực đã xảy ra với thiếu niên ........................................................ 84 3.1.2. Trải nghiệm bạo lực đã xảy ra với thiếu niên ........................................................ 85 3.1.3. Thời điểm diễn ra hành vi bạo lực với thiếu niên ................................................. 86 3.2. Kết quả nghiên cứu về hành vi bạo lực của cha mẹ với thiếu niên .......................... 87 3.2.1. Kết quả nghiên cứu chung về hành vi bạo lực của cha mẹ với thiếu niên ......... 87 3.2.2. Kết quả nghiên cứu cụ thể về hành vi bạo lực của cha mẹ với 197 thiếu niên ........................................................................................................................................................ 88 3.3. Kết quả nghiên cứu về tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ............ 92 3.3.1. Kết nghiên cứu về các triệu chứng của tổn thương tâm lý trên bình diện chung .......................................................................................................................... 92 3.3.2. Kết quả xếp hạng các nhóm triệu chứng tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ...................................................................................................... 99 3.3.3. Kết quả nghiên cứu về tỷ lệ phân bố mức độ triệu chứng tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh ............................ 101 3.3.4. Kết quả so sánh các triệu chứng của tổn thương tâm lý trên các vấn đề liên quan đến yếu tố bạo lực.......................................................................................... 102 3.3.5. Kết quả nghiên cứu so sánh các triệu chứng của tổn thương tâm lý trên trên một số thông tin về nhân khẩu............................................................................... 109 3.4. Kết quả nghiên cứu về mối tương quan giữa mức độ các hình thức bạo lực với mức độ triệu chứng tổn thương tâm lý ........................................................................... 111 3.4.1. Kết quả nghiên cứu về mối tương quan giữa mức độ các hình thức bạo lực với mức độ triệu chứng tổn thương tâm lý........................................................... 111 3.4.2. Kết quả nghiên cứu về vai trò của chiến lược đối phó (biến điều tiết) trong mối tương quan giữa mức độ các hình thức bạo lực với mức độ triệu chứng tổn thương tâm lý .................................................................................................... 113
3.5. Kết quả nghiên cứu trường hợp về tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ................................................................................................... 114 3.5.1. Trường hợp 1 .......................................................................................................... 114 3.5.2. Trường hợp 2 .......................................................................................................... 118 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3................................................................................................ 123 CHƯƠNG 4: BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU TỔN THƯƠNG TÂM LÝ CHO THIẾU NIÊN BỊ CHA MẸ BẠO LỰC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............ 125 4.1. Cơ sở đề xuất các biện pháp giảm thiểu tổn thương tâm lý cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................... 125 4.1.1. Cơ sở lý luận........................................................................................................... 125 4.1.2. Cơ sở thực tiễn ....................................................................................................... 126 4.2. Nguyên tắc đề xuất giải pháp giảm thiểu tổn thương tâm lý cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh .......................................................................... 129 4.2.1. Đảm bảo tính hệ thống .......................................................................................... 129 4.2.2. Đảm bảo tính thực tiễn .......................................................................................... 129 4.2.3. Đảm bảo tính khả thi.............................................................................................. 130 4.3. Các biện pháp giảm thiểu tổn thương tâm lý cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh ................................................................................................. 130 4.3.1. Biện pháp 1: Tuyên truyền cho cha mẹ về hậu quả của hành vi bạo lực trẻ em ............................................................................................................................. 131 4.3.2. Biện pháp 2: Tuyên truyền cho thiếu niên về Luật trẻ em và dịch vụ bảo vệ trẻ em qua điện thoại .............................................................................................. 133 4.3.3. Biện pháp 3: Định hướng phát triển kỹ năng tự nhận thức bản thân để tư duy tích cực từ hoàn cảnh cá nhân của khách thể................................................ 134 4.3.4. Biện pháp 4: Sử dụng một số giá trị sống tác động đến nhận thức của thiếu niên nhằm giúp thiếu niên tìm được ước mơ và có niềm tin vào tương lai phía trước ................................................................................................................. 136 4.3.5. Biện pháp 5: Phát triển kỹ năng quản lý cảm xúc, phòng ngừa và giảm thiểu hành vi hung tính cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ............................................ 137 4.3.6. Biện pháp 6: Tham vấn, trị liệu làm giảm các triệu chứng của tổn thương tâm lý........................................................................................................................ 139 4.4. Mối quan hệ giữa các biện pháp giảm thiểu tổn thương tâm lý cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực .............................................................................................................. 141
4.5. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp giảm thiểu tổn thương tâm lý cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ................................................................................ 142 4.5.1. Khảo sát tính cần thiết của một số biện pháp giảm thiểu tổn thương tâm lý cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ........................................................................... 142 4.5.2. Khảo sát tính khả thi của một số biện pháp giảm thiểu tổn thương tâm lý cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ........................................................................... 143 4.6. Kết quả về việc sử dụng trị liệu cá nhân trong việc làm giảm các triệu chứng của tổn thương tâm lý .......................................................................................................... 145 4.6.1. Đạo đức trong thực hành ca lâm sàng và một số vấn đề liên quan đến tính bảo mật, pháp lý ...................................................................................................... 146 4.6.2. Báo cáo trường hợp lâm sàng ............................................................................... 146 TIỂU KẾT CHƯƠNG 4................................................................................................ 159 KẾT LUẬN ............................................................................................................................... 160 KIẾN NGHỊ .............................................................................................................................. 162 1. Đối với thiếu niên.................................................................................................. 162 2. Đối với gia đình .................................................................................................... 162 3. Đối với nhà trường ................................................................................................ 163 4. Đối với xã hội ....................................................................................................... 163 TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................................................................................... 164 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ ............................................... 186 PHỤ LỤC
DANH SÁCH CÁC TỪ VIẾT TẮT STT Viết thường Viết tắt 1 Điểm trung bình ĐTB 2 Hành vi bạo lực HVBL 3 Thành phố Hồ Chí Minh TP. HCM 4 Tổn thương tâm lý TTTL 5 Trung học cơ sở THCS
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2. 1. Vài nét khách thể nghiên cứu chính ........................................................ 64 Bảng 2. 2. Vài nét về khách thể tham gia đánh giá các biện pháp giảm thiểu tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ...................................... 65 Bảng 2.3. Cấu trúc bảng hỏi đánh giá thực trạng hành vi bạo lực của cha mẹ với con ................................................................................................................. 69 Bảng 2.4. Cách quy đổi điểm trong việc đánh giá thực trạng hành vi bạo lực .............. 70 Bảng 2.5. Cách quy đổi điểm trong việc đánh giá mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp ................................................................................. 70 Bảng 2.6. Cách quy đổi điểm trong việc đánh giá các triệu chứng căng thẳng ở thiếu niên bị cha mẹ bạo lực....................................................................... 76 Bảng 2.7. Cách quy đổi điểm trong việc đánh giá các triệu chứng lo âu ở thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ...................................................................................... 77 Bảng 2.8. Cách quy đổi điểm trong việc đánh giá các triệu chứng trầm cảm ở thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ............................................................................... 77 Bảng 2.9. Cách quy đổi điểm trong việc đánh giá các triệu chứng hành vi công kích, hành vi phá luật ở thiếu niên bị cha mẹ bạo lực .......................................... 77 Bảng 2.10. Cách quy đổi điểm chung cho mức độ triệu chứng của triệu chứng tổn thương tâm lý ............................................................................................ 78 .Bảng 2.11. Cách quy đổi điểm trong việc đánh giá mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các biện pháp ......................................................................... 79 Bảng 3.1. Kết quả nghiên cứu về các sự kiện tiêu cực đã xảy ra với thiếu niên ..... 84 Bảng 3.2. Kết quả nghiên cứu về trải nghiệm bạo lực đã xảy ra với thiếu niên ...... 85 Bảng 3.3. Thời điểm diễn ra hành vi bạo lực với thiếu niên .................................... 86 Bảng 3.4. Kết quả nghiên cứu chung về mức độ hành vi bạo lực của cha mẹ với 197 thiếu niên .................................................................................... 87 Bảng 3.5. Xếp hạng giữa các hình thức bạo lực của cha mẹ với 197 thiếu niên ..... 88 Bảng 3.6. Thực trạng hành vi bạo lực thể chất của cha mẹ với 197 thiếu niên ....... 88 Bảng 3.7. Ba hành vi bạo lực thể chất của cha mẹ với con cái có ĐTB cao nhất ................................................................................................................. 89 Bảng 3.8. Thực trạng hành vi bạo lực kinh tế của cha mẹ với 197 thiếu niên ......... 89 Bảng 3.9. Ba hành vi bạo lực kinh tế của cha mẹ với con cái có ĐTB cao nhất ..... 90 Bảng 3.10. Thực trạng hành vi bạo lực tinh thần của cha mẹ với 197 thiếu niên...... 91 Bảng 3.11. Mức độ 3 hành vi bạo lực tinh thần của cha mẹ đối với con cái ............. 91 Bảng 3.12. Triệu chứng tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại thành phố Hồ Chí Minh trên bình diện chung ......................................... 93
Bảng 3.13. Mức độ tổn thương tâm lý ở thiếu niên bị cha mẹ bạo lực theo các nhóm triệu chứng ................................................................................... 100 Bảng 3.14. So sánh các nhóm triệu chứng của tổn thương tâm lý theo mức độ bạo lực thể chất ...................................................................................... 102 Bảng 3.15. So sánh các nhóm triệu chứng của tổn thương tâm lý theo mức độ bạo lực tinh thần .................................................................................... 104 Bảng 3.16. So sánh các nhóm triệu chứng của tổn thương tâm lý theo mức độ bạo lực kinh tế ....................................................................................... 106 Bảng 3.17. So sánh các nhóm triệu chứng của tổn thương tâm lý theo thời gian bạo lực.................................................................................................... 107 Bảng 3.18. So sánh các triệu chứng của tổn thương tâm lý theo giới tính .............. 109 Bảng 3.19. So sánh các triệu chứng của tổn thương tâm lý theo độ tuổi ................. 110 Bảng 3.20. So sánh các triệu chứng của tổn thương tâm lý theo tổ chức chăm sóc/giáo dục ........................................................................................... 110 Bảng 3.21. Mối tương quan giữa mức độ các hình thức bạo lực với mức độ triệu chứng tổn thương tâm lý ........................................................................ 111 Bảng 3.22. Hệ số hồi quy của các hình thức bạo lực đối với triệu chứng tổn thương tâm lý ......................................................................................... 112 Bảng 3.23. Kết quả hồi quy về vai trò điều tiết của chiến lược ứng phó trong mối quan hệ giữa mức độ bạo lực và triệu chứng tổn thương tâm lý ........... 114 Bảng 4.1. Tóm tắt các nhóm triệu chứng của TTTL và các nội dung cần hỗ trợ ......... 126 Bảng 4.2. Ma trận các biện pháp giảm thiểu TTTL cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ............................................................................................................................. 130 Bảng 4.3. Mức độ cần thiết của một số biện pháp giảm thiểu TTTL cho thiếu niên bị cha mẹ bạo lực ............................................................................................... 142 Bảng 4.4. Mức độ khả thi của một số biện pháp ứng xử với TTTL .............................. 144 Bảng 4.5. Kết quả tự đánh giá của thân chủ về các triệu chứng của TTTL sau trị liệu ............................................................................................................................. 154
DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ phân bố mức độ triệu chứng TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại TP. HCM ............................................................................101 Biểu đồ 4.1. Kết quả đánh giá hiệu quả sau trị liệu của thân chủ T .........................156 Sơ đồ 3.1. Mô hình hồi quy của các hình thức bạo lực đối với triệu chứng TTTL....................................................................................................113 Sơ đồ 3.2. Mô hình tác động giữa mức độ bạo lực, triệu chứng TTTL thông qua biến điều tiết là chiến lược ứng phó ..............................................114
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Việt Nam đã thể hiện vai trò tiên phong trong việc gia nhập Công ước Quốc tế về Quyền trẻ em vào năm 2007 (Quốc Hội, 2007), tuy nhiên tình trạng trẻ bị bạo lực trong gia đình và nhà trường vẫn đang xảy ra với mức độ phổ biến cao (Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Quảng Bình, 2012; Sáu T.T, 2015; Thuý T. T., Yến B. H., Tuyến H. V., n.d.; Trang P. T. T., Vững N. Đ., Hiếu K. T. M., 2021). Ông cha ta có câu “yêu cho roi cho vọt” ý muốn nói để giáo dục con cái nên người cần có những hình phạt nghiêm khắc. Quan niệm này đã ăn sâu vào niềm tin của các bậc cha mẹ Việt Nam nhiều thế hệ và dẫn đến việc cha mẹ tin và sử dụng đòn roi và các hình thức bạo lực khác để răn dạy mỗi khi trẻ có những hành vi sai. Có thể thấy, hiện nay, đối với việc dạy dỗ trẻ, đa số phụ huynh, đặc biệt là những cha mẹ ở vùng nông thôn vẫn cho rằng việc sử dụng chửi mắng, doạ nạt, đánh đòn nhằm răn đe là đúng đắn. Trong khi đó, đa số cha mẹ có thể hiểu việc sử dụng hành vi bạo lực (HVBL) với trẻ là không nên thực hiện, kể cả khi giận dữ thì hành vi vẫn không thay đổi. Một số cha mẹ khác kịch liệt lên án hành vi trừng phạt thân thể đối với trẻ nhưng số lượng không nhiều. Nghiên cứu cấp quốc gia về gia đình của Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch tiến hành vào năm 2008, kết hợp với các chuyên gia, đã chỉ ra những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến việc trừng phạt của cha mẹ khi con cái phạm lỗi. Kết quả cho thấy có sự khác biệt về giới tính đối với việc sử dụng hình thức trừng phạt. Cụ thể, cha mẹ có khuynh hướng trừng phạt đối với trẻ vị thành niên nam cao hơn so với trẻ vị thành niên nữ. Về hình thức trừng phạt, 41,8% cha mẹ cho biết họ thường xuyên sử dụng hình thức đánh đòn, trong khi 14% cho biết họ sử dụng hình thức đánh đập đối với các hành vi sai trái của trẻ em. Các hình thức bạo lực thân thể từ đấm, bóp, véo, dùng vật để tát, véo tai, giựt tóc. .. đến các hình thức bạo lực tinh thần như la mắng, đánh đập, xua đuổi, làm cho xấu hổ, chửi rủa. .. và các hình thức bạo lực khác đều để lại những hậu quả vô cùng nghiêm trọng về thể chất và tâm lý, gây ra những tổn thương tâm lý TTTL ở trẻ. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh những trẻ em lớn lên trong môi trường bạo lực hoặc trở thành nạn nhân của bạo lực có nguy cơ gia tăng hành vi bạo lực cao hơn nhiều so với những trẻ em có điều kiện sống bình thường (Buckley, H., Holt, S., & Whelan, S., 2007; Margolin, G., & Vickerman, K. A., 2011; Higgins, D.J., & McCabe, M.P., 2013). Bên cạnh đó, nghiên cứu của Dauvergne và Johnson (2002) cũng cho thấy những trẻ em đối mặt với bất lợi thời thơ ấu liên quan đến bạo lực thường gặp vấn đề về mặt cảm xúc, giao tiếp xã hội, nhận thức bản thân và hành vi ứng xử. Những trẻ em này có khả năng tự đánh giá bản thân, kỹ năng giao tiếp, mức độ cảm thông, đồng cảm thấp, đồng thời có triệu chứng trầm cảm, lo lắng và sợ hãi cao hơn so với nhóm trẻ em sống trong gia đình không có bạo lực. Theo Tổ chức Cleveland Clinic (2023), HVBL của cha mẹ với con cái là những hành vi không mong muốn tạo nên trải nghiệm bất lợi thời thơ ấu, xảy ra trong lứa tuổi từ 1 đến 17. Những trải nghiệm bất lợi này ảnh hưởng đến não bộ và sức khoẻ của trẻ khi trẻ lớn lên trở thành người lớn. Trải nghiệm này có thể dẫn đến nhiều vấn
2 đề về sức khoẻ tâm thần hoặc tình trạng sức khoẻ mãn tính. Việc kiểm soát và hỗ trợ can thiệp TTTL sẽ giúp trẻ có một cuộc sống trọn vẹn hơn. Giai đoạn thanh thiếu niên, đánh dấu bước chuyển tiếp từ trẻ thơ đến trưởng thành, tương ứng với bậc học trung học cơ sở, là thời điểm diễn ra những biến đổi sâu sắc về mặt sinh lý và tâm lý. Đây là giai đoạn trọng yếu, khi khát vọng tự lập của thiếu niên bùng cháy mãnh liệt. Họ khao khát được công nhận như những người lớn, mong muốn sự bình đẳng trong quan hệ với người lớn và tự do khám phá kiến thức, kinh nghiệm, chuẩn mực xã hội và kỹ năng giao tiếp. Tuy nhiên, những mong ước này thường mâu thuẫn với khả năng thực tế và sự bất đồng quan điểm từ phía người lớn, dẫn đến những căng thẳng trong mối quan hệ giữa hai thế hệ. Đây cũng là giai đoạn thiếu niên dễ tổn thương, cần sự thấu hiểu và cách ứng xử phù hợp từ phía cha mẹ. Các nghiên cứu trong nước cho thấy TTTL là một chủ đề nhận được khá nhiều sự quan tâm. Tuy nhiên, số lượng nghiên cứu toàn diện về các triệu chứng TTTL do bạo lực từ cha mẹ ở thiếu niên còn hạn chế. Từ những phân tích trên, đề tài “TTTL của thiếu niên tại TP.HCM bị cha mẹ bạo lực” được xác lập, nhằm mục tiêu xác định rõ hơn các triệu chứng TTTL của thiếu niên bị bạo lực từ cha mẹ, dựa vào đó đề xuất các giải pháp giảm thiểu những TTTL cho trẻ. 2. Mục đích nghiên cứu Xác định triệu chứng TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại TP. HCM, từ đó đề xuất các biện pháp giảm thiểu những tổn thương này ở thiếu niên. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu - Khách thể nghiên cứu: 849 thiếu niên ở một số quận huyện tại TP.HCM - Đối tượng nghiên cứu: triệu chứng TTTL của thiếu niên tại TP.HCM bị cha mẹ bạo lực 4. Giả thuyết khoa học Giả thuyết 1: Có khoảng ¼ thiếu niên tại TP. HCM bị cha mẹ bạo lực. HVBL về tinh thần phổ biến hơn các HVBL khác. Giả thuyết 2: TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại TP. HCM bao gồm các triệu chứng phổ biến như đánh giá thấp bản thân, không hài lòng với cuộc sống, khó ngủ, cảm giác thất bại, đau khổ, tái trải nghiệm, hành vi né tránh sự kiện bị cha mẹ bạo lực, hành vi hung tính. Giả thuyết 3: Có sự khác biệt giữa mức độ bạo lực, thời gian bạo lực về một số triệu chứng của TTTL. Giả thuyết 4: Trị liệu tâm lý bằng lý thuyết nhận thức hành vi có thể làm giảm thiểu các triệu chứng của TTTL. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Khảo sát toàn diện các công trình nghiên cứu liên quan và xây dựng cơ sở lý thuyết cho đề tài.
3 - Xác định thực trạng HVBL của cha mẹ với thiếu niên và triệu chứng TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại TP. HCM - Đề xuất các biện pháp giảm thiểu TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại TP. HCM và thực nghiệm trị liệu tâm lý bằng lý thuyết nhận thức hành vi làm giảm các triệu chứng của TTTL. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nghiên cứu: nghiên cứu tập trung vào đối tượng là thiếu niên cư trú tại một số quận huyện thuộc Thành phố Hồ Chí Minh, cụ thể là quận 1, quận 3, quận Bình Thạnh, quận Bình Tân và quận Tân Phú. - Nội dung nghiên cứu: + Nghiên cứu tập trung vào ba hình thức bạo lực chính: bạo lực tinh thần, bạo lực thể chất và bạo lực kinh tế. + Các triệu chứng TTTL được khảo sát thông qua thang tự báo cáo của thiếu niên, không dựa trên đánh giá của chuyên gia tâm lý. + Nghiên cứu tập trung vào các triệu chứng TTTL liên quan đến căng thẳng, trầm cảm, lo âu, hành vi phá luật và hành vi công kích. + Nghiên cứu chỉ sử dụng trị liệu cá nhân nhằm giảm thiểu TTTL ở thiếu niên. Các biện pháp can thiệp khác chỉ được đưa ra dưới dạng đề xuất. - Thời gian thực hiện: Nghiên cứu được triển khai trong giai đoạn từ năm 2018 đến năm 2023. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận Nghiên cứu về TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tại TP.HCM được tiếp cận từ nhiều góc độ khác nhau. Dưới đây là một số quan điểm đã được áp dụng trong nghiên cứu: -Tâm lý học lâm sàng: Quan điểm này tập trung vào việc chẩn đoán dựa trên đánh giá của nhà tâm lý trị liệu các vấn đề tâm lý cá nhân mà thiếu niên gặp phải, như rối loạn stress sau chấn thương (PTSD), trầm cảm, lo âu, và một số vấn đề về hành vi. Tuy nhiên, trong khuôn khổ của luận án này, người nghiên cứu chỉ sử dụng các thang đo về sức khoẻ tâm thần dựa trên báo cáo chủ quan của khách thể nghiên cứu để tính tổng số lượt từng triệu chứng được cho là “có xuất hiện” ở họ. - Quan điểm văn hóa xã hội: Mỗi văn hóa có cách tiếp cận và hiểu về bạo lực gia đình khác nhau. Quan điểm này giúp nhận diện cách các yếu tố văn hóa, như quan niệm về gia đình, vai trò giới tính, và kỳ thị xã hội đã ảnh hưởng đến cách trẻ em và thanh thiếu niên trải nghiệm và phản ứng với bạo lực gia đình. Điều này rất quan trọng để phát triển các chương trình hỗ trợ và can thiệp phù hợp với bối cảnh văn hóa đặc thù của nhóm đối tượng được nghiên cứu. - Tâm lý học phát triển: Tiếp cận này tập trung vào việc xác định ảnh hưởng lâu dài của bạo lực gia đình lên sự hình thành nhân cách và hòa nhập xã hội của trẻ em và thanh thiếu
4 niên. Sự tương tác giữa các bạn bè, tiến trình học hỏi và hình thành kỹ năng xã hội đều thuộc phạm vi này. - Tâm lý học giáo dục: Nghiên cứu từ quan điểm này tập trung vào ảnh hưởng của TTTL đối với quá trình học tập và thành tích học thuật của trẻ, cũng như cách thức các trường học và giáo viên có thể hỗ trợ giáo dục học sinh trong những hoàn cảnh này. Mỗi quan điểm này đều cung cấp một góc nhìn riêng biệt và quan trọng, đóng góp những hiểu biết sâu sắc và đa chiều vào vấn đề, giúp cho việc nắm bắt và giải quyết được toàn diện hơn. Ngoài ra, các quan điểm này cũng giúp định hình các chiến lược hỗ trợ và can thiệp hiệu quả cho thiếu niên chịu ảnh hưởng của bạo lực gia đình. 7.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn này được triển khai dựa trên sự kết hợp nhuần nhuyễn của nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học, bao gồm phân tích văn bản và tài liệu, khảo sát thực tế bằng bảng câu hỏi và trắc nghiệm, nghiên cứu trường hợp cụ thể, thực nghiệm và thống kê toán học. 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu văn bản, tài liệu 7.2.1.1. Mục đích Khái quát hóa, hệ thống hóa một số vấn đề lý luận cơ bản có liên quan đến đề tài, trên cơ sở đó xây dựng các bảng hỏi, lựa chọn công cụ đánh giá 7.2.1.2. Cách thực hiện Tiến hành nghiên cứu tài liệu và tham khảo các công trình liên quan, tìm ra những cơ sở nghiên cứu TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi a. Mục đích Xây dựng bảng hỏi dành cho thiếu niên nhằm xác định thực trạng HVBL của cha mẹ với thiếu niên tại TP.HCM b. Cách thực hiện Dựa trên cơ sở lý luận của đề tài và phương pháp luận để tiến hành thiết kế bảng hỏi phù hợp với mục đích. Bảng hỏi được thử nghiệm trước khi điều tra chính thức trên khách thể. Thực trạng HVBL của cha mẹ thiếu niên tại TP.HCM thể hiện ở mức độ xảy ra các hình thức bạo lực: bạo lực tinh thần, bạo lực thể chất, và bạo lực kinh tế. 7.2.2.2. Phương pháp trắc nghiệm a. Mục đích Phương pháp này áp dụng các bài kiểm tra đã được chuẩn hóa nhằm đánh giá và đo lường một chỉ báo tâm lý của cá nhân hoặc nhóm người, dựa trên sự đối chiếu với thang đo chuẩn hoặc hệ thống phân loại trên các mẫu xã hội khác nhau. Mục đích sử dụng chính trong luận án là làm rõ những triệu chứng TTTL ở thiếu niên trên cơ sở thiếu niên tự báo cáo, đồng thời phương pháp này còn cung cấp những kết quả làm căn cứ cho việc so sánh, đánh giá mức độ tương quan giữa các triệu chứng TTTL này với HVBL từ cha mẹ.
5 b. Cách thực hiện Tìm kiếm, tham khảo và sử dụng trắc nghiệm: + Trắc nghiệm sử dụng để thiếu niên tự báo cáo về các triệu chứng của rối loạn căng thẳng sau sang chấn sử dụng bảng kiểm PTSD dành cho DSM – 5 (viết tắt là PCL-5) gồm 20 item của Weathers, Litz, Keane, Palmieri, Marx & Schnurr được xây dựng ngày 14/8/2013 bởi Trung tâm Quốc gia về PTSD của Bộ Cựu Chiến Binh Hoa Kỳ + Trắc nghiệm được sử dụng để cho phép thiếu niên tự báo cáo về các triệu chứng trầm cảm, dựa trên thang đo trầm cảm Beck do nhà tâm lý học Aaron Beck và các cộng sự phát triển vào năm 1961, và được chuẩn hóa vào năm 1969. Thang đo này bao gồm một chuỗi câu hỏi nhằm đánh giá cường độ, mức độ và nhận thức về trầm cảm ở những người có dấu hiệu của tình trạng này. + Trắc nghiệm sử dụng để thiếu niên tự báo cáo về các triệu chứng của rối loạn lo âu: sử dụng thang đánh giá lo âu SAS - trắc nghiệm tâm lý được sử dụng để đánh giá mức độ lo âu do William W.K. Zung thiết kế năm 1965. Đánh giá triệu chứng lo âu dựa trên 4 nhóm triệu chứng: nhận thức, thần kinh tự trị, vận động và hệ thần kinh trung ương. + Trắc nghiệm sử dụng để thiếu niên tự báo cáo về các triệu chứng của hành vi – cảm xúc: sử dụng bảng kiểm YSR của Achenbach và cộng sự. Tại Việt Nam, thang đo đã được chuẩn hóa (Khoa Tâm bệnh, Bệnh viện Nhi Trung Ương, 1993 và Trường Đại học Giáo dục Hà Nội, 2011) 7.2.2.3. Phương pháp nghiên cứu trường hợp a. Mục đích Xác định triệu chứng TTTL khi bị cha mẹ bạo lực ở một số thiếu niên cụ thể, bổ sung thêm cho những kết quả nghiên cứu thu được từ các phương pháp nghiên cứu định lượng. b. Cách tiến hành Được thực hiện dựa vào phương pháp hỏi chuyện, quan sát lâm sàng, thông qua kết quả trắc nghiệm về TTTL do trẻ tự báo cáo nhằm tìm hiểu một cách cụ thể về các triệu chứng TTTL của trẻ em trong bị cha mẹ bạo lực. Kết quả này đảm bảo sự nhất quán giữa các phương pháp nghiên cứu định tính và định lượng, đồng thời làm rõ thêm các kết quả thu được từ những phương pháp khác. Hình ảnh tâm lý của trẻ em được dựng nên dựa trên việc mô tả và phân tích tâm lý một cách khoa học. 7.2.2.4. Phương pháp hỏi ý kiến chuyên gia a. Mục đích Đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp giảm thiểu TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực b. Cách tiến hành Dựa trên cơ sở lý luận và thực tiễn để xây dựng phiếu hỏi ý kiến chuyên gia. Bảng hỏi ý kiến chuyên gia được thử nghiệm trước khi tiến hành điều tra chính thức với khách thể. Mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp nhằm giảm thiểu tình TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực được thể hiện qua mức độ lựa chọn các biện pháp.
6 7.2.2.4. Phương pháp thực nghiệm a. Mục đích Đánh giá tính hiệu quả của trị liệu nhận thức hành vi trong việc giảm thiểu các triệu chứng của TTTL ở thiếu niên bị cha mẹ bạo lực. b. Cách tiến hành Tìm hiểu về trị liệu nhận thức hành vi và hiệu quả của trị liệu nhận thức hành vi trong việc giảm thiểu các triệu chứng của TTTL. Sử dụng trị liệu nhận thức hành vi trong việc giảm thiểu các triệu chứng của TTTL ở một thiếu niên. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học 7.2.3.1. Mục đích Cung cấp kết quả mang tính định lượng về các triệu chứng TTTL ở thiếu niên khi bị cha mẹ bạo lực và cung cấp kết quả về mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp giảm thiểu TTTL của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực 7.2.3.2. Cách thực hiện Phần mềm SPSS phiên bản 20.0 được ứng dụng nhằm tiến hành phân tích thống kê, bao gồm việc xác định tần suất, tỷ lệ phần trăm, giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, thực hiện phân tích nhân tố khám phá (EFA), kiểm nghiệm Manova, tương quan Pearson và phân tích hồi quy đa biến. Các kết quả thu được từ quá trình phân tích sẽ cung cấp cơ sở để đánh giá, bình luận về dữ liệu khảo sát, thu thập từ bảng hỏi, trắc nghiệm và ý kiến chuyên gia.
7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TỔN THƯƠNG TÂM LÝ CỦA THIẾU NIÊN BỊ CHA MẸ BẠO LỰC 1.1. Tổng quan nghiên cứu về tổn thương tâm lý của thiếu niên bị cha mẹ bạo lực 1.1.1. Các nghiên cứu về thiếu niên bị cha mẹ bạo lực Các nghiên cứu về thiếu niên bị cha mẹ bạo lực tập trung vào ba khía cạnh chính: các nghiên cứu về thực trạng thiếu niên bị cha mẹ bạo lực, cung cấp cái nhìn tổng quát về tần suất và hình thức bạo lực mà thiếu niên phải đối mặt; tiếp theo là các nghiên cứu về sự tác động của bạo lực cha mẹ đối với sự phát triển của thiếu niên, phân tích những ảnh hưởng sâu rộng của bạo lực lên tâm lý, hành vi và xã hội của thiếu niên và cuối cùng là các nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng bạo lực cha mẹ đối với thiếu niên. 1.1.1.1. Các nghiên cứu về thực trạng thiếu niên bị cha mẹ bạo lực Nghiên cứu của Sari Lepistö và cộng sự (2011) đã khảo sát 1.393 học sinh lớp 9 tại Phần Lan và chỉ ra rằng “bạo lực gia đình khá phổ biến trong cuộc sống của thanh thiếu niên, cụ thể, 67% học sinh đã trải qua sự tấn công bằng lời nói từ cha mẹ, 55% đã gặp phải bạo lực nhẹ, và 9% đã trải qua bạo lực nghiêm trọng trong thời thơ ấu; thêm vào đó, 12% học sinh đã chứng kiến bạo lực giữa cha mẹ”. Nghiên cứu cũng cho thấy “việc chứng kiến và tiếp xúc với bạo lực gia đình có ảnh hưởng sâu rộng đến nhiều yếu tố nền tảng của thanh thiếu niên, bao gồm sức khỏe tự cảm nhận, sự hài lòng với cuộc sống, mối quan hệ gia đình, việc bị bắt nạt ở trường, và hoạt động tình dục… Các hình thức bạo lực gia đình, dù là nhẹ hay nghiêm trọng, đều có tác động đáng kể đến sự phát triển và hành vi rủi ro của thanh thiếu niên”. Cũng theo tác giả này, “để ngăn chặn những ảnh hưởng tiêu cực này, các chuyên gia, bao gồm y tá và những người làm việc với thanh thiếu niên, cần chú ý đến tất cả các hình thức bạo lực, kể cả những hình thức nhẹ, và thực hiện các biện pháp can thiệp kịp thời để giảm thiểu tác động của bạo lực gia đình đối với thanh thiếu niên” (Lepistö, S., Luukkaala, T., & Paavilainen, E., 2011). Báo cáo của Tổng cục Thống kê và Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc, Điều tra đánh giá các mục tiêu về trẻ em và phụ nữ (MICS) năm 2011, cho thấy “73,9% trẻ em ở Việt Nam từ 2 đến 14 tuổi đã phải chịu ít nhất một hình thức bạo lực, bao gồm cả hình phạt tâm lý và thể xác từ cha mẹ, người chăm sóc hoặc các thành viên khác trong gia đình. Tỷ lệ trẻ em bị áp dụng hình phạt thể xác giảm khi trẻ lớn tuổi hơn. Hình phạt nghiêm trọng thường gặp hơn ở các khu vực nông thôn và trong các hộ gia đình có trình độ học vấn thấp, thu nhập thấp và thuộc các dân tộc thiểu số. Hình phạt tinh thần cũng có sự biến động tương tự, đặc biệt là liên quan đến trình độ học vấn của người đứng đầu hộ gia đình và chỉ số tài sản. Trẻ em trong các hộ gia đình có người đứng đầu có trình độ giáo dục đại học ít bị áp dụng hình phạt tâm lý hơn khoảng 30% so với trẻ em trong các hộ gia đình mà người đứng đầu không có giáo dục” (Tổng cục Thống kê & UNICEF, 2015). Nghiên cứu của Cappa và Dam (2013) đã sử dụng dữ liệu quốc gia từ Điều tra MICS năm 2011 của Việt Nam để phân tích bản chất và mức độ của các phương pháp bạo lực mà
8 trẻ em phải chịu đựng tại gia đình, cũng như sự khác biệt trong việc áp dụng các phương pháp này dựa trên đặc điểm của người chăm sóc. Kết quả cho thấy, “phần lớn trẻ em từ 2 đến 14 tuổi trải qua cả phương pháp kỷ luật bạo lực và phi bạo lực, với 69,7% trẻ em bị áp dụng ít nhất một hình thức bạo lực. Cụ thể, 55% trẻ bị phạt thể xác, và 55,4% trẻ bị lạm dụng bằng lời nói. Hơn nữa, 36,5% trẻ phải chịu đựng cả hai hình thức bạo lực trên. Trong số các phương pháp, 50,4% trẻ bị la hét hoặc quát mắng, trong khi việc bị gọi tên như ngu ngốc hay lười biếng ít phổ biến hơn (24,1%). Hình thức kỷ luật thể chất phổ biến nhất là đánh vào mông bằng tay (43%), trong khi các hình thức nghiêm trọng hơn như đánh vào mặt, đầu hoặc tai chỉ xảy ra ở 3,4% trẻ”. Nghiên cứu cũng chỉ ra rằng “có sự khác biệt về yếu tố giới tính (bé trai có nguy cơ cao hơn), khu vực cư trú (trẻ sống ở khu vực nông thôn có nguy cơ cao hơn), và điều kiện kinh tế (trẻ trong các hộ gia đình nghèo có nguy cơ cao hơn). Ngoài ra, các hộ gia đình với người lớn có độ tuổi trung bình dưới 30 và trình độ học vấn thấp hơn cũng có xu hướng áp dụng bạo lực nhiều hơn” (Cappa, C., & Dam, H., 2013). Nghiên cứu của Susan Hillis và cộng sự (2016) về tỷ lệ bạo lực trẻ em toàn cầu phân tích 38 báo cáo từ 96 quốc gia, thu thập dữ liệu từ các cơ sở như Medline, PubMed, Global Health, NBASE, CINAHL và các nguồn tài nguyên trực tuyến để ước tính tỷ lệ bạo lực trẻ em. Kết quả cho thấy “tỷ lệ trẻ em từ 2 đến 17 tuổi trải qua bạo lực đạt hoặc vượt 50% ở châu Phi, châu Á và Bắc Mỹ, và trên 30% ở châu Mỹ La-tinh. Tỷ lệ bạo lực nghiêm trọng ở châu Âu thấp hơn so với các khu vực khác. Đối với trẻ em từ 2 đến 14 tuổi, tỷ lệ tối thiểu bạo lực trong năm qua vượt 60% ở Bắc Mỹ và châu Mỹ La-tinh, 70% ở châu Âu, và 80% ở châu Á và châu Phi. Ước tính cho trẻ em từ 2 đến 17 tuổi cho thấy ít nhất 64% trẻ em ở châu Á, 56% ở Bắc Mỹ, 50% ở châu Phi, 34% ở châu Mỹ La-tinh, và 12% ở châu Âu đã trải qua bạo lực trong năm 2016. Ước tính cho năm 2016 cho thấy, ít nhất 64% trẻ em ở châu Á, 56% ở Bắc Mỹ, 50% ở châu Phi, 34% ở châu Mỹ La-tinh, và chỉ 12% ở châu Âu đã trải qua bạo lực. Điều này cho thấy sự khác biệt rõ rệt trong tỷ lệ bạo lực giữa các khu vực. Đặc biệt, số lượng trẻ em bị bạo lực ở các quốc gia đang phát triển là rất lớn, với hơn 1 tỷ trẻ em bị ảnh hưởng trong năm 2014. Đến năm 2015, ước tính có hơn 1,4 tỷ trẻ em trong tổng số gần 2 tỷ trẻ em từ 2 đến 17 tuổi đã trải qua các hình thức bạo lực thể chất, tinh thần, và/hoặc tình dục”. Nghiên cứu của Hillis và các cộng sự cho thấy “bạo lực đối với trẻ em là một vấn đề toàn cầu nghiêm trọng, với tỷ lệ cao ở các khu vực châu Á, châu Phi, và Bắc Mỹ”. Các số liệu ước tính cung cấp bằng chứng rõ ràng về quy mô và tầm ảnh hưởng của bạo lực đối với trẻ em, nhấn mạnh “sự cần thiết phải có các biện pháp can thiệp và phòng ngừa hiệu quả để bảo vệ trẻ em khỏi bạo lực và đảm bảo sự phát triển lành mạnh cho các em” (Hillis, S., Mercy, J., Amobi, A., & Kress, H., 2016). Nghiên cứu của A Hadi (2000) điều tra tỷ lệ bạo lực kinh tế đối với trẻ em làm việc tại các vùng nông thôn của Bangladesh. Dữ liệu được thu thập từ khảo sát năm 1995, với 4.643 trẻ em từ 10 đến 15 tuổi ở 150 làng. Kết quả cho thấy “21% trẻ em tham gia lao động, mặc dù pháp luật Bangladesh cấm lao động trẻ em. Trong số này, các hình thức bạo lực cụ thể bao gồm: 2,3% trẻ em bị bóc lột sức lao động, 2% bị khai thác tài chính, 1,7% bị buộc tham gia
9 các hoạt động không phù hợp với lứa tuổi, và 3% bị bắt làm việc quá giờ. Nghiên cứu cho thấy bạo lực thể chất phổ biến hơn ở trẻ nhỏ, trong khi các hình thức bạo lực khác thường gặp nhiều hơn ở trẻ lớn tuổi. Đồng thời, bé trai có nguy cơ bị lạm dụng cao hơn so với bé gái. Thành quả khảo sát nhấn mạnh mức độ nghiêm trọng của bạo lực kinh tế đối với trẻ em lao động và chỉ ra rằng các biện pháp can thiệp cần phải được thực hiện để bảo vệ trẻ em khỏi các hình thức bạo lực này” (Hadi, A., 2000). Nghiên cứu của Phạm Thị Thu Trang và cộng sự (2021) đã tiến hành khảo sát cắt ngang trên 372 HS tại trường THCS Hạ Đình, quận Thanh Xuân, Thành phố Hà Nội để mô tả thực trạng bạo lực trẻ em và phân tích các yếu tố liên quan. Kết luận điều tra cho thấy “HVBL chủ yếu xuất phát từ các thành viên trong gia đình, đặc biệt là từ cha mẹ. Cụ thể, tỷ lệ bạo lực thể chất do cha thực hiện là 38,17% và do mẹ thực hiện là 47,04%. Tương tự, tỷ lệ bạo lực tinh thần do cha thực hiện là 28,23% và do mẹ thực hiện là 33,87%. Đặc biệt, tỷ lệ bạo lực từ mẹ cao hơn so với cha trong cả hai hình thức bạo lực”. Nghiên cứu cũng chỉ ra “hai yếu tố gia đình quan trọng liên quan đến bạo lực: thói quen uống rượu bia của cha và sự mâu thuẫn trong mối quan hệ giữa cha mẹ. Trẻ em sống trong gia đình có cha thường xuyên uống rượu bia có nguy cơ bị bạo lực thể chất cao gấp gần 10 lần so với trẻ em sống trong gia đình không có thói quen này. Tương tự, trẻ em trong gia đình có mối quan hệ giữa cha mẹ mâu thuẫn có nguy cơ bị bạo lực thể chất cao gấp khoảng 4 lần so với những gia đình có mối quan hệ hòa thuận”. Kết quả này nhất quán với các nghiên cứu trước đó trong cùng lĩnh vực (Trang, P. T. T., Vững, N. Đ., & Hiếu, K. T. M., 2021). Các nghiên cứu về thực trạng thiếu niên bị cha mẹ bạo lực, từ các quốc gia với các bối cảnh xã hội khác nhau, đều cho thấy một số điểm chung quan trọng. Trước hết, bạo lực gia đình là một vấn đề phổ biến và nghiêm trọng, ảnh hưởng sâu sắc đến sự phát triển và hành vi của thanh thiếu niên. Từ nghiên cứu của Sari Lepistö và cộng sự (2011) tại Phần Lan đến báo cáo của Tổng cục Thống kê và Quỹ Nhi đồng (MICS) (2011) tại Việt Nam, hay các phân tích toàn cầu của Susan Hillis và cộng sự (2016), tất cả đều nhấn mạnh mức độ phổ biến của bạo lực gia đình đối với trẻ em và thanh thiếu niên. Một điểm chung nổi bật khác là các hình thức bạo lực mà trẻ em phải chịu đựng rất đa dạng, bao gồm bạo lực thể chất, bạo lực tinh thần, và thậm chí là bạo lực kinh tế. Các nghiên cứu chỉ ra rằng, dù là hình thức bạo lực nào, hậu quả đều rất nghiêm trọng và kéo dài, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần, sự hài lòng với cuộc sống, mối quan hệ gia đình, và cả thành tích học tập của trẻ em. 1.1.1.2. Các nghiên cứu về sự tác động của bạo lực cha mẹ đối với sự phát triển của thiếu niên Nghiên cứu của Stephanie Holt và cộng sự (2008) sử dụng phương pháp phân tích liên văn bản để khảo sát tài liệu từ giai đoạn 11 năm (1995–2006). Tài liệu được phân loại và phân tích theo 4 lĩnh vực chính: “bạo lực gia đình và lạm dụng trẻ em; ảnh hưởng đối với khả năng làm cha mẹ; tác động đối với sự phát triển của trẻ em và thanh thiếu niên; và tiếp xúc với các nghịch cảnh khác”. Kết quả nghiên cứu cho thấy “trẻ em và thanh thiếu niên sống trong môi trường bạo lực gia đình có nguy cơ cao gặp phải các hình thức lạm dụng cảm xúc, thể chất và