Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các giải pháp kiểm soát hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:83

Thêm vào BST

Báo xấu

30
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Vấn đề cơ bản mà đề tài mong muốn giải quyết là nghiên cứu, phân tích hiện tượng chuyển giá trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam trong thời gian qua, qua đó đề ra các giải pháp chống chuyển giá phù hợp với thông lệ quốc tế và tình hình Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các giải pháp kiểm soát hoạt động chuyển giá của các doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM HUỲNH THỊ NGỌC ĐIỆP CÁC GIẢI PHÁP KIỂM SOÁT HOẠT ĐỘNG CHUYỂN GIÁ CỦA CÁC DOANH NGHIỆP ĐẦU TƯ TRỰC TIẾP NƯỚC NGOÀI TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2007
1 MUÏC LUÏC Môû ñaàu Tính caáp baùch cuûa ñeà taøi Muïc ñích, ñoái töôïng, phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi Phöông phaùp nghieân cöùu Noäi dung cuûa ñeà taøi CHÖÔNG 1 LYÙ LUAÄN TOÅNG QUAN VEÀ ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO VAØ CHUYEÅN GIAÙ TRONG CAÙC COÂNG TY ÑA QUOÁC GIA (MNC) 1.1 Coâng ty ña quoác gia vaø nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä trong caùc coâng ty ña quoác gia ........................................................................................................... Trang 03 1.1.1 Khaùi nieäm, vai troø cuûa caùc coâng ty ña quoác gia trong hoaït ñoäng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ............................................................................................... Trang 03 1.1.2 Nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa caùc coâng ty ña quoác gia ........................... Trang 04 1.1.3 Caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä trong coâng ty ña quoác gia .............. Trang 04 1.2 Ñònh giaù chuyeån giao trong caùc coâng ty ña quoác gia ............................ Trang 05 1.2.1 Khaùi nieäm .............................................................................................. Trang 05 1.2.2 Nguyeân taéc döïa treân giaù thò tröôøng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä (Arm’s Length Principle - ALP) ..................................................................... Trang 06 1.2.3 Caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao trong caùc coâng ty ña quoác gia . Trang 08 1.2.3.1 Phöông phaùp giaù töï do coù theå so saùnh ñöôïc (Comparable Uncontrolled Price Method – CUP) ..................................................................................... Trang 08 1.2.3.2 Phöông phaùp giaù baùn laïi (Resale Price Method – RPM) ................... Trang 10 1.2.3.3 Phöông phaùp coäng theâm chi phí (Cost Plus Method - CPM) .............. Trang 11 1.2.3.4 Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän (Profit Split Method - PSM) ......... Trang 13 1.2.3.5 Phöông phaùp lôïi nhuaän roøng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao (Transactional Net Margin Method – TNMM) ...................................................................... Trang 15
2 1.3 Chuyeån giaù trong caùc coâng ty ña quoác gia ............................................ Trang 18 1.3.1 Khaùi nieäm .............................................................................................. Trang 18 1.3.2 Ñoäng cô thuùc ñaåy caùc coâng ty ña quoác gia thöïc hieän thuû thuaät chuyeån giaù Trang 24 1.3.2.1 Caùc ñoäng cô beân ngoaøi coâng ty ña quoác gia ....................................... Trang 24 1.3.2.2 Caùc ñoäng cô beân trong coâng ty ña quoác gia ....................................... Trang 27 1.4 Choáng chuyeån giaù cuûa moät soá quoác gia ................................................. Trang 28 1.4.1 Kinh nghieäm choáng chuyeån giaù taïi Myõ ................................................. Trang 28 1.4.2 Kinh nghieäm choáng chuyeån giaù taïi Trung Quoác ................................... Trang 29 Keát luaän chöông 1 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG CHUYEÅN GIAÙ CAÙC DOANH NGHIEÄP ÑAÀU TÖ NÖÔÙC NGOAØI ÔÛ VIEÄT NAM TRONG THÔØI GIAN QUA 2.1 Ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá Vieät Nam ................ Trang 34 2.1.1 Tình hình ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ................................................... Trang 34 2.1.2 Vai troø cuûa ñaàu tö nöôùc ngoaøi ñoái vôùi söï phaùt trieån kinh teá Vieät Nam . Trang 37 2.2 Phaân tích hoaït ñoäng chuyeån giaù cuûa caùc doanh nghieäp ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (FDI) taïi Vieät Nam .................................................................... Trang 39 2.2.1 Thöïc traïng chuyeån giaù trong caùc doanh nghieäp FDI ............................. Trang 39 2.2.2 Phaân tích hoaït ñoäng chuyeån giaù cuûa caùc doanh nghieäp FDI taïi Vieät Nam trong thôøi gian qua .......................................................................................... Trang 41 2.2.3 Nhaän daïng caùc hình thöùc chuyeån giaù khaùc ............................................ Trang 50 2.2.3.1 Naâng chi phí cho caùc dòch vuï haønh chính vaø quaûn lyù ......................... Trang 50 2.2.3.2 Naâng chi phí baûn quyeàn vaø caùc chi phí khaùc cho caùc taøi saûn voâ hình Trang 50 2.2.3.3 Naâng giaù hoaëc giaûm giaù haøng mua ñi baùn laïi .................................... Trang 51 2.2.3.4 Caùc giao dòch taøi trôï ........................................................................... Trang 51 2.2.3.5 Taøi trôï baèng nguoàn voán vay töø coâng ty meï ........................................ Trang 52 2.3 Haäu quaû tieâu cöïc cuûa haønh vi chuyeån giaù ............................................ Trang 53 2.3.1 AÛnh höôûng tieâu cöïc cuûa chuyeån giaù tôùi caùc quoác gia tieáp nhaän ñaàu tö
3 ......................................................................................................................... Trang 54 2.3.2 AÛnh höôûng tieâu cöïc cuûa chuyeån giaù tôùi caùc quoác gia xuaát khaåu ñaàu tö ......................................................................................................................... Trang 55 2.4 Thöïc teá aùp duïng caùc bieän phaùp choáng chuyeån giaù taïi Vieät Nam vaø nhöõng vaán ñeà toàn taïi ................................................................................................. Trang 55 2.4.1 Phöông phaùp so saùnh giaù thò tröôøng töï do ............................................. Trang 56 2.4.2 Phöông phaùp söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo ................... Trang 56 2.4.3 Phöông phaùp söû duïng giaù thaønh toaøn boä ñeå xaùc ñònh lôïi töùc chòu thueá ........................................................................................................................ Trang 57 2.5 Nguyeân nhaân taïo neân nhöõng ñaëc tröng cuûa hoaït ñoäng chuyeån giaù ôû Vieät Nam .................................................................................................................. Trang 58 2.5.1 Moâi tröôøng phaùp lyù cuûa Vieät Nam lieân quan ñeán vaán ñeà choáng chuyeån giaù hieän nay .......................................................................................................... Trang 58 2.5.2 Trình ñoä quaûn lyù cuûa caùc cô quan höõu quan .......................................... Trang 59 Keát luaän chöông 2 CHÖÔNG 3 CAÙC GIAÛI PHAÙP CHOÁNG CHUYEÅN GIAÙ CUÛA VIEÄT NAM TRONG GIAI ÑOAÏN HOÄI NHAÄP Vieãn caûnh veà hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa Vieät Nam trong thôøi gian tôùi Caùc giaûi phaùp choáng chuyeån giaù cuûa Vieät Nam trong giai ñoaïn hoäi nhaäp kinh teá quoác teá 3.1 Nhoùm giaûi phaùp ôû taàm vó moâ .................................................................. Trang 64 3.1.1 Hoaøn thieän caùc quy ñònh luaät phaùp veà thueá .......................................... Trang 64 3.1.2 Xaây döïng vaø hoaøn chænh heä thoáng phaùp luaät ........................................ Trang 65 3.1.3 OÅn ñònh ñoàng tieàn Vieät Nam ................................................................. Trang 69 3.1.4 Naâng cao trình ñoä chuyeân moân vaø nghieäp vuï cho caùn boä quaûn lyù trong lónh vöïc ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi ...................................................................... Trang 70 3.1.5 Nhoùm giaûi phaùp lieân quan ñeán caùc cô quan, ban, ngaønh khaùc .............. Trang 70
4 3.2 Nhoùm giaûi phaùp mang tính chaát kyõ thuaät ............................................. Trang 71 3.2.1 Phöông phaùp so saùnh giaù thò tröôøng töï do ............................................. Trang 72 3.2.2 Phöông phaùp söû duïng giaù baùn ra ñeå xaùc ñònh giaù mua vaøo ................... Trang 73 3.2.3 Phöông phaùp giaù phí coäng theâm ............................................................ Trang 74 3.2.4 Moät soá phöông phaùp boå sung döïa treân nguyeân taéc giaù thò tröôøng ......... Trang 76 3.2.4.1 Phöông phaùp tyû suaát lôïi nhuaän – RRM .............................................. Trang 76 3.2.4.2 Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän – PSM .......................................... Trang 76 3.3.4.3 Phöông phaùp lôïi nhuaän roøng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao – TNMM .. Trang 77 3.3 Nhoùm giaûi phaùp hoã trôï ............................................................................ Trang 78 3.3.1 Caûi caùch vaø thay ñoåi lieân quan ñeán hoaït ñoäng ngaân haøng .................... Trang 78 3.3.2 Ban haønh quy ñònh caùc daáu hieäu cho thaáy coù theå toàn taïi hieän töôïng chuyeån giaù trong moät doanh nghieäp ............................................................................ Trang 79 3.3.3 Caàn coù caùc quy ñònh thoáng nhaát veà thuû tuïc vaø ñieàu chænh caùc möùc giaù keâ khai cho phuø hôïp vôùi giaù thò tröôøng .................................................... Trang 79 3.3.4 Caùc bieän phaùp phaït ................................................................................ Trang 81 Keát luaän chöông 3 Keát luaän
5 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 2.1 Soá doanh nghieäp FDI coù keát quaû kinh doanh laõi, loã Baûng 2.2 Soá lieäu doanh thu, chi phí cuûa Coâng ty Coca Cola naêm 2006 Baûng 2.3 Soá lieäu giaù baùn cuûa Coâng ty Coca Cola DANH MUÏC CHÖÕ VIEÁT TAÉT ALP Nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng ÑTNN Ñaàu tö nöôùc ngoaøi FDI Ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi MNC Coâng ty ña quoác gia OECD Toå chöùc hôïp taùc kinh teá vaø phaùt trieån TNDN Thu nhaäp doanh nghieäp
6 PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp baùch cuûa ñeà taøi Vieät Nam trôû thaønh thaønh vieân thöù 150 cuûa Toå chöùc thöông maïi theá giôùi (WTO) laø söï kieän noåi baät haøng ñaàu cuøng vôùi vieäc Myõ thoâng qua Quy cheá thöông maïi bình thöôøng vónh vieãn (PNTR) vôùi Vieät Nam vaø toå chöùc thaønh coâng Hoäi nghò caáp cao APEC ñaõ taïo neân vò theá môùi cho nöôùc ta trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Beân caïnh laø nhöõng chính saùch thu huùt voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi hôn 15 naêm qua, giôø ñaây laøn soùng voán FDI vaøo Vieät Nam trong naêm 2006 cao nhaát töø tröôùc tôùi nay. Ñieàu naøy laø tin vui cho nöôùc ta môû ñöôøng phaùt trieån kinh teá, taêng nguoàn thu ngaân saùch ñoàng thôøi hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi. Song ñi ñoâi vôùi vaán ñeà naøy, coù moät ñieàu maø chính phuû ñau ñaàu ñoù laø chuyeån giaù. Chuyeån giaù khoâng coøn laø vaán ñeà môùi meû vaø coù nhieàu baùo caùo khoa hoïc ñeà caäp ñeán vieäc kieåm soaùt hoaït ñoäng chuyeån giaù taïi caùc doanh nghieäp FDI nhöng baûn thaân toâi nghieân cöùu vôùi goùc nhìn môùi laø laøm theá naøo ñeå coù theå quaûn lyù vaø söû duïng luoàng voán naøy sao cho hieäu quaû cao nhaát maø khoâng bò aûnh höôûng ñeán nguoàn thu ngaân saùch chính phuû, vì theá toâi choïn ñeà taøi “Caùc giaûi phaùp kieåm soaùt hoaït ñoäng chuyeån giaù cuûa caùc doanh nghieäp FDI taïi Vieät Nam” cho luaän vaên toát nghieäp cao hoïc cuûa mình. 2. Muïc ñích, ñoái töôïng, phaïm vi nghieân cöùu cuûa ñeà taøi Vaán ñeà cô baûn maø ñeà taøi mong muoán giaûi quyeát laø nghieân cöùu, phaân tích hieän töôïng chuyeån giaù trong caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam trong thôøi gian qua, qua ñoù ñeà ra caùc giaûi phaùp choáng chuyeån giaù phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá vaø tình hình Vieät Nam. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø hoaït ñoäng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vaø hieän töôïng chuyeån giaù taïi caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc
7 ngoaøi. Tuy nhieân, do caùc soá lieäu veà hoaït ñoäng chuyeån giaù trong caùc doanh nghieäp FDI taïi Vieät Nam laø moät vaán ñeà khaù teá nhò vaø phöùc taïp neân caùc soá lieäu chæ trình baøy trong khaû naêng cho pheùp, raát khoù coù theå caäp nhaät. Vieäc nghieân cöùu seõ taäp trung chuû yeáu ñoái vôùi TPHCM – nôi taäp trung ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi vôùi soá löôïng lôùn vaø aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng ñaàu tö cuûa TPHCM noùi rieâng vaø Vieät Nam noùi chung. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu Ñeà taøi naøy ñöôïc thöïc hieän treân cô sôû aùp duïng nghieân cöùu theo phöông phaùp duy vaät bieän chöùng nhaän thöùc thöïc taïi khaùch quan keát hôïp vôùi phöông phaùp toång hôïp, quy naïp, dieãn dòch cuøng vôùi phöông phaùp thoáng keâ, phaân tích caùc nguoàn döõ lieäu thu thaäp ñöôïc. Caùc nghieân cöùu veà chuyeån giaù trong luaän vaên naøy seõ ñöôïc xem xeùt tröôùc heát treân cô sôû lyù thuyeát veà choáng chuyeån giaù phoå bieán hieän nay, sau ñoù seõ ñöôïc ñoái chieáu, kieåm nghieäm qua caùc ví duï thöïc teá tröôùc khi khaùi quaùt thaønh caùc nhaän ñònh laøm cô sôû cho vieäc ñöa ra caùc keát luaän vaø caùc giaûi phaùp xöû lyù cuï theå. 4. Noäi dung cuûa ñeà taøi Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, noäi dung cuûa ñeà taøi ñöôïc theå hieän 03 chöông : - Chöông 1 : Lyù luaän toång quan veà ñònh giaù chuyeån giao vaø chuyeån giaù trong caùc coâng ty ña quoác gia. - Chöông 2 : Thöïc traïng hoaït ñoäng chuyeån giaù caùc doanh nghieäp ñaàu tö nöôùc ngoaøi ôû TPHCM trong thôøi gian qua. - Chöông 3 : Caùc giaûi phaùp choáng chuyeån giaù cuûa Vieät Nam trong giai ñoaïn hoäi nhaäp.
8 CHÖÔNG 1 LYÙ LUAÄN TOÅNG QUAN VEÀ ÑÒNH GIAÙ CHUYEÅN GIAO VAØ CHUYEÅN GIAÙ TRONG CAÙC COÂNG TY ÑA QUOÁC GIA 1.1 Coâng ty ña quoác gia vaø nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä trong caùc MNC 1.1.1 Khaùi nieäm, vai troø cuûa caùc MNC trong hoaït ñoäng ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi Chuû theå cuûa ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi laø caùc coâng ty ña quoác gia. Coâng ty ña quoác gia (Multinational Corporation - MNC) laø coâng ty coù sôû höõu hay coù quyeàn kieåm soaùt khaû naêng saûn xuaát hoaëc dòch vuï ôû beân ngoaøi bieân giôùi cuûa moät quoác gia maø coâng ty ñoù coù truï sôû chính. Chính söï quoác teá hoùa hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc MNC laø nguyeân nhaân tröïc tieáp taùc ñoäng ñeán söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa doøng voán ñaàu tö tröïc tieáp nöôùc ngoaøi (Foreign direct invesment – FDI). Caùc MNC phaùt trieån raát nhanh vaø coù vai troø voâ cuøng to lôùn trong neàn kinh teá theá giôùi, saûn xuaát ra khoaûng töø 20% ñeán 25% toång saûn löôïng cuûa toaøn theá giôùi vaø chieám 90% toång khoái löôïng ñaàu tö nöôùc ngoaøi treân toaøn caàu. Caùc MNC nhö Coca Cola, Pepsi, Nestle, Unilever, … cuõng hoaït ñoäng kinh doanh treân thò tröôøng Vieät Nam. Cuøng vôùi söï baønh tröôùng ra khoûi phaïm vi cuûa chính quoác (home country) baèng nguoàn voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, caùc MNC seõ taïo ra moät maïng löôùi caùc coâng ty con (subsidary company) treân phaïm vi toaøn theá giôùi. Chính baûn thaân coâng ty meï (parent company) ôû chính quoác vaø caùc coâng ty con ñöôïc thaønh laäp ôû nhieàu quoác gia khaùc nhau treân toaøn theá giôùi seõ taïo neân voâ vaøn nhöõng giao dòch phöùc taïp qua laïi, moái quan heä raøng buoäc, cuøng vôùi toàn taïi caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä nhaèm thöïc hieän muïc tieâu toái ña hoùa lôïi nhuaän trong baûn thaân noäi boä cuûa töøng MNCù. 1.1.2 Nhöõng ñaëc tröng cô baûn cuûa caùc coâng ty ña quoác gia
9 Caùc MNC laø saûn phaåm cuûa söï lieân minh giöõa nhöõng nhaø tö baûn coù theá löïc nhaát theá giôùi. Caùc MNC laø nhöõng coâng ty coù taàm côõ quoác teá, thieát laäp heä thoáng chi nhaùnh hoaëc coâng ty con ôû nöôùc ngoaøi vôùi muïc ñích naâng cao tyû suaát lôïi nhuaän thoâng qua vieäc baønh tröôùng theá löïc quoác teá. Caùc MNC hình thaønh töø coâng ty quoác gia, mang quoác tòch cuûa moät nöôùc vaø voán sôû höõu cuûa coâng ty meï thuoäc veà caùc nhaø tö baûn cuûa nöôùc ñoù. Voán ñöôïc xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi ñeå ñaàu tö thieát laäp vaø môû roäng caùc cô sôû saûn xuaát goïi laø chi nhaùnh hoaëc coâng ty con. Moät MNC thöôøng coù cô caáu toå chöùc goàm hai boä phaän cô baûn laø coâng ty meï vaø moät hoaëc nhieàu coâng ty con hoaëc chi nhaùnh ôû nöôùc ngoaøi. Vôùi cô caáu toå chöùc naøy, cho duø nhöõng coâng ty con coù toàn taïi döôùi hình thöùc naøy hoaëc hình thöùc khaùc thì quyeàn kieåm soaùt chuû yeáu veà ñaàu tö, tình hình saûn xuaát kinh doanh vaãn thuoäc veà nhöõng coâng ty meï. 1.1.3 Caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä trong MNC Do quy moâ hoaït ñoäng roäng lôùn vaø daøn traûi treân moät phaïm vi ñòa lyù bao goàm nhieàu quoác gia vôùi nhieàu chính saùch, phong tuïc taäp quaùn kinh doanh khaùc nhau maø caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä trong MNC laø raát ña daïng vaø khoù kieåm soaùt. Tuy nhieân, ta cuõng coù theå nhaän daïng moät soá nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä qua caùc dòch chuyeån veà taøi saûn höõu hình vaø voâ hình, dòch chuyeån nguoàn voán baèng caùch thöùc ñi vay hay cho vay, söï cung caáp caùc dòch vuï tö vaán quaûn lyù hay caùc nghieäp vuï, dòch vuï taøi chính khaùc. … Vì tính chaát quan troïng lieân quan ñeán chieán löôïc hoaït ñoäng cuûa caû MNC, caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä naøy coù tính baûo maät vaø taäp trung cao maø caùc cô quan thueá raát khoù coù theå ñöa ra ñöôïc baèng chöùng veà haønh vi chuyeån giaù cuûa MNC.
10 Nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä thöïc chaát laø caùc nghieäp vuï mua baùn, trao ñoåi, giao dòch ñöôïc thöïc hieän giöõa coâng ty meï vôùi caùc coâng ty con vaø ngöôïc laïi, hoaëc giöõa caùc coâng ty con vôùi nhau. 1.2 Ñònh giaù chuyeån giao trong caùc coâng ty ña quoác gia 1.2.1 Khaùi nieäm Caùc MNC theo ñuoåi chieán löôïc toaøn caàu hoùa ñaõ ngaøy caøng môû roäng hoaït ñoäng ñaàu tö vaø kinh doanh ra nhieàu nöôùc khaùc nhau treân khaép theá giôùi. Do ñoù, moät saûn phaåm coù theå ñöôïc thieát keá taïi moät soá nöôùc, moät soá boä phaän caáu thaønh cuûa noù ñöôïc saûn xuaát ôû nöôùc thöù hai, caùc boä phaän caáu thaønh khaùc ñöôïc saûn xuaát ôû nöôùc thöù ba, taát caû seõ ñöôïc laép raép ôû nöôùc thöù tö vaø caùc saûn phaåm hoaøn thaønh seõ ñöôïc baùn roäng raõi treân toaøn caàu. Vaán ñeà naøy laøm phaùt sinh caùc nghieäp vuï noäi boä coâng ty raát phong phuù vaø ña daïng. Giaù maø taïi ñoù haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc chuyeån giao goïi laø giaù chuyeån giao - price transfering. Nhö vaäy, khi thöïc hieän moät nghieäp vuï chuyeån giao qua laïi giöõa caùc MNC, phaûi tính toaùn giaù chuyeån giao giöõa caùc boä phaän. Theo thuaät ngöõ taøi chính thì coâng vieäc naøy ñöôïc goïi laø ñònh giaù chuyeån giao (price transfering ). Ñònh giaù chuyeån giao laø vieäc söû duïng caùc phöông phaùp ñeå xaùc ñònh giaù caû cuûa caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä trong moät MNC phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá vaø ñöôïc chaáp nhaän taïi caùc quoác gia maø caùc coâng ty con cuûa MNC ñang hoaït ñoäng. Vôùi möùc giaù xaùc ñònh cao hay thaáp trong töøng giao dòch laïi taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán nghóa vuï noäp thueá cho caùc quoác gia vaø söï di chuyeån ngoaïi teä giöõa caùc nöôùc. Ví duï saûn phaåm ñieän töû tivi Sony (Nhaät Baûn), saûn xuaát boùng ñeøn hình do coâng ty con cuûa Sony taïi Thaùi Lan saûn xuaát theo ñôn ñaët haøng töø Nhaät Baûn, caùc linh kieän khaùc ñöôïc thöïc hieän theo ñôn ñaët haøng taïi Singapore vaø coâng ñoaïn saûn xuaát hoaøn chænh taïi Coâng ty ñieän töû Sony Vieät Nam. Tivi Sony naøy coù theå tieâu thuï taïi Vieät Nam hay xuaát khaåu sang thò tröôøng EU phuï thuoäc hoaøn toaøn vaøo hôïp
11 ñoàng ñaõ kyù keát cuûa Sony Nhaät Baûn hoaëc do nhu caàu tieâu thuï maët haøng naøy. Chính vì caùc coâng ñoaïn saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm ñöôïc taùch rôøi maø giöõa caùc coâng ty con vaø coâng ty meï cuûa moät MNC baét buoäc phaûi toàn taïi caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä. Ñaây chính laø nguyeân nhaân hình thaønh caùc hoaït ñoäng ñònh giaù chuyeån giao. Ñeå ñaûm baûo nguyeân taéc thöông maïi coâng baèng – cô sôû quan troïng nhaát cho vieäc trao ñoåi mua baùn vaø löu thoâng haøng hoùa, dòch vuï giöõa taát caû quoác gia, traùnh caùc thieät haïi phaùt sinh do caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä gaây ra, moät nguyeân taéc chung ñaõ ñöôïc taát caû caùc quoác gia thoáng nhaát aùp duïng. Ñoù laø nguyeân taéc xaùc ñònh giaù trò cuûa caùc nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä trong caùc MNC döïa treân caên baûn giaù thò tröôøng (The Arm’s Length Principle – ALP). 1.2.2 Nguyeân taéc döïa treân giaù thò tröôøng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao noäi boä (Arm’s Length Principle - ALP) Nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng laø moät chuaån möïc quoác teá do Toå chöùc hôïp taùc kinh teá vaø phaùt trieån (Organisation for Economic Co-operation and Development – OECD) ñöa ra nhaèm ñeà caäp tôùi giaù caû cuûa haøng hoùa, dòch vuï trong hoaït ñoäng thöông maïi dieãn ra giöõa caùc beân hoaøn toaøn ñoäc laäp – khoâng coù söï lieân keát. Khi caùc coâng ty hoaøn toaøn ñoäc laäp coù quan heä trao ñoåi buoân baùn vôùi nhau thì caùc ñieàu kieän thöông maïi vaø taøi chính trong hôïp ñoàng kinh teá (giaù caû haøng hoùa, dòch vuï, ñieàu khoaûn veà tín duïng, …) ñeàu ñöôïc ñònh höôùng vaø chi phoái bôûi caùc taùc ñoäng khaùch quan cuûa thò tröôøng. Ngöôïc laïi, khi caùc coâng ty coù lieân keát thöïc hieän quan heä mua baùn, trao ñoåi haøng hoùa vaø dòch vuï, caùc taùc ñoäng thò tröôøng khoâng nhaát thieát coù aûnh höôûng ñaùng keå ñeán caùc ñieàu khoaûn thöông maïi vaø taøi chính cuûa hôïp ñoàng vaø do ñoù chaéc chaén seõ coù söï sai leäch, thieáu khaùch quan trong quan heä chuyeån giao naøy. Do tính khaùch quan cuûa caên baûn thò tröôøng phaûn aùnh ñuùng baûn chaát cuûa thò tröôøng vaø caùc quy luaät giaù trò, quy luaät cung caàu haøng hoùa dòch vuï, quy luaät caïnh tranh, do ñoù taát caû caùc thaønh vieân cuûa OECD ñeàu nhaát trí söû duïng caên baûn giaù thò
12 tröôøng laøm cô sôû ñeå tính toaùn trong khi xaùc ñònh giaù chuyeån giao vaø caùc vaán ñeà lieân quan ñeán caùc loaïi thueá. Tuy nhieân, trong thöïc teá caùc hoaït ñoäng mua baùn dieãn ra raát phöùc taïp vaø coù raát nhieàu caùc yeáu toá kinh teá vaø phi kinh teá khaùc cuøng tham gia vaøo caùc quaù trình naøy laøm cho raát khoù xaùc ñònh ñöôïc caùc nghieäp vuï chuyeån giao töông ñöông coù theå so saùnh ñöôïc trong caùc ñieàu kieän nhaát ñònh töông öùng. Chaúng haïn nhö ALP thöïc söï khoù coù theå aùp duïng cho söï chuyeån giao dieãn ra trong moät MNC goàm nhieàu coâng ty lieân keát thöïc hieän moät daây chuyeàn coâng ngheä saûn xuaát kheùp kín vaø saûn phaåm cuûa noù laïi coù tính ñaëc thuø raát cao, lieân quan tôùi giaù trò taøi saûn voâ hình ñaëc bieät naøo ñoù. Chính vì theá trong moät soá tröôøng hôïp nhaát ñònh, ALP coù theå trôû thaønh gaùnh naëng veà quaûn lyù cho caû phía caùc MNC vaø cho caû cô quan thueá khi phaûi ñoái dieän vôùi caùc giao dòch trao ñoåi, mua baùn xuyeân quoác gia. Maëc duø coâng ngheä thoâng tin vaø maïng internet ñaõ ñöa caùc quoác gia xích laïi gaàn nhau, nhöng coøn laâu thì caùc MNC vaø caùc cô quan thueá môùi tìm ñöôïc ñaày ñuû thoâng tin phuïc vuï cho vieäc aùp duïng nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng. Tuy coù nhöõng haïn cheá treân nhöng cho ñeán nay OECD vaø caùc thaønh vieân vaãn tieáp tuïc coâng nhaän söï ñuùng ñaén cuûa nguyeân taéc ALP trong vieäc xaùc ñònh giaù chuyeån giao giöõa caùc coâng ty lieân keát vaø caùc cô quan thueá vaãn tieáp tuïc thöøa nhaän söï caàn thieát phaûi aùp duïng nguyeân taéc ALP trong caùc hoaït ñoäng mua baùn trao ñoåi haøng hoùa vaø dòch vuï ñaëc bieät laø khi caùc giao dòch vöôït qua ranh giôùi ñòa lyù cuûa moät quoác gia. Moät söï cheäch höôùng nguyeân taéc ALP trong ñònh giaù chuyeån giao caùc saûn phaåm, haøng hoùa vaø dòch vuï coù theå taïo neân ruûi ro cho MNC laø phaûi chòu ñaùnh thueá truøng nhieàu laàn cho cuøng moät khoaûn thu nhaäp. Caùch tröïc tieáp toát nhaát ñeå kieåm tra xem caùc quan heä lieân keát coù taùc ñoäng thöïc söï leân caùc chuyeån giao giöõa caùc coâng ty trong cuøng MNC hay khoâng laø so saùnh giaù chuyeån giao giöõa caùc coâng ty trong cuøng MNC vôùi giaù caû trong caùc
13 chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc giöõa caùc coâng ty ñoäc laäp trong cuøng nhöõng ñieàu kieän töông öùng. Tuy vaäy trong thöïc teá haàu heát nhö chuùng ta khoâng tìm ra ñöôïc caùc chuyeån giao töông öùng coù theå so saùnh ñöôïc ñeå tröïc tieáp aùp duïng nguyeân taéc ALP, do ñoù chuùng ta phaûi tìm ra nhöõng caùch tieáp caän khaùc mang tính giaùn tieáp ñeå vaãn coù theå söû duïng nguyeân taéc ALP vaøo vieäc kieåm tra söï chuyeån giaù trong noäi boä MNC. Baèng caùch phaân tích moät caùch hôïp lyù laõi goäp (hay laõi roøng) trong nhieàu tröôøng hôïp chuùng ta coù theå xaùc ñònh caùc chuyeån giao ñang ñeà caäp coù theå tuaân thuû nguyeân taéc ALP hay khoâng ? 1.2.3 Caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao trong caùc MNC 1.2.3.1 Phöông phaùp giaù töï do coù theå so saùnh ñöôïc (Comparable Uncontrolled Price Method – CUP) Phöông phaùp CUP laø phöông phaùp so saùnh giöõa giaù caû phaûi traû cho caùc haøng hoùa, dòch vuï ñöôïc chuyeån giao trong caùc giao dòch coù kieåm soaùt vôùi giaù caû phaûi traû cho caùc haøng hoùa, dòch vuï ñöôïc chuyeån giao trong caùc giao dòch töï do coù theå so saùnh ñöôïc. Phöông phaùp CUP ñöôïc xem laø phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao tröïc tieáp, coù ñoä chính xaùc cao so vôùi caùc phöông phaùp khaùc theo nguyeân taéc giaù thò tröôøng. Ñieàu quan troïng trong phöông phaùp naøy laø vieäc löïa choïn caùc nghieäp vuï töông ñoàng nhau ñeå so saùnh. Do hoaït ñoäng kinh doanh bao goàm nhieàu loaïi hình phong phuù vaø ña daïng neân thoâng thöôøng raát ít gaëp caùc nghieäp vuï so saùnh hoaøn toaøn gioáng nhau maø coù theå xaûy ra tröôøng hôïp caùc giao dòch khoâng hoaøn toaøn töông ñoàng nhau laøm aûnh höôûng ñeán giaù caû chuyeån giao nhö chaát löôïng haøng hoùa, nhaõn hieäu haøng hoùa, ñieàu kieän giao haøng, phöông thöùc thanh toaùn, … Khi ñoù chuùng ta chæ aùp duïng phöông phaùp CUP sau khi ñaõ ñieàu chænh ñeå loaïi tröø caùc yeáu toá aûnh höôûng.
14 Tuaân theo nguyeân taéc ALP, phöông phaùp CUP caàn phaûi so saùnh giöõa giaù chuyeån giao noäi boä beân trong MNC vôùi caùc giaù coù theå so saùnh sau : - Giaù baùn cuûa moät coâng ty thaønh vieân cuûa MNC cho moät coâng ty khoâng lieân keát. - Giaù baùn giöõa hai coâng ty khoâng laø thaønh vieân cuûa MNC vaø hoaøn toaøn ñoäc laäp vôùi nhau. - Giaù baùn cuûa moät coâng ty khoâng lieân keát cho moät coâng ty thaønh vieân cuûa MNC. Keát quaû so saùnh seõ xaùc ñònh giaù baùn chuyeån giao noäi boä giöõa caùc thaønh vieân cuûa MNC coù tuaân thuû nguyeân taéc giaù caû thò tröôøng hay khoâng. Neáu coù hieän töôïng chuyeån giaù cô quan thueá coù quyeàn aùp ñaët giaù treân ñeå thay theá giaù chuyeån giao noäi boä. Trong thöïc teá, phöông phaùp CUP laø phöông phaùp thích hôïp nhaát ñoái vôùi caû beân mua vaø beân baùn vì giaù caû do beân thöù ba tham gia vaøo quaù trình chuyeån giao phaûn aùnh ñöôïc lôïi nhuaän maø beân mua vaø beân baùn ñeàu chaáp nhaän ñöôïc. 1.2.3.2 Phöông phaùp giaù baùn laïi (Resale Price Method – RPM) Phöông phaùp RPM laø phöông phaùp ñeå xaùc ñònh giaù thò tröôøng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao baèng caùch laáy giaù baùn thöïc teá tröø bôùt ñi moät khoaûn chieát khaáu thích öùng cho ngöôøi baùn laïi. Khoaûn chieát khaáu naøy bao goàm caùc chi phí baùn haøng, caùc chi phí hoaït ñoäng lieân quan ñeán vieäc baùn haøng vaø lôïi nhuaän töông öùng hôïp lyù daønh cho coâng ty thöông maïi. Nhö vaäy, phaàn coøn laïi sau khi ñaõ tröø chieát khaáu töø giaù mua haøng hoùa, sau khi ñieàu chænh chi phí mua haøng töông öùng, coù theå ñöôïc xem nhö laø giaù caû theo nguyeân taéc thò tröôøng (ALP) cho nghieäp vuï chuyeån giao giöõa caùc coâng ty con töông öùng cuûa MNC. Phöông phaùp naøy thích hôïp vôùi caùc hoaït ñoäng trong ngaønh thöông maïi - coù caùc nghieäp vuï mua ñi baùn laïi caùc saûn phaåm haøng hoùa. Tuy nhieân, khi söû duïng phöông phaùp RPM, chuùng ta khoâng theå laáy tyû leä laõi goäp bình quaân cuûa toaøn ngaønh
15 thöông nghieäp ñeå xaùc ñònh khoaûn khaáu tröø naøy vì moãi nghieäp vuï chuyeån giao seõ coù moät tyû suaát lôïi nhuaän khaùc nhau. Khi söû duïng phöông phaùp RPM, chuùng ta phaûi tuaân thuû moät soá ñieàu kieän sau : - Caùc khaùch haøng cuûa coâng ty thöông maïi phaûi ñoäc laäp, khoâng coù quan heä lieân keát vôùi baûn thaân coâng ty thöông maïi vì neáu coù toàn taïi caùc raøng buoäc, lieân keát naøo ñoù thì giaù baùn ra cuûa coâng ty thöông maïi seõ khoâng coøn mang tính khaùch quan. - Nghieäp vuï mua haøng cuûa coâng ty thöông maïi phaûi coù lieân quan ñeán nghieäp vuï chuyeån giao maø ta caàn xaùc ñònh giaù thò tröôøng (giaù chuyeån giao noäi boä trong caùc MNC). - Trong tröôøng hôïp khoâng toàn taïi nghieäp vuï naøy thì coù theå tính toaùn giaù caû theo nguyeân taéc thò tröôøng baèng caùch döïa treân khoaûn chieát khaáu coù nguoàn goác töø chính coâng ty thöông maïi trong moät thò tröôøng töông töï. Caàn phaûi hieåu laø giöõa nghieäp vuï chuyeån giao ñang ñöôïc xem xeùt trong noäi boä MNC vaø nghieäp vuï chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc treân thò tröôøng töï do luoân luoân coù raát nhieàu sai bieät do söï vaän ñoäng khoâng ngöøng cuûa neàn kinh teá nhö : tình traïng cuûa neàn kinh teá, söï bieán ñoåi laõi suaát, söï bieán ñoåi laõi suaát, caùc raøng buoäc thöông maïi, … maø chuùng ta caàn phaûi coù moät soá ñieàu chænh töông öùng cho phuø hôïp ñoái vôùi khoaûn chieát khaáu naøy. Trong thöïc teá coù nhöõng thay ñoåi ñaõ laøm cho vieäc ñieàu chænh khoaûn chieát khaáu maø chuùng ta ñeà caäp ôû treân laø khoâng thöïc hieän ñöôïc. Ñoù laø nhöõng tröôøng hôïp sau : - Haøng hoùa maø coâng ty thöông maïi mua veà ñaõ ñöôïc tieán haønh gia coâng, cheá bieán laïi laøm phaùt sinh theâm trò giaù gia taêng laøm cho vieäc xaùc ñònh khoaûn chieát khaáu hôïp lyù raát khoù khaân.
16 - Haøng hoùa maø coâng ty thöông maïi mua veà ñöôïc thay ñoåi nhaõn hieäu thöông maïi coù uy tín hôn, laøm cho giaù baùn thay ñoåi hoaøn toaøn cuõng daãn ñeán vieäc khoâng theå xaùc ñònh ñöôïc khoaûn chieát khaáu hôïp lyù. - Khoaûng caùch veà ñòa lyù vaø thôøi gian mua, baùn haøng hoùa quaù daøi keùo theo bieán ñoäng veà tyû giaù, gia taêng ruûi ro, laøm cho khoù khaên trong vieäc xaùc ñònh khoaûn chieát khaáu hôïp lyù. 1.2.3.3 Phöông phaùp coäng theâm chi phí (Cost Plus Method - CPM) Khi maø caû phöông phaùp CUP vaø phöông phaùp giaù baùn laïi khoâng theå aùp duïng ñöôïc thì phöông phaùp giaù voán coäng theâm (CPM) laø phöông phaùp tieáp theo thöôøng ñöôïc söû duïng ñeán. Phöông phaùp giaù voán coäng theâm ñöôïc söû duïng ñeå xaùc ñònh giaù thò tröôøng treân cô sôû coäng theâm moät khoaûn naâng giaù thích hôïp vaøo chi phí saûn xuaát. Caùc khoaûn phí coäng theâm bao goàm chi phí giao haøng, chi phí quaûn lyù chung trong kyø. Khoaûn naâng giaù naøy ñöôïc tính toaùn sao cho caên baûn giaù thò tröôøng trong chuyeån giao lieân keát naøy cuõng töông ñöông giaù thò tröôøng trong caùc chuyeån giao moät coâng ty trong MNC vôùi moät beân thöù ba hay giöõa caùc coâng ty hoaøn toaøn ñoäc laäp khoâng coù söï lieân keát. Giaù caû haøng hoùa dòch vuï sau khi ñaõ coäng theâm phaàn naâng giaù naøy coù theå xem laø caên baûn giaù thò tröôøng (ALP) cho hoaït ñoäng chuyeån giao trong noäi boä MNC. Nhö vaäy, ñeå söï so saùnh ñaït hieäu quaû, caùc ñieåm khaùc bieät nhau trong chuyeån giao lieân keát vaø chuyeån giao khoâng lieân keát maø coù theå taïo aûnh höôûng leân khoaûn naâng giaù ñieàu chænh caàn phaûi ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng. Vì lyù do ñoù ñieàu ñaëc bieät quan troïng laø caàn phaân bieät söï khaùc nhau trong möùc ñoä vaø loaïi cuûa caùc chi phí nhö chi phí hoaït ñoäng vaø chi phí khoâng mang tính hoaït ñoäng bao goàm caû caùc chi phí taøi chính lieân quan tôùi hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh vaø caùc chi phí lieân quan ñeán ruûi ro cuûa caùc beân coù lieân quan ñeán chuyeån giao ñang ñöôïc so saùnh. Moät ñieåm thuaän lôïi cuûa phöông phaùp naøy laø khi xaùc ñònh khoaûn naâng giaù aùp duïng trong tröôøng hôïp saûn xuaát theo hôïp ñoàng thì ñieàu quan troïng caàn nhaán
17 maïnh laø hình thöùc chuyeån giao theo caùc hôïp ñoàng chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc khoâng caàn phaûi coù söï töông töï nhö caùc haøng hoùa chuyeån giao trong noäi boä coâng ty. Phöông phaùp CPM naøy seõ raát phuø hôïp neáu ñöôïc aùp duïng cho caùc cô sôû gia coâng haøng hoùa hay saûn xuaát baùn thaønh phaåm trong noäi boä MNC khi maø caùc beân lieân quan trong MNC raøng buoäc, lieân keát bôûi caùc thoaû thuaän mua baùn daøi haïn. Nhö vaäy ñieàu quan troïng cuûa phöông phaùp giaù voán coäng theâm laø laøm sao xaùc ñònh cho ñöôïc khoaûn naâng giaù phuø hôïp. Trong töøng tröôøng hôïp cuï theå sau ñaây ta seõ coù caùc caùch xaùc ñònh caùc khoaûn naâng giaù khaùch nhau : - Neáu coâng ty con chæ thöïc hieän vieäc gia coâng hay saûn xuaát baùn thaønh phaåm cho coâng ty meï maø khoâng thöïc hieän cho baát kyø moät coâng ty khoâng lieân keát naøo treân thò tröôøng töï do thì khoaûn naâng giaù phuø hôïp seõ döïa treân cô sôû loaïi hoaït ñoäng töông töï cuûa moät coâng ty khoâng lieân keát khaùc thò tröôøng. - Trong trong hôïp coâng ty con vöøa thöïc hieän hôïp ñoàng gia coâng vôùi coâng ty meï laïi vöøa thöïc hieän hôïp ñoàng cho coâng ty khoâng lieân keát treân thò tröôøng thì caùc chi phí quaûn lyù vaø caùc chi phí chung phaûi phaân boå theo giaù trò cuûa nhöõng hôïp ñoàng gia coâng. - Trong khi xaùc ñònh khoaûn chi phí taêng theâm, chuùng ta caàn quan taâm ñeán naêng löïc saûn xuaát, coâng ngheä, khoái löôïng saûn xuaát ñaëc bieät laø yeáu toá naêng löïc saûn xuaát (coâng suaát hoaït ñoäng). Neáu coâng ty con khoâng daønh heát toaøn boä coâng suaát hoaït ñoäng cho moät khaùch haøng duy nhaát (ôû ñaây laø coâng ty meï) thì vaán ñeà khoâng söû duïng heát coâng suaát khoâng phaûi thuoäc traùch nhieäm cuûa coâng ty meï, do ñoù khoâng theå ñöa toaøn boä chi phí giaùn tieáp vaøo khoaûn naâng giaù. Neáu coâng ty con saûn xuaát theo hôïp ñoàng daønh heát toaøn boä coâng suaát cho vieäc gia coâng saûn phaåm cuûa coâng ty meï hoaëc coâng ty coù lieân keát thì taïi thôøi ñieåm khoâng söû duïng heát coâng suaát, coâng ty meï vaãn phaûi chaáp nhaän toaøn boä chi phí naøy duø hoï coù söû duïng hay khoâng. 1.2.3.4 Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän (Profit Split Method - PSM) Khi maø giöõa caùc chuyeån giao trong noäi boä MNC coù moái raøng buoäc, lieân keát quaù chaët cheõ khoâng theå taùch rôøi ñöôïc ra töøng giao dòch ñeå phaân tích thì phöông
18 phaùp chieát taùch lôïi nhuaän ñöôïc xem laø thích hôïp nhaát ñeå söû duïng. Phöông phaùp chieát taùch lôïi nhuaän ñöôïc söû duïng ñeå loaïi tröø caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán lôïi nhuaän trong caùc giao dòch coù theå kieåm soaùt ñöôïc. Phöông phaùp naøy xaùc ñònh giaù chuyeån giao trong noäi boä taäp ñoaøn baèng caùch phaân tích vieäc phaân chia lôïi töùc cuûa caùc coâng ty coù lieân keát tham gia trong hoaït ñoäng chuyeån giao naøy. Vieäc phaân tích thoâng qua phaàn ñoùng goùp cuûa caùc coâng ty thaønh vieân vaøo taäp ñoaøn, thöôøng ño löôøng baèng möùc voán ñaõ ñaàu tö. Phöông phaùp PSM tröôùc tieân seõ xaùc ñònh lôïi nhuaän phaûi chieát taùch töø caùc nghieäp vuï chuyeån giao maø caùc coâng ty lieân keát coù lieân quan, sau ñoù seõ phaân chia lôïi nhuaän cho caùc coâng ty lieân keát döïa treân möùc ñoùng goùp cuûa hoï ñeå taïo ra lôïi nhuaän naøy. Phaàn ñoùng goùp cuûa töøng beân coù lieân quan seõ ñöôïc xaùc ñònh treân cô sôû cuûa hoaït ñoäng kinh doanh vaø giaù trò cuûa moãi beân, trong tröôøng hôïp toát nhaát laø ñoái chieáu ñöôïc vôùi döõ lieäu khaùch quan cuûa thò tröôøng beân ngoaøi. Ñeå tính toaùn giaù thò tröôøng, phöông phaùp naøy yeâu caàu phaûi nghieân cöùu söï phaân chia lôïi töùc giöõa caùc beân coù quan heä lieân keát vaø khoâng coù quan heä lieân keát. Ñaàu tieân, ta xaùc ñònh lôïi nhuaän toång coäng töø caùc giao dòch lieân keát coù lieân quan ñeán hai beân. Sau ñoù laø chia lôïi nhuaän toång coäng naøy thaønh caùc phaàn töông öùng döïa treân moät soá caùc tieâu thöùc. Vaø cuoái cuøng laø xaùc ñònh giaù chuyeån giao cho töøng nghieäp vuï phaùt sinh giöõa hai beân phuø hôïp vôùi caùc tieâu thöùc phaân chia lôïi nhuaän. So vôùi caùc phöông phaùp khaùc, phöông phaùp PSM coù theå khoâng ñöôïc chaët cheõ trong caùc so saùnh nhö laø caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao truyeàn thoáng maëc duø cuõng döïa treân cô sôû hoaït ñoäng kinh doanh, chi phí caùc nguoàn löïc, caùc ruûi ro coù lieân quan. Phöông phaùp PSM coøn ít ñaùng tin caäy hôn so vôùi caùc phöông phaùp chuyeån giao truyeàn thoáng ôû choã hoaït ñoäng chuyeån giaù thöôøng coù khuynh höôùng baét nguoàn töø caùc phöông phaùp ñònh giaù giaùn tieáp. Maëc duø phöông phaùp PSM khoâng thaät chaët cheõ trong caùc so saùnh cuï theå nhö caùc phöông phaùp truyeàn thoáng nhöng phöông phaùp PSM vaãn ñöôïc söû duïng trong nhöõng tröôøng hôïp maø caùc phöông phaùp truyeàn thoáng toû ra khoâng phuø hôïp.
19 1.2.3.5 Phöông phaùp lôïi nhuaän roøng cuûa nghieäp vuï chuyeån giao (Transactional Net Margin Method – TNMM) Phöông phaùp TNMM coù tính chaát gaàn gioáng vôùi phöông phaùp RPM vaø phöông phaùp PSM. Theo phöông phaùp naøy, lôïi nhuaän thu ñöôïc töø caùc chuyeån giao lieân keát, sau khi ñaõ tröø ñi caùc ñònh phí vaø caùc bieán phí lieân quan, ñöôïc so saùnh theo tyû leä phaàn traêm cuûa moät khoaûn muïc cô sôû naøo ñoù, ví duï nhö laø doanh soá baùn haøng, toång giaù voán haøng baùn ra hay toång giaù trò taøi saûn, … Thích hôïp nhaát laø khi lôïi nhuaän naøy ñöôïc so saùnh vôùi lôïi nhuaän cuûa caùc hoaït ñoäng chuyeån giao ñoäc laäp khaùc. Trong tröôøng hôïp khoâng toàn taïi caùc chuyeån giao ñoäc laäp coù theå so saùnh ñoái vôùi caùc coâng ty con thuoäc MNC thì ta coù theå laáy lôïi nhuaän thu ñöôïc trong caùc chuyeån giao coù theå so saùnh ñöôïc cuûa hai coâng ty khoâng lieân keát khaùc laøm cô sôû. Söï so saùnh caùc chuyeån giao lieân keát vaø khoâng lieân keát coù theå trôû neân roõ raøng hôn khi ta tieán haønh phaân tích cô cheá cuûa caùc chuyeån giao ñoù. Caùc ñieàu chænh caàn phaûi aùp duïng cho caùc khaùc bieät veà maët vaät chaát giöõa caùc chuyeån giao lieân keát vaø caùc chuyeån giao ñoäc laäp vaø roõ raøng vieäc aùp duïng caùc ñieàu chænh döïa treân nguyeân taéc caên baûn giaù thò tröôøng seõ laøm giaûm söï khaùc bieät giöõa hai loaïi chuyeån giao ñang ñeà caäp ñeán. Do phöông phaùp TNMM chæ taäp trung phaân tích lôïi nhuaän phaùt sinh trong töøng nghieäp vuï chuyeån giao ñöôïc ñeà caäp moät caùch rieâng reõ neân phöông phaùp naøy seõ khoù coù theå aùp duïng trong caùc tröôøng hôïp giöõa caùc chuyeån giao coù moái lieân heä raøng buoäc quaù chaët cheõ vaø ña daïng khieán cho khoâng theå tìm ra ñöôïc caùc chuyeån giao ñoäc laäp töông töï coù theå duøng ñeå so saùnh. So saùnh giöõa caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao Caùc phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao treân ñöôïc söû duïng moät caùch phoå bieán treân theá giôùi. Trong thöïc teá vieäc löïa choïn phöông phaùp ñònh giaù naøo ñeå aùp duïng ñoøi hoûi caùc kyõ naêng ngheà nghieäp vaø söï phaùn ñoaùn cuûa töøng caù nhaân thöïc hieän coâng vieäc naøy. Chính vì theá maø ñònh giaù chuyeån giao thöôøng ñöôïc xem laø ngheä thuaät cuûa khoa hoïc öùng duïng hôn laø moät moân khoa hoïc thöïc söï chính xaùc. Vieäc löïa choïn phöông phaùp ñònh giaù chuyeån giao naøo caàn phaûi ñöôïc caân nhaéc treân