Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hiệu quả tài chính của ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn sau tái cơ cấu

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:113

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở phân tích, đánh giá hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn sau tái cơ cấu, nhận định và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2020. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hiệu quả tài chính của ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn sau tái cơ cấu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH ĐINH THỊ BÍCH THỦY HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN SAU TÁI CƠ CẤU LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH ĐINH THỊ BÍCH THỦY HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN SAU TÁI CƠ CẤU LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60 34 02 01 Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THỊ TẰM TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2017
i LỜI CAM ĐOAN Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn nguồn đầy đủ trong luận văn. TP.HCM, ngày 10 tháng 06 năm 2017 Tác giả luận văn Đinh Thị Bích Thủy
ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm sâu sắc, chân thành, cho phép tôi được bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả các cơ quan và cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn toàn thể Quý Thầy, Cô giáo và các Cán bộ Trường Đại học Ngân hàng TP HCM đã giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến Giáo viên hướng dẫn - Tiến sĩ Nguyễn Thị Tằm - người trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tận tình tôi trong suốt thời gian nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Lãnh đạo và các Phòng, Ban của Ngân hàng TMCP Sài Gòn đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành chương trình học cũng như quá trình thu thập dữ liệu cho luận văn này. Cuối cùng, xin cảm ơn các bạn học đã góp ý giúp tôi trong quá trình thực hiện luận văn này. TP.HCM, ngày 10 tháng 06 năm 2017 Tác giả luận văn Đinh Thị Bích Thủy
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................................................... ii MỤC LỤC........................................................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ............................................................................................... vii DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................................................ viii DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................................................. iix PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................................... 1 1. Bối cảnh và tính cấp thiết của đề tài .............................................................................................. 1 2. Tổng quan nghiên cứu có liên quan ............................................................................................... 3 3. Mục tiêu nghiên cứu....................................................................................................................... 6 3.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát .............................................................................................. 6 3.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể .................................................................................................... 6 4. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................................................ 6 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 6 5.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................................ 6 5.2. Phạm vi nghiên cứu................................................................................................................ 6 6. Phương pháp nghiên cứu................................................................................................................ 7 6.1. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................................................. 7 6.2. Phương pháp phân tích số liệu ............................................................................................... 7 7. Đóng góp của đề tài ....................................................................................................................... 7 8. Kết cấu đề tài.................................................................................................................................. 8 CHƯƠNG 1.TỔNG QUAN VỀ HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .. 9 1.1. Lý luận về tái cơ cấu của ngân hàng thương mại ........................................................................ 9 1.1.1. Tái cơ cấu ngân hàng thương mại ....................................................................................... 9 1.1.2. Sự cần thiết của tái cơ cấu................................................................................................... 9 1.1.3. Mục tiêu tái cơ cấu ngân hàng thương mại ....................................................................... 10 1.1.4. Nội dung tái cơ cấu ngân hàng thương mại ..................................................................... 10 1.1.5. Các hình thức tái cơ cấu .................................................................................................... 11 1.2. Hiệu quả tài chính của ngân hàng thương mại .......................................................................... 12 1.2.1. Hiệu quả tài chính và vai trò của phân tích hiệu quả tài chính của ngân hàng thương mại .............................................................................................................................. 12 1.2.2. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tài chính ngân hàng thương mại....................................... 13 1.2.2.1. Tỷ lệ tài sản có sinh lời (YOEA) ................................................................................ 13
iv 1.2.2.2. Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM)................................ Error! Bookmark not defined. 1.2.2.3. Tỷ lệ thu nhập lãi ngoài cận biên (NNIM) .................................................................. 13 1.2.2.4. Tỷ lệ sinh lời hoạt động (NPM) .................................................................................. 13 1.2.2.5. Chênh lệch lãi suất bình quân ..................................................................................... 13 1.2.2.6. Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản (ROA) ..................................................................... 13 1.2.2.7. Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu (ROE) ............................................................... 13 1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả tài chính của ngân hàng thương mại ...................... 16 1.2.3.1 Các nhân tố tố vĩ mô .................................................................................................... 16 1.2.3.2. Các nhân tố vi mô ....................................................................................................... 18 1.2.3.3. Các nhân tố từ phía ngân hàng .................................................................................... 19 1.3. Tác động của tái cơ cấu đến hiệu quả tài chính của ngân hàng thương mại ......................... 19 1.4. Kinh nghiệm của các ngân hàng thương mại trên Thế giới sáp nhập trước 2012. ................ 20 1.4.1. Kinh nghiệm của Hàn Quốc .............................................................................................. 20 1.4.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc .......................................................................................... 22 1.4.3. Kinh nghiệm của Thái Lan ............................................................................................... 24 1.4.4. Kinh nghiệm của Mỹ........................................................................................................ 25 1.5. Kinh nghiệm tái cơ cấu các ngân hàng thương mại tại Việt Nam......................................... 28 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1............................................................................................................... 31 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN SAU TÁI CƠ CẤU .................................................................................... 32 2.1. Tổng quan về Ngân hàng thương mại Cổ phần Sài Gòn ....................................................... 32 2.1.1. Tổng quan về ba ngân hàng tham gia hợp nhất................................................................. 32 2.1.1.1. Tổng quan về Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn ........................................... 32 2.1.1.2. Tổng quan Ngân hàng Thương mại Cổ phần Việt Nam Tín Nghĩa ............................ 33 2.1.1.3. Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đệ Nhất................................................................. 33 2.1.2. Hợp nhất ba ngân hàng ..................................................................................................... 34 2.1.3. Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn hợp nhất ......................................................... 37 2.1.4. Tổng quan về hoạt động của ngân hàng trước và sau hợp nhất ........................................ 40 2.2. Thực trạng hiệu quả tài chính của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn 2012-2016 ... 43 2.2.1. Kết quả hoạt động kinh doanh .......................................................................................... 43 2.2.1.1. Hoạt động huy động vốn ............................................................................................. 43 2.2.1.2. Hoạt động cho vay ...................................................................................................... 45 2.2.1.3. Hoạt động đầu tư tài chính .......................................................................................... 52 2.2.2. Tổng quan tình hình tài chính ........................................................................................... 53
v 2.2.3. Thực trạng hiệu quả tài chính thông qua các chỉ tiêu........................................................ 56 2.2.3.1. Tỷ lệ tài sản có sinh lời ............................................................................................... 56 2.2.3.2. Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (Net Interest Margin - NIM) ............................................ 58 2.2.3.3. Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi cận biên (Net non interest Margin - NNIM) ........................ 59 2.2.3.4. Tỷ lệ sinh lời hoạt động (NPM) .................................................................................. 61 2.2.3.5. Chênh lệch lãi suất bình quân ..................................................................................... 61 2.2.3.6 Tỷ suất sinh lời trên trên tổng tài sản (ROA) ............................................................... 62 2.2.3.7. Tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu (ROE) ............................................................ 63 2.3. Tác động của tái cơ cấu đến hiệu quả tài chính tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn sau tái cơ cấu giai đoạn 2012-2016 .............................................................................................. 66 2.3.1. Tồn tại ............................................................................................................................ 72 2.3.2. Nguyên nhân .................................................................................................................. 72 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2............................................................................................................... 77 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN SÀI GÒN ......................................................................................... 78 3.1. Định hướng phát triển của Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn giai đoạn đến năm 2020.............................................................................................................................................. 78 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả tài chính tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn đến năm 2020.............................................................................................................................................. 79 3.2.1. Nhóm giải pháp nâng cao hiệu quả quản trị điều hành ..................................................... 79 3.2.1.1. Tăng cường năng lực quản trị điều hành..................................................................... 79 3.2.1.2. Tăng cường quản lý rủi ro và kiểm soát nội bộ .......................................................... 79 3.2.2. Nhóm giải pháp nâng cao năng lực tài chính .................................................................... 80 3.2.2.1. Mở rộng nguồn vốn .................................................................................................... 80 3.2.2.2. Giảm thiểu chi phí và đa dạng hóa thu nhập ............................................................... 81 3.2.2.3. Đẩy mạnh công tác xử lý nợ xấu ................................................................................ 85 3.2.2.4. Nâng cao chất lượng tài sản có ................................................................................... 86 3.2.2.5. Cải thiện và nâng cao tính thanh khoản ...................................................................... 87 3.2.3. Nhóm giải pháp hỗ trợ ...................................................................................................... 87 3.2.3.1. Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ......................................................................... 87 3.2.3.2. Đẩy mạnh hoạt động marketing .................................................................................. 89 3.3. Kiến nghị ............................................................................................................................... 94 3.3.1. Đối với Chính phủ............................................................................................................. 94 3.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước ........................................................................................... 94
vi KẾT LUẬN CHƯƠNG 3............................................................................................................... 96 KẾT LUẬN CHUNG ..................................................................................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................................. 98
vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Giải nghĩa ATM Máy rút tiền tự động TPCP Trái phiếu Chính phủ CPH Cổ phần hóa GDP Tổng thu nhập quốc dân NHTM Ngân hàng thương mại NHNN Ngân hàng Nhà nước Việt Nam PGD Phòng giao dịch SCB Ngân hàng Thương mại Cổ phần Sài Gòn. SGD Sở giao dịch TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại Cổ phần TTQT Thanh toán quốc tế TTS Tổng tài sản VCSH Vốn chủ sở hữu VĐL Vốn điều lệ WTO Tổ chức thương mại thế giới XNK Xuất nhập khẩu TINNGHIABANK Ngân hàng Thương mại Cổ phần Việt Nam Tín Nghĩa FICOMBANK Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đệ Nhất
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tình hình sáp nhập các ngân hàng tại Mỹ giai đoạn 2008-2012 ..................................... 27 Bảng 2.1. Bảng cân đối kế toán ba ngân hàng tại thời điểm 30/09/2011 ......................................... 43 Bảng 2.2. Tình hình huy động vốn của SCB giai đoạn 2012-2016.................................................. 43 Bảng 2.3. Tình hình hoạt động dư nợ cho vay của SCB giai đoạn 2012-2016 ................................ 45 Bảng 2.4. Dư nợ cho vay theo ngành nghề kinh doanh ................................................................... 47 Bảng 2.5. Dư nợ cho vay theo kỳ hạn .............................................................................................. 48 Bảng 2.6. Dư nợ cho vay bằng tài sản đảm bảo ............................................................................... 49 Bảng 2.7. Dư nợ cho vay theo đối tượng khách hàng ...................................................................... 50 Bảng 2.8. Chất lượng cho vay của SCB giai đoạn 2012-2016 ......................................................... 51 Bảng 2.9. Cơ cấu các khoản đầu tư của SCB giai đoạn 2012-2016 ................................................. 52 Bảng 2.10. Tình hình tài chính và kết quả kinh doanh giai đoạn 2012-2016................................... 53 Bảng 2.11. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tài chính giai đoạn 2012-2016 ...................................... 55 Bảng 2.12. Tình hình biến động tài sản có sinh lời của SCB giai đoạn sau hợp nhất ...................... 56 Bảng 2.13. Tình hình biến động tỷ lệ NIM của SCB giai đoạn sau hợp nhất .................................. 58 Bảng 2.14. Tình hình biến động tỷ lệ NNIM của SCB giai đoạn sau hợp nhất ............................... 60 Bảng 2.15. Chênh lệch lãi suất bình quân của SCB giai đoạn 2012-2016 ....................................... 62 Bảng 2.16. Tình hình biến động tỷ lệ ROA của SCB giai đoạn sau hợp nhất ................................. 62 Bảng 2.17. Tình hình biến động tỷ lệ ROE của SCB giai đoạn sau hợp nhất .................................. 64 Bảng 2.18. Tình hình biến động tỷ lệ tăng trưởng tài sản có sinh lời, NIM, ROE của SCB giai đoạn sau hợp nhất............................................................................................................................. 65
ix DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Tổng hợp cơ cấu tài sản các bên tham gia hợp nhất......................................................... 37 Hình 2.2. Cơ cấu tổ chức của Ngân hàng TMCP Sài Gòn ............................................................... 39 Hình 2.3. Tình hình huy động vốn của SCB giai đoạn 2012-2016 .................................................. 44 Hình 2.4. Cơ cấu huy động vốn theo đối tượng của SCB giai đoạn 2012-2016 .............................. 44 Hình 2.5. Cơ cấu huy động vốn theo kỳ hạn của SCB giai đoạn 2012-2016...................................45 Hình 2.6. Tăng trưởng dư nợ cho vay của SCB giai đoạn 2012-2016 ............................................. 46 Hình 2.7. Dư nợ cho vay theo kỳ hạn .............................................................................................. 48 Hình 2.8. Dư nợ cho vay theo đối tượng khách hàng ...................................................................... 50 Hình 2.9. Tỷ lệ tăng trưởng tài sản có sinh lời ................................................................................. 57 Hình 2.10. Biến động tỷ lệ NIM của SCB giai đoạn sau hợp nhất .................................................. 59 Hình 2.11. Biến động ROA của SCB giai đoạn sau hợp nhất .......................................................... 63 Hình 2.12. ROE của SCB giai đoạn sau hợp nhất............................................................................ 65 Hình 2.13. Xu hướng biến động tỷ lệ tăng trưởng tài sản có sinh lời, NIM, ROE của SCB giai đoạn sau hợp nhất ..................................................................................................................................... 65
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Bối cảnh và tính cấp thiết của đề tài Quá trình hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ và ngày càng sâu rộng trên nhiều lĩnh vực, trong đó có lĩnh vực tài chính - ngân hàng. Song song với việc vươn ra thị trường thế giới, Việt Nam cũng phải mở cửa thị trường trong nước, rất nhiều cơ hội sẽ đi kèm với vô vàn khó khăn. Trong bối cảnh hội nhập đầy thách thức và nền kinh tế vĩ mô Việt Nam khá bất ổn, lạm phát cao, lãi suất cao, tình trạng đô la hóa, vàng hóa cao đe dọa trực tiếp đến sự ổn định của tiền tệ và nền kinh tế; hệ thống ngân hàng Việt Nam có tổng dư nợ tín dụng tăng, tổng tài sản tăng vì ngoài cho vay, các ngân hàng thương mại cổ phần còn đẩy mạnh đầu tư chứng khoán và ủy thác đầu tư. Mặt khác, đi kèm với sự tăng trưởng nhanh chóng của các ngân hàng TMCP là một cấu trúc sở hữu chéo giữa ngân hàng với doanh nghiệp phi ngân hàng, với nhóm cổ đông cá nhân và ngân hàng với ngân hàng. Hầu hết các NHTM đều báo cáo tình trạng thanh khoản gặp khó khăn và nợ xấu gia tăng vào thời gian thị trường bất động sản Việt Nam đóng băng. Ngành ngân hàng Việt Nam đã tích cực và chủ động hội nhập kinh tế, có nhiều đóng góp quan trọng vào thành tựu phát triển kinh tế - xã hội. Khi Luật các Tổ chức tín dụng sửa đổi có hiệu lực, hệ thống ngân hàng Việt Nam bắt đầu tái cơ cấu theo Đề án 254 ngày 01/03/2012 của Thủ tướng Chính phủ với mục tiêu là từ năm 2011 đến năm 2015, tập trung lành mạnh hóa tình trạng tài chính và củng cố năng lực hoạt động của các tổ chức tín dụng; cải thiện mức độ an toàn và hiệu quả hoạt động của các tổ chức tín dụng; nâng cao trật tự, kỷ cương và nguyên tắc thị trường trong hoạt động ngân hàng. Từ đó, chính sách tiền tệ của Việt Nam trở nên độc lập, tỷ giá hối đoái ổn định, luồng vốn tự do hóa được mở rộng và dự trữ ngoại hối gia tăng hơn. Mặt khác, năng lực quản trị được tăng cường theo thông lệ quốc tế Basel II, cơ sở hạ tầng tài chính được cải thiện, đáp ứng yêu cầu về khả năng kết nối trong hội nhập quốc tế nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động. Việt Nam rất quyết liệt trong quá trình tái cơ cấu hệ thống tổ chức tín dụng, phát triển theo hướng hiện đại,
2 vững mạnh, nâng cao khả năng cạnh tranh và hội nhập với các nước trong khu vực và quốc tế, nâng cao niềm tin đến công chúng và các nhà đầu tư trong và ngoài nước, đồng thời nâng cao uy tín trên trường quốc tế. Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB), ngân hàng TMCP Đệ Nhất (Ficombank) và ngân hàng TMCP Việt Nam Tín Nghĩa (TinNghiaBank) có cấu trúc sở hữu chéo liên quan, có đủ vốn và lợi nhuận dương từ hoạt động kinh doanh, tuy nhiên nợ xấu và thanh khoản của SCB khá khó khăn vào cuối năm 2011. Do đó, ngày 06/12/2011, Ngân hàng Nhà Nước chấp thuận chủ trương hợp nhất tự nguyện ba ngân hàng trên thành một ngân hàng mới với tên gọi là Ngân hàng TMCP Sài Gòn (SCB) với vốn điều lệ bằng tổng vốn điều lệ của ba ngân hàng cũ và chấm dứt hoạt động của ba ngân hàng cũ. Ngân hàng sau hợp nhất sẽ tiếp nhận và thực thi các quyền của chủ sở hữu đối với toàn bộ tài sản và chịu trách nhiệm về tất cả các khoản nợ của ba ngân hàng bị hợp nhất. Sau tái cơ cấu từ 2012 đến hết 2016, “SCB hợp nhất” tăng trưởng mạnh về tiền gửi, cho vay, đầu tư chứng khoán và tổng tài sản, trở thành Ngân hàng TMCP tư nhân lớn nhất xét về tổng tài sản hay dư nợ trong hệ thống. Nợ xấu chính thức không còn, các khoản vay tái cấp vốn và nợ liên ngân hàng quá hạn được thanh toán hết, trạng thái âm vàng, các hợp đồng cầm cố vàng, mua bán vàng kỳ hạn được tất toán hoàn toàn. Tuy nhiên, để đáp ứng yêu cầu hội nhập, SCB cần phải phát triển đa năng, hiện đại, an toàn, hiệu quả với cấu trúc đa dạng về sở hữu, quy mô, loại hình có khả năng cạnh tranh và dựa trên nền tảng công nghệ, quản trị ngân hàng tiên tiến phù hợp với thông lệ, chuẩn mực quốc tế nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu của nền kinh tế. Trong bối cảnh chung đó, việc đánh giá hiệu quả tài chính của SCB sau tái cơ cấu trở nên cấp thiết và phù hợp với bối cảnh hiện tại. Đánh giá hiệu quả tài chính của SCB sau tái cơ cấu sẽ là một kết quả đánh giá thực tế xác định cơ sở tham khảo cho việc cơ cấu các NHTM Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Đã có rất nhiều NHTM Việt Nam rơi vào tình trạng mất thanh khoản âm vốn mà NHNN phải kiểm soát đặc biệt, hiện tại NHNN đã ra chủ trương không tiến hành mua lại 0 đồng với các NHTM nên việc tự tái cơ cấu cần phải được xem xét nghiêm túc hơn.
3 Xuất phát từ những lý do trên, đề tài: “Hiệu quả tài chính của ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn sau tái cơ cấu” được chọn làm luận văn thạc sĩ. 2. Tổng quan nghiên cứu có liên quan Có rất nhiều nghiên cứu liên quan đến hiệu quả kinh doanh, hiệu quả tài chính của NHTM. Một số nghiên cứu được tiến hành ở nhiều nước trên thế giới về hiệu quả hoạt động của ngân hàng, trong đó tập trung nhiều về phân tích tài chính, hiệu quả hoạt động của các ngân hàng ở nhiều quốc gia hoặc một quốc gia. Nhóm nghiên cứu ở phạm vi nhiều quốc gia có thể kể đến Short (1979), Bourke (1989) và Demirguc- Kunt và Huizinga (2000). Nhóm nghiên cứu ở phạm vi một quốc gia cụ thể như Samina Riaz, Ayub Mehar (2011) nghiên cứu tác động của các yếu tố ngân hàng cụ thể và các chỉ số kinh tế vĩ mô đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại ở Pakistan; Deger Alper và Adem Anbar (2011) nghiên cứu tác động của các biến cụ thể cũng như chỉ số kinh tế vĩ mô đến năng sinh lời của ngân hàng thương mại ở Thổ Nhĩ Kỳ từ năm 2002 đến năm 2010; hay nghiên cứu của Khỉzer Ali, Muhammad Farhan Akhtar và Hafiz Zafar Ahmed (2011) nghiên cứu các chỉ số tài chính và chỉ số kinh tế vĩ mô tác động đến lợi nhuận của NHTM Pakistan giai đoạn 2006-2009; Andreas Dietricha và Gabrielle Wanzenried (2010) nghiên cứu yếu tố quyết định khả năng sinh lời trước và trong khi cuộc khủng hoảng ở Thụy Sỹ từ 1999-2009 cho 453 NHTM; Fadzlan Sufian (2010) nghiên cứu về sự tăng trưởng lợi nhuận của ngành ngân hàng ở Thái Lan sau thời gian khủng hoảng tài chính Châu Á từ năm 1999-2005; Sufian và Habibullah (2009) nghiên cứu ảnh hưởng các yếu tố nội bộ ngân hàng và các chỉ số kinh tế vĩ mô đến lợi nhuận của các ngân hàng ở Trung Quốc giai đoạn 2000-2005… Đặc điểm chung của các nghiên cứu này xem xét ảnh hưởng của các yếu tố nội tại của ngân hàng và các yếu tố kinh tế vĩ mô, môi trường pháp lý đến hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Trong số các nghiên cứu về hiệu quả tài chính của ngân hàng gần đây, Ines Ghazouani Ben Ameur và Sonia Moussa Mhiri (2013) nghiên cứu các yếu tố tác động đến hiệu quả tài chính của các ngân hàng thương mại tại Tunisia. Tác giả nghiên cứu 10 NHTMTunisia trong khoảng thời gian từ năm 1998 - 2011. Tác giả
4 sử dụng các chỉ tiêu ROA, ROE và NIM để phân tích hiệu quả tài chính và hiệu quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Nhiều nghiên cứu khác cũng xem xét tác động của các yếu tố đến hiệu quả hoạt động tài chính của các NHTM tại nhiều quốc gia khác nhau. Và họ cũng tập trung vào một số chỉ tiêu đo lường hiệu quả chủ yếu như ROA, ROE, NIM… Tại Việt Nam, nhận thức được vai trò quan trọng của việc nghiên cứu hiệu quả tài chính của các ngân hàng, nhằm mục đích nâng cao hiệu quả hoạt động của các NHTM trong thời kỳ hội nhập, một số chuyên gia kinh tế đã quan tâm, nghiên cứu đến vấn đề này. Trần Thọ Đạt và cộng sự (2012), với nghiên cứu Tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam trong bối cảnh tái cơ cấu nền kinh tế; Nghiên cứu trong Khuôn khổ pháp lý cho tái cơ cấu hệ thống NHTM trong bối cảnh tái cơ cấu nền kinh tế, do Trường Đại học Kinh tế quốc dân Hà Nội chủ trì. Kết quả nghiên cứu, nhằm đánh giá kết quả tái cơ cấu hệ thống NHTMViệt Nam theo Đề án 254 ngày 01/03/2012 của Thủ tướng Chính phủ với mục tiêu là từ năm 2011 đến năm 2015, tập trung lành mạnh hóa tình trạng tài chính và củng cố năng lực hoạt động của các tổ chức tín dụng; cải thiện mức độ an toàn và hiệu quả hoạt động của các tổ chức tín dụng; nâng cao trật tự, kỷ cương và nguyên tắc thị trường trong hoạt động ngân hàng. Thông qua việc sử dụng phương pháp định tính và định lượng để đánh giá nguyên nhân, kết quả của quá trình tái cơ cấu hệ thống NHTM ở Việt Nam. Lê Thị Hương (2015), với nghiên cứu Tái cơ cấu ngân hàng thương mại Việt Nam, đề tài nghiên cứu khoa học, Học viện tài chính. Mục tiêu nghiên cứu nhằm đánh giá thực trạng tái cơ cấu hệ thống NHTM Việt Nam trong thời gian qua, đặc biệt là giai đoạn thực hiện Đề án Cơ cấu lại hệ thống các TCTD giai đoạn 2011- 2015, theo QĐ 254/2012/TTg, từ đó đề xuất những giải pháp nhằm thúc đẩy và nâng cao hiệu quả tái cơ cấu NHTM Việt Nam giai đoạn 2016 - 2020. Phương pháp nghiên cứu được sử dụng là thống kê mô tả, tổng hợp, phân tích... Kết quả nghiên cứu đã chỉ ra những hạn chế trong cấu trúc của hệ thống NHTM Việt Nam giai đoạn 2008 - 2015. Đồng thời xác định nguyên nhân của những hạn chế trong cấu trúc của
5 hệ thống NHTM Việt Nam. Trên cơ sở đó, đề xuất hệ thống giải pháp, kiến nghị nhằm thúc đẩy và nâng cao hiệu quả tái cơ cấu ngân hàng thương mại ở Việt Nam. Lê Thị Minh Phương (2012), với nghiên cứu Phân tích hiệu quả tài chính hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam. Kết quả nghiên cứu đã giải quyết được các vấn đề sau: Hệ thống hóa và hoàn thiện các lý luận về hiệu quả tài chính hoạt động kinh doanh của các NHTM. Phân tích và đánh giá thực trạng hiệu quả tài chính hoạt động kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam trong giai đoạn 2006 - 2011, đánh giá vị trí của VCB so với một số đối thủ cạnh tranh và rút ra những mặt mạnh, mặt yếu và nguyên nhân hạn chế hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng. Đánh giá các nhân tố tác động đến hiệu quả tài chính hoạt động kinh doanh của các NHTM làm cơ sở đề xuất cho VCB tăng cường các yếu tố tích cực, hạn chế các yếu tố tiêu cực. Trên cơ sở định hướng chiến lược kinh doanh của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam, luận văn đã đề xuất 5 nhóm giải pháp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả tài chính hoạt động kinh doanh của Ngân hàng. Như vậy, đã có nhiều nghiên cứu trước đây về vấn đề tái cơ cấu, phân tích hiệu quả hoạt động kinh doanh, hiệu quả tài chính của NHTM với nhiều ý tưởng hay có thể kế thừa. Tuy nhiên, các nghiên cứu chủ yếu tập trung vào tái cơ cấu và phân tích hiệu quả kinh doanh của NHTM Việt Nam. Thực tế, chưa có nhiều đề tài nghiên cứu chuyên sâu về hiệu quả tài chính sau tái cơ cấu của NHTM. Vì vậy, việc thực hiện đề tài nghiên cứu có tính hệ thống về vấn đề hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn sau tái cơ cấu là một hướng đi mới. Đặc biệt, kết quả nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin về hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn sau tái cơ cấu cho nhà đầu tư. Đây cũng chính là điểm khác biệt của luận văn này so với các công trình nghiên cứu khác đã được công bố từ trước đến nay.
6 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu nghiên cứu tổng quát Trên cơ sở phân tích, đánh giá hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn sau tái cơ cấu, nhận định và đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn giai đoạn từ năm 2017 đến năm 2020. 3.2. Mục tiêu nghiên cứu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về hiệu quả tài chính của ngân hàng thương mại. - Phân tích, đánh giá thực trạng hiệu quả tài chính Ngân hàng TMCP Sài Gòn sau tái cơ cấu từ năm 2012 đến năm 2016. Xác định thành công, hạn chế, nguyên nhân của tái cơ cấu đến hiệu quả tài chính Ngân hàng TMCP Sài Gòn. - Cung cấp thông tin hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn sau tái cơ cấu cho các nhà đầu tư. - Đề xuất hệ thống giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn trong những năm tới. 4. Câu hỏi nghiên cứu - Tiêu chí đánh giá hiệu quả tài chính của NHTM ? - Thực trạng hiệu quả tài chính Ngân hàng TMCP Sài Gòn sau tái cơ cấu giai đoạn 2012 đến năm 2016? - Cần làm gì để nâng cao hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn đến năm 2020? 5. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu là hiệu quả tài chính của Ngân hàng TMCP Sài Gòn giai đoạn sau tái cơ cấu 2012 - 2016. 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài được triển khai Ngân hàng TMCP Sài Gòn. - Về thời gian: Phân tích, đánh giá thực trạng giai đoạn 2012-2016; Giải pháp đề xuất đến năm 2020.
7 - Về nội dung: Nghiên cứu hệ thống các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả tài chính Ngân hàng TMCP Sài Gòn, bao gồm các chỉ tiêu liên quan đến khả năng sinh lời, tỷ lệ thu nhập trên tổng tài sản (ROA), tỷ lệ thu nhập trên vốn chủ sở hữu (ROE) và NIM. Các số liệu này được thu thập từ báo cáo tài chính, Bản cáo bạch của Ngân hàng giai đoạn 2012 - 2016. Sau đó, tính toán, phân tích, so sánh để đưa ra các nhận xét và giải pháp cần thiết. 6. Phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp thu thập số liệu Được thu thập từ các báo cáo của Ngân hàng TMCP Sài Gòn giai đoạn 2012 - 2016 và nguồn tài liệu được thu thập từ sách, báo, tạp chí và các tài liệu đã công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng, internet. 6.2. Phương pháp phân tích số liệu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu tác giả sử dụng phương pháp thống kê mô tả. Phương pháp này được dùng để xử lý và phân tích các con số của các hiện tượng số lớn để tìm hiểu bản chất và tính quy luật của chúng trong điều kiện thời gian và không gian cụ thể. Các số liệu thu thập được sẽ được liệt kê theo thời gian theo từng chỉ tiêu cụ thể. Phương pháp này kết hợp sử dụng bảng thống kê, biểu đồ nhằm so sánh, minh họa trực quan, rõ nét thực trạng tình hình tài chính tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn giai đoạn 2012 - 2016. 7. Đóng góp của đề tài Đóng góp trên phương diện học thuật: Kết quả nghiên cứu là tài liệu tham khảo cho học viên cũng như giáo viên, giảng viên ngành kinh tế; và các NHTM khác tại Việt Nam. Đóng góp trên phương diện thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của đề tài góp phần làm rõ những tác động, ảnh hưởng của tái cơ cấu đến tình hình tài chính của SCB trong giai đoạn 2012-2016. Kết quả nghiên cứu là cơ sở để Ban Lãnh đạo SCB có những giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả tài chính trong những năm tiếp theo nói riêng. Ngoài ra, đây là thông tin tài chính SCB cho các nhà đầu tư.
8 8. Kết cấu đề tài Ngoài Phần mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục. Luận văn kết cấu gồm 3 chương: Chương 1. Tổng quan về hiệu quả tài chính của ngân hàng thương mại. Chương 2. Thực trạng hiệu quả tài chính của Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn sau tái cơ cấu Chương 3. Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Sài Gòn.
9 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN VỀ HIỆU QUẢ TÀI CHÍNH CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1. Lý luận về tái cơ cấu của ngân hàng thương mại 1.1.1. Tái cơ cấu ngân hàng thương mại Tái cơ cấu là việc sắp xếp lại, củng cố lại một số phần toàn bộ một tổ chức, một đơn vị, một hoạt động, một lĩnh vực,... nào đó nhằm đạt được các mục tiêu nhất định. Ngân hàng Thế giới World Bank (1998), tái cơ cấu ngân hàng bao gồm hàng loạt các biện pháp được phối hợp chặt chẽ nhằm duy trì hệ thống thanh toán quốc gia và khả năng tiếp cận dịch vụ tín dụng, đồng thời xử lý các vấn đề còn tồn tại trong hệ thống tài chính là nguyên nhân gây ra khủng hoảng. Như vậy, có thể hiểu tái cơ cấu NHTM là quá trình thực hiện các biện pháp khắc phục những khiếm khuyết của hệ thống NHTM nhằm duy trì sự phát triển ổn định, bền vững, nâng cao hiệu quả hoạt động của các NHTM và phát huy vai trò của NHTM trong nền kinh tế. Hoạt động tái cơ cấu NHTM chỉ tiến hành khi có những vấn đề nổi lên trong hoạt động của các NHTM hoặc trong nền kinh tế như khủng hoảng kinh tế; nợ xấu gia tăng; tỷ lệ an toàn vốn thấp, niềm tin công chúng thấp, giám sát và quản lý yếu… 1.1.2. Sự cần thiết của tái cơ cấu Hệ thống NHTM là hệ thống trung gian tài chính của nền kinh tế, có tác động đến sự ổn định và phát triển của nền kinh tế - xã hội. Trong tình hình nền kinh tế thế giới và trong nước khá khó khăn, khủng hoảng kinh tế gây hậu quả nặng nề và dai dẳng, nợ xấu gia tăng, niềm tin công chúng xuống thấp… vấn đề tái cơ cấu NHTM là hết sức cần thiết. Tái cơ cấu hệ thống NHTM đảm bảo quyền lợi và niềm tin cho công chúng và sự ổn định cho các NHTM, nâng cao vai trò, vị trí của hệ thống NHTM trong nền kinh tế.