Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp công trên địa bàn tỉnh Cà Mau

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:127

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài nghiên cứu các nguồn lực tài chính tại các Trung tâm Dạy nghề trên địa bàn tỉnh Cà Mau và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính cho các đơn vị; hoàn thiện các công cụ quản lý tài chính tại các Trung tâm Dạy nghề trên địa bàn tỉnh Cà Mau.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp công trên địa bàn tỉnh Cà Mau

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRỊNH TUYẾT NGỌC HOÀN THIỆN CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO D ỤC NGHỀ NGHIỆP CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH CÀ M AU LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ TPHCM - Năm 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TRỊNH TUYẾT NGỌC HOÀN THIỆN CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRUNG TÂM GIÁO D ỤC NGHỀ NGHIỆP CÔNG TRÊN ĐỊA BÀN T ỈNH CÀ M AU Chuyên ngành: TÀI CHÍNH CÔNG Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGSTS Vũ Thị Minh Hằng TPHCM - Năm 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu trong luận văn trung thực, có xuất xứ rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng được công bố trong bất cứ công trình khoa học nghiên cứu nào. TPHCM, ngày tháng 4 năm 2016 NGƯỜI CAM ĐOAN Trịnh Tuyết Ngọc
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1. NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN ...........................................................9 1.1. DẠY NGHỀ VÀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI PHÁT TRIỂN DẠY NGHỀ .........................................................................................................................9 1.1.1. Dạy nghề và các hệ thống dạy nghề. .................................................................9 1.1.1.1. Khái niệm dạy nghề. ................................................................................9 1.1.1.2. Hệ thống dạy nghề. ................................................................................11 1.1.2.1. Các yếu tố khách quan ...........................................................................13 1.2. CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH DẠY NGHỀ............................................19 1.2.1. Khái niệm. .......................................................................................................19 1.2.1.1. Tài chính dạy nghề. ...............................................................................19 1.2.1.2. Cơ chế tài chính dạy nghề. ....................................................................20 1.2.1.3. Vai trò của cơ chế quản lý tài chính dạy nghề. ....................................21 1.2.2. Nội dung cơ chế quản lý tài chính dạy nghề. ..................................................22 1.2.2.1. Cơ chế huy động, tạo lập nguồn tài chính cho dạy nghề. ......................22 1.2.2.2. Cơ chế phân phối, sử dụng tài chính dạy nghề. .....................................26 1.2.2.3. Cơ chế kiểm tra, giám sát tài chính dạy nghề. .......................................29 1.2.2.4. Cơ chế phân cấp quản lý tài chính dạy nghề. ........................................30 TÓM TẮT CHƯƠNG 1 ..........................................................................................31
CHƯƠNG 2 THỰC TRẠNG CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA .............32 CÁC TRUNG TÂM DẠY NGHỀ TỈNH CÀ MAU GIAI ĐOẠN 2012-2014 ....32 2.1. KHÁI QUÁT VỀ HỆ THỐNG CÁC CƠ SỞ DẠY NGHỀ TỈNH CÀ MAU VÀ THỰC TRẠNG DẠY NGHỀ TỈNH CÀ MAU GIAI ĐOẠN 2012-2014. ...32 2.1.1. Hệ thống các cơ sở dạy nghề của Tỉnh. ..........................................................32 2.1.2. Đánh giá chung về thực trạng hệ thống dạy nghề Cà Mau. ............................33 2.1.2.1. Thành tích. .............................................................................................33 2.1.2.2. Tồn tại, yếu kém. ...................................................................................34 2.1.2.3. Nguyên nhân. .........................................................................................35 2.2. THỰC TRẠNG CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA CÁC TRUNG TÂM DẠY NGHỀ TỈNH CÀ MAU GIAI ĐOẠN 2012-2014. ............................36 2.2.1. Thực trạng cơ chế huy động, tạo lập nguồn lực tài chính của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau (chỉ xem xét đối với các Trung tâm Dạy nghề công lập). ..........36 2.2.1.1. Nguồn ngân sách nhà nước cấp. ............................................................37 2.2.1.2. Nguồn học phí [15] ................................................................................39 2.2.1.3. Thu từ hoạt động dịch vụ sự nghiệp của các Trung tâm Dạy nghề. ......41 2.2.1.4. Các nguồn xã hội hóa khác. ...................................................................41 2.2.1.5. Nhận xét về cơ chế huy động tài chính dạy nghề. .................................43 2.2.2. Thực trạng cơ chế quản lý phân bổ, sử dụng tài chính dạy nghề [15]. ...........45 2.2.2.1. Kinh phí chi thường xuyên của các Trung tâm Dạy nghề tỉnh Cà Mau [15] ............................................................................................................................46 2.2.2.2. Kinh phí đầu tư xây dựng cơ bản cho dạy nghề [15]. ...........................50 2.2.2.3. Kinh phí Chương trình mục tiêu quốc gia cho dạy nghề [15]. ..............53 2.2.2.4. Nhận xét về cơ chế phân bổ, sử dụng tài chính dạy nghề. ....................56 2.2.3. Thực trạng cơ chế kiểm tra, giám sát tài chính dạy nghề. ..............................58 2.2.4. Đánh giá chung về thực trạng cơ chế quản lý tài chính dạy nghề. .................60 2.2.4.1. Về cơ chế huy động, tạo lập nguồn lực tài chính. .................................60 2.2.4.2. Về cơ chế phân bổ, sử dụng. .................................................................62 2.2.4.3. Về cơ chế kiểm tra, giám sát. ................................................................63
2.2.4.4. Nguyên nhân. ........................................................................................64 TÓM TẮT CHƯƠNG 2 ..........................................................................................66 CHƯƠNG 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC NGHỀ NGHIỆP THÚC ĐẨY PHÁT TRIỂN DẠY NGHỀ TỈNH CÀ MAU. ................................................................................67 3.1. TÌNH HÌNH PHÁT TRIỂN KINH TẾ - XÃ HỘI TỈNH CÀ MAU ĐẾN NĂM 2020.[31,32]....................................................................................................68 3.1.1. Mục tiêu. .........................................................................................................68 3.1.2. Định hướng phát triển ngành. .........................................................................68 3.1.3. Về công tác phát triển dạy nghề. .....................................................................69 3.2. QUAN ĐIỂM, PHƯƠNG HƯỚNG HOÀN THIỆN CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC NGHỀ NGHIỆP TỈNH CÀ MAU .........................................................................................................................70 3.2.1. Dự báo nhu cầu tài chính dạy nghề đến năm 2020 [31]. ................................70 3.2.2. Quan điểm và mục tiêu hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính dạy nghề tỉnh Cà Mau thời gian tới. [31] ..............................................................................................71 3.2.2.1. Quan điểm: ............................................................................................71 3.2.2.2. Mục tiêu: ................................................................................................72 3.3. CÁC GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở CÁC TRUNG TÂM GIÁO DỤC NGHỀ NGHIỆP TỈNH CÀ MAU. ................72 3.3.1. Giải pháp 1: Hoàn thiện hệ thống văn bản pháp luật về cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính đối với các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp. ..................72 3.3.2. Giải pháp 2: Hoàn thiện cơ chế huy động nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước. ..........................................................................................................................73 3.3.3. Giải pháp 3: Hoàn thiện cơ chế phân bổ và giao dự toán ngân sách chi thường xuyên cho dạy nghề hiện nay theo hướng chuyển sang cơ chế đặt hàng hoặc đấu thầu chỉ tiêu, nhiệm vụ dạy nghề. Đổi mới cơ chế đấu thầu, mua sắm và quản lý sử dụng tài sản, thiết bị dạy nghề được đầu tư. .............................................................74 3.3.4. Giải pháp 4: Hoàn thiện cơ chế kiểm tra, kiểm soát tài chính. .......................75
3.3.5. Giải pháp 5: Sắp xếp, tổ chức bộ máy, nâng cao chất lượng đội ngũ làm công tác quản lý tài chính. .................................................................................................76 3.3.6. Giải pháp 6: Phát triển hệ thống thông tin hỗ trợ. ...........................................78 3.4. MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC BIỆN PHÁP....................................................79 3.5. KHẢO NGHIỆM NHẬN THỨC VỀ TÍNH CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP. .................................................................................80 TÓM TẮT CHƯƠNG 3 ..........................................................................................82 KẾT LUẬN – KIẾN NGHỊ ....................................................................................83 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CSDN Cơ sở dạy nghề CTMT Chương trình mục tiêu CTX Chi thường xuyên GD-ĐT Giáo dục - đào tạo HVQĐ Học viên quy đổi KT, KS Kiểm tra, kiểm soát KT-XH Kinh tế, xã hội LĐTBXH Lao động - Thương binh và Xã hội NĐ-CP Nghị định, Chính phủ NN & PTNN Nông nghiệp và phát triển nông thôn NSTW Ngân sách trung ương NSĐP Ngân sách địa phương QLTC Quản lý tài chính TTGDNN Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp UBND Ủy ban Nhân dân
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ Bảng 1.1. Đặc điểm của dạy nghề với các bậc giáo dục khác .................................10 Biểu đồ 2.1.Tổng hợp nguồn thu ngân sách nhà nước các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014......................................................................37 Biểu đồ 2.1. Chi tiết nguồn thu từ ngân sách nhà nước của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014[15] .........................................................37 Biểu đồ 2.3. Tổng hợp nguồn thu học phí các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014 [15] .............................................................................40 Biểu đồ 2.4. Chi tiết nguồn thu học phí của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014 [27] .............................................................................40 Biểu đồ 2.4. Tỷ lệ giữa thu ngân sách nhà nước với thu học phí của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014 ................................................42 Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ các khoản chi từ ngân sách nhà nước của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014 .......................................................46 Biểu đồ 3.4. Kinh phí chi thường xuyên tại các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014[15] ..............................................................................47 Biểu đồ 3.5. Tỷ lệ các khoản trong nội dung chi thường xuyên của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014 [27] ........................................47 Biểu đồ 3.6. Bình quân chi thường xuyên/học sinh quy đổi trong 1 năm của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014 [27] ......................48 Biểu đồ 3.7. So sánh tỷ lệ thu học phí với chi thường xuyên của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014 (%)[27] ..........................................48 Biểu đồ 3.8. Chi xây dựng cơ bản cho các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014 [27] ......................................................................................51 Biểu đồ 3.9. Mức độ đáp ứng tích phòng học lý thuyết so với tiêu chuẩn và qui mô đào tạo (%)[27] ......................................................................................52 Biểu đồ 3.10. Mức độ đáp ứng tích xưởng thực hành so với tiêu chuẩn và qui mô đào tạo (%) [27] .....................................................................................52
Biểu đồ 3.11. Mức độ đáp ứng tích ký túc xá so với tiêu chuẩn và qui mô đào tạo (%) [27] .................................................................................................53 Biểu đồ 3.12. Tổng hợp Chi Chương trình mục tiêu quốc gia của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2015[27] .........................................54 Biểu đồ 3.13. Chi tiết kinh phí trong Chương trình mục tiêu quốc gia của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau giai đoạn 2012-2014 [27] .................................54 Biểu đồ 3.14. Tổng hợp cơ cấu chi cho dạy nghề giai đoạn 2012-20114 của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau theo kinh phí (Triệu đồng) [27]. ............55 Biểu đồ 3.15. Tổng hợp cơ cấu chi cho dạy nghề giai đoạn 2012-20114 của các Trung tâm Dạy nghề Cà Mau theo tỷ lệ (%) [27]. ................................56
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Hình 1.1. Sơ đồ cấu trúc của Hệ thống Giáo dục quốc dân ......................................12 Hình 1.2. Các yếu tố khách quan tác động tới phát triển dạy nghề ..........................13 Hình 1.3. Các yếu tố chủ quan tác động tới phát triển dạy nghề ..............................17 Hình 1.4. Sơ đồ cơ chế quản lý tài chính dạy nghề...................................................22 Hình 1.5. Cơ chế huy động, tạo lập nguồn tài chính cho dạy nghề ..........................23 Hình 1.6. Cơ chế phân phối, sử dụng tài chính dạy nghề ........................................26
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài. 1.1. Những năm gần đây, dạy nghề nước ta đã từng bước được đổi mới và phát triển cả về quy mô và chất lượng đào tạo, bước đầu đáp ứng được yêu cầu nhân lực kỹ thuật trực tiếp trong sản xuất, kinh doanh, dịch vụ cho nền kinh tế, góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, thực hiện chuyển dịch cơ cấu lao động, nâng cao thu nhập, giảm nghèo và đảm bảo an sinh xã hội. Đóng góp vào những kết quả đó có vai trò quan trọng, mang tính quyết định của các nguồn lực tài chính cho dạy nghề. Mục tiêu Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, đến năm 2020, nước ta về cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại. Để đạt mục tiêu đó, Đảng và Nhà nước đã xác định phát triển nguồn nhân lực, nhất là nguồn nhân lực chất lượng cao là một trong ba giải pháp đột phá chiến lược, trong đó dạy nghề có vai trò hết sức quan trọng. Thủ tướng Chính phủ cũng đã phê duyệt Chiến lược phát triển dạy nghề thời kỳ 2011-2020 với mục tiêu đến năm 2020 dạy nghề đáp ứng được nhu cầu của thị trường lao động cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu nghề và trình độ đào tạo; chất lượng đào tạo của một số nghề đạt trình độ các nước phát triển trong khu vực ASEAN và trên thế giới. Để đạt được những mục tiêu to lớn đó, bên cạnh việc tăng cường huy động các nguồn lực tài chính cho dạy nghề thì yêu cầu quản lý, sử dụng tài chính dạy nghề sao cho hiệu quả cũng đang được đặt ra như là một trong những giải pháp có tính đột phá, đặc biệt trong bối cảnh Chính phủ đang thúc đẩy tiến trình đổi mới quản lý tài chính công nói chung, đổi mới cơ chế quản lý tài chính và cơ chế hoạt động của các đơn vị sự nghiệp nói riêng. Tuy nhiên, dạy nghề vẫn còn có những yếu kém nội tại, như quy mô đào tạo nghề còn nhỏ, nhất là đào tạo nghề trình độ cao. Dạy nghề chủ yếu vẫn theo hướng cung; chất lượng dạy nghề còn thấp chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng cao của thị trường lao động. Cơ cấu ngành, nghề đào tạo chưa phù hợp với cơ cấu ngành, nghề của thị trường lao động, chưa đáp ứng được nhu cầu lao động qua đào tạo nghề cho các ngành kinh tế mũi nhọn, ngành kinh tế trọng điểm...
2 Một trong những nguyên nhân dẫn tới những yếu kém trên, đó là do cơ chế quản lý tài chính dạy nghề nước ta trong thời gian qua còn bộc lộ nhiều điểm bất cập và chưa đáp ứng được yêu cầu cả về quy mô đầu tư lẫn công tác quản lý, ảnh hưởng không nhỏ đến hiệu quả sử dụng tài chính và yêu cầu phát triển dạy nghề. 1.2. Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp (được sáp nhập từ Trung tâm Dạy nghề và Trung tâm giáo dục thường xuyên) quận, huyện, thị xã là đơn vị cơ sở đào tạo, bồi dưỡng nghề nghiệp thuộc ngành giáo dục chuyên nghiệp trong hệ thống giáo dục quốc dân của nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam; là đơn vị có tư cách pháp nhân do Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh hoặc thành phố trực thuộc Trung ương quản lý trực tiếp. Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp là đơn vị sự nghiệp có thu, hoạt động theo phương châm "Nhà nước và nhân dân cùng làm", từng bước thực hiện "lấy thu bù chi". Chức năng của Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp là tổ chức dạy văn hóa, dạy nghề và bồi dưỡng nghề cho người lao động ở mọi lứa tuổi và mọi trình độ văn hóa nhằm khai thác tiềm năng ở địa phương góp phần vào việc phát triển kinh tế - xã hội và nâng cao dân trí. Nhiệm vụ của Trung tâm Giáo dục Nghề nghiệp bao hàm cả nhiệm vụ của Trung tâm Giáo dục thường xuyên bao gồm: Tổ chức giáo dục thường xuyên cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông; đào tạo nghề ngắn hạn ở trình độ phổ cập những nghề có nhu cầu ở địa phương; liên kết với các cơ sở đào tạo khác, các cơ sở sản xuất ... Nghiên cứu tổ chức đào tạo những nghề mới trên cơ sở các thế mạnh sẵn có; khôi phục và phát triển những nghề cổ truyền ở địa phương để tạo công ăn việc làm cho người lao động, tìm hiểu nhu cầu của thị trường lao động ở địa phương để xây dựng kế hoạch đào tạo và giới thiệu những người học đã tốt nghiệp với các cơ sở sản xuất, dịch vụ. Tổ chức sản xuất, dịch vụ kết hợp với đào tạo nghề nhằm nâng cao chất lượng đào tạo, tăng nguồn thu nhập cho Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, ngày 28 tháng 7 năm 2014 Ủy ban nhân dân tỉnh Cà Mau đã ra Chỉ thị số 05/CT-UBND về việc sáp nhập Trung tâm Giáo dục thường xuyên của mỗi
3 huyện với Trung tâm Dạy nghề của huyện đó thành Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp theo tinh thần của Luật Giáo dục nghề nghiệp. Điều này đặt ra cho các Trung tâm Dạy nghề phải nhanh chóng xây dựng được mô hình quản lý mới, một cơ chế hoạt động hiệu quả… Vì vậy, việc nghiên cứu các vấn đề về quản lý tài chính tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp của tỉnh Cà Mau trong giai đoạn hiện nay là một vấn đề hết sức quan trọng về khoa học và tính thực tiễn. Những giải pháp về xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách huy động nguồn lực tài chính đầu tư cho giáo dục nghề nghiệp, cơ chế phân bổ tài chính giáo dục nghề nghiệp, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý tài chính giáo dục nghề nghiệp … của Cà Mau có tính quyết định đến sự tồn tại và phát triển của các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp của của Tỉnh. Việc nghiên cứu vấn đề về quản lý tài chính tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn tỉnh Cà Mau là một luận cứ khoa học nhằm: - Cung cấp thông tin một cách khoa học để lãnh đạo các Trung tâm, các bộ phận có liên quan đề ra các biện pháp cụ thể nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính của đơn vị, nhằm cung cấp các sản phẩm giáo dục chất lượng cao cho xã hội và nâng cao đời sống giáo viên, cán bộ công chức. - Làm tài liệu tham khảo hữu ích trong việc xây dựng tiêu chí đảm bảo chất lượng ở các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn tỉnh Cà Mau. * Tổng quan tình hình nghiên cứu: Trong thực tế, đã có nhiều công trình nghiên cứu về đổi mới cơ chế quản lý tài chính cho giáo dục đào tạo nói chung và cho dạy nghề nói riêng theo quy mô và cấp độ khác nhau như: - Về vai trò, vị trí của dạy nghề trong nền kinh tế thị trường, đã có một số công trình nghiên cứu được tập hợp trong cuốn sách “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục – đào tạo Việt Nam” (2014) của nhóm tác giả do PGS.TS Phạm Văn Linh chủ biên, nhà xuất bản Chính trị quốc gia [20]. Trong phần II của cuốn sách, các nhà khoa học, nhà quản lý đã nghiên cứu, phân tích những quan điểm của Đảng,
4 đánh giá những chính sách của Nhà nước về phát triển dạy nghề ở nước ta và đưa ra các luận điểm về vai trò, vị trí của dạy nghề đối với phát triển kinh tế xã hội, là vấn đề quan trọng hàng đầu trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục Việt Nam. Trong đó, trọng tâm là đổi mới quản lý nhà nước và hoàn thiện cơ chế, chính sách tạo động lực phát triển dạy nghề; đẩy mạnh xã hội hóa và mở rộng hợp tác quốc tế; huy động mọi nguồn lực trong và ngoài nước cùng với việc tăng đầu tư từ ngân sách nhà nước để thực hiện đổi mới và phát triển dạy nghề. - Về cơ chế quản lý tài chính, ngân sách dạy nghề nói riêng và giáo dục đào tạo nói chung, có một số công trình nghiên cứu như: + Báo cáo của Tổ chức Hợp tác Kỹ thuật Đức (GTZ) về “Cấp tài chính cho dạy nghề Việt Nam” [29], đã tiến hành thực hiện tìm hiểu thực tế nhằm đánh giá thực trạng cấp tài chính và đề xuất các hoạt động tiếp theo cần thực hiện để hướng đến một hệ thống cấp tài chính bền vững cho dạy nghề. Mặt được của bản báo cáo này là đã trình bày tổng quan về thực trạng cấp tài chính cho dạy nghề ở Việt Nam ở các loại hình cơ sở dạy nghề (công lập, dạy nghề tư nhân, dạy nghề thuộc doanh nghiệp); đề cập tới các chính sách phù hợp của Chính phủ đối với đổi mới cơ chế cấp tài chính cho dạy nghề; báo cáo đưa ra một số vấn đề và các giải pháp lựa chọn về tài chính dạy nghề và khẳng định việc tiếp tục xây dựng hệ thống tài chính chỉ là một phần việc trong toàn bộ quá trình đổi mới dạy nghề, và cơ chế tài chính mới sẽ chỉ mang lại tác động mong đợi khi nó được thực thi cùng với việc đổi mới các thành tố khác của hệ thống. + Luận án của tác giả Đặng Văn Du (2004), Học viện Tài chính với đề tài "Các giải pháp nâng cao hiệu quả đầu tư tài chính cho đào tạo đại học" [16]. Luận án chọn vấn đề nghiên cứu nhằm giải quyết những bất cập trong sử dụng tài chính như là một trong những công cụ để thúc đẩy sự phát triển của hệ thống giáo dục đại học công lập. Luận án ủng hộ cho việc triển khai "áp giá dịch vụ" đối với cấp giáo dục đại học; bởi nó vừa là con đường tạo nguồn tài chính quan trọng cho các cơ sở giáo dục đại học, vừa buộc người tiêu dùng phải quan tâm đến góp phần nâng cao chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, do những đặc thù của đào tạo đại học so với dạy
5 nghề nên có một số nghiên cứu của Luận án khi vận dụng ở lĩnh vực dạy nghề là không phù hợp. + Ngoài ra còn có Luận án của tác giả Nguyễn Anh Thái (2008), Học viện Tài chính với đề tài "Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với các trường đại học của Việt Nam" [17]; Luận án của tác giả Phạm Văn Ngọc (2007), Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh với đề tài "Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính của Đại học quốc gia trong tình hình đổi mới quản lý tài chính công ở nước ta hiện nay" [21] và đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ của PGS.TS Vũ Duy Hào chủ nhiệm (2006) "Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính đối với các trường đại học công lập khối kinh tế ở Việt Nam" [35]. Các nghiên cứu này đã hệ thống hóa một số vấn đề lý luận, đánh giá thực trạng và dựa vào đặc điểm, tính chất hoạt động của các trường đại học, luận án đề xuất các giải pháp về cơ chế quản lý tài chính ở tầm vĩ mô, vi mô đối với các trường đại học nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính trong các trường đại học ở Việt Nam như cơ chế tạo nguồn tài chính; cơ chế quản lý, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực tài chính; quản lý tài sản; kiểm tra, kiểm soát tài chính và xây dựng, tăng cường hệ thống quản trị đối với các trường đại học. Tuy nhiên, chưa có nghiên cứu về lý luận, thực trạng và giải pháp đề cập sâu tới nội hàm của cơ chế quản lý tài chính, đặc biệt là các phương pháp, hình thức và những công cụ được thiết lập ra để quản lý, giám sát các nguồn lực tài chính trong quá trình tạo lập, phân phối và sử dụng nhằm đạt mục tiêu quản lý trong hệ thống dạy nghề. Nhận xét chung: Những nghiên cứu trên có các cách tiếp cận khác nhau trong lĩnh vực quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp đào tạo công lập, nhất là trong các trường đại học, cao đẳng. Các đề tài đã phân tích thực trạng, đối chiếu so sánh với cơ chế chính sách hiện hữu của Nhà nước, từ đó đề xuất các giải pháp căn cơ nhằm cải thiện, đổi mới cơ chế quản lý tài chính ở những đơn vị đó. Tuy nhiên, việc quản lý tài chính ở những trường, học viện này có nhiều điểm rất khác biệt với những cơ sở Giáo dục thường xuyên và dạy nghề (từ 01/7/2015 chuyển thành Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp) về nguồn kinh phí: Hầu hết đều được bao cấp hoàn toàn, học phí và các khoản thu khác từ sản xuất kinh doanh dịch vụ và chuyển giao công
6 nghệ là thứ yếu do nhà trường chưa phải là đơn vị tự chủ. Nói cách khác, kết quả nghiên cứu vẫn chưa có lời giải đáp nào thấu đáo đến những vướng mắc phát sinh từ thực tiễn tại các Trung tâm Giáo dục thường xuyên và Trung tâm Dạy nghề là đơn vị trực tiếp sử dụng kinh phí. Nhiều đề tài về quản lý tài chính đã được nghiên cứu, nhưng đề tài nghiên cứu chuyên sâu về công tác quản lý tài chính tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp như tỉnh Cà Mau thì chưa được nghiên cứu. Do vậy, vấn đề “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp công trên địa bàn tỉnh Cà Mau” là một đề tài hoàn toàn mới, chưa được nghiên cứu một cách có hệ thống. Từ thực tiễn công tác đào tạo nghề tại tỉnh Cà Mau và được sự hướng dẫn của giảng viên Khoa Tài chính công - Trường Đại học Kinh tế thành phố Hồ Chí Minh, tác giả lựa chọn đề tài: “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp công trên địa bàn tỉnh Cà Mau” làm luận văn tốt nghiệp. 2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu: 2.1 Mục tiêu nghiên cứu: Đề xuất các giải pháp có tính khoa học và thực tiễn nhằm giải quyết những điểm hạn chế, bất cập hiện nay về cơ chế quản lý tài chính tại các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp công của Tỉnh, qua đó sẽ tạo động lực để thúc đẩy công tác giáo dục nghề nghiệp Cà Mau phát triển theo mục tiêu phát triển kinh tế xã hội mà Đại hội tỉnh Đảng bộ nhiệm kỳ 2015-2020 đã đề ra. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài nhằm Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính tại các Trung tâm Dạy nghề trên địa bàn tỉnh Cà Mau, và đưa ra các giải pháp để quản lý tài chính, quản lý nguồn nhân lực, quản lý tài sản cụ thể đề tài làm rõ các vấn đề sau: - Nghiên cứu các nguồn lực tài chính tại các Trung tâm Dạy nghề trên địa bàn tỉnh Cà Mau và đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính cho các đơn vị.
7 - Hoàn thiện các công cụ quản lý tài chính tại các Trung tâm Dạy nghề trên địa bàn tỉnh Cà Mau. 2.2 Câu hỏi nghiên cứu: Để đạt được mục tiêu nghiên cứu trên, đề tài phải tập trung làm rõ và trả lời được câu hỏi nghiên cứu sau: Cơ chế quản lý tài chính hiện nay còn hạn chế gì cần phải khắc phục nhằm nâng cao hiệu quả trong việc quản lý và sử dụng nguồn tài chính tại các Trung tâm Dạy nghề trên địa bàn tỉnh Cà Mau? 3. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Hệ thống hóa và phát triển thêm những vấn đề lý luận về cơ chế quản lý tài chính dạy nghề. - Phân tích, đánh giá thực trạng về dạy nghề, cơ chế quản lý tài chính dạy nghề ở Cà Mau. Trên cơ sở đó, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng nêu trên. - Đề xuất quan điểm và các giải pháp để hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính, thúc đẩy phát triển dạy nghề ở Cà Mau, phù hợp với những thay đổi về hoàn cảnh kinh tế xã hội trong Tỉnh và khu vực thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Các giải pháp hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính của các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp công của tỉnh Cà Mau. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: - Về nội dung: Chỉ giới hạn về lý luận và thực tiễn của cơ chế huy động, cơ chế phân bổ, sử dụng và cơ chế kiểm tra, giám sát tài chính từ nguồn ngân sách nhà nước và thu sự nghiệp của các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp công của Tỉnh, trong đó giới hạn trong phạm vi dạy nghề. - Về thời gian khảo sát: Từ năm 2012 đến tháng 12/2014. - Về đối tượng khảo sát: Các Trung tâm Dạy nghề công lập của tỉnh Cà Mau.
8 5. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng tổng hợp các phương pháp nghiên cứu; trong đó tác giả chọn các phương pháp nghiên cứu khoa học cụ thể như tổng hợp, thống kê, đối chiếu, so sánh, diễn dịch, qui nạp để làm sáng tỏ vấn đề cần nghiên cứu, giải quyết dữ liệu. Phương pháp tổng hợp, thống kê: được sử dụng để xử lý các số liệu thu thập được từ các nguồn khác nhau. Phương pháp đối chiếu, so sánh: sau khi thu thập số liệu từ các nguồn khác nhau, tác giả tiến hành đối chiếu, so sánh để chọn các thông tin có độ tin cậy phục vụ cho nghiên cứu, đánh giá phù hợp với đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 6. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: - Ý nghĩa khoa học: Đề tài sẽ hệ thống hóa, phân tích và phát triển thêm nhằm làm sáng tỏ những vấn đề lý luận cơ bản các nguồn tài chính đầu tư cho các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp, cơ chế quản lý tài chính của các Trung tâm, các nhân tố ảnh hưởng đến cơ chế quản lý tài chính. - Ý nghĩa thực tiễn: Đề tài sẽ đi sâu phân tích, đánh giá thực trạng cơ chế quản lý tài chính của các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp công (giai đoạn còn là Trung tâm Dạy nghề) của Tỉnh thời gian qua, chỉ ra được những mặt được, mặt chưa được và nguyên nhân của những hạn chế trong cơ chế quản lý tài chính từ góc độ các văn bản pháp lý và quá trình tổ chức thực hiện các văn bản này. Đây sẽ là những luận cứ quan trọng làm cơ sở đề xuất các quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính của các Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp công Cà Mau trong thời gian tới.
9 Chương 1. NHỮNG LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CƠ CHẾ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH DẠY NGHỀ 1.1. DẠY NGHỀ VÀ CÁC YẾU TỐ TÁC ĐỘNG TỚI PHÁT TRIỂN DẠY NGHỀ 1.1.1. Dạy nghề và các hệ thống dạy nghề. 1.1.1.1. Khái niệm dạy nghề. - Khái niệm “Đào tạo nghề” hoặc ‘Dạy nghề”: Theo Karl Marx: Công tác dạy nghề phải bao gồm các thành phần sau: + Giáo dục trí tuệ; + Giáo dục thể lực như trong các trường thể dục, thể thao hoặc bằng cách huấn luyện quân sự; + Dạy kĩ thuật nhằm giúp học sinh nắm được vững những nguyên lí cơ bản của tất cả các quá trình sản xuất, đồng thời biết sử dụng các công cụ sản xuất đơn giản nhất [41]. C.Mác Ph.ăng nghen (2001), Tuyển tập xuất bản lần 2, tập 16 trang 198. Nxb Sự thật, Hà Nội Một số khái niệm ở Việt Nam: Bộ Lao động – Thương binh và xã hội (2002), khái niệm “đào tạo nghề” là “hoạt động nhằm trang bị cho người lao động những kiến thức, kĩ năng và thái độ lao động cần thiết để người lao động sau khi hoàn thành khóa học thành được một nghề trong xã hội”. Luật Dạy nghề Việt Nam xác định: “Mục tiêu dạy nghề là đào tạo nhân lực kỹ thuật trực tiếp trong sản xuất, dịch vụ có năng lực thực hành nghề tương xứng với trình độ đào tạo, có đạo đức, lương tâm nghề nghiệp, ý thức kỷ luật, tác phong công nghiệp, có sức khoẻ nhằm tạo điều kiện cho người học nghề sau khi tốt nghiệp có khả năng tìm việc làm, tự tạo việc làm hoặc học lên trình độ cao hơn, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” và “Dạy nghề là hoạt động dạy và học nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết cho người học nghề để có thể tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi hoàn thành khóa học”