Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác tài chính theo mô hình công ty mẹ - Công ty con tại Tổng Công ty Hàng không Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:65

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là: Tổng kết, đúc kết một số mô hình tập đoàn kinh tế trên thế giới để hoàn thiện cơ sở lý luận cho việc hình thành mô hình công ty mẹ – Công ty con tại tổng công ty HKVN; phân tích, đánh giá hoạt động và tình hình tài chính của TCTy HKVN thời gian qua (giai đoạn 2001-2005) và định huớng trong thời gian tới (2006-2010); đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác tài chính cho mô hình tập đoàn kinh tế hàng không.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác tài chính theo mô hình công ty mẹ - Công ty con tại Tổng Công ty Hàng không Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM VŨ MẠNH PHÚ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC TÀI CHÍNH THEO MÔ HÌNH CÔNG TY MẸ - CÔNG TY CON TẠI TỔNG CÔNG TY HÀNG KHÔNG VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh, năm 2006
Trang 1 MUÏC LUÏC MÔÛ ÑAÀU 1. Muïc ñích vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi ....................................................... 01 2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu .................................................... 02 3. Phöông phaùp nghieân cöùu ................................................................. 02 4. Boá cuïc cuûa luaän vaên ........................................................................ 03 5. Moät soá ñoùng goùp cuûa luaän vaên ......................................................... 03 NOÄI DUNG CUÛA LUAÄN VAÊN: CHÖÔNG 1 – LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ TAÄP ÑOAØN KINH TEÁ VAØ VAI TROØ CUÛA TAØI CHÍNH TRONG TÑKT 1.1 Toång quan veà taäp ñoaøn kinh teá ....................................................... 04 1.1.1 Khaùi nieäm taäp ñoaøn kinh teá ..................................................... 04 1.1.2 Tính taát yeáu cuûa vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån caùc TÑKT ........ 05 1.1.3 Ñaëc ñieåm cuûa TÑKT ................................................................ 06 1.1.4 Caùc hình thöùc hình thaønh TÑKT .............................................. 07 1.1.5 Vai troø cuûa TÑKT ..................................................................... 10 1.1.6 Tham khaûo moâ hình TÑKT ôû caùc nöôùc ......................................11 1.2 Vai troø cuûa Taøi chính trong TÑKT ................................................... 12 1.2.1 Vai troø cuûa Taøi chính doanh nghieäp ..........................................12 1.2.2 Chöùc naêng cuûa Taøi chính ........................................................ 12 1.2.3 Vai troø cuûa taøi chính ñoái vôùi hoaït ñoäng SXKD .......................... 14 1.2.4 Taøi chính trong TÑKT .............................................................. 14 CHÖÔNG 2 – ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA MOÂ HÌNH TÑKT – TCTY TAÏI VIEÄT NAM VAØ TCTY HKVN 2.1 Giôùi thieäu moâ hình TÑKT – TCTy cuûa Vieät Nam ............................. 16 2.1.1 Söï caàn thieát ra ñôøi ................................................................... 16 2.1.2 Khaùi quaùt veà moâ hình TÑKT – TCTy cuûa Vieät Nam .................. 18 2.1.3 Nhöõng haïn cheá cuûa moâ hình TÑKT – TCTy cuûa Vieät Nam ....... 19 2.1.4 Nguyeân nhaân nhöõng yeáu keùm trong moâ hình TÑKT – TCTy ôû VN 21 2.2 Giôùi thieäu veà TCTy HKVN .............................................................. 22 2.2.1 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån .......................................... 22 2.2.2 Cô caáu toå chöùc vaø cô cheá quaûn lyù ............................................ 23 2.2.3 Vai troø ngaønh haøng khoâng trong neàn kinh teá quoác daân ............. 25 2.2.4 Ñaùnh giaù moâ hình hieän taïi cuûa TCTy HKVN ............................ 26 2.3 Ñaùnh giaù hoïat ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa TCTy HKVN ............. 26 2.3.1 Tình hình moâi tröôøng ............................................................... 27 Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 2 2.3.2 Keát quaû hoïat ñoäng SXKD ......................................................... 28 2.3.3 Tình hình thöïc hieän ñaàu tö ...................................................... 32 2.3.4 Tình hình huy ñoäng voán phaùt trieån ñoäi maùy bay ....................... 32 CHÖÔNG 3 – GIAÛI PHAÙP PHAÙT TRIEÅN TCTY HKVN THEO MOÂ ... HÌNH COÂNG TY MEÏ – COÂNG TY CON 3.1 Döï baùo thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng Vieät Nam ñeán naêm 2010 . 37 3.1.1 Phaân tích taùc ñoäng moâi tröôøng ................................................. 37 3.1.2 Döï baùo thò tröôøng vaän taûi haøng khoâng ...................................... 38 3.2 Ñònh höôùng phaùt trieån TCTy HKVN ñeán naêm 2010 .................... 39 3.2.1 Quan ñieåm chæ ñaïo .................................................................. 39 3.2.2 Muïc tieâu phaùt trieån .................................................................. 39 3.2.3 Caùc chæ tieâu chuû yeáu ................................................................ 39 3.3 Giaûi phaùp phaùt trieån TCTy HKVN theo moâ hình Coâng ty Meï – Coâng ty con ............................................................................................. 43 3.3.1 Xaùc laäp moâ hình TÑKT taïi TCTy HKVN ................................... 43 3.3.2 Xaây döïng moái lieân keát kinh teá .................................................. 47 3.3.3 Ñaàu tö phaùt trieån vaø huy ñoäng voán cho hoaït ñoäng ñaàu tö ......... 49 3.3.4 Hình thaønh Coâng ty Taøi chính haøng khoâng .............................. 52 3.3.5 Kieán nghò vôùi Nhaø nöôùc ........................................................... 56 KEÁT LUAÄN ............................................................................................ 60 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ............................................................................. PHUÏ LUÏC .................................................................................................. Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 3 MÔÛ ÑAÀU 1. Muïc ñích vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi: Ñaïi hoäi Ñaûng toaøn quoác laàn thöù VI, naêm 1986 ñaõ ñaùnh daáu thôøi ñieåm thöïc hieän ñoåi môùi phaùt trieån kinh teá cuûa nöôùc ta, chuyeån töø neàn kinh teá taäp trung, bao caáp sang neàn kinh teá haøng hoùa nhieàu thaønh phaàn, phaùt trieån theo cô cheá thò tröôøng, ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Sau gaàn 20 naêm thöïc hieän ñoåi môùi, ñeán nay neàn kinh teá nöôùc ta ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng thaønh töïu nhaát ñònh, caùc thaønh phaàn kinh teá phaùt trieån ñoàng ñeàu vaø ñeàu coù ñoùng goùp tích cöïc vaøo söï phaùt trieån chung cuûa ñaát nöôùc. Thöïc hieän Nghò quyeát Trung öông 3 khoùa IX (hoïp töø ngaøy 13/8 ñeán 22/08/2001 taïi Haø Noäi) vaø chæ ñaïo cuûa thuû töôùng Chính phuû veà phaùt trieån kinh teá, ñoåi môùi vaø saép xeáp laïi caùc DNNN ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, TCTy HKVN ñaõ chuû ñoäng xaây döïng ñeà aùn “Hoaøn thieän moâ hình toå chöùc vaø cô cheá quaûn lyù cuûa TCTy HKVN theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con”. Ngaøy 04/04/2003 Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ban haønh Quyeát ñònh soá 372/QÑ-TTg veà vieäc thí ñieåm toå chöùc vaø hoaït ñoäng theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con taïi TCTy HKVN. Coù theå noùi TCTy HKVN laø moät trong nhöõng TCTy ñaàu tieân xaây döïng moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con vaø Quyeát ñònh cuûa Thuû töôøng Chính phuû chính laø cô sôû phaùp lyù ñeå TCTy thöïc hieän muïc tieâu “Xaây döïng TCTy HKVN thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá maïnh, toå chöùc theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con, kinh doanh ña ngaønh ngheà, trong ñoù laáy kinh doanh vaän taûi haøng khoâng laøm noøng coát, phaùt huy vai troø cuûa moät ngaønh kinh teá muõi nhoïn, phuïc vuï söï nghieäp coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc, goùp phaàn ñaûm baûo an ninh quoác phoøng”. Trong boái caûnh quaù trình toaøn caàu hoùa ñang dieãn ra maïnh meõ, chuû tröông hình thaønh nhöõng taäp ñoaøn kinh teá maïnh, ñuû söùc hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi cuûa Chính phuû, cuõng laø chieán löôïc phaùt trieån cuûa TCTy HKVN trong tieán trình töï do hoùa ñieàu tieát vaän taûi haøng khoâng quoác teá vaø hoäi nhaäp neàn kinh teá theá giôùi trong nhöõng naêm ñaàu cuûa theá kyû 21. Ñaây vöøa laø cô hoäi vaø cuõng laø thaùch thöùc môùi cho neàn kinh teá noùi chung vaø ngaønh haøng khoâng noùi rieâng. TCTy HKVN ñaõ vaø ñang tích cöïc phaùt trieån theo höôùng trôû thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá maïnh, hoaït ñoäng treân nhieàu lónh vöïc (vaän taûi haøng khoâng; cung cöùng caùc dòch vuï ñoàng boä; baûo döôõng söûa chöõa maùy bay; kinh doanh du lòch, khaùch saïn; dòch vuï baûo hieåm, ngaân haøng, taøi chính; cung öùng lao ñoäng Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 4 chuyeân ngaønh haøng khoâng,… ), vôùi nhieàu loaïi hình sôû höõu ñan xen laãn nhau (Nhaø nöôùc, lieân doanh, hôïp taùc kinh kinh doanh, coâng ty coå phaàn,…), coù phaïm vi hoaït ñoäng traûi roäng treân toaøn quoác vaø quoác teá. Ñeå hình thaønh moät taäp ñoaøn kinh teá hoaït ñoäng theo ñuùng nghóa cuûa noù thì phaûi coù nhöõng cô cheá, chính saùch phuø hôïp, trong ñoù coâng taùc taøi chính ñoùng moät vai troø raát quan troïng ñeå khai thaùc vaø phaùt huy söùc maïnh cuûa taäp ñoaøn treân thò truôøng taøi chính: quaûn lyù taäp trung thoáng nhaát caùc nguoàn voán, ña daïng hoùa nguoàn voán, huy ñoäng vaø ñieàu haønh voán linh hoaït, naâng cao hieäu quaû söû duïng voán. Ñoù chính laø lyù do maø toâi, vôùi kinh nghieäm hôn 10 naêm laøm coâng taùc taøi chính trong ngaønh haøng khoâng, quyeát ñònh choïn ñeà taøi “Hoaøn thieän coâng taùc taøi chính theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con taïi TCTy HKVN”. Muïc ñích nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø: - Toång keát, ñuùc keát moät soá moâ hình taäp ñoaøn kinh teá treân theá giôùi ñeå hoaøn thieän cô sôû lyù luaän cho vieäc hình thaønh moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con taïi TCTy HKVN; - Phaân tích, ñaùnh giaù hoaït ñoäng vaø tình hình taøi chính cuûa TCTy HKVN thôøi gian qua (giai ñoaïn 2001-2005) vaø ñònh huôùng trong thôøi gian tôùi (2006-2010); - Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp hoaøn thieän coâng taùc taøi chính cho moâ hình taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng. 2. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu: Ñoái töôïng nghieân cöùu laø: Toång coâng ty Haøng khoâng Vieät Nam. Phaïm vi nghieân cöùu: ñeà taøi taäp trung nghieân cöùu thöïc traïng hoaït ñoäng cuõng nhö tình hình taøi chính cuûa TCTy nhöõng naêm vöøa qua, theå hieän qua caùc soá lieäu phaân tích trong giai ñoaïn naêm 2001 – 2005; ñònh höôùng phaùt trieån TCTy trong nhöõng naêm saép tôùi 2006 – 2010; cô sôû ñeå hình thaønh taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con vaø caùc giaûi phaùp taøi chính ñeå phaùt huy taùc duïng cuûa moâ hình naøy. 3. Phöông phaùp nghieân cöùu: Phöông phaùp nghieân cöùu ñöôïc söû duïng xuyeân suoát trong luaän vaên laø pheùp bieän chöùng duy vaät. Thoâng qua vieäc thu thaäp nhöõng soá lieäu veà tình hình hoaït ñoäng cuûa TCTy HKVN trong töøng giai ñoaïn vaø vaän duïng nhöõng kieán thöùc veà taøi chính ñeå phaân tích, ñaùnh giaù toång theå caùc maët hoaït ñoäng cuûa TCTy HKVN. Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 5 Söû duïng phöông phaùp heä thoáng hoùa, thoáng keâ, döï baùo kinh teá, keát hôïp phaân tích, toång hôïp ñaùnh giaù caùc soá lieäu ñeå ruùt ra keát luaän vaø ñöa ra caùc giaûi phaùp phuø hôïp cho moâ hình hoaït ñoäng cuûa TCTy HKVN. 4. Boá cuïc cuûa luaän vaên: Ngoaøi phaàn môû ñaàu vaø keát luaän, luaän vaên ñöôïc trình baøy theo keát caáu sau: Chöông 1: Lyù luaän chung veà Taäp ñoaøn kinh teá vaø vai troø cuûa Taøi chính trong Taäp ñoaøn kinh teá. Chöông 2: Ñaùnh giaù thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa moâ hình TÑKT – TCTy taïi Vieät Nam vaø Toång coâng ty Haøng khoâng Vieät Nam. Chöông 3: Moät soá giaûi phaùp taøi chính chuû yeáu ñeå phaùt trieån Toång coâng ty Haøng khoâng Vieät Nam theo moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con. 5. Moät soá ñoùng goùp cuûa luaän vaên: - Xaây döïng cô sôû lyù luaän cho vieäc hình thaønh Taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng. - Phaân tích, toång keát, ñaùnh giaù thöïc traïng hoaït ñoäng cuûa TCTy HKVN. - Ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp taøi chính cho moâ hình taäp ñoaøn kinh teá haøng khoâng. Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 6 CHÖÔNG 1 LYÙ LUAÄN CHUNG VEÀ TAÄP ÑOAØN KINH TEÁ VAØ VAI TROØ CUÛA TAØI CHÍNH TRONG TAÄP ÑOAØN KINH TEÁ 1.1 TOÅNG QUAN VEÀ TAÄP ÑOAØN KINH TEÁ: 1.1.1 Khaùi nieäm taäp ñoaøn kinh teá: TÑKT laø moät hình thöùc toå chöùc tieân tieán, ñaïi dieän cho trình ñoä phaùt trieån cao cuûa löïc löôïng saûn xuaát vaø neàn kinh teá thò tröôøng, ñoùng vai troø quan troïng vaø chi phoái nhieàu lónh vöïc kinh teá cuûa nhieàu nöôùc treân theá giôùi. Tuy nhieân, ñeán nay vaãn coøn toàn taïi nhieàu quan ñieåm veà TÑKT, nguyeân nhaân laø do coù söï khaùc nhau veà phöông thöùc hình thaønh, nguyeân taéc toå chöùc vaø tö caùch phaùp nhaân cuûa TÑKT. Quan ñieåm thöù nhaát: cho raèng TÑKT laø moät hình thöùc taäp hôïp cuûa caùc coâng ty ñoäc laäp nhau veà maët phaùp lyù do yeâu caàu caïnh tranh vaø lieân keát kinh teá theo chieàu ngang cuõng nhö theo chieàu doïc ñeå keát hôïp vôùi nhau theo nguyeân taéc töø nguyeän bình ñaúng. Quan ñieåm thöù hai: TÑKT laø moät toå hôïp caùc coâng ty ñoäc laäp veà maët phaùp lyù, nhöng taïo thaønh moät taäp ñoaøn goàm moät coâng ty meï vaø moät hay nhieàu coâng ty hoaëc chi nhaùnh do coâng ty meï goùp treân 50% voán coå phaàn, chòu söï kieåm soaùt cuûa coâng ty meï. Quan ñieåm thöù ba: TÑKT khoâng phaûi laø moät ñònh cheá phaùp lyù tuy noù goàm nhieàu doanh nghieäp khaùc nhau, coù moái quan heä sôû höõu vaø kheá öôùc vôùi nhau, hoaït ñoäng trong cuøng moät ngaønh hay nhieàu ngaønh khaùc nhau, taïi moät nöôùc hay nhieàu nöôùc khaùc nhau. Nhìn chung, caùc quan ñieåm treân môùi chæ ñeà caäp ñeán moät hoaëc moät soá maët ñaëc tröng cuûa TÑKT, chöa bao quaùt heát caùc maët cuûa TÑKT nhö veà cô caáu toå chöùc, qui moâ, phaïm vi vaø phöông thöùc hoaït ñoäng. Tuy vaäy, chuùng ta cuõng coù theå khaùi quaùt nhöõng ñieåm chung nhaát cuûa TÑKT laø: Taäp ñoaøn kinh teá laø moät cô caáu toå chöùc coù qui moâ lôùn do nhieàu coâng ty coù tính chaát sôû höõu vaø lónh vöïc kinh doanh ña daïng lieân keát laïi nhaèm taêng cöôøng khaû naêng tích tuï, taäp trung caùc nguoàn löïc nhö voán, lao ñoäng, coâng ngheä, thò tröôøng,… ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh treân caùc thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc. Caùc coâng ty thaønh vieân trong taäp ñoaøn coù theå hoaït ñoäng ñoäc laäp nhöng phaûi chòu söï chi phoái cuûa moät coâng ty meï ñoái vôùi nguoàn löïc ban ñaàu vaø chieán löôïc phaùt trieån chung; TÑKT vöøa coù chöùc naêng kinh doanh, vöøa coù chöùc naêng lieân keát kinh Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 7 teá, nhaèm taêng cöôøng tích tuï, taäp trung voán, taêng khaû naêng caïnh tranh vaø toái ña hoùa lôïi nhuaän. 1.1.2 Tính taát yeáu cuûa vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån TÑKT treân theá giôùi: Khaùi nieäm TÑKT ñaõ ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån töø raát laâu trong lòch söû phaùt trieån kinh teá theá giôùi. ÔÛ Myõ, töø nhöõng naêm 1879, ñaõ xuaát hieän caùc Coâng ty coù soá voán lôùn treân 1 trieäu USD nhö Standart Oil, Rockefeller,…; coøn ôû Nhaät, töø naêm 1885, Chính phuû ñaõ khuyeán khích thaønh laäp nhöõng Coâng ty coå phaàn coù qui moâ lôùn nhaèm khaéc phuïc nguoàn voán haïn cheá cuûa caùc caù nhaân. Sau chieán tranh theá giôùi thöù hai, nhu caàu phaùt trieån kinh teá ñeå xaây döïng laïi ñaát nöôùc cuûa nhöõng nöôùc bò taøn phaù trong chieán tranh ñaõ daãn ñeán quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán, saûn xuaát phaùt trieån maïnh meõ, taïo ra moät laøn soùng hôïp nhaát ñeå hình thaønh caùc TÑKT lôùn, hoaït ñoäng trong caùc ngaønh, caùc lónh vöïc then choát coù lôïi nhuaän cao, bao goàm haøng traêm, haøng nghìn Coâng ty vöøa vaø nhoû phuï thuoäc laãn nhau vaø phuï thuoäc vaøo Coâng ty meï veà chieán löôïc phaùt trieån, taøi chính, coâng ngheä, kyõ thuaät. Qui moâ vaø phaïm vi hoaït ñoäng cuûa caùc TÑKT khoâng chæ giôùi haïn trong laõnh thoå töøng quoác gia, maø ñaõ vöôn ra toaøn theá giôùi ñeå chuyeån thaønh nhöõng toå chöùc kinh doanh quoác teá, caùc Coâng ty xuyeân quoác gia. Vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån coù hieäu quaû cuûa caùc TÑKT ñaõ ñöa chuùng trôû thaønh nhöõng trung taâm thu huùt, thaâu toùm haøng loaït caùc Coâng ty xung quanh noù, daãn ñeán caùc taäp ñoaøn kinh teá ngaøy caøng trôû neân huøng maïnh, coù söùc soáng maõnh lieät vaø phaùt trieån khoâng ngöøng. Tuy nhieân, vieäc hình thaønh taäp ñoaøn cuõng coù theå baèng caùc quyeát ñònh haønh chính cuûa Chính phuû, ñieån hình cuûa caùc tröôøng hôïp naøy laø vieäc hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá ôû chaâu AÙ nhö Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác. Caùc TÑKT ñöôïc hình thaønh vaø phaùt trieån khoâng ngöøng laø do noù phuø hôïp vôùi caùc qui luaät khaùch quan vaø xu theá cuûa thôøi ñaïi, ñoù laø: Qui luaät tích tuï vaø taäp trung voán: ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån trong cô cheá thò tröôøng, caùc DN luoân phaûi naâng cao naêng löïc caïnh tranh vaø khoâng ngöøng môû roäng saûn xuaát, ñoù cuõng laø quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán cho saûn xuaát, thoâng qua vieäc caùc DN tích luõy töø lôïi nhuaän, ñi vay, lieân doanh, lieân keát, phaùt haønh coå phieáu,…; hoaëc caùc DN maïnh, lôùn thoân tính, saùt nhaäp, mua laïi caùc DN yeáu vaø nhoû, töø ñoù daãn ñeán vieäc hình thaønh caùc TÑKT. Qui luaät caïnh tranh, lieân keát vaø toái ña hoùa lôïi nhuaän: ñaây laø moät trong nhöõng qui luaät cô baûn cuûa kinh teá thò tröôøng. Trong cuoäc caïnh tranh khoác lieät ñoù thöôøng daãn ñeán 2 xu höôùng: DN chieán thaéng trong caïnh tranh seõ thoân tính, saùt nhaäp, mua laïi caùc DN bò ñaùnh baïi, daãn ñeán vieäc taäp trung hoùa saûn xuaát Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 8 vaø voán ñöôïc naâng cao; xu höôùng thöù 2, neáu qua thôøi gian daøi caïnh tranh khoâng phaân thaéng baïi, thì caùc DN ñoù seõ ñaãn ñeán söï thoûa hieäp, lieân keát nhaèm taêng khaû naêng caïnh tranh hôn nöõa. Nhö vaäy, TÑKT ra ñôøi, phaùt trieån laø saûn phaåm taát yeáu cuûa quaù trình caïnh tranh, lieân keát vaø toái ñoù hoùa lôïi nhuaän. Tieán boä khoa hoïc coâng ngheä: moät trong nhöõng yeáu toá quyeát ñònh giuùp caùc DN chieán thaéng trong caïnh tranh vaø taïo ra ñöôïc lôïi nhuaän cao laø vieäc nghieân cöùu, öùng duïng tieán boä khoa hoïc coâng ngheä vaøo hoaït ñoäng SXKD cuûa DN. Trong ñieàu kieän caùch maïng khoa hoïc coâng ngheä phaùt trieån maïnh meõ, chu kyø thay ñoåi coâng ngheä ngaøy caøng ngaén, ñeå ñoåi môùi coâng ngheä, nghieân cöùu öùng duïng caùc saûn phaåm coâng ngheä cao ñoøi hoûi caùc DN phaûi coù voán lôùn vaø moät löïc löôïng caùn boä khoa hoïc coâng ngheä ñuû maïnh. Ñieàu naøy chæ coù theå coù ôû caùc TÑKT maïnh. Xu theá toaøn caàu hoùa: trong thôøi ñaïi phaùt trieån, thò tröôøng tieâu thuï vaø caùc nguoàn löïc saûn xuaát trong phaïm vi moät quoác gia caøng trôû neân nhoû beù ñoái vôùi caùc DN lôùn, vì vaäy phaùt sinh caùc hoaït ñoäng kinh teá quoác teá vaø xu theá toaøn caàu hoùa. Toaøn caàu hoùa kinh teá laø moät xu höôùng taát yeáu, loâi cuoán haàu heát caùc nöôùc, bao truøm haàu heát caùc lónh vöïc, vöøa thuùc ñaåy hôïp taùc phaùt trieån, vöøa taêng söùc eùp caïnh tranh vaø phuï thuoäc laãn nhau giöõa caùc neàn kinh teá. Caùc TÑKT, coâng ty xuyeân quoác gia môû roäng hoaït ñoäng baèng vieäc thaønh laäp caùc chi nhaùnh, lieân keát vôùi caùc coâng ty khaùc ôû nöôùc ngoaøi taïo thaønh nhöõng Coâng ty lieân doanh, lieân keát nhaèm khai thaùc nguoàn taøi nguyeân thieân nhieân, nguoàn nhaân löïc lao ñoäng doài daøo ôû caùc nöôùc. 1.1.3 Ñaëc ñieåm cuûa TÑKT: - Caùc TÑKT coù qui moâ raát lôùn veà voán, doanh thu, lao ñoäng vaø thò tröôøng. Voán trong taäp ñoaøn ñöôïc hình thaønh töø nhieàu nguoàn khaùc nhau, coù qui moâ lôùn do quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán. - TÑKT coù phaïm vi hoaït ñoäng khoâng giôùi haïn treân phaïm vi toaøn caàu. Thoâng qua ñoù caùc TÑKT khai thaùc trieät ñeå ñöôïc lôïi theá so saùnh ôû töøng khu vöïc ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh, toái ña hoùa lôïi nhuaän, vuôït qua haøng raøo baûo hoä maäu dòch cuûa moãi quoác gia ñeå thaâm nhaäp, môû roäng thò tröôøng tieâu thuï. - TÑKT laø moät toå hôïp caùc coâng ty coù nhieàu caáp, bao goàm coâng ty meï vaø caùc coâng ty con, coâng ty chaùu,…. Coâng ty meï chi phoái caùc coâng ty con, chaùu thoâng qua chieán löôïc phaùt trieån, taøi chính vaø khoa hoïc coâng ngheä. Caùc coâng ty thaønh vieân coù quyeàn ñoäc laäp kinh doanh vôùi nhöõng möùc ñoä khaùc nhau, nhöng ñeàu phaûi tuaân thuû chieán löôïc phaùt trieån cuûa taäp ñoaøn. Nhö vaäy, sôû höõu voán Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 9 cuûa TÑKT laø sôû höõu hoãn hôïp (nhieàu chuû), nhöng coù moät chuû (coâng ty meï) ñoùng vai troø khoáng cheá, chi phoái veà taøi chính. Hình 1.1 – Moâ hình phoå bieán veà cô caáu toå chöùc cuûa moät taäp ñoaøn kinh teá: Coâng ty XYZ Coâng ty Coâng ty Coâng ty Chi nhaùnh 1 Chi nhaùnh… Coâng ty Coâng ty Chi nhaùnh… - TÑKT thöôøng kinh doanh ña ngaønh, ña lónh vöïc. Moãi TÑKT ñeàu coù ñònh höôùng ngaønh kinh doanh chuû ñaïo, lónh vöïc hoaëc saûn phaåm ñaëc tröng. Cô caáu toå chöùc cuûa moät TÑKT thöôøng coù caùc ñôn vò saûn xuaát, thöông maïi, taøi chính, ngaân haøng, nghieân cöùu öùng duïng vaø caùc dòch vuï khaùc. Moâ hình toå chöùc phoå bieán trong TÑKT thöôøng laø coâng ty coå phaàn hoaëc coâng ty TNHH. - Caùc TÑKT thöôøng coù moät ban quaûn trò taäp ñoaøn vaø truï sôû chính naèm ôû coâng ty meï. Ban quaûn trò taäp ñoaøn chæ kieåm soaùt veà caùc maët chieán löôïc phaùt trieån, taøi chính, ñaàu tö, nghieân cöùu öùng duïng coâng ngheä vaø phaùt trieån saûn phaåm môùi thoâng qua söû duïng caùc ñoøn baåy kinh teá, coøn caùc coâng ty thaønh vieân hoaøn toaøn töï chuû trong caùc quyeát ñònh kinh doanh cuûa mình. - Trong moãi giai ñoaïn phaùt trieån, chieán löôïc phaùt trieån cuûa caùc TÑKT luoân gaén chaët vôùi caùc chính saùch phaùt trieån kinh teá cuûa moãi quoác gia. Nhaø nöôùc ñoùng vai troø raát quan troïng ñoái vôùi söï ra ñôøi, toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa caùc TÑKT theå hieän qua vieäc xaây döïng, duy trì vaø thuùc ñaåy moâi tröôøng kinh teá xaõ hoäi caàn thieát cho caùc TÑKT hoaït ñoäng. 1.1.4 Caùc hình thöùc hình thaønh TÑKT treân theá giôùi: (a) Caên cöù vaøo kyõ thuaät giao dòch: coù caùc hình thöùc sau: Saùt nhaäp: laø hình thöùc moät doanh nghieäp mua laïi toaøn boä taøi saûn vaø caùc khoaûn nôï cuûa doanh nghieäp khaùc, doanh nghieäp bò baùn khoâng coøn toàn taïi tö Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 10 caùch phaùp nhaân rieâng reõ maø söû duïng phaùp nhaân cuûa doanh nghieäp mua ñeå hoaït ñoäng. VD: moät vuï saùt nhaäp giöõa DN A vaø B, trong ñoù DN A mua laïi DN B, thì DN B seõ khoâng coøn toàn taïi nöõa, chæ coøn 1 phaùp nhaân laø DN A DN A DN A DN B Hôïp nhaát: laø hình thöùc saùt nhaäp hai hay nhieàu doanh nghieäp coù söùc maïnh töông ñöông ñeå hình thaønh moät doanh nghieäp môùi nhaèm giaûm chi phí quaûn lyù, taêng naêng suaát lao ñoäng, nhôø lôïi theá qui moâ lôùn, xoùa boû caïnh tranh vaø ña daïng hoùa saûn phaåm. Caùc doanh nghieäp tham gia hôïp nhaát khoâng coøn toàn taïi tö caùch phaùp nhaân cuûa noù nöõa, doanh nghieäp môùi thaønh laäp seõ hoaït ñoäng vôùi tö caùch phaùp nhaân môùi ñeå thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp hôïp nhaát. VD: Coâng ty A vaø Coâng ty B hôïp nhaát vôùi nhau seõ hình thaønh 1 Coâng ty môùi laø Coâng ty C DN A DN C DN B Mua laïi: laø hình thöùc moät doanh nghieäp mua laïi moät phaàn hay toaøn boä quyeàn sôû höõu doanh nghieäp baùn thoâng qua 2 hình thöùc: + Mua laïi coå phaàn tröïc tieáp töø coå ñoâng cuûa doanh nghieäp baùn, doanh nghieäp baùn vaãn hoaït ñoäng vôùi tö caùch phaùp nhaân rieâng bieät, söï kieåm soaùt vaø quyeàn lôïi cuûa doanh nghieäp mua ñoái vôùi doanh nghieäp baùn phuï thuoäc vaøo tyû leä coå phaàn maø hoï khoáng cheá, neáu tyû leä naøy ñaït treân 50% thì quan heä giöõa 2 doanh nghieäp trôû thaønh quan heä Coâng ty meï – Coâng ty con. + Mua laïi taøi saûn tröïc tieáp töø doanh nghieäp baùn, doanh nghieäp mua khoâng chòu traùch nhieäm veà caùc khoaûn nôï cuûa doanh nghieäp baùn. Tröôøng hôïp khoâng coøn taøi saûn ñeå hoaït ñoäng, doanh nghieäp baùn phaûi giaûi taùn sau khi phaân phoái soá tieàn baùn taøi saûn cho coå ñoâng cuûa noù. (b) Caên cöù phöông thöùc lieân keát: coù caùc hình thöùc taäp ñoaøn sau: TÑKT haøng ngang: laø taäp hôïp cuûa nhieàu doanh nghieäp ñoäc laäp kinh doanh ôû nhieàu lónh vöïc khaùc nhau, ñöôïc lieân keát xung quanh moät ngaân haøng vaø moät Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 11 coâng ty thöông maïi. Ngaân haøng naøy laø trung taâm lieân keát veà voán, laø ngaân haøng giao dòch chính cuûa caùc doanh nghieäp thaønh vieân trong taäp ñoaøn. Coâng ty thöông maïi thöôøng kinh doanh toång hôïp vaø hoaït ñoäng traûi roäng treân nhieàu quoác gia, thay maët taäp ñoaøn daøn xeáp caùc thöông vuï troïn goùi treân cô sôû phoái hôïp khaû naêng cuûa caùc doanh nghieäp thaønh vieân, luoân ñi tieân phong khai phaù thò tröôøng môùi. Ví duï: taäp ñoaøn Mitsubishi (coù 29 thaønh vieân); taäp ñoaøn Mitsui (coù 24 thaønh vieân),… TÑKT haøng doïc: goàm moät doanh nghieäp coù tieàm löïc taøi chính maïnh laøm trung taâm, saûn phaåm cuûa noù laø saûn phaåm noøng coát cuûa taäp ñoaøn, caùc doanh nghieäp khaùc ñöôïc toå chöùc nhö laø nhöõng nhaø thaàu phuï tham gia vaøo vieäc hoaøn thieän saûn phaåm chính ñoù. Doanh nghieäp trung taâm thoâng qua hình thöùc ñaàu tö coå phieáu vaøo caùc doanh nghieäp thaønh vieân ñeå khoáng cheá vaø ñieàu haønh taäp ñoaøn. Ví duï: taäp ñoaøn Toyota goàm coâng ty chính laø Toyota Motor Group laép raùp xe oâ toâ, cuøng moät taäp hôïp ñoâng ñaûo hôn 4000 nhaø thaàu phuï saûn xuaát chi tieát phuï tuøng xe. Moät doanh nghieäp coù theå vöøa laø thaønh vieân cuûa moät taäp ñoaøn haøng ngang nhöng laïi tham gia caû taäp ñoaøn haøng doïc, ñieàu naøy khoâng coù gì maâu thuaãn maø laø ñeå giuùp doanh nghieäp môû roäng lieân keát vaø coù theå tham gia vaøo nhieàu chöông trình kinh doanh khaùc nhau. Nhö vaäy, vieäc hình thaønh caùc taäp ñoaøn kinh teá phaûi laø keát quaû cuûa quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán vaø laø saûn phaåm cuûa lieân keát kinh teá phaùt trieån ñeán moät trình ñoä nhaát ñònh. Tuyø theo caùch thöùc thaønh laäp maø taäp ñoaøn coù theå coù tö caùch phaùp nhaân hay khoâng. Tröôøng hôïp ñöôïc hình thaønh töø quaù trình saùt nhaäp caùc coâng ty thaønh moät theå thoáng nhaát thì taäp ñoaøn hoaït ñoäng nhö moät phaùp nhaân kinh teá. Ngöôïc laïi, neáu taäp ñoaøn ñöôïc hình thaønh do caùc coâng ty kyù thoûa thuaän lieân keát vôùi nhau, ñaëc bieät laø ôû caùc lieân keát maø trong ñoù caùc coâng ty thaønh vieân ñoäc laäp trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình thì noù khoâng caàn coù tö caùch phaùp nhaân, tröôøng hôïp naøy taäp ñoaøn laø moät hình thöùc toå chöùc kinh teá. Tuyø theo möùc ñoä lieân keát maø taäp ñoaøn coù nhieàu hình thöùc vôùi caùc teân goïi khaùc nhau nhö: Cartel, Syndicate, Consortium, Combinat, Incorporation, Conglomerate. ÔÛ Nhaät caùc taäp ñoaøn kinh doanh ñöôïc goïi laø Keiretsu, coøn ôû Haøn quoác thì goïi laø caùc Chaebol. Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 12 1.1.5 Vai troø cuûa TÑKT: Trong xaõ hoäi coâng nghieäp, caùc TÑKT naém giöõ phaàn lôùn nguoàn löïc saûn xuaát cuûa moãi quoác gia, coù vò trí quan troïng trong heä thoáng kinh teá cuûa moãi nöôùc. Söï phaùt trieån cuûa caùc TÑKT vaø caùch öùng xöû cuûa noù coù aûnh höôûng to lôùn ñeán heä thoáng kinh teá, khoâng chæ trong phaïm vi quoác gia maø coøn trong phaïm vi quoác teá. Vai troø quan troïng cuûa caùc TÑKT theå hieän qua caùc maët sau: Thöù nhaát: TÑKT taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho vieäc huy ñoäng vaø söû duïng hôïp lyù caùc nguoàn löïc treân dieän roäng, qua ñoù thuùc ñaåy söï töï ñieàu chænh treân phaïm vi toaøn xaõ hoäi höôùng ñeán vieäc naâng cao hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc. Thöù hai: Qui moâ lôùn cuûa moät TÑKT giuùp cho vieäc ñieàu chænh cô caáu ngaønh vaø saûn phaåm deã daøng baèng caùch toå chöùc töøng doanh nghieäp theo höôùng chuyeân moân hoùa, goùp phaàn naâng cao hieäu quaû toaøn taäp ñoaøn. Thöù ba: Söï phoái hôïp giöõa caùc doanh nghieäp trong cuøng taäp ñoaøn seõ phaùt huy ñöôïc maët maïnh, haïn cheá maët yeáu cuûa töøng doanh nghieäp ñeå cuøng nhau phaùt trieån. Traùnh ñöôïc söï caïnh tranh laãn nhau, giaûm thieåu caùc chi phí truøng laép (nhö chi phí nghieân cöùu, trieån khai,…), môû roäng khaû naêng nghieân cöùu, öùng duïng khoa hoïc coâng ngheä môùi vaøo saûn xuaát. Thöù tö: TÑKT vôùi hình thöùc laø caùc coâng ty xuyeân quoác gia coù vai troø quan troïng trong vieäc giuùp caùc nöôùc ñang phaùt trieån thöïc hieän chieán löôïc chuyeån giao coâng ngheä. Thöù naêm: Söï lieân keát caùc doanh nghieäp trong cuøng taäp ñoaøn goùp phaàn ña daïng hoùa saûn phaåm vaø ñòa lyù, nhanh choùng môû roäng thò tröôøng tieâu thuï saûn phaåm. Thöù saùu: Thuaän tieän trong vieäc xaây döïng vaø phaùt trieån ñoäi nguõ nhaø quaûn lyù coù naêng löïc, kinh nghieäm, ñöùng vöõng tröôùc nhöõng thöû thaùch thôøi ñaïi. Beân caïnh nhöõng vai troø quan troïng noùi treân, TÑKT cuõng toàn taïi nhöõng haïn cheá nhaát ñònh nhö sau: Vieäc hình thaønh vaø phaùt trieån caùc TÑKT deã daãn ñeán xu höôùng ñoäc quyeàn trong kinh doanh, taùc ñoäng tieâu cöïc ñeán quaù trình caïnh tranh, gaây thieät haïi cho ngöôøi tieâu duøng. Maâu thuaãn giöõa qui moâ vaø hieäu quaû: kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc phaùt trieån cho thaáy söùc maïnh cuûa moät taäp ñoaøn khoâng phaûi chæ phuï thuoäc vaøo qui moâ cuûa noù, maø coøn phuï thuoäc vaøo naêng löïc quaûn lyù vaø trình ñoä coâng ngheä. Khi qui moâ cuûa moät taäp ñoaøn quaù lôùn, quaù taäp trung coù theå daãn tôùi vöôït khoûi taàm kieåm soaùt, töø ñoù tieàm aån nguy cô ñoå vôõ, phaù saûn, gaây nhöõng taùc haïi nghieâm troïng Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 13 cho neàn kinh teá. Thöïc teá ñaõ xaûy ra nhöõng vuï ñoå beå cuûa nhöõng taäp ñoaøn lôùn nhö: vuï phaù saûn cuûa taäp ñoaøn saûn xuaát theùp Hanbo cuûa Haøn quoác naêm 1997; vuï phaù saûn cuûa taäp ñoaøn naêng löôïng ña quoác gia Enron cuoái naêm 2001,… 1.1.6 Tham khaûo moâ hình TÑKT ôû caùc nöôùc: Thöïc ra moâ hình TÑKT ñaõ ra ñôøi vaø toàn taïi töø laâu ôû nhieàu nöôùc, tuøy theo möùc ñoä lieân keát maø TÑKT coù nhöõng teân goïi khaùc nhau vaø ñaëc tröng rieâng phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá cuûa quoác gia ñoù: ÔÛ Myõ: caùc taäp ñoaøn ñöôïc goïi laø “Holding Companies” hay coøn goïi laø “Bank Holding Companies”, ñoù laø caùc Coâng ty coå phaàn meï, ñöôïc hình thaønh ñeå naém giöõ coå phieáu cuûa caùc Coâng ty khaùc maø noù ñieàu khieån. Ñaây laø moät phaùp nhaân maø phaùp nhaân naøy kieåm soaùt ít nhaát moät ngaân haøng. ÔÛ Anh: coù caùc “Group of Companies”, coøn goïi laø “Holding Company”. Ñaây laø moät TÑKT goàm Coâng ty meï cuøng vôùi caùc Coâng ty con. Moät Coâng ty ñöôïc xem laø Coâng ty con cuûa moät Coâng ty khaùc neáu Coâng ty meï naém giöõ treân 50% voán coå phaàn cuûa noù, hoaëc naém ñöôïc moät soá coå phaàn cuûa noù vaø ñieàu khieån ñöôïc ban Giaùm ñoác. ÔÛ Phaùp: TÑKT coù teân laø “Groupe”. Ñaây laø moät taäp hôïp nhöõng Coâng ty ñöôïc lieân keát vôùi nhau bôûi nhöõng quan heä taøi chính vaø ñaët döôùi moät söï ñieàu haønh kinh teá. Taäp ñoaøn ñöôïc hình thaønh bôûi moät Coâng ty meï hoaëc moät Coâng ty khoáng cheá veà coå phaàn. Trong taäp ñoaøn naøy giöõ vai troø noøng coát laø Coâng ty meï. Ñaây laø moät Coâng ty taøi chính sôû höõu moät phaàn quan troïng voán cuûa nhöõng Coâng ty khaùc nhau veà maët phaùp lyù cuûa noù. Noù kieåm soaùt vaø ñònh höôùng hoaït ñoäng cuûa Coâng ty con naøy. ÔÛ Trung Quoác: coù caùc taäp ñoaøn xí nghieäp. Ñaây laø moät hình thöùc cuûa quaàn theå xí nghieäp do yeâu caàu caïnh tranh cuûa moät soá xí nghieäp trong vieäc lieân heä kinh teá ngang vaø treân cô sôû töï nguyeän, bình ñaúng, lieân hôïp laïi vôùi nhau thaønh moät thöïc theå kinh teá. ÔÛ Nhaät Baûn: caùc TÑKT coù teân goïi rieâng laø Keiretsu. Noù cuõng coù nhöõng ñaëc ñieåm chung nhö caùc TÑKT nhöng coù ñieåm khaùc nhau laø haàu heát caùc Keiretsu ñeàu hoaït ñoäng trong lónh vöïc chuyeân ngaønh. ÔÛ Haøn Quoác: moâ hình TÑKT ñöôïc goïi döôùi teân laø Chaebol. Ñaây laø caùc taäp ñoaøn lôùn, laø ñoäng löïc taêng tröôûng chính cuûa neàn kinh teá Haøn Quoác. Ñaëc ñieåm noåi baät cuûa caùc Chaebol laø möùc ñoä ña daïng hoùa kinh doanh. Ñaây cuõng laø ñieåm khaùc bieät so vôùi caùc Keiretsu cuûa Nhaät Baûn. Tính chaát quoác teá hoùa cuûa Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 14 caùc Chaebol raát cao. Moät Chaebol coù cô caáu chaët cheõ hôn seõ deã daøng quoác teá hoùa khi lieân keát vôùi caùc coâng ty thaønh vieân. ÔÛ Ñaøi Loan: TÑKT coù teân laø Jituanque, ñoù laø caùc toå chöùc coâng nghieäp lôùn, veà ñaëc ñieåm khoâng khaùc gì so vôùi caùc TÑKT cuûa Nhaät Baûn vaø Haøn Quoác. ÔÛ mieàn Nam Vieät Nam, giai ñoaïn tröôùc naêm 1975: vôùi chính saùch can thieäp vaø nguoàn vieän trôï kinh teá cuûa Myõ, cuõng ñaõ hình thaønh vaø toàn taïi nhieàu TÑKT coù qui moâ lôùn maø khôûi ñieåm töø naêm 1954. Nhöõng TÑKT ñieån hình ôû mieàn Nam Vieät Nam giai ñoaïn 1954-1975 laø: + Taäp ñoaøn Lyù Long Thaân: phaùt trieån maïnh vôùi vieäc thaønh laäp Vinatexco, Vinatefinco vaøo nhöõng naêm 1960; + Taäp ñoaøn Chaâu Ñaïo Sanh, Vöông Ngoïc Anh vôùi caùc nhaø maùy Vimitex, Saky boä mì; + Taäp ñoaøn Laân Nhö Toøng: vôùi caùc nhaø maùy Visyfaso, mì aên lieàn, Tole traùng keõm;… Nhö vaäy, coù theå noùi TÑKT ñaõ ra ñôøi vaø toàn taïi töø laâu ôû nhieàu nöôùc treân theá giôùi, ñaëc bieät laø ôû nhöõng nöôùc coù neàn kinh teá phaùt trieån. Xu höôùng “Taäp ñoaøn hoùa” laø moät taát yeáu khaùch quan khi neàn kinh teá phaùt trieån ñeán moät trình ñoä nhaát ñònh, ñoøi hoûi phaûi coù söï taäp trung söùc maïnh kinh teá vaøo nhöõng doanh nghieäp lôùn, ñuû söùc taïo ra söï phaùt trieån ñoät bieán ôû töøng ngaønh, töøng lónh vöïc, ñoàng thôøi taän duïng ñöôïc toái ña nhöõng lôïi theá kinh teá chæ coù ñöôïc ôû nhöõng doanh nghieäp coù qui moâ ñuû lôùn. 1.2 VAI TROØ CUÛA TAØI CHÍNH TRONG TÑKT: 1.2.1 Vai troø cuûa taøi chính doanh nghieäp: Hoaït ñoäng SXKD cuûa baát kyø moät thöïc theå naøo cuõng ñeàu phaûi coù caùc nguoàn löïc, bao goàm: + Nhaân löïc: ñoù laø con ngöôøi, trình ñoä quaûn lyù. + Vaät löïc: laø trang thieát bò, coâng ngheä. + Taøi löïc: laø nguoàn taøi chính tieàn teä. Trong caùc nguoàn löïc ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát thì nguoàn löïc taøi chính luoân ñöôïc ñaùnh giaù laø ñaëc bieät quan troïng. Treân thöïc teá caùc nguoàn löïc ñaàu vaøo khaùc ñeàu coù theå löôïng hoùa ñöôïc baèng tieàn vaø boå sung cho nguoàn löïc taøi chính cuûa doanh nghieäp. Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 15 Chuùng ta seõ xem xeùt caùc chöùc naêng cuûa taøi chính doanh nghieäp ñeå thaáy ñöôïc vaøi troø cuûa noù ñoái vôùi hoaït ñoäng SXKD cuûa moät doanh nghieäp. 1.2.2 Chöùc naêng cuûa taøi chính: (a) Chöùc naêng cuûa Taøi chính theo quan nieäm truyeàn thoáng: coù 3 chöùc naêng: Chöùc naêng taïo voán: ñoù laø xaùc ñònh nhu caàu veà caùc loaïi voán coá ñònh, voán löu ñoäng caàn thieát ñeå ñaàu tö cho nhaø xöôûng, trang thieát bò, döï tröõ nguyeân vaät lieäu vaø chi traû caùc chi phí phuïc vuï quaù trình saûn xuaát saûn phaåm hay cung öùng dòch vuï. Ñaây laø böôùc khôûi ñaàu nhöng raát quan troïng vì noù aûnh höôûng ñeán vieäc thöïc hieän caùc chöùc naêng tieáp theo, vieäc xaùc ñònh sai coù theå daãn tôùi gia taêng chi phí söõ duïng voán, hoaëc khoâng coù ñuû voán ñeå ñaùp öùng cho nhu caàu thöïc teá phaùt sinh. Khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc nhu caàu voán thì böôùc tieáp theo laø vieäc löïa choïn caùc keânh phaân phoái voán thích hôïp. Tieâu chí ñeå xaùc ñònh laø söû duïng ñöôïc nguoàn voán vôùi chi phí thaáp nhaát vaø ñaùp öùng ñaày ñuû caùc yeâu caàu khaùc nhö: tính kòp thôøi, thôøi haïn söû duïng, khaû naêng co daõn theo thöïc teá,… Hieän nay caùc keânh phaân phoái voán chuû yeáu coù theå söû duïng laø: vay ngaân haøng, phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu thoâng qua thò tröôøng chöùng khoaùn,… Kyõ thuaät ñieàu phoái söû duïng voán ñöôïc xem laø khaâu quan troïng cuûa chöùc naêng naøy, ñaây laø söï phoái hôïp nhòp nhaøng ñoàng boä vôùi caùc khaâu khaùc cuûa quaù trình saûn xuaát nhaèm ñaûm baûo phaân phoái hôïp lyù, kòp thôøi mang laïi hieäu söû duïng cao nhaát. Chöùc naêng phaân phoái thu nhaäp baèng tieàn: sau quaù trình saûn xuaát vaø tieâu thuï saûn phaåm hay cung öùng dòch vuï, taøi chính doanh nghieäp tieáp tuïc phaân phoái caùc khoaûn thu baùn haøng ñeå thöïc hieän quaù trình taùi saûn xuaát vaø taêng tích luõy cho doanh nghieäp, cuõng nhö thöïc hieän nghóa vuï vôùi Nhaø nöôùc. Caùc ñoái töôïng tham gia vaøo quaù trình phaân phoái laø: + Nhaø nöôùc: doanh nghieäp thöïc hieän nghóa vuï thueá theo luaät ñònh. + Nhaø cung caáp: thanh toaùn cho caùc yeáu toá ñaàu vaøo (nhö nguyeân vaät lieäu, ñieän, nöôùc,…), traû nôï vay,… + Noäi boä doanh nghieäp: phaân phoái tieàn löông, tieàn thöôûng,… môû roäng naêng löïc saûn xuaát thoâng qua vieäc hình thaønh caùc quó taùi ñaàu tö cuûa doanh nghieäp. Chöùc naêng giaùm ñoác baèng ñoàng tieàn ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng SXKD: taøi chính thöïc hieän vieäc kieåm tra giaùm saùt ñoái vôùi söï vaän ñoäng cuûa caùc quó tieàn teä trong Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 16 doanh nghieäp, nhaèm ñaûm baûo tuaân thuû ñuùng qui ñònh taøi chính vaø ñònh höôùng phaùt trieån cuûa doanh nghieäp. Thoâng qua chöùc naêng naøy, taøi chính doanh nghieäp seõ phaân tích ñaùnh giaù trình ñoä söû duïng voán, ñoàng thôøi ñeà ra caùc bieän phaùp khaéc phuïc nhöõng maët coøn toàn taïi ñeå naâng cao hieäu quaû SXKD cuûa doanh nghieäp. (b) Chöùc naêng Taøi chính theo quan nieäm taøi chính hieän ñaïi: Chöùc naêng cuûa taøi chính laø laøm gia taêng giaù trò cuûa doanh nghieäp, gia taêng lôïi ích cho nhöõng ngöôøi goùp voán thoâng quan vieäc thöùc hieän caùc quyeát ñònh: Quyeát ñònh ñaàu tö (hay coøn goïi laø quyeát ñònh ngaân saùch voán): taøi chính phaûi phaân tích, ñaùnh giaù ñeå löïa choïn cô hoäi ñaàu tö trong nhöõng cô hoäi coù saün. Quyeát ñònh taøi trôï: löïa choïn nguoàn taøi trôï naøo (huy ñoäng voán goùp hay ñi vay) ñeå taøi trôï cho nhö caàu voán ñaàu tö ñaõ ñöôïc quyeát ñònh. Quyeát ñònh phaân phoái: chính laø söï keát hôïp cuûa 2 quyeát ñònh treân. 1.2.3 Vai troø cuûa Taøi chính ñoái vôùi hieäu quaû hoaït ñoäng SXKD cuûa doanh nghieäp: Thoâng qua vieäc phaân tích caùc chöùc naêng cuûa taøi chính cho chuùng ta thaáy taøi chính coù vai troø heát söùc quan troïng ñoái vôùi nhöõng noã löïc naâng cao hieäu quaû SXKD cuûa doanh nghieäp. Treân thöïc teá, heä thoáng taøi chính vaø moâi tröôøng kinh doanh coù moái quan heä raát nhaïy caûm vaø maät thieát vôùi nhau, vieäc ñieàu chænh doøng chu chuyeån cuûa caùc luoàng voán seõ taùc ñoäng tröïc tieáp ñeán söï vaän ñoäng cuûa caùc yeáu toá vaät chaát khaùc vaø qua ñoù aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng SXKD cuûa doanh nghieäp. Nhö vaäy, neáu taøi chính thöïc hieän toát caùc chöùc naêng cuûa mình seõ goùp phaàn naâng cao hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Bôûi vì vieäc hình thaønh vaø söû duïng caùc quó tieàn teä luoân gaén lieàn vôùi söï vaän ñoäng cuûa caùc yeáu toá saûn xuaát, thoâng qua caùc quyeát ñònh quaûn trò taøi chính, doanh nghieäp seõ taùc ñoäng vaøo doøng chu chuyeån voán, ñeå ñieàu chænh caùc yeáu toá saûn xuaát sao cho coù lôïi nhaát. Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 17 1.2.4 Taøi chính trong TÑKT: Hoaït ñoäng cuûa Taøi chính trong doanh nghieäp noùi chung cuõng nhö trong moâ hình TÑKT ñeàu laø nhaèm thöïc hieän caùc muïc tieâu cuûa doanh nghieäp, moãi khi ra caùc quyeát ñònh taøi chính, nhaø quaûn lyù ñeàu phaûi caân nhaéc tính toaùn. Vaäy muïc tieâu cuûa doanh nghieäp laø gì? Quan nieäm tröôùc kia cho raèng doanh nghieäp coù moät muïc tieâu duy nhaát laø toái ña hoùa lôïi nhuaän, ñieàu naøy ñaït ñöôïc khi chi phí caän bieân (MC) ngang baèng vôùi doanh thu caän bieân (MR). Ngaøy nay, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa lyù luaän vaø caùc hoïc thuyeát kinh teá, quan nieäm treân ñaõ coù söï thay ñoåi, lôïi nhuaän cuûa doanh nghieäp ñaõ ñöôïc nhìn nhaän daøi haïn hôn, coù tính ñeán söï bieán ñoäng cuûa thò tröôøng vaø ruûi ro trong kinh doanh. Chính vì theá muïc tieâu cuûa doanh nghieäp cuõng laø toái ña hoùa lôïi nhuaän, nhöng toång quaùt hôn ñoù laø toái ña hoùa giaù trò cuûa doanh nghieäp. Ñaây laø söï ñaùnh giaù toång hôïp cuûa thò tröôøng veà doanh nghieäp nhö khaû naêng sinh lôïi, möùc ñoä ruûi ro. Ñaëc ñieåm chung cuûa taøi chính trong TÑKT laø theå hieän moái lieân keát kinh teá taøi chính giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân trong taäp ñoaøn. Trong moâ hình TÑKT treân theá giôùi thöôøng coù moät Coâng ty taøi chính ñoùng vai troø laø trung taâm taøi chính cuûa taäp ñoaøn, ñeå ñieàu phoái voán giöõa caùc coâng ty thaønh vieân trong taäp ñoaøn; laø ñaàu moái ñeå huy ñoäng voán töø caùc toå chöùc tín duïng; tö vaán vaø laøm ñaïi lyù phaùt haønh chöùng khoaùn cho taäp ñoaøn vaø caùc coâng ty thaønh vieân; tö vaán vaø thöïc hieän ñaàu tö voán taïm thôøi nhaøn roãi trong taäp ñoaøn. Haïn cheá cuûa moâ hình TÑKT taïi Vieät Nam (moâ hình TCTy 90, 91) laø quan heä giöõa caùc ñôn vò thaønh vieân trong taäp ñoaøn coøn mang naëng tính haønh chính, khoâng phaûi moái quan heä kinh teá taøi chính. Ñieåm yeáu nhaát cuûa moâ hình naøy laø TCTy chöa taäp trung huy ñoäng, ñieàu chuyeån ñöôïc caùc nguoàn voán trong noäi boä TCTy. Tuy TCTy nhaän voán vaø taøi saûn cuûa Nhaø nöôùc ñeå giao xuoáng caùc ñôn vò thaønh vieân, nhöng veà thöïc chaát thì phaàn voán aáy ñang do chính caùc ñôn vò Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 18 thaønh vieân quaûn lyù vaø söû duïng. Nguoàn voán taïi TCTy chæ coù yù nghóa treân giaáy tôø soå saùch, khoâng mang yù nghóa cuûa moät oâng chuû ñaàu tö voán vaø coù toaøn quyeàn quyeát ñònh vôùi nguoàn voán ñaàu tö cuûa mình. Vieäc caùc TCTy giao voán xuoáng cho caùc ñôn vò thaønh vieân theo phöông thöùc khoâng thanh toaùn, coøn taïo ra tính yû laïi cho caùc ñôn vò thaønh vieân. Nhö vaäy, vieäc chuyeån caùc TCTy sang moâ hình Coâng ty meï – Coâng ty con coù gì khaùc? Tröôùc tieân ñoù phaûi laø chuyeån quan heä “giao voán” sang quan heä “ñaàu tö voán”, tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä goùp voán cuûa Coâng ty meï vaøo Coâng ty con maø Coâng ty meï thöïc hieän quyeàn chi phoái ñeán töøng Coâng ty con. Coâng ty meï seõ thöïc hieän quan heä ñaàu tö voán thoâng qua coâng ty taøi chính cuûa taäp ñoaøn, toaøn boä voán cuûa coâng ty meï vaø caùc coâng ty thaønh vieân ñeàu ñöôïc quaûn lyù thoáng nhaát qua Coâng ty taøi chính cuûa taäp ñoaøn. Keát luaän chöông 1: Töø nhöõng nghieân cöùu treân coù theå khaúng ñònh vai troø quan troïng cuõng nhö nhöõng maët traùi cuûa quaù trình hình thaønh, phaùt trieån cuûa caùc TÑKT laø tính hai maët cuûa moät vaán ñeà. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa caùc TÑKT laø taát yeáu khaùch quan, phuø hôïp vôùi xu theá phaùt trieån cuûa lòch söû; ñoùng vai troø quan troïng cho quaù trình phaùt trieån kinh teá, ñaëc bieät laø ôû caùc nöôùc ñang phaùt trieån; ñoàng thôøi cuõng caàn nhaän thöùc roõ raøng nhöõng haïn cheá cô baûn cuûa TÑKT, ñeå töø ñoù coù nhöõng giaûi phaùp ñieàu tieát ñuùng ñaén nhaèm haïn cheá nhöõng taùc ñoäng tieâu cöïc cuûa noù ñoái vôùi neàn kinh teá. Luaän vaên thaïc só Kinh teá
Trang 19 CHÖÔNG 2 ÑAÙNH GIAÙ THÖÏC TRAÏNG HOAÏT ÑOÄNG CUÛA MOÂ HÌNH TÑKT – TCTY TAÏI VIEÄT NAM VAØ TCTY HKVN 2.1 GIÔÙI THIEÄU MOÂ HÌNH TÑKT – TCTY TAÏI VIEÄT NAM 2.1.1 Söï caàn thieát ra ñôøi: Naêm 1994, sau gaàn 8 naêm thöïc hieän môû cöûa ñeå hoäi nhaäp vôùi neàn kinh teá theá giôùi, tieáp nhaän luoàng voán ñaàu tö töø beân ngoaøi, trong ñoù coù moät löôïng lôùn voán töø caùc taäp ñoaøn saûn xuaát ña quoác gia, caùc doanh nghieäp Vieät Nam beân caïnh nhöõng thuaän lôïi veà tranh thuû coâng ngheä, kyõ thuaät tieân tieán, phong caùch quaûn lyù môùi,… ñang phaûi noã löïc chuaån bò cho moät cuoäc caïnh tranh ñaày khoù khaên thöû thaùch. Vôùi thöïc traïng laø caùc doanh nghieäp nhoû beù, phaân taùn, manh muùn thì caùc doanh nghieäp Vieät Nam hoaøn toaøn khoâng phaûi ñoái thuû töông xöùng cuûa caùc coâng ty nöôùc ngoaøi. Tröôùc thaùch thöùc ñoù, Chính phuû ñaõ xaùc ñònh phaûi toå chöùc laïi caùc DNNN theo höôùng naâng cao khaû naêng caïnh tranh, ñeå khoâng nhöõng coù theå töï ñöùng vöõng, maø coøn phaûi giöõ ñöôïc vai troø chuû ñaïo, giuùp Chính phuû ñieàu tieát neàn kinh teá phaùt trieån theo ñònh höôùng xaõ hoäi chuû nghóa. Trong boái caûnh ñoù, ngaøy 07/03/1994 Thuû töôùng Chính phuû ñaõ ban haønh 02 quyeát ñònh: QÑ soá 90/TTg nhaèm toå chöùc laïi caùc lieân hieäp Xí nghieäp; vaø QÑ soá 91/TTg thí ñieåm thaønh laäp moät soá Toång coâng ty theo moâ hình taäp ñoaøn (thöôøng ñöôïc goïi laø TCTy 90, 91). Ñaây laø noã löïc nhaèm ñaåy maïnh quaù trình tích tuï vaø taäp trung voán, nhanh choùng hình thaønh caùc thöïc theå kinh teá coù tieàm löïc maïnh, khaû naêng chuyeân moân hoùa saâu, goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi söï nghieäp coâng nghieäp hoùa – hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. Ñoàng thôøi thöïc hieän chuû tröông xoùa boû daàn cheá ñoä Boä chuû quaûn, caáp haønh chính chuû quaûn. Tính ñeán thaùng 2/2002, sau gaàn 10 naêm thöïc hieän ñaõ coù 17 TCTy 91 tröïc thuoäc Chính phuû vaø 79 TCTy 90 tröïc thuoäc UBND caáp tænh, thaønh phoá ñöôïc thaønh laäp theo moâ hình taäp ñoaøn kinh doanh. Caùc TCTy Nhaø nöôùc coù 1.392 doanh nghieäp thaønh vieân haïch toaùn ñoäc laäp, chieám 24% toång soá doanh nghieäp trong caû nöôùc, naém giöõ hôn 66% veà voán, 61% veà lao ñoäng, taïo ra gaàn 50% doanh thu vaø khoaûng 80% lôïi nhuaän tröôùc thueá trong toaøn boä khoái DNNN. Haøng naêm caùc TCTy ñoùng goùp gaàn 30% GDP vaøo ngaân saùch Nhaø nöôùc (1) . Nhìn chung, sau khi thaønh laäp nhieàu TCTy ñaõ theå hieän ñöôïc vai troø ñaàu taøu cuûa mình. Caùc TCTy ñaõ trôû thaønh löïc löôïng quan troïng cung caáp caùc loaïi (1) Nguoàn: Ban chæ ñaïo vaø ñoåi môùi doanh nghieäp Trung öông. Luaän vaên thaïc só Kinh teá