Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp chế biến điều Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:105

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài khi thực hiện nghiên cứu để đạt những mục tiêu cơ bản sau: Phân tích và đánh giá từng yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp chế biến điều VN nói chung; phân tích và đánh giá những tác động từ các nhân tố mang tính môi trường (khách quan) đến năng lực cạnh tranh của một doanh nghiệp chế biến điều VN nói chung... Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Nâng cao năng lực cạnh tranh cho các doanh nghiệp chế biến điều Việt Nam trong giai đoạn hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM TẠ NGUYỄN CÔNG KỲ NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CHO CÁC DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN ĐIỀU VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.Hồ Chí Minh, năm 2006
1 MUÏC LUÏC Trang MÔÛ ÑAÀU 1 1. Tính caàn thieát cuûa ñeà taøi 1 2. Muïc tieâu nghieân cöùu 2 3. Phöông phaùp nghieân cöùu 2 4. Phaïm vi nghieân cöùu 3 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VIEÄC NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU 4 1.1. Naêng löïc caïnh tranh vaø nhöõng noäi dung cô baûn cuûa vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh 4 Khhaaùiùi nniieeäm 11..11..11.. K äm ccaaïnïnhh ttrraannhh 44 äm nnaaênêngg llööïcïc ccaaïnïnhh ttrraannhh Khhaaùiùi nniieeäm 11..11..22 K 44 Quuaann ññiieeåm 11..11..33.. Q åm vveeà à nnaaânângg ccaaoo nnaaênêngg llööïcïc ccaaïnïnhh ttrraannhh 77 Xaaùcùc ññòònnhh hheeä ä tthhooánángg ccaaùcùc nnhhaaânân ttooá á ccaaáuáu tthhaaønønhh nnaaênêngg llööïcïc ccaaïnïnhh ttrraannhh ccuuûaûa ccaaùcùc 11..22.. X ddooaannhh nngghhiieeäpäp cchheeá á bbiieeánán ññiieeàuàu VViieeätät N Naam m 77 1.2.1. Ñaëc ñieåm caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 7 1.2.2. Heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 9 Baøi hoïc kinh nghieäm töø quaù trình phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Aán Ñoä 13 11..33..11.. QQuuaaù ù ttrrììnnhh pphhaaùtùt ttrriieeånån,, nnaaânângg ccaaoo nnaaênêngg llööïcïc ccaaïnïnhh ttrraannhh ccuuûaûa ccaaùcùc ddooaannhh nngghhiieeäpäp cchheeá á bbiieeánán ññiieeàuàu AAánán Ñ Ñooä ä 1133 11..33..22.. BBaaøiøi hhooïcïc kkiinnhh nngghhiieeäm Naam äm cchhoo VViieeätät N m 1177
2 CHÖÔNG II: THÖÏC TRAÏNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU VIEÄT NAM 19 2.1. G iôùi thieäu sô löôïc veà coâng nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 19 2.2. Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 20 Naaênêngg llööïcïc ccooânângg nngghheeä ä cchheeá á bbiieeánán 22..22..11.. ..N 2200 Naaênêngg llööïcïc xxaaâyây ddööïnïngg tthhööôônngg hhiieeäuäu 22..22..22.. N 2288 Naaênêngg llööïcïc tthhuu tthhaaäpäp,, pphhaaânân ttíícchh vvaaø ø ddööï ï bbaaùoùo tthhòò ttrrööôôønøngg 22..22..33.. N 3355 22..22..44.. N Naaênêngg llööïcïc kkhhaaii tthhaaùcùc tthhòò ttrrööôôønøngg 3377 Naaênêngg llööïcïc ttaaøiøi cchhíínnhh 22..22..55.. N 4411 Naaênêngg llööïcïc nngguuooànàn nnhhaaânân llööïcïc 22..22..66.. N 4477 Naaênêngg llööïcïc tthhuu m 22..22..77.. N muuaa nngguuooànàn nngguuyyeeânân lliieeäuäu ññiieeàuàu tthhooâ â 4499 Naaênêngg llööïcïc ccaaïnïnhh ttrraannhh vveeà à ggiiaaù ù vvaaø ø ggiiaaù ù tthhaaønønhh 22..22..88.. N 5511 2.3. Caùc nhaân toá khaùch quan taùc ñoäng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 54 2.3.1. Tieàm naêng phaùt trieån cuûa nguoàn nguyeân lieäu 54 22..33..22.. N Nhhuu ccaaàuàu tthhòò ttrrööôôønøngg 5588 Chhíínnhh ssaaùcùchh kkhhuuyyeeánán kkhhíícchh,, hhooã ã ttrrôôï ï ccuuûaûa N 22..33..33.. C Nhhaaø ø nnööôôùcùc 5599 2.3.4. Taùc ñoäng chung töø xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta 60 Ñaaùnùnhh ggiiaaù ù cchhuunngg nnaaênêngg llööïcïc ccaaïnïnhh ttrraannhh vvaaø ø llôôïiïi tthheeá á ccaaïnïnhh ttrraannhh ccuuûaûa ccaaùcùc ddooaannhh 22..44.. Ñ nngghhiieeäpäp cchheeá á bbiieeánán ññiieeàuàu V Naam Viieeätät N m 6622 2.4.1. Ñaùnh giaù chung naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc DNCBÑ VN 62 2.4.2. Vaän duïng phöông phaùp Thompson – Strickland ñaùnh giaù so saùnh toång theå naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam vôùi caùc doanh nghieäp cuûa Aán Ñoä, Braxin 64 CH C ÖÔ HÖ NG ÔN G IIIIII:: G GIIAAÛIÛI PPHHA NA AÙPÙP N AÂN GC ÂNG CA AOON NAAÊN ÊNGG LLÖ ÖÏC ÏC CCAAÏN ÏNHH TTR AN RA NHHC CH HOO CA C ÙC D AÙC DO OAANNH HNNGGH HIIEEÄPÄP C CH BIIEEÁN HEEÁ Á B HA ÁN H AÏT ÑIIEEÀU ÏT Ñ CU ÀU C VIIEEÄT ÛA V UÛA ÄT N NA AM M 6655 Muuïcïc ttiieeâuâu pphhaaùtùt ttrriieeånån ccaaùcùc ddooaannhh nngghhiieeäpäp cchheeá á bbiieeánán ññiieeàuàu ññeeánán nnaaêm M êm 22001100 6655 33..11.. PPhhööôônngg hhööôôùnùngg pphhaaùtùt ttrriieeånån vvaaø ø nnaaânângg ccaaoo nnaaênêngg llööïcïc ccaaïnïnhh ttrraannhh cchhoo ccaaùcùc D NC DN BÑ CB ÑV Naam Viieeätät N m 6655
3 33..22..11.. .. PPhhööôônngg hhööôôùnùngg cchhuunngg pphhaaùtùt ttrriieeånån ccaaùcùc D DN CBBÑ NC Naam Ñ VViieeätät N m 6666 33..22..22.. PPhhööôônngg hhööôôùnùngg nnaaânângg ccaaoo nnaaênêngg llööïcïc ccaaïnïnhh ttrraannhh cchhoo ccaaùcùc D DN CBBÑ NC Ñ VViieeätät Naam N m ttrroonngg ggiiaaii ññooaaïnïn hhiieeänän nnaayy 6666 33..22.. GGiiaaûiûi pphhaaùpùp nnaaânângg ccaaoo nnaaênêngg llööïcïc ccaaïnïnhh ttrraannhh cchhoo ccaaùcùc ddoonnhh nngghhiieeäpäp cchheeá á Viieeätät N bbiieeánán ññiieeàuàu V Naam m 6677 mooâ â ddooaannhh nngghhiieeäpäp vvaaø ø ttrrììnnhh ññooä ä ccooânângg nngghheeä ä pphhuuø ø hhôôïpïp 33..33..11.. XXaaùcùc ññòònnhh qquuyy m 6677 Naaânângg ccaaoo nnaaênêngg llööïcïc ccooânângg nngghheeä ä 33..33..22.. N 6699 33..33..33.. N Naaânângg ccaaoo nnaaênêngg llööïcïc ttaaøiøi cchhíínnhh 7711 maaïnïnhh xxaaâyây ddööïnïngg vvaaø ø pphhaaùtùt ttrriieeånån tthhööôônngg hhiieeäuäu ddooaannhh nngghhiieeäpäp Ñaaåyåy m 33..33..44.. Ñ 7744 Naaânângg ccaaoo kkhhaaû û nnaaênêngg tthhuu tthhaaäpäp tthhooânângg ttiinn,, pphhaaânân ttíícchh vvaaø ø ddööï ï bbaaùoùo tthhòò ttrrööôôønøngg 33..33..55.. N 7755 Naaânângg ccaaoo kkhhaaû û nnaaênêngg pphhaaùtùt ttrriieeånån tthhòò ttrrööôôønøngg 33..33..66.. N 7766 33..33..77.. N muuaa nngguuyyeeânân lliieeäuäu ññaaàuàu vvaaøoøo Naaânângg ccaaoo kkhhaaû û nnaaênêngg tthhuu m 7777 Naaânângg ccaaoo hhiieeäuäu qquuaaû û nngguuooànàn nnhhaaânân llööïcïc)) 33..33..88.. N 7799 Naaânângg ccaaoo kkhhaaû û nnaaênêngg ccaaïnïnhh ttrraannhh vveeà à ggiiaaù,ù, ggiiaaù ù tthhaaønønhh ssaaûnûn pphhaaåm 33..33..99.. N åm 8811 KEEÁT K UA ÁT LLU AÄN ÄN 8844 AØIØI LLIIEEÄU TTA HA ÄU TTH MK AM HA KH AÛO ÛO HU PPH UÏC UÏ Ï LLU ÏC PPhhuuï ï lluuïcïc II:: TTiieeâuâu cchhuuaaånån aaùpùp dduuïnïngg cchhoo nnhhaaânân hhaaïtït ññiieeàuàu X XKK Baaûnûngg ccaaâuâu hhooûiûi pphhooûnûngg vvaaánán PPhhuuï ï lluuïcïc IIII:: B ùm llööôôïcïc ssôô ññooà à cchheeá á bbiieeánán ññiieeàuàu PPhhuuï ï LLuuïcïc IIIIII:: TTooùm
4 MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caàn thieát cuûa ñeà taøi Vieät Nam laø moät quoác gia ñang phaùt trieån coù trình ñoä phaùt trieån thaáp. Saûn phaåm noâng nghieäp coù vai troø ñaëc bieät quan troïng trong neàn kinh teá quoác daân cuûa nöôùc ta. Nhìn laïi chaëng ñöôøng gaàn 20 naêm ñoåi môùi do Ñaûng ta khôûi xöôùng, coù theå thaáy neàn noâng nghieäp Vieät Nam ñaõ thu ñöôïc nhöõng thaønh töïu raát to lôùn. Ñaëc bieät, cuøng vôùi quaù trình CNH–HÑH ñaát nöôùc, caùc ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñaõ phaùt trieån maïnh meõ vaø coù nhöõng ñoùng goùp lôùn cho phaùt trieån kinh teá ñaát nöôùc, trong ñoù cheá bieán ñieàu ñöôïc xem laø moät ngaønh coâng nghieäp non treû nhöng ngaøy caøng trôû neân cöïc kyø quan troïng trong neàn kinh teá nöôùc ta. Coâng nghieäp cheá bieán ñieàu coù vai troø quan troïng nhö vaäy khoâng nhöõng chæ vì noù ñaõ thu veà haøng traêm trieäu ñoâ la haøng naêm cho ñaát nöôùc töø vieäc xuaát khaåu maø coøn vì noù ñaõ giaûi quyeát vieäc laøm cho haøng traêm nghìn lao ñoäng dö thöøa ôû noâng thoân (moät phaàn laøm vieäc tröïc tieáp taïi nhöõng nhaø maùy cheá bieán vaø soá coøn laïi laøm vieäc ôû caùc noâng tröôøng saûn xuaát), vaø raát nhieàu lao ñoäng laøm vieäc ôû khaâu thu mua, vaän chuyeån. Neáu nhö vaøo naêm 1990, saûn löôïng ñieàu nhaân xuaát khaåu cuûa ta chæ ñaït khoaûng 290 taán thì ñeán naêm 2005 saûn löôïng xuaát khaåu ñaõ leân ñeán 110.000 taán; Löïc löôïng lao ñoäng töø khoaûng 2.500 ngöôøi (naêm 1990) ñaõ taêng leân khoaûng treân 300.000 ngöôøi vaøo naêm 2005. Hieän nay, ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa nöôùc ta ñaõ vöôn leân vò trí thöù hai treân theá giôùi veà xuaát khaåu vaø chæ ñöùng sau AÁn Ñoä. Sôû dó ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta coù toác ñoä phaùt trieån nhanh laø vì cô baûn Vieät Nam laø moät quoác gia coù tieàm naêng raát maïnh ñeå phaùt trieån ngaønh coâng nghieäp naøy. Tuy nhieân, trong boái caûnh coù nhieàu bieán ñoäng vaø moät moâi tröôøng caïnh tranh gay gaét nhö hieän nay, ñeå giöõ vöõng vò trí cuûa mình treân thò tröôøng theá giôùi cuõng nhö tieáp tuïc ñoùng goùp cho coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá
5 cuûa ñaát nöôùc, caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN caàn phaûi xem xeùt vaø ñaùnh giaù laïi naêng löïc caïnh tranh cuûa mình ñeå töø ñoù coù theå ñöa ra caùc giaûi phaùp höõu hieäu nhaèm cuõng coá vaø phaùt trieån vò theá caïnh tranh cuûa mình treân thò tröôøng, nhaát laø khi VN ñang tieáp tuïc ñaåy maïnh quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Tröôùc yeâu caàu ñaët ra, ñeà taøi naøy ñöôïc bieân soaïn vôùi muïc ñích phaân tích vaø ñaùnh giaù töøng nhaân toá cuï theå caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta, vaø töø ñoù seõ coù nhöõng ñaùnh giaù toaøn dieän veà naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta noùi chung. Sau cuøng, döïa vaøo caùc cô sôû treân, ñeà taøi seõ ñeà xuaát caùc giaûi phaùp coù tính khaû thi nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN trong giai ñoaïn ñeán. Hieän nay, caùc coâng trình nghieân cöùu vieát veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN haàu nhö raát haïn höõu vaø thöôøng chæ ñeà caäp ñeán moät soá ít nhaân toá quen thuoäc nhö: voán, lao ñoäng – Coù theå noùi, vaãn chöa coù moät nghieân cöùu mang tính toaøn dieän. Trong khuoân khoå ñeà taøi naøy, caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN seõ ñöôïc nghieân cöùu töông ñoái toaøn dieän, roäng raõi… 2. Muïc tieâu nghieân cöùu: Ñeà taøi khi thöïc hieän nghieân cöùu ñeå ñaït nhöõng muïc tieâu cô baûn sau: - Phaân tích vaø ñaùnh giaù töøng yeáu toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung. - Phaân tích vaø ñaùnh giaù nhöõng taùc ñoäng töø caùc nhaân toá mang tính moâi tröôøng (khaùch quan) ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung.
6 - Ñaùnh giaù, so saùnh naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN vôùi moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa caùc quoác gia khaùc thoâng qua phöông phaùp hoûi yù kieán chuyeân gia. - Treân cô sôû phöông höôùng, muïc tieâu phaùt trieån cho caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta, keát hôïp vôùi nhöõng keát quaû ñöôïc nghieân cöùu ñeå ñöa ra “Phöông höôùng naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN trong giai ñoaïn hieän nay vaø giaûi phaùp thöïc hieän” 3. Phöông phaùp nghieân cöùu - Duøng phöông phaùp phaân tích ñònh löôïng ñeå phaân tích caùc soá lieâu thöù caáp, sô caáp vaø ñoàng thôøi keát hôïp phaân tích ñònh tính ñeå töø ñoù ñöa ra nhöõng ñaùnh giaù, nhaän xeùt veà naêng löïc cuûa töøng yeáu toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN vaø nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá khaùch quan ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN. - Vaän duïng phöông phaùp Thompson – Strickland vaø thoâng qua soá lieäu sô caáp (thu thaäp ñöôïc töø phöông phaùp hoûi yù kieán chuyeân gia) ñeå ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp cheá bieán ñieàu VN noùi chung. - Duøng phöông phaùp toång hôïp ñeå coù caùi nhìn toång quaùt veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu nöôùc ta vaø töø ñoù ñöa ra phöông höôùng vaø giaûi phaùp ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho hoï. 4. Phaïm vi nghieân cöùu - Ñeà taøi thöïc hieän nghieân cöùu trong phaïm vi caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam. - Soá lieäu khaûo saùt sô caáp: döïa vaøo baûng caâu hoûi caùc yù kieán cuûa chuyeân gia trong ngaønh. - Soá lieäu thöù caáp coù nguoàn goác töø Vinacas, Icard, Vinanet, moät soá taïp chí…vaø caùc trang Web cuûa caùc toå chöùc khaùc.
7 CHÖÔNG I: CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN CUÛA VIEÄC NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CHO CAÙC DOANH NGHIEÄP CHEÁ BIEÁN ÑIEÀU 1.1. Naêng löïc caïnh tranh vaø nhöõng noäi dung cô baûn cuûa vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh 1.1.1. Khaùi nieäm caïnh tranh Thuaät ngöõ caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa theo nhieàu caùch khaùc nhau. Theo Ñaïi Töø ñieån Tieáng Vieät thì caïnh tranh laø: “tranh ñua giöõa nhöõng caù nhaân, taäp theå coù chöùc naêng nhö nhau, nhaèm giaønh phaàn hôn, phaàn thaéng veà mình” [26]. Trong Töø ñieån Thuaät ngöõ Kinh teá hoïc, caïnh tranh ñöôïc ñònh nghóa laø: “söï ñaáu tranh ñoái laäp giöõa caùc caù nhaân, taäp ñoaøn hay quoác gia. Caïnh tranh naûy sinh khi hai beân hay nhieàu beân coá gaéng giaønh laáy thöù maø khoâng phaûi ai cuõng coù theå giaønh ñöôïc” [33]. Ngoaøi ra, coøn coù raát nhieàu ñònh nghóa khoâng ñoàng nhaát veà caïnh tranh do xuaát phaùt töø caùch tieáp caän khaùc nhau, lieân quan tôùi noäi dung vaø caáp ñoä xem xeùt khaùc nhau. Caïnh tranh, xeùt veà baûn chaát luoân ñöôïc nhìn nhaän trong traïng thaùi ñoäng vaø raøng buoäc trong moái quan heä so saùnh töông ñoái. Vì vaäy, moïi quan heä giao tieáp maø caùc beân tham gia noã löïc tìm kieám vò theá coù lôïi cho mình ñeàu coù theå dieãn taû trong khaùi nieäm caïnh tranh. Trong xu theá hoäi nhaäp vaø traøo löu töï do hoùa thöông maïi, khaùi nieäm caïnh tranh ñöôïc söû duïng roäng raõi treân qui moâ toaøn caàu, vieäc tieáp caän nhöõng khaùi nieäm ñoù cuõng caàn ñöôïc xaây döïng treân cô sôû logíc, heä thoáng. Theo ñoù, khaùi nieäm caïnh tranh cuûa doanh nghieäp phaûi ñöôïc xem xeùt trong boái caûnh caïnh tranh cuûa ngaønh, quoác gia, khu vöïc. Ngoaøi ra, khaùi nieäm caïnh tranh phaûi ñöôïc xem xeùt ñaày ñuû treân caû hai maët cuûa noù: tích cöïc hoaït ñoäng vaø taïo ñoäng löïc ñeå höôùng tôùi moät keát quaû toát
8 nhaát; nhöng moät khi nhöõng kyõ naêng naøy ñöôïc theå hieän moät caùch cöïc ñoan, noù coù theå seõ daãn ñeán moät thöïc traïng tieâu cöïc vôùi keát quaû traùi ngöôïc. 1.1.2. Khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh Ñaõ coù raát nhieàu caùc nhaø kinh teá hoïc, caùc nhaø nghieân cöùu ñi tìm caâu traû lôøi cho nhöõng caâu hoûi nhö: Vì sao laïi coù nhöõng coâng ty naøy maïnh hôn nhöõng coâng ty khaùc? Vì sao laïi coù nhöõng quoác gia naøy giaøu coù hôn nhöõng quoác gia khaùc? Lieäu caùc coâng ty nhoû, môùi thaønh laäp coù khaû naêng caïnh tranh vôùi caùc coâng ty lôùn maø danh tieáng ñaõ ñöôïc khaúng ñònh khoâng? Laøm theá naøo ñeå coù theå caïnh tranh ñöôïc? Trong nhöõng naêm thuoäc theá kyû 18, Adam Smith ñaõ coá gaéng lyù giaûi caâu hoûi caùi gì laøm cho moät quoác gia trôû neân giaøu coù vaø oâng ñaõ cho ra ñôøi lyù thuyeát veà lôïi theá tuyeät ñoái trong taùc phaåm Baûn chaát veà söï giaøu coù cuûa caùc quoác gia. Ñi xa hôn hoïc thuyeát cuûa Adam Smith, David Ricardo ñaõ xaây döïng lyù thuyeát lôïi theá so saùnh ñeå lyù giaûi veà nhöõng lôïi ích trong thöông maïi quoác teá vaø cuõng ñoàng thôøi lyù giaûi cho vieäc vì sao coù nhöõng nöôùc phaùt trieån hôn nhôø vaøo vieäc khai thaùc nhöõng lôïi theá töông ñoái cuûa mình. Nhöng nhöõng ñaëc ñieåm môùi cuûa caïnh tranh quoác teá, ñaëc bieät laø söï phaùt trieån cuûa caùc hình thöùc ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi söï hình thaønh caùc taäp ñoaøn ña quoác gia maø hình thöùc caïnh tranh khoâng chæ giôùi haïn trong hoaït ñoäng XK maø coøn thoâng qua caùc coâng ty con ôû nöôùc ngoaøi, ñaõ laøm yeáu ñi caùc hoïc thuyeát coå ñieån. Treân cô sôû keá thöøa lyù thuyeát veà lôïi theá so saùnh, caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi ñaõ taäp trung phaân tích vaø daàn daàn hình thaønh neân moät heä thoáng khaùi nieäm môùi veà lôïi theá caïnh tranh, naêng löïc caïnh tranh noùi chung, naêng löïc caïnh tranh quoác teá noùi rieâng ñeå giaûi thích veà ñoäng löïc phaùt trieån cuûa caùc quoác gia cuõng nhö söï phaùt trieån cuûa caùc coâng ty, doanh nghieäp trong moâi tröôøng kinh doanh quoác teá.
9 Raát nhieàu hoïc thuyeát ñaõ ñöôïc xaây döïng ñeå phaân tích veà naêng löïc (lôïi theá) caïnh tranh cuûa caùc quoác gia cuõng nhö cuûa caùc coâng ty, caùc doanh nghieäp. Trong ñoù, tieâu bieåu coù lyù thuyeát veà caùc nhaân toá cuûa quaù trình saûn xuaát cuûa Heckscher vaø Ohlin, sau naøy ñaõ ñöôïc nhaø kinh teá hoïc noåi tieáng Paul Sammuelson boå sung neân coøn goïi laø moâ hình Heckscher-Ohlin-Sammuelson. Caùc lyù thuyeát veà lôïi theá qui moâ, khaùc bieät hoùa nhaèm taïo lôïi theá caïnh tranh trong thöông maïi quoác teá, veà caïnh tranh khoâng hoaøn haûo cuûa Krungman, Helpman… Coù quan ñieåm cho raèng: “Nhöõng doanh nghieäp coù khaû naêng caïnh tranh laø nhöõng doanh nghieäp ñaït ñöôïc möùc tieán boä cao hôn möùc trung bình veà chaát löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï vaø/hoaëc coù khaû naêng caét giaûm caùc chi phí töông ñoái cho pheùp hoï taêng ñöôïc lôïi nhuaän (doanh thu – chi phí) vaø/hoaëc thò phaàn…”. Ñieàu naøy ñuùng, nhöng ngaøy nay haàu heát caùc öu theá khoâng maõi maõi thích ñaùng vaø ít laâu daøi. Caùc öu theá mang tính taïm thôøi. Daàn daø, moät coâng ty thaéng khoâng phaûi baèng moät öu theá ñôn leû nhöng baèng caùch xeáp taàng öu theá naøy leân öu theá khaùc qua thôøi gian. Ngöôøi Nhaät ñaõ laø baäc thaày veà vaán ñeà naøy, ñaàu tieân ñi vaøo vôùi giaù thaáp, sau ñoù vôùi caùc tính naêng toát hôn, roài ñeán chaát löôïng toát hôn, vaø sau ñoù vôùi khaû naêng vaän haønh nhanh hôn. Ngöôøi Nhaät ñaõ nhaän ra raèng caïnh tranh laø moät cuoäc ñua khoâng coù ñieåm cuoái cuøng [31]. Ñònh nghóa treân chæ ra ñöôïc muïc tieâu cuûa caïnh tranh vaø nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa vieäc caïnh tranh thaønh coâng. Nhöng nhöôïc ñieåm cuûa ñònh nghóa treân laø khoâng chæ ra ñöôïc ñoù laø do ñaâu maø coù. Vaø ñònh nghóa treân laøm cho khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh mang tính tónh. Nhöng thöïc teá, caïnh tranh vaø naêng löïc caïnh tranh laø nhöõng khaùi nieäm ñoäng. Moät doanh nghieäp luùc naøy coù lôïi theá caïnh tranh nhôø nhöõng öu theá nhö nguoàn lao ñoäng reû hay gaàn nguoàn nguyeân lieäu nhöng luùc khaùc coù theå maát lôïi theá caïnh tranh khi doanh nghieäp khaùc coù lôïi theá treân cô sôû nhöõng tieán boä cuûa khoa hoïc coâng ngheä hay nhôø öu theá veà
10 qui moâ, voán. Vì theá, moät doanh nghieäp ñöôïc coi laø coù khaû naêng caïnh tranh phaûi coù khaû naêng duy trì vaø lieân tuïc taêng cöôøng khaû naêng caïnh tranh cuûa mình. Caùc coâng ty coù theå xaây döïng lôïi theá caïnh tranh töø nhieàu nguoàn, chaúng haïn söï öu vieät veà chaát löôïng, toác ñoä, söï an toaøn, dòch vuï, thieát keá, ñoä tin caäy, cuøng vôùi chi phí thaáp hôn, giaù caû thaáp hôn…Thoâng thöôøng chính moät kieåu phoái hôïp ñoäc ñaùo naøo ñoù giöõa caùc yeáu toá naøy, thay vì moät vieân ñaïn baïc ñôn leû, ñaõ taïo neân öu theá [31]. Noåi baät nhaát trong caùc hoïc thuyeát veà naêng löïc caïnh tranh gaàn ñaây laø hoïc thuyeát cuûa Michael Porter (Giaùo sö noåi tieáng veà chieán löôïc kinh doanh cuûa tröôøng kinh doanh Harvard). Trong caùc taùc phaåm cuûa mình, Michael Porter ñaõ coù nhöõng nghieân cöùu raát toaøn dieân veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp, coâng ty vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaønh cuõng nhö cuûa quoác gia. Michael Porter cho raèng: “Ñeå coù theå caïnh tranh thaønh coâng, caùc doanh nghieäp phaûi coù ñöôïc lôïi theá caïnh tranh döôùi hình thöùc hoaëc laø coù ñöôïc chi phí saûn xuaát thaáp hôn hoaëc laø coù khaû naêng khaùc bieät hoùa saûn phaåm ñeå ñaït ñöôïc nhöõng möùc giaù cao hôn trung bình. Ñeå duy trì lôïi theá caïnh tranh, caùc doanh nghieäp caàn ngaøy caøng ñaït ñöôïc nhöõng lôïi theá caïnh tranh tinh vi hôn, qua ñoù coù theå cung caáp nhöõng haøng hoùa hay dòch vuï coù chaát löôïng cao hôn hoaëc saûn xuaát coù hieäu suaát cao hôn” [37]. Quan ñieåm cuûa Michael E.Porter vöøa ñeà caäp ñeán vaán ñeà naêng löïc caïnh tranh vaø bao haøm caû vieäc doanh nghieäp phaûi lieân tuïc duy trì lôïi theá caïnh tranh cuûa mình. Maëc duø coù raát nhieàu coâng trình nghueân cöùu veà naêng löïc hay lôïi theá caïnh tranh, song cho ñeán nay taát caû caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu thoáng nhaát raèng khoù coù theå ñöa ra moät ñònh nghóa chuaån veà khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh ñuùng cho moïi tröôøng hôïp.
11 Tuy nhieân, ñoái vôùi töøng ñoái töôïng nghieân cöùu, phaïm vi nghieân cöùu, muïc ñích nghieân cöùu vaãn phaûi coá gaéng ñöa ra moät ñònh nghóa veà naêng löïc caïnh tranh vaø heä thoáng caùc chæ tieâu ño löôøng naêng löïc caïnh tranh (bao goàm caû vò theá caïnh tranh hieän taïi laãn khaû naêng duy trì vaø phaùt trieån vò theá ñoù trong töông lai) cho rieâng noù moät caùch chính xaùc, nhaèm laøm caên cöù khoa hoïc cho vieäc ñöa ra nhöõng chính saùch, nhöõng giaûi phaùp hôïp lyù vaø hieäu quaû. Xuaát phaùt töø yeâu caàu thöïc tieãn cuûa ñeà taøi nghieân cöùu vaø cô sôû lyù luaän, khaùi nieäm veà naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc DNCBÑ coù theå ñöôïc hieåu nhö sau: “Naêng löïc caïnh tranh cuûa moät DNCBÑ laø moät hay nhieàu lôïi theá maø doanh nghieäp ñoù taïo ra nhaèm duy trì vaø phaùt trieån thò tröôøng, taêng tröôûng möùc lôïi nhuaän theo thôøi gian vaø ñaûm baûo ñöôïc phaùt trieån beàn vöõng” 1.1.3. Quan ñieåm veà naâng cao naêng löïc caïnh tranh Naâng cao naêng löïc caïnh tranh ñöôïc coi laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng goùp phaàn thuùc ñaåy taêng tröôûng xuaát khaåu oån ñònh vaø beàn vöõng. Trong ñoù naêng löïc caïnh tranh ñöôïc nhìn nhaän töø hai goùc ñoä, ñoù laø naêng löïc caïnh tranh cuûa haøng hoùa, saûn phaåm vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp. Ñeå xaùc ñònh vaø ñaùnh giaù ñöôïc moät caùch toaøn dieän naêng löïc caïnh tranh treân taàm chieán löôïc quoác gia, caùc chuyeân gia kinh teá cho raèng, nhaát thieát caàn hoäi ñuû hai khaùi nieäm naøy. 1.2. Xaùc ñònh heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 1.2.1. Ñaëc ñieåm caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu laø moät ngaønh coâng nghieäp gia coâng caàn nhieàu lao ñoäng phoå thoâng vaø ít voán ñaàu tö. Do haøng raøo hoäi nhaäp (tham gia vaøo ngaønh) thaáp, cho neân vôùi möùc lôïi nhuaän caän bieân cao ñaõ thu huùt nhieàu doanh nghieäp môùi tham gia vaøo ngaønh, cuõng nhö kích thích caùc doanh nghieäp hieän coù môû roäng qui moâ saûn xuaát. Thöïc teá ôû nöôùc ta cho thaáy, trong
12 naêm 1990 caû nöôùc môùi coù chæ 16 nhaø maùy cheá bieán ñieàu vôùi toång coâng suaát cheá bieán 14.000 taán haït ñieàu nguyeân lieäu/naêm, nhöng ñeán naêm 2005 caû nöôùc ñaõ coù hôn 100 nhaø maùy vôùi toång coâng suaát cheá bieán khoaûng 500.000 taán haït ñieàu nguyeân lieäu/naêm, nhieàu nhaø maùy trong soá ñoù môùi khai thaùc ñöôïc khoaûng 60% - 70% coâng suaát thieát keá. Do ñaëc ñieåm cuûa moâi tröôøng phaùt trieån, caùc DNCBÑ cuûa nöôùc ta thöôøng coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: Haït ñieàu nguyeân lieäu laø saûn phaåm cuûa ngaønh troàng troït, vaø saûn phaåm cuûa ngaønh naøy mang tính thôøi vuï, saûn löôïng deã bò thay ñoåi do nhöõng yeáu toá aûnh höôûng tôùi quaù trình troàng troït cuõng nhö chu trình sinh tröôûng cuûa caây. Vì vaäy, nguyeân lieäu ñaàu vaøo cuûa caùc DNCBÑ thöôøng khoâng oån ñònh vaø ngaøy caøng trôû neân thieáu huït. Möùc ñoä caïnh tranh ngaøy caøng cao trong ngaønh seõ ñaåy caùc doanh nghieäp cheá bieán haït ñieàu vaøo tình theá bò söùc eùp töø 2 phía: nhaø cung öùng haït ñieàu nguyeân lieäu vaø nhaø tieâu thuï haït ñieàu thaønh phaåm. Caùc DNCBÑ ñang chòu aùp löïc veà vaán ñeà nhaân coâng. Neáu nhö nhöõng naêm 80, ñaàu nhöõng naêm 90 cuûa theá kyû tröôùc, vieäc ra ñôøi cuûa haøng loaït nhaø maùy cheá bieán ñieàu XK ñaõ goùp phaàn giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cho haøng chuïc ngaøn lao ñoäng dö thöøa, thì trong maáy naêm trôû laïi ñaây tình hình ñaõ khaùc haún. Do coâng vieäc cöïc nhoïc, thu nhaäp khoâng cao so vôùi nhieàu ngaønh coâng nghieäp khaùc ñang phaùt trieån maïnh meõ, neân soá löôïng ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc ôû caùc nhaø maùy cheá bieán ñieàu ngaøy caøng giaûm, ñaëc bieät laø caùc nhaø maùy ôû mieàn Ñoâng Nam Boä. Coâng ngheä cheá bieán ñieàu cuûa Vieät Nam coù theå noùi laø raát baøi baûn so vôùi caùc nöôùc khaùc, nhöng laïi thieáu söï hôïp lyù. Ngaønh cheá bieán ñieàu (nhaát laø ôû nöôùc ta, chuû yeáu laø xuaát khaåu ôû daïng baùn thaønh phaåm) laø ngaønh taän thu lao ñoäng dö thöøa, chæ neân laøm ôû vuøng noâng thoân , quy moâ nhoû döôùi 1000
13 taán/naêm, coâng ngheä vöøa phaûi ñeå giaûm chi phí saûn xuaát. Nhöng phaàn lôùn caùc nhaø maùy cheá bieán ñieàu cuûa nöôùc ta laïi ñöôïc xaây döïng ôû caùc ñoâ thò vôùi quy moâ lôùn vaø hieän ñaïi: töø vaøi ngaøn taán ñeán 15-20.000 taán, thaäm chí tôùi 25.000 taán/naêm, khieán cho chi phí saûn xuaát ngaøy moät taêng cao [23]. Ngoaøi ra, vì caùc phuï phaåm nhö voû haït ñieàu, thòt quaû ñieàu chöa ñöôïc taän duïng toát ñeå laøm ra caùc saûn phaån khaùc neân hieäu quaû kinh teá cuûa caùc nhaø maùy chöa cao. Voán ñeå mua ñieàu nguyeân lieäu döï tröõ cuûa caùc doanh nghieäp haøng naêm thöôøng laø vaán ñeà nan giaûi. Moät trong nhöõng keânh huy ñoäng voán chính cuûa caùc doanh nghieäp laø caùc ngaân haøng, nhöng baûn thaân caùc ngaân haøng vaãn chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu veà voán cuûa hoï. [29] 1.2.2. Heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam Vieäc xaây döïng danh muïc caùc nhaân toá, naêng löïc boä phaän caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp seõ thay ñoåi theo töøng ngaønh vaø saûn phaåm cuï theå. Hieän nay, trong lónh vöïc cheá bieán ñieàu vaãn chöa coù moät phöông phaùp luaän chung naøo ñeå ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa moät doanh nghieäp trong ngaønh. Vì vaäy, trong khuoân khoå ñeà taøi naøy thì heä thoáng caùc chæ tieâu ñeå ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa moät DNCBÑ seõ ñöôïc ñöa ra döïa vaøo cô sôû laø: thöù nhaát,Khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh cuûa DNCBÑ (nhö ñaõ trình baøy ôû treân); thöù hai, trong nhöõng nghieân cöùu gaàn ñaây, caùc toà chöùc quoác teá vôùi söï hoã trôï chuyeân moân cuûa caùc kinh teá gia noåi tieáng cuõng ñaõ noå löïc ñaùnh giaù vaø tìm kieám caùc giaûi phaùp nhaèm löôïng hoùa lôïi theá caïnh tranh cuûa caùc cuûa caùc taäp ñoaøn vaø coâng ty. Theo ñoù, caùc chæ tieâu ñöôïc ñöa ra moät caùch toaøn dieän nhaèm ño ñeám moät caùch ñaày ñuû nhöõng yeáu toá then choát aûnh höôûng vaø quyeát ñònh naêng löïc caïnh tranh. NLCT cuûa doanh nghieäp chæ bao haøm caùc nhaân toá chuû quan, phaûn aùnh noäi löïc cuûa doanh nghieäp, khoâng bao haøm caùc nhaân toá khaùch quan, caùc yeáu toá
14 moâi tröôøng kinh doanh (nhöõng yeáu toá naøy raát quan troïng khi löôïng hoùa NLCT quoác gia) vaø cuõng khoâng bao goàm yeáu toá ngoaøi nöôùc. Nhöng vì caùc DNCBÑ cuõng chæ laø nhöõng boä phaän nhoû höõu cô trong moät moâi tröôøng kinh teá – xaõ hoäi chaèng chòt, ñan xen laãn nhau neân khi phaân tích NLCT cuûa noù chuùng ta khoâng theå taùch rôøi hoaït ñoäng cuûa noù ra khoûi nhöõng taùc ñoäng cuûa moâi tröôøng chung quanh. Khi nhaän daïng ñöôïc möùc ñoä, chieàu höôùng aûnh höôûng cuûa moâi tröôøng ñeán NLCT cuûa caùc DNCBÑ, chuùng ta seõ coù nhöõng giaûi phaùp ñeå naâng cao NLCT höõu hieäu hôn. Töø nhöõng cô sôû treân, cho chuùng ta nhaän daïng vaø xaây döïng ñöôïc heä thoáng caùc nhaân toá caáu thaønh vaø aûnh höôûng ñeán NLCT cuûa caùc DNCBÑ ôû Vieät Nam bao goàm hai boä phaän: ¾ Caùc nhaân toá chuû quan (noäi taïi) caáu thaønh NLCT cuûa caùc DNCBÑ VN ¾ Caùc nhaân toá khaùch quan taùc ñoäng ñeán NLCT cuûa caùc DNCBÑ VN 1.2.2.1. Caùc nhaân toá chuû quan (noäi taïi) caáu thaønh naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam 1.2.2.1.1.Coâng ngheä Trong lónh vöïc cheá bieán ñieàu, coâng ngheä ñoùng moät vai troø nhö moät nhaân toá coù theå thay ñoåi, quyeát ñònh quaù trình saûn xuaát, kinh doanh. Do vaäy, khi ñeà caäp ñeán NLCT cuûa caùc DN khoâng theå khoâng ñeà caäp ñeán tình traïng coâng ngheä cuûa hoï. 1.2.2.12. Xaây döïng thöông hieäu doanh nghieäp Vôùi xu theá toaøn caàu hoùa nhö hieän nay, coù theå noùi thöông hieäu ñaõ trôû thaønh vaán ñeà coát töû cuûa caùc DN vaø laø troïng taâm cuûa moïi chính saùch kinh teá coù lieân quan cuûa Nhaø nöôùc [17]. Chính vì vaäy, ñoái vôùi caùc DNCBÑ cuõng khoâng phaûi laø ngoaïi leä vaø noù coù taàm quan troïng to lôùn trong vieäc theå hieän NLCT cuûa moät DN. 1.2.2.1.3. Thu thaäp, xöû lyù thoâng tin vaø döï baùo thò tröôøng
15 Theo nhaän ñònh cuûa Philip Kotler, taùc giaû cuoán saùch Nhöõng hieåu bieát saâu saéc veà tieáp thò töø A ñeán Z, thì trong taát caû caùc traän chieán – quaân ñoäi, kinh doanh, voõ thuaät – chieán thaéng seõ ñeán vôùi beân coù thoâng tin toát hôn. Noùi nhö vaäy ñeå chuùng ta coù theå thaáy ñöôïc thoâng tin coù vai troø quan troïng nhö theá naøo ñoái vôùi caùc DN vaø ñaëc bieät laø ñoái vôùi caùc DN XK. Xuaát phaùt töø vai troø cuûa noù ñoái vôùi quaù trình saûn xuaát kinh doanh, trong phaïm vi ñeà taøi naøy, khaû naêng thu thaäp, xöû lyù thoâng tin vaø döï baùo thò tröôøng ñöôïc xem nhö laø moät nhaân toá duøng ñeå ñaùnh giaù NLCT cuûa caùc DNCBÑ. 1.2.2.1.4. Khai thaùc thò tröôøng Ñaàu ra cuûa moät DN noùi chung laø vaán ñeà soáng coøn vaø coù aûnh höôûng quyeát ñònh ñeán toaøn boä quaù trình kinh doanh tieáp theo cuûa DN. Khaû naêng caïnh tranh hieän taïi cuûa moät DN ñöôïc theå hieän roõ neùt ôû thò phaàn maø DN ñang naém giöõ treân thò tröôøng. Hay noùi caùch khaùc, khaû naêng khai thaùc thò tröôøng cuûa moät DN noùi leân phaàn naøo NLCT cuûa DN ñoù. Chính vì ñieàu ñoù, khaû naêng khai thaùc thò tröôøng cuûa caùc DNCBÑ cuõng ñöôïc lieät keâ trong nhoùm nhöõng nhaân toá caáu thaønh NLCT cuûa caùc DNCBÑ. 1.2.2.1.5. Taøi chính Moïi coá gaéng, noã löïc trong caùc hoaït ñoäng cuûa DN suy cho cuøng cuõng chæ ñeå ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu nhö: oån ñònh vaø phaùt trieån beàn vöõng. Söï oån ñònh vaø phaùt trieån beàn vöõng cuûa DN laïi ñöôïc theå hieän töông ñoái roõ raøng vaø ñaày ñuû thoâng qua caùc soá lieäu, chæ tieâu taøi chính cuûa DN. Vì theá, ñaùnh giaù naêng löïc taøi chính cuûa caùc DN cuõng laø caùch ñeå ñaùnh giaù NLCT cuûa chính hoï. Do ñaëc ñieåm cuûa caùc DNCBÑ neân khi xem xeùt yeáu toá taøi chính chæ xem xeùt ôû nhöõng khía caïnh nhö: Quy moâ voán; Khaû naêng huy ñoäng voán; Suaát sinh lôïi (ROE). 1.2.2.1.6. Nguoàn nhaân löïc Moät coâng ty hay moät toå chöùc naøo duø coù moät nguoàn taøi chính phong phuù, nguoàn taøi nguyeân (vaät tö) doài daøo vôùi heä thoáng maùy moùc thieát bò hieän ñaïi,
16 keøm theo caùc coâng thöùc khoa hoïc kyõ thuaät thaàn kyø ñi chaêng nöõa, cuõng seõ trôû neân voâ ích neáu khoâng coù ñuû moät nguoàn nhaân löïc coù phaåm chaát, trình ñoä vaø ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñeà ra [25]. Ñeå coù ñöôïc moät nguoàn nhaân löïc toát, caùc DN phaûi toán keùm raát nhieàu thôøi gian, coâng söùc vaø tieàn baïc ñeå xaây döïng neân. Vaø noù laø nhaân toá seõ daãn daét DN ñi ñeán thaát baïi hoaëc thaønh coâng trong hieän taïi laãn töông lai. 1.2.2.1.7. Vieäc thu mua ñieàu nguyeân lieäu Nguyeân lieäu ñaàu vaøo laø yeáu toá khôûi ñaàu cho moät quaù trình saûn xuaát, cheá bieán. Do vaäy, neáu nhö moät DN naøo ñoù khoâng coù khaû naêng hoaëc keùm coõi trong vieäc thu mua, chuaån bò nguyeân lieäu ñaàu vaøo thì nhaát ñònh seõ daãn ñeán tình traïng ngöng treä saûn xuaát vaø keát quaû seõ daãn ñeán haøng loaït vaán ñeà, nguy cô naûy sinh nhö: phaù vôõ hôïp ñoàng vôùi khaùch haøng, maát thò phaàn vaøo tay ñoái thuû caïnh tranh… Toùm laïi, NLCT cuûa DNCBÑ coøn ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua khaû naêng thu mua ñieàu nguyeân lieäu. 1.2.2.1.8. Veà giaù vaø giaù thaønh Cuõng nhö nhöõng DN khaùc, caùc DNCBÑ ñang hoaït ñoäng trong moät moâi tröôøng caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét. Trong soá nhöõng nhaân toá noùi leân NLCT cuûa caùc DNCBÑ thì chi phí saûn xuaát hay giaù thaønh saûn phaåm seõ laø nhaân toá coù vai troø quyeát ñònh vaø laâu daøi ñeå caùc DNCBÑ phaùt huy NLCT cuûa mình. 1.2.2.2. Caùc nhaân toá khaùch quan taùc ñoäng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu Vieät Nam Ñoái vôùi caùc DNCBÑ nöôùc ta, coù raát nhieàu yeáu toá moâi tröôøng khaùch quan coù nhöõng aûnh höôûng, taùc ñoäng nhaát ñònh leân caùc hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh cuûa DN. Tuy nhieân, trong phaïm vi vaø ñieàu kieän thöïc hieän ñeà taøi naøy thì chuùng toâi chæ xin ñöôïc neâu ra vaø ñeà caäp ñeán moät soá yeáu toá coù nhöõng taùc ñoäng maïnh leân NLCT cuûa caùc DNCBÑ Vieät Nam:
17 1.2.2.2.1. Tieàm naêng phaùt trieån cuûa nguoàn nguyeân lieäu Nhö ñaõ trình baøy trong muïc “II.2.1.7. Vieäc thu mua nguyeân lieäu”, nguoàn nguyeân lieäu ñaàu vaøo laø cöïc kyø quan troïng ñoái vôùi caùc DNCBÑ. Do vaäy, tieàm naêng phaùt trieån cuûa nguoàn nguyeân lieäu seõ laø yeáu toá moâi tröôøng khoâng theå khoâng ñeà caäp ñeán khi tính ñeán vieäc ñöa ra caùc giaûi phaùp ñeå duy trì vaø naâng cao naêng löïc thu mua cho caùc DNCBÑ. 1.2.2.2.2. Nhu caàu thò tröôøng theá giôùi Khaû naêng khai thaùc thò tröôøng cuûa caùc DN phuï thuoäc vaø chòu söï chi phoái cuûa nhu caàu thò tröôøng laø raát lôùn. Nhu caàu caøng lôùn thì khaû naêng khai thaùc caøng maïnh vaø ngöôïc laïi. Ngoaøi ra, naém baét ñöôïc ñaëc ñieåm tieâu thuï cuûa thò tröôøng seõ giuùp cho DN deõ daøng hôn khi ñöa ra caùc giaûi phaùp ñeå naâng cao khaû naêng khai thaùc thò tröôøng cuûa mình. Nhö vaäy, nhu caàu thò tröôøng cuõng laø moät yeáu toá caàn ñöôïc phaân tích vaø tìm hieåu kyõ. 1.2.2.2.3. Chính saùch khuyeán khích, hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc Caùc DNCBÑ nöôùc ta ñang hoaït ñoäng döôùi söï quaûn lyù vaø ñieàu chænh ôû taàm vó moâ cuûa Nhaø nöôùc, neân taát caû caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa DN seõ bò taùc ñoäng maïnh meõ bôûi nhöõng chính saùch cuûa Nhaø nöôùc. Ñeå ñöa ra ñöôïc nhöõng giaûi phaùp naâng cao NLCT cho caùc DNCBÑ moät caùch hieäu quaû, nhaát thieát phaûi tìm hieåu nhöõng chính saùch khuyeán khích, hoã trôï cuûa Nhaø nöôùc ñoái vôùi hoï. 1.2.2.2.4. Taùc ñoäng chung töø xu höôùng hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuûa nöôùc ta “AÊn theo thuôû, ôû theo thôøi” laø caâu noùi cuûa cha oâng ta töø tröôùc, vaø noù cuõng neân ñöôïc caùc DN noùi chung vaø DNCBÑ nöôùc ta vaän duïng vaøo hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh doanh cuûa mình trong xu theá hoäi nhaäp cuûa nöôùc ta vaøo neàn kinh teá theá giôùi. Nghóa laø, trong quaù trình ñöa ra caùc ñònh höôùng vaø giaûi phaùp ñeå naâng cao NLCT cho caùc DNCBÑ caàn phaûi nghieân cöùu nhöõng thaùch thöùc cuõng nhö cô hoäi maø caùc DNCBÑ coù ñöôïc töø quaù trình naøy.
18 1.3. Baøi hoïc kinh nghieäm töø quaù trình phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu AÁn Ñoä 1.3.1. Quaù trình phaùt trieån, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp cheá bieán ñieàu AÁn Ñoä Caây ñieàu, coù nguoàn goác töø Braxin, ñöôïc ñöa vaøo AÁn Ñoä bôûi ngöôøi Boà Ñaøo Nha vaøo theá kyû 16. Töø ñoù, caây ñieàu ñaõ thích nghi toát vôùi ñieàu kieän khí haäu, thoå nhöôõng cuûa AÁn Ñoä vaø ñöôïc troàng nhieàu ôû vuøng duyeân haûi phía Ñoâng vaø Taây ñaát nöôùc. Hieän nay, noù ñaõ ñöôïc troàng phoå bieán ôû haàu heát moïi mieàn ñaát nöôùc AÁn Ñoä. Cuøng vôùi quaù trình du nhaäp caây ñieàu töø Boà Ñaøo Nha vaøo AÁn Ñoä, coâng nghieäp cheá bieán ñieàu cuõng hình thaønh neân töø ñoù. Ban ñaàu, phöông phaùp cheá bieán maø ngöôøi AÁn Ñoä söû duïng laø: ñoát haït ñieàu cho chaùy bôùt daàu, roài duøng chaøy voà ñaäp laáy nhaân. Traûi qua nhieàu theá kyû, coâng ngheä cheá bieán ñieàu ngaøy nay cuûa AÁn Ñoä ñaõ coù nhöõng böôùc caûi tieán vaø phaùt trieån. Baûng 1-1: XK nhaân ñieàu vaø daàu voû ñieàu cuûa AÁn Ñoä töø nieân vuï 2002 – 2003 ñeán 2004 – 2005 Nhaân ñieàu Daàu voû ñieàu Kim ngaïch Kim ngaïch Khoái Khoái Nieân vuï löôïn (Trieä löôïng (Trieäu (Tyû g u (Tyû (taán) Rupee) ñoàng) (taán) Rupe ñoàng) e) 2002 – 1041 1933,0 9,2 4,6 966,5 7215 2003 37 2 6 3 2003 – 1008 1804,4 7,0 3,5 902,2 6926 2004 28 3 3 2 2004 – 1266 2709,2 1.354 7,9 3,9 7474 2005 67 4 ,6 1 6 Nguoàn: CEPC [36] (*) Tyû giaù quy ñoåi: 1Rupee = 500 VNÑ
19 Coâng nghieäp cheá bieán ñieàu cuûa AÁn Ñoä veà cô baûn cho ra 3 loaïi saûn phaåm chính töø traùi ñieàu, ñoù laø: nhaân ñieàu, daàu voû ñieàu (Cashew Nut Shell Liquid) vaø nöôùc quaû ñieàu (cashew apples). Trong soá nhöõng saûn phaåm ñoù, nhaân ñieàu laø saûn phaåm quan troïng nhaát bôûi noù chöùa ñöïng haøm löôïng protein cao vaø ít cabohydrates, coù theå laøm ra töø noù nhöõng thöïc phaåm yeâu thích, maët khaùc, noù cuõng mang veà cho AÁn Ñoä moät nguoàn thu ngoaïi teä khoång loà [36]. Ngaønh coâng nghieäp cheá bieán ñieàu AÁn Ñoä gaàn traêm naêm nay ñaõ phaùt trieån theo nhöõng ñònh höôùng sau: - Caùc nhaø maùy cheá bieán ñieàu ñöôïc ñaët taïi nhöõng vuøng noâng thoân gaén lieàn vôùi vuøng nguyeân lieäu, vaø söû duïng caùc nguoàn löïc ñòa phöông nhö: naêng löôïng, nguoàn nhaân löïc. - Caùc nhaø maùy taïo ra nhieàu vieäc laøm cho thanh nieân noâng thoân, söû duïng raát nhieàu lao ñoäng vaø caùc coâng ñoaïn raát ít söû duïng maùy moùc. Lao ñoäng ñòa phöông thöôøng laø nhöõng lao ñoäng treû, lao ñoäng nöõ (phuï nöõ noâng thoân AÁn Ñoä laø löïc löôïng lao ñoäng chính), 85% lao ñoäng trong caùc nhaø maùy laø lao ñoäng nöõ. - Nguoàn naêng löôïng maø caùc nhaø maùy söû duïng thieân veà chaát ñoát, raát ít maùy moùc, raát ít duøng ñieän. Quy moâ saûn xuaát nhoû vôùi coâng suaát döôùi 1000 taán nguyeân lieäu/naêm. [35] - Laøm ra saûn phaåm coù chaát löôïng cao vaø coù giaù thaønh reû. Vôùi ñònh höôùng cheá bieán nhö vaäy, AÁn Ñoä hieän laø nöôùc cheá bieán haït ñieàu hieäu quaû nhaát treân theá giôùi. Thöïc teá cho thaáy, phöông höôùng muïc tieâu maø AÁn Ñoä löïa choïn ñaõ theå hieän tính toái öu vaø hieäu quaû cuûa noù trong ñieàu kieän cuûa AÁn Ñoä nhö: nguoàn lao ñoäng noâng thoân doài daøo, reû chaúng haïn. Coâng suaát cheá bieán cuûa caùc DNCBÑ AÁn Ñoä naêm 2005 ñaït khoaûng 1 trieäu taán ñieàu nguyeân lieäu. Haït ñieàu AÁn Ñoä hieän coù maët treân 60 quoác gia treân theá giôùi vaø ôû nhöõng thò tröôøng lôùn nhö Myõ, Anh, Nhaät, Haø Lan, UÙc, Canada, Ñöùc, Hoàng Koâng,