Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến xác suất mua sách qua mạng của khách hàng cá nhân tại TP.HCM

Chia sẻ: Conmeothayxao | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:96

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là xác định các yếu tố ảnh hưởng đến xác suất mua sách qua mạng của khách hàng cá nhân tại TP.HCM, từ đó xây dựng mô hình dự báo xác suất mua sách qua mạng và đề xuất một số giải pháp phát triển hoạt động kinh doanh sách qua mạng ở thị trường TP.HCM.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến xác suất mua sách qua mạng của khách hàng cá nhân tại TP.HCM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp. HCM …………………………………. Lê Lâm Hương Giang PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN XÁC SUẤT MUA SÁCH QUA MẠNG CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI TP.HCM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2013
ii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ Tp. HCM …………………………………. Lê Lâm Hương Giang PHÂN TÍCH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN XÁC SUẤT MUA SÁCH QUA MẠNG CỦA KHÁCH HÀNG CÁ NHÂN TẠI TP.HCM Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh Mã số : 62340102 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN VĂN NGÃI TP. Hồ Chí Minh - Năm 2013
i LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin chân thành gởi lời tri ân đến Ban giám hiệu trường Đại học Kinh tế TP.HCM, đến toàn thể quí thầy cô giáo, đặc biệt đến quí thầy cô giáo tham gia công tác giảng dạy, quản lý học viên tại khoa Quản Trị Kinh Doanh. Tôi xin chân thành gởi lời cảm ơn sâu sắc đến thầy Tiến sĩ Nguyễn Văn Ngãi - người đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi rất nhiều trong việc hoàn thành luận văn. Tôi xin gởi lời cảm ơn đến những người bạn đồng môn, người thân trong gia đình tôi cũng như các anh chị tham gia trả lời phỏng vấn đã nhiệt tình hỗ trợ, đóng góp ý kiến, động viên tôi trong trong suốt quá trình thực hiện luận văn. Lời cuối cùng, tôi xin gởi đến mọi người lời chúc sức khỏe dồi dào. Thành phố Hồ Chí Minh, tháng 07/2013 Lê Lâm Hương Giang
ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến xác suất mua sách qua mạng của khách hàng cá nhân tại TP.HCM” là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu khoa học độc lập và nghiêm túc của tôi. Các số liệu trong luận văn được thu thập từ thực tế có nguồn gốc rõ ràng, đáng tin cậy, được xử lý trung thực và khách quan. Lê Lâm Hương Giang
iii MỤC LỤC Lời cảm ơn ............................................................................................................... i Lời cam đoan ........................................................................................................... ii Mục lục .................................................................................................................. iii Danh mục các hình và đồ thị .................................................................................. vii Danh mục các bảng biểu ........................................................................................ viii Danh mục các phụ lục ............................................................................................. ix MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Đặt vấn đề ...................................................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................... 3 5. Ý nghĩa đề tài ................................................................................................. 4 6. Cấu trúc luận văn ........................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT .......................................................................... 6 1.1 Tổng quan về thương mại điện tử .................................................................... 6 1.1.1 Định nghĩa thương mại điện tử ............................................................... 6 1.1.2 Lợi ích của thương mại điện tử ............................................................... 7 1.1.2.1 Lợi ích đối với người bán ........................................................................ 7 1.1.2.2 Lợi ích đối với người tiêu dùng ............................................................... 7 1.1.2.3 Lợi ích đối với xã hội .............................................................................. 8 1.1.3 Hạn chế của thương mại điện tử ........................................................................ 8
iv 1.1.3.1 Hạn chế mang tính kỹ thuật ..................................................................... 8 1.1.3.2 Hạn chế mang tính thương mại ................................................................ 9 1.1.4 Hành vi mua sắm qua mạng .................................................................. 10 1.1.4.1 Nhận dạng khách hàng mua sắm qua mạng ................................. 10 1.1.4.2 Nhận dạng sản phẩm mua sắm qua mạng .................................... 11 1.1.4.3 Sự khác biệt trong tiến trình mua bán theo phương thức truyền thống và phương thức mua sắm qua mạng .................................. 11 1.2 Tình hình nghiên cứu về TMĐT và quyết định mua sắm qua mạng của khách hàng cá nhân trên thế giới và ở Việt Nam ............................................... 12 1.3 Mô hình Binagy Logistic ............................................................................... 19 1.4 Tình hình hoạt động kinh doanh qua mạng tại TP.HCM ............................ 24 1.4.1 Tốc độ phát triển internet tại Việt Nam nói chung và tại TP.HCM nói riêng ............................................................................................... 24 1.4.2 Sơ lược tình hình kinh doanh sách qua mạng trên thế giới và tại TP.HCM……. ............................................................................. 26 1.4.3 Phương thức thanh toán tại các trang web bán sách qua mạng ................ 29 Tóm tắt chương 1 .................................................................................... 31 Chương 2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...................................................... 32 2.1 Mô hình nghiên cứu ....................................................................................... 32 2.1.1 Lựa chọn biến vào mô hình nghiên cứu ................................................ 32 2.1.1.1 Biến phụ thuộc ............................................................................ 32 2.1.1.2 Biến độc lập ................................................................................ 32 2.1.2 Mô hình nghiên cứu ................................................................................ 35
v 2.1.2.1 Mô hình nghiên cứu ....................................................................... 35 2.1.2.2 Giải thích các khái niệm trong mô hình nghiên cứu ........................ 36 2.2 Tiến hành nghiên cứu ..................................................................................... 37 2.2.1 Chọn mẫu khảo sát .................................................................................. 38 2.2.1.1 Phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 38 2.2.1.2 Phương pháp chọn mẫu và kích thước mẫu .................................... 39 2.2.2 Phỏng vấn................................................................................................ 40 2.2.3 Xử lý số liệu ............................................................................................ 41 Tóm tắt chương 2 ...................................................................................... 42 Chương 3. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ............................................................ 43 3.1 Mô tả mẫu khảo sát ........................................................................................ 43 3.2 Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến việc mua sách qua mạng ..................... 45 3.2.1 Độ tuổi, giới tính ..................................................................................... 45 3.2.2 Mức độ mua sắm qua mạng ..................................................................... 46 3.2.3 Tiện lợi, bảo mật thông tin và thiết kế web .............................................. 48 3.3 Kết quả kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến .................................................. 51 3.4 Kết quả hồi quy Binagy logistic ..................................................................... 52 3.4.1 Kết quả kiểm định giả thiết về độ phù hợp tổng quát của mô hình ............ 52 3.4.2 Kết quả ước lượng mô hình xác suất mua sách qua mạng ......................... 52 3.4.3 Mức độ dự báo của mô hình ..................................................................... 56 3.5 Một số giải pháp nâng cao nhận thức lợi ích khi mua sách qua mạng ......... 57 3.5.1 Nâng cao giá trị cảm nhận của khách hàng qua yếu tố tiện lợi ................. 58
vi 3.5.2 Thiết kế website bán sách phù hợp .......................................................... 59 3.5.3 Nâng cao mức độ (tỷ lệ) mua sắm qua mạng ........................................... 61 3.5.4 Các giải pháp hỗ trợ khác ........................................................................ 64 Tóm tắt chương 3 ..................................................................................... 67 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................................ 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................. 70 PHỤ LỤC ........................................................................................................................ 74
vii DANH MỤC CÁC HÌNH VÀ ĐỒ THỊ Hình Hình 1.1. Mô hình hành vi mua sắm qua mạng của khách hàng cá nhân ............ 15 Hình 1.2. Mô hình lý thuyết đơn giản về dự định mua sắm qua mạng ............... 16 Hình 2.1. Mô hình nghiên cứu đề nghị ............................................................. 36 Đồ thị Đồ thị 1.1. Đồ thị mô hình hồi quy Binagy Logistic .......................................... 21 Đồ thị 1.2. Số người sử dụng internet tại Việt Nam giai đoạn 2004–2012 ......... 24 Đồ thị 1.3. Tốc độ tăng trưởng hoạt động kinh doanh trực tuyến từ 2007–2010 ........................................................................................................ 24 Đồ thị 1.4. Mục đích kết nối internet của doanh nghiệp trên địa bàn TP.HCM năm 2010 .......................................................................................................... 25 Đồ thị 3.1 Mức độ mua sắm qua mạng .............................................................. 47
viii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1. Sự khác biệt giữa mua hàng theo phương thức truyền thống và mua qua mạng ................................................................................... 12 Bảng 2.1. Giải thích các khái niệm trong mô hình nghiên cứu ................................ 37 Bảng 2.2. Các bước tiến hành nghiên cứu ............................................................... 38 Bảng 2.3. Cơ cấu mẫu theo địa điểm phỏng vấn ..................................................... 41 Bảng 3.1. Tình hình mua sách qua mạng ................................................................ 43 Bảng 3.2. Cơ cấu mẫu khảo sát theo độ tuổi, giới tính, nghề nghiệp ....................... 45 Bảng 3.3 Thống kê tình hình mua sách qua mạng với “độ tuổi” và “giới tính”....... 46 Bảng 3.4. Thống kê tình hình mua sách qua mạng với “mức độ mua sắm qua mạng”. ......................................................... 48 Bảng 3.5. Mô tả thống kê mẫu theo biến “tiện lợi”, “bảo mật thông tin” và “thiết kế web”. .................................................................................. 49 Bảng 3.6. Thống kê tình hình mua sách qua mạng với “tiện lợi”, “bảo mật thông tin” và “thiết kế web”.................................................... 50 Bảng 3.7. Kết quả kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến ............................................. 51 Bảng 3.8. Kết quả kiểm tra độ phù hợp tổng quát của mô hình ............................... 52 Bảng 3.9. Kết quả hồi quy Binagy logistic .............................................................. 53 Bảng 3.10. Kết quả dự báo đúng của mô hình ......................................................... 57 Bảng 3.11. Phương thức mua sách cũ và sách sách ngoại văn xuất bản ở nước ngoài của khách hàng tại TP.HCM ................................................................................... 63
ix DANH MỤC PHỤ LỤC Phụ lục 1. Dàn bài thảo luận nhóm ......................................................................... 74 Phụ lục 2. Bảng câu hỏi .......................................................................................... 77 Phụ lục 3. Kết quả kiểm tra hiện tượng đa cộng tuyến ............................................ 81 Phụ lục 4. Kết quả hồi quy Binagy logistic ............................................................. 83
1 MỞ ĐẦU 1. Đặt vấn đề Cùng với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học công nghệ và internet, thương mại điện tử đã và đang trở thành xu hướng mới trên thế giới, thay thế dần phương thức kinh doanh truyền thống với nhiều ưu thế nổi bật như nhanh hơn, tiện lợi hơn, không bị giới hạn về không gian và thời gian. Hoạt động kinh doanh này không còn bó hẹp trong phạm vi nhỏ mà đã vươn ra toàn cầu. Tốc độ nhanh và chi phí thấp làm cho thương mại điện tử trở thành cơ hội và lựa chọn mới cho các doanh nghiệp trong tương lai, thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực bán lẻ qua mạng. Nghiên cứu hành vi mua sắm qua mạng là việc có ý nghĩa quan trọng. Đó là sự tổng hòa các mối quan hệ giữa các yếu tố môi trường và nhận thức hành vi của con người. Thật vậy, khi khách hàng quyết định mua theo phương thức qua mạng sẽ có những nhận thức khác với quyết định mua theo phương thức truyền thống. Chính vì thế, lý thuyết hành vi khách hàng mua theo phương thức truyền thống không giải thích thỏa đáng những hành vi của khách hàng mua theo phương thức qua mạng. Tại thành phố Hồ Chí Minh (TP.HCM), hoạt động kinh doanh bán lẻ qua mạng trong những năm gần đây có tốc độ phát triển mạnh hơn, trở thành một lĩnh vực đầy tiềm năng để phát triển kinh tế. Số lượng các trang web chuyên bán lẻ ngày càng nhiều. Theo nguồn thống kê của Trung tâm internet Việt Nam - VNNIC, đến tháng 10/2012 tổng số người sử dụng internet khoảng 31,2 triệu người (chiếm khoảng 35,49% dân số cả nước), tăng thêm khoảng 20,49 triệu người so với tháng 12/2005. Lượng người truy cập internet tăng lên khá nhanh tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của hoạt động kinh doanh bán lẻ qua mạng. Hơn thế nữa, TP.HCM tập hợp một lượng giới trẻ khá lớn - những người có khuynh hướng thay đổi thói quen mua sắm từ hình thức truyền thống sang hình thức qua mạng. Đặc biệt, trong nhịp sống hối hả, bận rộn, thời gian hạn hẹp thì phương thức mua hàng qua mạng có lẽ là sự lựa chọn đúng đắn và hợp lý.
2 Các doanh nghiệp trong nước đã bắt đầu nhận thức được tầm quan trọng của thương mại điện tử trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh. Đây là một xu hướng phát triển đúng đắn để nền kinh tế Việt Nam nhanh chóng hội nhập vào nền kinh tế thế giới. Theo Báo cáo thương mại điện tử Việt Nam năm 2011 do Cục Thương mại điện tử và Công nghệ Thông tin tiến hành, tại TP.HCM 100% doanh nghiệp biết đến tiện ích của thương mại điện tử. Trong đó, 89% doanh nghiệp đã thực hiện giao dịch qua mạng nhưng chỉ có 3% doanh nghiệp quan tâm đến việc đầu tư phát triển hoạt động kinh doanh qua mạng. Sách là một trong những sản phẩm được lựa chọn sớm nhất để áp dụng thương mại điện tử. Sách là sản phẩm đặc biệt đáp ứng nhu cầu nâng cao tri thức của mọi đối tượng, mọi lứa tuổi, mọi thời đại. Nó không những đáp ứng nhu cầu tìm đọc để học tập, nghiên cứu, nâng cao kiến thức mà còn giúp tinh thần trở nên thoải mái hơn, yêu cuộc sống hơn. Nhu cầu đọc sách của người dân ngày càng cao, không những sách được viết bằng tiếng mẹ đẻ mà còn cả sách ngoại văn. Trong đó, nhu cầu tìm đọc những cuốn sách chuyên ngành từ những nhà xuất bản uy tín trên thế giới của sinh viên, nhà nghiên cứu, doanh nhân khá lớn. Hơn thế nữa, những đầu sách quý, hiếm đã được xuất bản từ nhiều năm trước nay khó tìm ở nhà sách nhưng lại dễ dàng tìm thấy ở những trang web bán sách qua mạng. Ở thời đại của công nghệ thông tin, độc giả chỉ cần ngồi tại nhà với một chiếc máy tính hoặc điện thoại có tích hợp trình duyệt internet là có thể tra cứu và sở hữu được những tài liệu cần thiết. Trong điều kiện hiện nay với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ số thì sách điện tử được cho là hội tụ được các yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hòa”. Với những ưu điểm nổi bật của sách điện tử: chi phí sản xuất rẻ, có thể cung cấp văn bản đa phương tiện cho người đọc, có thể tương tác trực tuyến với tác giả sách, không sử dụng giấy và mực in, không tốn chi phí vận chuyển giao hàng theo cách thông thường, sách điện tử gặt hái được những thành công bước đầu, hứa hẹn có tốc độ tăng trưởng, thị phần cao trong tương lai của thị trường sách. Sách điện tử chỉ thuận tiện khi được bán qua mạng. Những lợi thế nêu trên cộng với những tiện ích do
3 phương thức mua hàng qua mạng mang lại là điều kiện thuận lợi để phát triển mô hình kinh doanh sách qua mạng. Tuy nhiên, doanh nghiệp vẫn chưa khai thác triệt để các lợi thế mà hoạt động kinh doanh sách qua mạng mang lại; người tiêu dùng còn chưa tín nhiệm phương thức kinh doanh này, tâm lý và thói quen mua sắm tại các nhà sách thương mại truyền thống vẫn còn mạnh mẽ. Đâu là căn nguyên của thực trạng nêu trên? Yếu tố nào ảnh hưởng đến quyết định mua sách qua mạng? Hướng giải quyết như thế nào để phát triển hoạt động kinh doanh sách qua mạng? Đó là yêu cầu khách quan buộc các nhà nghiên cứu kinh tế, các doanh nghiệp đi tìm câu trả lời. Đề tài “Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến xác suất mua sách qua mạng của khách hàng cá nhân tại TP.HCM” được thực hiện nhằm tìm hiểu, đánh giá và giải quyết các vấn đề nêu trên. 2. Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu của đề tài là (1) xác định các yếu tố ảnh hưởng đến xác suất mua sách qua mạng của khách hàng cá nhân tại TP.HCM, từ đó xây dựng mô hình dự báo xác suất mua sách qua mạng và (2) đề xuất một số giải pháp phát triển hoạt động kinh doanh sách qua mạng ở thị trường TP.HCM. 3. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu đề tài áp dụng là kết hợp nghiên cứu định tính và định lượng nhằm xây dựng mô hình nghiên cứu xác định các yếu tố ảnh hưởng đến xác suất mua sách qua mạng của khách hàng cá nhân tại khu vực TP.HCM. Mô hình hồi quy nhị thức Binary Logistic được áp dụng để tiến hành phân tích dữ liệu nhằm đạt được các mục tiêu nghiên cứu đã đề ra. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4 Đối tượng khảo sát: những khách hàng cá nhân đã từng mua hàng qua mạng và có mối quan tâm đến việc mua sách qua mạng. Phạm vi nghiên cứu: phạm vi đề tài giới hạn trong việc nghiên cứu các yếu tố thuộc đặc điểm cá nhân và đặc điểm trang web tác động liên quan đến nhận thức lợi ích và rủi ro của khách hàng cá nhân tại khu vực TP.HCM đối với việc mua sách qua mạng. - Về không gian, nghiên cứu tiến hành tại TP.HCM - Về thời gian, nghiên cứu này dựa trên số liệu phỏng vấn từ tháng 6 đến tháng 8/2012. 5. Ý nghĩa đề tài Đề tài mang lại một số ý nghĩa nhất định đối với các doanh nghiệp, cá nhân tiến hành hoạt động kinh doanh trực tuyến. Kết quả nghiên cứu sẽ xác định một số yếu tố ảnh hưởng đến xác suất mua sách qua mạng của khách hàng cá nhân. Qua đó, các doanh nghiệp hiểu rõ hơn về hành vi mua sách qua mạng của khách hàng cá nhân, lấy đó làm cơ sở cho việc hoạch định chiến lược kinh doanh nhằm khai thác tốt hơn các lợi thế hoạt động kinh doanh qua mạng mang lại, tương xứng với xu hướng và tiềm năng phát triển ngành thương mại điện tử tại thị trường TP.HCM. Một chiến lược kinh doanh trực tuyến đúng đắn không những đem lại hiệu quả cho chính bản thân doanh nghiệp, cá nhân sở hữu mà còn đem lại hiệu quả kinh tế cho xã hội. 6. Cấu trúc luận văn Đề tài được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý thuyết. Chương này trình bày tổng quan về thương mại điện tử, một số mô hình và các vấn đề liên quan đến nội dung đề tài như tình hình sử dụng internet ở Việt Nam, tình hình mua bán qua mạng ở TP.HCM, tình hình kinh doanh sách qua mạng tại TP.HCM trong những năm gần đây.
5 Chương 2: Phương pháp nghiên cứu. Chương này trình bày chi tiết các phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong đề tài, bao gồm chọn lựa đối tượng, mô hình và các biến, cơ sở chọn kích thước mẫu, phương pháp tiến hành phỏng vấn và phân tích số liệu. Chương 3: Kết quả và thảo luận. Trình bày các kết quả đạt được từ nghiên cứu này, bên cạnh đó là những thảo luận về các kết quả này và những vấn đề mở khác. Ngoài ra, phần cuối của đề tài còn nêu ra các kết luận và một số kiến nghị trên cơ sở những kết quả đạt được của đề tài. Tài liệu tham khảo được trích dẫn trong đề tài và phụ lục về dữ liệu nghiên cứu cũng được trình bày liền sau phần kết quả và kiến nghị.
6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT 1.1 Tổng quan về thương mại điện tử 1.1.1 Định nghĩa thương mại điện tử Hiện nay, có rất nhiều khái niệm về thương mại điện tử. Nguyễn Trung Toàn (2007) đã dẫn ra nhiều khái niệm khác nhau về thương mại điện tử của nhiều tổ chức trên thế giới. Theo đó, thương mại điện tử (TMĐT) theo nghĩa hẹp là hình thức mua bán hàng hóa và dịch vụ thông qua các phương tiện điện tử, nhất là internet và các mạng viễn thông khác (quan điểm của một số tổ chức vào cuối thập niên 90); TMĐT là việc hoàn thành bất kỳ một giao dịch nào thông qua mạng máy tính toàn cầu làm trung gian bao gồm việc chuyển quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng về hàng hóa, dịch vụ (Cục Thống kê Hoa Kỳ năm 2000); TMĐT là các giao dịch thương mại về hàng hóa và dịch vụ được thực hiện thông qua các phương tiện điện tử (Diễn đàn đối thoại xuyên Đại Tây Dương năm 1997). Theo nghĩa rộng, TMĐT có thể hiểu là toàn bộ chu trình các giao dịch tài chính và hoạt động thương mại bằng các phương tiện điện tử và công nghệ xử lý thông tin số hóa. Trong luật mẫu về TMĐT của Ủy ban Liên Hiệp Quốc về Luật thương mại quốc tế năm 1996, thuật ngữ thương mại được diễn giải bao quát các vấn đề phát sinh từ mọi quan hệ mang tính chất thương mại dù có hay không có hợp đồng. Phạm vi của TMĐT theo nghĩa này rất rộng, nó bao quát hầu hết các lĩnh vực hoạt động kinh tế. Việc mua bán hàng hóa và dịch vụ chỉ là một trong hàng ngàn lĩnh vực áp dụng TMĐT. Tổ chức thương mại thế giới (WTO - World Trade Organization) cho rằng TMĐT được hiểu bao gồm việc sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và thanh toán trên mạng internet, nhưng được giao nhận một cách hữu hình. Theo Tổ chức hợp tác phát triển kinh tế của Liên Hiệp Quốc (OECD - Organization for Economic Co- operation and Development) thì TMĐT là các giao dịch thương mại dựa trên việc truyền dữ liệu qua các mạng truyền thông như internet.
7 Tóm lại, khái niệm “thương mại điện tử” có thể được định nghĩa là hình thức thực hiện, quản lý và điều hành kinh doanh thương mại của các thành viên trên thị trường đang được phát triển mạnh trên thế giới thông qua và với sự trợ giúp của phương tiện điện tử, vi tính, công nghệ thông tin và mạng truyền thông (Nguyễn Hoài Anh & Ao Thu Hoài, 2011). 1.1.2 Lợi ích của thương mại điện tử Theo Trần Văn Hòe (2007), TMĐT không những mang lại lợi ích cho người bán, người tiêu dùng mà còn mang lại lợi ích cho cả xã hội. 1.1.2.1 Lợi ích đối với người bán Trong TMĐT, người bán được hưởng một số lợi ích như sau: TMĐT mở rộng phạm vi giao dịch trên thị trường toàn cầu; làm giảm chi phí thu thập, xử lý, phân phối và lưu trữ thông tin; tạo khả năng chuyên môn hóa cao trong kinh doanh, đặc biệt là đối với các doanh nghiệp thương mại; góp phần làm giảm lượng hàng tồn kho và đòi hỏi về cở sở vật chất kỹ thuật thông qua việc áp dụng phương pháp quản lý dây chuyền cung ứng “kéo”; làm giảm thời gian từ khâu thanh toán tiền đến khi nhận được hàng hóa; kích thích sự sáng tạo và tạo điều kiện để khởi động những dự án kinh doanh mới, tăng khả năng thành công của các phương án kinh doanh nhờ thay đổi quy trình cho hợp lý, tăng năng suất cho người bán, trang bị kiến thức cho người lao động; làm giảm chi phí viễn thông trong quá trình giao tiếp, đàm phán, ký kết hợp đồng; góp phần cải thiện hình ảnh doanh nghiệp, nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng, tìm kiếm đối tác kinh doanh, đơn giản hóa quá trình kinh doanh, rút ngắn chu kỳ và thời gian giao nhận hàng hóa, tăng năng suất, loại bỏ giấy tờ, xử lý thông tin nhanh hơn, giảm chi phí vận tải, tăng tính linh hoạt trong kinh doanh của doanh nghiệp. 1.1.2.2 Lợi ích đối với người tiêu dùng
8 Khi tham gia TMĐT, người tiêu dùng cũng được hưởng một số lợi ích như sau: TMĐT cho phép khách hàng mua sắm và thực hiện giao dịch 24/24 giờ trong ngày, tất cả các ngày trong năm và không bị giới hạn bởi phạm vi địa lý; cung cấp cho khách hàng nhiều sự lựa chọn hơn; làm giảm chi tiêu cho khách hàng về hàng hóa/dịch vụ họ nhận được thông qua việc chấp nhận mua bán không phụ thuộc vào vị trí địa lý của người cung ứng và có thể so sánh để lựa chọn người cung ứng nhanh nhất, giá cả phù hợp nhất; trong một số trường hợp, đặc biệt các sản phẩm số hóa, TMĐT có khả năng giao hàng rất nhanh; tạo khả năng cho khách hàng tham gia các cuộc đấu giá trên mạng; tạo điều kiện để các khách hàng tác động, hỗ trợ lẫn nhau trong cộng đồng kinh doanh; nhằm trao đổi các ý tưởng và kinh nghiệm kinh doanh; thúc đẩy cạnh tranh, từ đó dẫn đến sự giảm giá bền vững. 1.1.2.3 Lợi ích đối với xã hội TMĐT cho phép nhiều người làm việc tại nhà, giảm thiểu việc đi mua sắm do đó giảm phương tiện giao thông trên đường, giảm thiểu tai nạn và ô nhiễm môi trường sống; dẫn đến việc bán hàng với giá thấp hơn nên nhiều người có thể mua được khối lượng hàng hóa lớn hơn, tăng mức sống dân cư; thúc đẩy việc cung cấp các dịch vụ công cộng như chăm sóc sức khỏe, giáo dục và phân phối các dịch vụ xã hội của chính phủ ở mức chi phí thấp hoặc cải thiện chất lượng của các dịch vụ đó. 1.1.3 Hạn chế của thương mại điện tử Bên cạnh những lợi ích vừa nêu, TMĐT vẫn còn tồn tại những khuyết điểm và rủi ro mà khách hàng có thể đối mặt khi tham gia. Theo Nguyễn Hoài Anh & Ao Thu Hoài (2011), các hạn chế này được chia thành hai nhóm: nhóm mang tính kỹ thuật và nhóm mang tính thương mại. 1.1.3.1 Hạn chế mang tính kỹ thuật An ninh, riêng tư: an ninh và riêng tư là hai cản trở tâm lý đối với người tham gia TMĐT. Bảo mật an ninh trên mạng là một trong những vấn đề đáng lo ngại trong
9 hoạt động TMĐT. Liệu khách hàng có tin tưởng khi thực hiện các dịch vụ trên mạng không, liệu nhà cung cấp dịch vụ giao dịch trực tuyến có đảm bảo những thông tin khách hàng giao dịch trên mạng được an toàn không? An toàn: Các vấn đề về gian lận của khách hàng, sự tiếp cận của những người truy cập bất hợp pháp, các thông tin có thể gây hại và vấn đề an ninh của các nhà cung cấp dịch vụ internet cũng như nhu cầu bảo mật các thông tin cá nhân và thông tin tuyệt mật. Các vấn đề khác: chưa có tiêu chuẩn quốc tế về chất lượng, an toàn và độ tin cậy; các công cụ xây dựng phần mềm vẫn đang trong giai đoạn phát triển; khó khăn khi kết hợp các phần mềm TMĐT với các phần mềm ứng dụng và các cơ sở dữ liệu truyền thống; cần có máy chủ có công suất an toàn đòi hỏi thêm chi phí đầu tư. 1.1.3.2 Hạn chế mang tính thương mại Về mặt tiếp cận: một số doanh nghiệp hiện nay vẫn chưa tiếp cận được internet. Tạo điều kiện cho doanh nghiệp tiếp cận sâu sắc và toàn diện là một thách thức đối với tất cả các nước phát triển và đang phát triển. Về mặt chi phí: rất nhiều doanh nghiệp cho rằng chi phí kinh doanh trên mạng còn cao. Đây có thể là một đánh giá chưa chuẩn xác do việc hiểu sai các nhân tố liên quan đến việc tiếp thị qua mạng, thiếu nhân viên được đào tạo, nội dung trang web không phù hợp hay không tương xứng, thiếu vốn duy trì và cập nhật trang web. Các hạn chế khác: thiếu lòng tin do các bên tham gia TMĐT không được gặp trực tiếp; hành lang pháp lý chưa được cụ thể, rõ ràng; các phương pháp đánh giá hiệu quả TMĐT chưa đầy đủ, hoàn thiện; cần thời gian để chuyển đổi thói quen tiêu dùng từ phương thức mua sắm truyền thống sang phương thức mua sắm qua mạng; số lượng người tham gia chưa đủ lớn để đạt lợi thế về quy mô; số lượng gian lận ngày càng tăng do đặc thù của thương mại điện tử; thu hút vốn đầu tư còn gặp nhiều khó khăn.