Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro thanh khoản tại ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:114

Thêm vào BST

Báo xấu

27
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống các cơ sở lý luận về thanh khoản, rủi ro thanh khoản và quản trị rủi ro thanh khoản trong hoạt động kinh doanh của NHTM, phân tích thực trạng công tác quản trị rủi ro thanh khoản của ngân hàng để đưa ra các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Quản trị rủi ro thanh khoản tại ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------------------ TRẦN THỊ THÚY HẢI QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM ------------------------ TRẦN THỊ THÚY HẢI QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN HÀ NỘI Chuyên ngành: Tài chính ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS TRẦM THỊ XUÂN HƯƠNG TP. Hồ Chí Minh – Năm 2014
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn: “QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN HÀ NỘI” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. TÁC GIẢ LUẬN VĂN TRẦN THỊ THÚY HẢI
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT LỜI NÓI ĐẦU ..................................................................................................................1 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .............................................................................................1 ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ..........................................................................................2 PHẠM VI NGHIÊN CỨU................................................................................................2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................................2 KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI..................................................................................................3 1.1 Tổng quan về rủi ro thanh khoản................................................................................4 1.1.1 Khái niệm thanh khoản và rủi ro thanh khoản.....................................................4 1.1.1.1 Thanh khoản...................................................................................................4 1.1.1.2 Rủi ro thanh khoản.........................................................................................4 1.1.2 Cung và cầu thanh khoản .....................................................................................5 1.1.3 Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro thanh khoản......................................................6 1.1.3.1 Nguyên nhân khách quan...............................................................................6 1.1.3.2 Nguyên nhân chủ quan ..................................................................................7 1.1.4 Tác động của rủi ro thanh khoản đến hoạt động của NHTM ..............................8 1.1.4.1 Tác động của rủi ro thanh khoản đến NHTM riêng lẻ ..................................8 1.1.4.2 Tác động của rủi ro thanh khoản đến hệ thống ngân hàng và nền kinh tế ...8 1.2 Quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng thương mại .............................................9 1.2.1 Khái niệm về quản trị rủi ro thanh khoản ............................................................9 1.2.2 Vai trò của quản trị rủi ro thanh khoản ................................................................9 1.2.3 Quy trình quản trị rủi ro thanh khoản ..................................................................9 1.2.3.1 Nhận dạng và phân tích nguyên nhân rủi ro thanh khoản...........................10
1.2.3.2 Đo lường rủi ro thanh khoản .......................................................................10 1.2.3.3 Kiểm soát rủi ro thanh khoản ......................................................................17 1.2.3.4 Tài trợ rủi ro thanh khoản ............................................................................20 1.2.4 Các nhân tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro thanh khoản ...................................20 1.2.4.1 Nhân tố chủ quan .........................................................................................20 1.2.4.2 Nhân tố khách quan .....................................................................................21 1.3 Bài học kinh nghiệm về quản trị rủi ro thanh khoản của một số ngân hàng ...........21 1.3.1 Kinh nghiệm về quản trị rủi ro thanh khoản tại các NHTM trên thế giới và trong nước ....................................................................................................................21 1.3.1.1 Ngân hàng tại Ấn Độ ...................................................................................21 1.3.1.2 Ngân hàng Thương mại cổ phần Á Châu (ACB) ........................................23 1.3.2 Bài học kinh nghiệm về quản trị rủi ro thanh khoản cho các ngân hàng thương mại Việt Nam...............................................................................................................25 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ...............................................................................................26 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN – HÀ NỘI..............................................................................27 2.1 Khái quát chung về Ngân hàng TMCP Sài Gòn - Hà Nội .......................................27 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển .....................................................................27 2.1.2 Cơ cấu tổ chức – Mạng lưới hoạt động..............................................................28 2.1.2.1 Mạng lưới hoạt động ....................................................................................28 2.1.2.2 Cơ cấu tổ chức .............................................................................................29 2.1.3 Tình hình hoạt động kinh doanh. .......................................................................31 2.1.3.1 Cơ cấu vốn điều lệ của SHB ........................................................................31 2.1.3.2 Hoạt động huy động vốn, tín dụng ..............................................................32 2.1.4 Kết quả hoạt động kinh doanh ...........................................................................35 2.2 Thực trạng quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội......36 2.2.1 Cơ sở pháp lý về hoạt động quản trị rủi ro thanh khoản tại Việt Nam .............36 2.2.1.1 Quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam ...........................................36 2.2.1.2 Quy định của Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội ......................................36
2.2.2 Cơ cấu bộ máy tổ chức quản trị rủi ro thanh khoản ..........................................37 2.2.2.1 Ủy ban quản lý rủi ro ...................................................................................37 2.2.2.2 Ủy ban ALCO: .............................................................................................37 2.2.2.3 Ban Tổng Giám đốc .....................................................................................38 2.2.2.4 Khối Nguồn vốn ...........................................................................................38 2.2.2.5 Phòng Quản lý tài sản Nợ - Có ....................................................................39 2.2.2.6 Phòng Quản lý rủi ro....................................................................................40 2.2.2.7 Trung tâm Công nghệ thông tin...................................................................40 2.2.3 Quy trình quản trị rủi ro thanh khoản ................................................................41 2.2.3.1 Nhận dạng và phân tích nguyên nhân rủi ro thanh khoản...........................41 2.2.3.2 Đo lường rủi ro thanh khoản .......................................................................41 Hệ số CAR...................................................................................................43 Chỉ số giới hạn huy động vốn (H1) .............................................................44 Chỉ số vốn tự có trên tổng tài sản Có (H2)..................................................45 Chỉ số trạng thái tiền mặt (H3). ...................................................................46 Chỉ số năng lực cho vay (H4). .....................................................................48 Chỉ số dư nợ/tiền gửi khách hàng (H5) .......................................................49 Chỉ số chứng khoán thanh khoản (H6). .......................................................50 Chỉ số trạng thái ròng đối với các TCTD (H7). ..........................................51 Chỉ số cấu trúc tiền gửi (H8). ......................................................................52 2.2.3.3 Kiểm soát rủi ro thanh khoản ......................................................................53 2.2.3.4 Tài trợ rủi ro thanh khoản ............................................................................55 2.2.4 Các chỉ tiêu khác phản ánh tình hình thanh khoản của SHB ............................56 2.2.4.1 Khả năng thanh toán: ...................................................................................56 2.2.4.2 Chất lượng nợ cho vay: ................................................................................57 2.2.4.3 Phân tích tài sản có và tài sản nợ theo kỳ đáo hạn thực tế ..........................57 2.3 Đánh giá chung về quản trị rủi ro thanh khoản tại SHB ..........................................60 2.3.1 Những mặt đạt được ...........................................................................................60 2.3.2 Những hạn chế....................................................................................................61
2.3.3 Các nguyên nhân ................................................................................................62 2.3.3.1 Nguyên nhân khách quan.............................................................................62 2.3.3.2 Nguyên nhân từ phía SHB. ..........................................................................62 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ...............................................................................................63 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG TMCP SÀI GÒN HÀ NỘI .................................................................................64 3.1. Định hướng phát triển ..............................................................................................64 3.1.1. Định hướng phát triển của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đến năm 2020 ....64 3.1.2. Định hướng phát triển các tổ chức tín dụng .....................................................64 3.1.3. Định hướng phát triển Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội đến năm 2020 .....66 3.2 Giải pháp đối với Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội.............................................67 3.2.1 Hoàn thiện cơ cấu tổ chức bộ máy quản trị rủi ro thanh khoản ........................67 3.2.1.1 Xây dựng cơ cấu quản trị rủi ro chặt chẽ ....................................................67 3.2.1.1 Xây dựng đội ngũ nhân viên có trình độ, năng lực và đạo đức nghề nghiệp . .....................................................................................................................67 3.2.2 Hoàn thiện quy trình quản trị rủi ro thanh khoản ..............................................68 3.2.2.1 Tăng cường công tác dự báo thanh khoản...................................................68 3.2.2.2 Bổ sung các phương pháp đo lường rủi ro thanh khoản .............................69 3.2.3 Tăng trưởng lợi nhuận ngân hàng bền vững. .....................................................69 3.2.3.1 Chấp hành nghiêm túc quy định về tỷ lệ vốn ngắn hạn được dùng để cho vay trung dài hạn của NHNN ..................................................................................69 3.2.3.2 Nâng cao chất lượng của các khoản cho vay và đầu tư, giảm thiểu tỷ lệ nợ quá hạn và nợ xấu ....................................................................................................70 3.2.3.3 Tăng cường hoạt động huy động vốn ..........................................................71 3.2.4 Nâng cao năng lực của ngân hàng trên thị trường .............................................72 3.2.4.1 Xây dựng hình ảnh Ngân hàng ....................................................................72 3.2.4.2 Tăng cường công tác chăm sóc khách hàng ................................................72 3.2.4.3 Áp dụng công nghệ trong công tác quản lý ngân hàng. ..............................73 3.3 Kiến nghị đối với Ngân hàng Nhà nước ..................................................................74
3.3.1 Ổn định môi trường kinh tế vĩ mô. ....................................................................74 3.3.2 Điều hành chính sách tiền tệ linh hoạt. ..............................................................74 3.3.3 Xây dựng chính sách và quy trình kiểm soát, đo lường rủi ro. .........................75 3.3.4 Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát hoạt động của NHTM .......................76 3.3.5 Minh bạch thông tin: ..........................................................................................77 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ...............................................................................................77 KẾT LUẬN .....................................................................................................................78 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC 1 PHỤ LỤC 2 PHỤ LỤC 2
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Số thứ tự TT Tên bảng Trang bảng Tình hình vốn điều lệ của SHB từ năm 2010 đến năm 1 Bảng 2.1 31 2013 Tình hình huy động vốn, tín dụng của SHB từ năm 2010 2 Bảng 2.2 32 đến năm 2013 Kết quả hoạt động kinh doanh của SHB từ năm 2010 đến 3 Bảng 2.3 35 năm 2013 4 Bảng 2.4 Hệ số CAR của SHB 43 5 Bảng 2.5 Chỉ số H1 của SHB 44 6 Bảng 2.6 Chỉ số H2 của SHB 46 7 Bảng 2.7 Chỉ số H3 của SHB 47 8 Bảng 2.8 Chỉ số H4 của SHB 48 9 Bảng 2.9 Chỉ số H5 của SHB 49 10 Bảng 2.10 Chỉ số H6 của SHB 50 11 Bảng 2.11 Chỉ số H7 của SHB 51 12 Bảng 2.12 Chỉ số H8 của SHB 52 13 Bảng 2.13 Các loại báo cáo thanh khoản của SHB 54 14 Bảng 2.14 Khả năng thanh toán của SHB 56 15 Bảng 2.15 Chất lượng nợ cho vay của SHB 57 16 Bảng 2.16 Bảng cân đối thanh khoản của SHB theo kỳ hạn 59
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Số thứ tự TT Tên hình Trang hình vẽ 1 Hình 2.1 Cơ cấu tổ chức của SHB 30 2 Hình 2.2 Vốn điều lệ của SHB giai đoạn 2010 – 2013 31 Hoạt động huy động vốn, tín dụng của SHB từ năm 3 Hình 2.3 32 2010 đến năm 2013 Kết quả hoạt động kinh doanh của SHB từ năm 2010 4 Hình 2.4 35 đến năm 2013 5 Hình 2.5 Hệ số CAR của SHB 43 6 Hình 2.6 Chỉ số H1 của SHB 45 7 Hình 2.7 Chỉ số H2 của SHB 46 8 Hình 2.8 Chỉ số H3 của SHB 47 9 Hình 2.9 Chỉ số H4 của SHB 48 10 Hình 2.10 Chỉ số H5 của SHB 49 11 Hình 2.11 Chỉ số H6 của SHB 50 12 Hình 2.12 Chỉ số H7 của SHB 51 13 Hình 2.13 Chỉ số H8 của SHB 52
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ACB Ngân hàng TMCP Á Châu Asset - Liability Management Committee: Ủy ban Quản lý Tài ALCO sản nợ - có ALM Asset – liability Management: Quản lý tài sản nợ - có CK Chứng khoán DP RRTD Dự phòng rủi ro tín dụng DTBB Dự trữ bắt buộc GDP Tổng sản phẩm nội địa Habubank Ngân hàng TMCP Nhà Hà Nội HĐQT Hội đồng quản trị Maximum Cumulative Outflow: Báo cáo dòng tiền ra cộng dồn MCO tối đa NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NV Nguồn vốn QTRRTK Quản trị rủi ro thanh khoản RRTK Rủi ro thanh khoản SHB Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần TSC Tài sản nợ TSN Tài sản có USĐ Đô la Mỹ VNĐ Đồng Việt Nam
1 LỜI NÓI ĐẦU Với xu thế hội nhập, hoạt động và dịch vụ của NHTM càng đi sâu vào hoạt động của nền kinh tế và đời sống của con người. Đa số người dân đều chịu tác động của ngân hàng, dù họ là khách hàng gửi tiền, một người vay hay đơn giản là một người đang làm việc cho một doanh nghiệp có vay vốn và sử dụng các dịch vụ ngân hàng. Những lợi ích mà hệ thống ngân hàng mang đến cho nền kinh tế nói chung và mức lợi nhuận mang lại cho chủ sở hữu nói riêng vô cùng lớn. Tuy nhiên, các hoạt động của ngân hàng đồng thời lại là một trong những hoạt động mang lại nhiều rủi ro nhất. Trong số những rủi ro mà ngân hàng đối mặt, rủi ro thanh khoản được xem là đặc biệt nguy hiểm. Bên cạnh đó, trước những tác động tiêu cực của sự bất ổn định nền kinh tế vĩ mô và các chính sách của Nhà nước, tỷ lệ nợ xấu ngày càng gia tăng ảnh hưởng nghiêm trọng đến thanh khoản của hệ thống ngân hàng thương mại, trong đó có một số ngân hàng rơi vào tình trạng thiếu thanh khoản. Điều này không chỉ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động kinh doanh của bản thân ngân hàng mà còn tác động đến thị trường tiền tệ và toàn bộ nền kinh tế nói chung. Đứng trước những vấn đề đó, các ngân hàng ngày càng nhận thức được tầm quan trọng của công tác quản trị rủi ro thanh khoản trong hoạt động kinh doanh Xuất phát từ thực tế đó, tác giả chọn đề tài “Quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội” để nghiên cứu trong luận văn tốt nghiệp cao học với mong muốn giúp Ngân hàng đưa ra những biện pháp phù hợp nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản trong hoạt động kinh doanh của ngân hàng. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Mục tiêu nghiên cứu là hệ thống các cơ sở lý luận về thanh khoản, rủi ro thanh khoản và quản trị rủi ro thanh khoản trong hoạt động kinh doanh của NHTM, phân tích thực trạng công tác quản trị rủi ro thanh khoản của ngân hàng để đưa ra các giải pháp nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội. Để đạt được mục tiêu trên, luận văn cần thực hiện các nội dung sau:
2 + Hệ thống hóa các cơ sở lý luận về rủi ro thanh khoản và quản trị rủi ro thanh khoản của NHTM. + Phân tích và đánh giá thực trạng công tác quản trị rủi ro thanh khoản tại SHB. + Đề xuất một số giải pháp đối với công tác quản trị rủi ro thanh khoản tại SHB trong thời gian tới. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU Nghiên cứu các vấn đề liên quan đến tính thanh khoản, rủi ro thanh khoản, quản trị rủi ro thanh khoản, kinh nghiệm quản trị thanh khoản của các Ngân hàng Việt Nam và quốc tế. Nghiên cứu thực trạng quản trị rủi ro thanh khoản của Ngân hàng để đưa ra giải pháp nhằm hạn chế rủi ro thanh khoản trong hoạt động kinh doanh tại SHB. PHẠM VI NGHIÊN CỨU Không gian: Nghiên cứu thực trạng cung cầu thanh khoản tại SHB, những thuận lợi và khó khăn trong quá trình hoạt động. Nghiên cứu các phương pháp quản trị rủi ro thanh khoản đang được áp dụng tại SHB. Thời gian: Nghiên cứu thực trạng quản trị rủi ro thanh khoản tại SHB trong những năm 2010 – 2013. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: + Phương pháp nghiên cứu tổng quan tài liệu để xây dựng cơ sở lý thuyết về thanh khoản, rủi ro thanh khoản và quản trị rủi ro thanh khoản trong hoạt động kinh doanh của các NHTM hiện nay. + Phương pháp nghiên cứu định lượng, phân tích số liệu để thấy được rủi ro thanh khoản tại SHB. + Phương pháp tiếp cận lịch sử – lôgíc; Phương pháp phân tích - tổng hợp - hệ thống hóa; để đánh giá thực trạng khả năng phòng ngừa rủi ro thanh khoản tại SHB.
3 KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục… nội dung chính của luận văn gồm 3 chương và có kết cấu như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội Chương 3: Giải pháp quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng TMCP Sài Gòn Hà Nội.
4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN TRỊ RỦI RO THANH KHOẢN TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 Tổng quan về rủi ro thanh khoản 1.1.1 Khái niệm thanh khoản và rủi ro thanh khoản 1.1.1.1 Thanh khoản Theo từ điển thuật ngữ ngân hàng (http://www.investorwords.com/) thì thanh khoản là khả năng chuyển tài sản thành tiền một cách nhanh chóng và không có bất cứ một sự giảm giá nào. Theo Peter S.Rose (2001, trang 415) thanh khoản ngân hàng là việc ngân hàng có thể có được những khoản vốn khả dụng với chi phí thấp đúng tại thời điểm ngân hàng có nhu cầu. Theo Rudolf Duttweiler (2009, trang 23) thì thanh khoản đại diện cho khả năng thực hiện tất cả các nghĩa vụ thanh toán khi đến hạn – đến mức tối đa và bằng đơn vị tiền tệ được quy định. Do thực hiện bằng tiền mặt, thanh khoản chỉ liên quan đến các dòng lưu chuyển tiền tệ. Việc không thể thực hiện nghĩa vụ thanh toán sẽ dẫn đến tình trạng thiếu khả năng thanh khoản. Theo Trần Huy Hoàng (2011, trang 232), thanh khoản là khả năng tiếp cận các khoản tài sản hoặc nguồn vốn có thể dùng để chi trả với chi phí hợp lý ngay khi nhu cầu vốn phát sinh. Một nguồn vốn được gọi là có tính thanh khoản cao khi chi phí huy động thấp và thời gian huy động nhanh. Một tài sản được gọi là có tính thanh khoản cao khi chi phí chuyển hóa thành tiền thấp và có khả năng chuyển hóa ra tiền nhanh. 1.1.1.2 Rủi ro thanh khoản Theo Rudolf Duttweiler (2009, trang 37) định nghĩa rủi ro thanh khoản là nguy cơ không thể thực hiện các nghĩa vụ thanh toán, theo đó việc không thể thực hiện này sẽ kéo theo những hậu quả không mong muốn. Theo Trần Huy Hoàng (2011, trang 232) rủi ro thanh khoản là loại rủi ro xuất hiện trong trường hợp ngân hàng thiếu khả năng chi trả, không chuyển đổi kịp các loại tài sản ra tiền hoặc không có khả năng vay mượn để đáp ứng yêu cầu của các hợp đồng thanh toán.
5 1.1.2 Cung và cầu thanh khoản Theo Peter S.Rose (2008, trang 348 – 350) và Trần Huy Hoàng (2011) yêu cầu thanh khoản của một ngân hàng có thể được xem xét qua mô hình cung cầu về thanh khoản. Trong đó:  Cung thanh khoản: là các khoản vốn làm tăng khả năng chi trả của ngân hàng, là nguồn cung cấp thanh khoản cho ngân hàng.  Cầu thanh khoản: là nhu cầu vốn cho các mục đích hoạt động của ngân hàng, các khoản làm giảm quỹ của ngân hàng. Những hoạt động tạo ra cầu về thanh khoản trong lĩnh vực kinh doanh của ngân hàng.  Những nghiệp vụ của cung cầu thanh khoản: Cung thanh khoản Cầu thanh khoản - Các khoản tiền gửi đang đến (S1) - Khách hàng rút các khoản tiền gửi (D1) - Doanh thu từ việc bán các khoản dịch - Yêu cầu cấp các khoản tín dụng có chất vụ (S2) lượng cao (D2) - Thu hồi tín dụng đã cấp (S3) - Hoàn trả các khoản vay mượn phi tiền - Bán các tài sản đang kinh doanh và sử gửi (D3) dụng (S4) - Chi phí phát sinh khi kinh doanh các sản - Vay mượn từ thị trường tiền tệ (S5) phẩm và dịch vụ (D4) - Thanh toán cổ tức cho các cổ đông (D5)  Trạng thái thanh khoản ròng: được xác định như sau: TrạngCó tháibathanh trường khoản có thể= xảyTổng hợp ròng ra: cung thanh khoản – Tổng cầu thanh khoản = (S1+S2+S3+S4+S5) – (D1+D2+D3+D4+D5) + Thặng dư thanh khoản: Khi cung thanh khoản lớn hơn cầu thanh khoản. Đây là một trạng thái mất cân bằng của các ngân hàng thương mại, xảy ra khi nền kinh tế hoạt động kém hiệu quả, ngân hàng không tiếp cận được khách hàng, không chọn lựa được nhiều khách hàng để cho vay. Vì vậy, khi gặp trường hợp thặng dư thanh khoản thì nhà quản trị ngân hàng phải cân nhắc tìm các nơi đầu tư vốn thặng dư này để mang lại hiệu quả cho tới khi chúng cần được sử dụng đáp ứng nhu cầu thanh khoản trong
6 tương lai như: có thể mua chứng khoán dự trữ thứ cấp đã bán ra trước đó, cho vay trên thị trường tiền tệ, gửi tiền tại các tổ chức tín dụng…. + Thâm hụt thanh khoản: Khi cầu thanh khoản lớn hơn cung thanh khoản, ngân hàng đang trong tình trạng thiếu vốn để hoạt động. Điều này làm cho ngân hàng dễ mất những cơ hội đầu tư tốt có thể mang lại lợi nhuận cho ngân hàng, có thể mất khách hàng khi họ cần đến ngân hàng để đáp ứng kịp thời các món vay, thậm chí có thể sẽ mất khách hàng gửi tiền vì ngân hàng thiếu vốn sẽ làm giảm lòng tin của người gửi tiền. Lúc này, nhà quản trị cần phải xem xét đưa ra quyết định ở đâu và vào thời điểm nào cần phải bổ sung thanh khoản để đáp ứng nhu cầu vốn với chi phí thấp nhất và kịp thời nhất. Ngân hàng có thể áp dụng các biện pháp xử lý sau: sử dụng dự trữ bắt buộc dư ra nếu có, bán dự trữ thứ cấp, vay qua đêm, vay tái chiết khấu tại ngân hàng Nhà nước, huy động từ thị trường tiền tệ…. + Cân bằng thanh khoản: Khi cung thanh khoản cân bằng với cầu thanh khoản, tuy nhiên tình trạng này rất khó xảy ra trên thực tế. 1.1.3 Các nguyên nhân dẫn đến rủi ro thanh khoản 1.1.3.1 Nguyên nhân khách quan Thứ nhất, sự mất ổn định yếu tố vĩ mô của nền kinh tế: hoạt động kinh doanh của NHTM luôn gắn liền với những biến động của môi trường kinh doanh. Các yếu tố về kinh tế, chính trị, văn hoá xã hội luôn có tác động trực tiếp và gián tiếp tới các quyết định và phương hướng kinh doanh của Ngân hàng thương mại. Khi sự bất ổn của nền kinh tế xảy ra có thể tạo ra khủng hoảng và gây ra rủi ro thanh khoản cho hệ thống các Ngân hàng thương mại. Thứ hai, thay đổi trong điều hành chính sách tiền tệ của Ngân hàng Trung ương thông qua các công cụ như tỷ lệ dự trữ bắt buộc, các loại lãi suất cơ bản, lãi suất tái cấp vốn, lãi suất thị trường mở… Ví dụ: Khi lãi suất đầu tư tăng, một số người gửi tiền rút vốn của họ ra khỏi ngân hàng để đầu tư vào nơi có tỷ suất sinh lợi cao hơn, còn các khách hàng vay tiền sẽ tích cực tiếp cận các khoản tín dụng vì có lãi suất thấp hơn. Như vậy sự thay đổi lãi suất ảnh hưởng đến cả khách hàng gửi tiền và vay tiền. Hơn thế nữa, những xu hướng về sự thay đổi lãi suất còn ảnh hưởng đến giá trị thị trường
7 của các tài sản mà ngân hàng có thể đem bán để tăng nguồn cung cấp thanh khoản và trực tiếp ảnh hưởng đến chi phí vay mượn trên thị trường tiền tệ. Ngoài ra, NHNN đưa ra những quy định về tỷ lệ dự trữ bắt buộc để các NHTM phải duy trì một tỷ lệ dự trữ tiền gửi tối thiểu tại NHNN. Nếu tỷ lệ DTBB cao thì sẽ làm cho nguồn cung thanh khoản của NHTM tăng và ngược lại. Thứ ba, thay đổi trong việc lựa chọn kênh đầu tư của các nhà đầu tư: việc lựa chọn hay thay đổi kênh đầu tư không chỉ phụ thuộc vào bối cảnh kinh tế mà còn phụ thuộc vào nguồn vốn, con người hay cơ sở của công cụ đầu tư thay thế. Ví dụ như khách hàng chuyển tiền gửi tiền kiệm bằng đồng nội tệ, ngoại tệ sang tích trữ vàng hoặc đầu tư vào chứng khoán để tìm kiếm lợi nhuận cao hơn. Việc thay đổi kênh đầu tư của các nhà đầu tư bên ngoài sẽ dẫn đến rủi ro thanh khoản cho ngân hàng, khi các nhà đầu tư không gửi tiền vào ngân hàng mà sử dụng kênh đầu tư khác. Thứ tư, sự thay đổi trong tâm lý khách hàng: Khách hàng là đối tượng không thể thiếu trong việc duy trì hoạt động của Ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, tâm lý khách hàng là một phạm trù khó nắm bắt hay chi phối và cần thời gian dài để tạo dựng niềm tin. Nhưng niềm tin bị giảm hay mất đi sẽ gây ra những tác động lớn đến hoạt động của NHTM. Điển hình như khi có những tin đồn liên quan đến uy tín ngân hàng, gây bất ổn trong tâm lý khách hàng thì chắc chắn hiệu ứng này sẽ nhanh chóng lan rộng trong dân cư và nếu ngân hàng không có những biện pháp xử lý kịp thời có thể gây ra những những hậu quả khó lường. 1.1.3.2 Nguyên nhân chủ quan Thứ nhất, sự mất cân đối về kỳ hạn giữa tài sản nợ và tài sản có: do ngân hàng huy động các khoản tiền gửi ngắn hạn để cho vay các khoản tín dụng dài hạn. Như vậy, kỳ hạn của tài sản có dài hơn tài sản nợ làm cho dòng tiền của tài sản có không cân xứng với dòng tiền cần để đáp ứng việc thanh toán khi đến hạn của tài sản nợ, gây khó khăn cho ngân hàng trong việc tìm nguồn bù đắp. Thứ hai, chiến lược quản trị rủi ro thanh khoản không phù hợp và kém hiệu quả: Chiến lược quản trị rủi ro thanh khoản là yếu tố hết sức quan trọng, với chiến lược phù hợp và hiệu quả giúp ngân hàng giảm thiểu được các rủi ro xảy ra và vẫn
8 đảm bảo khả năng sinh lời cần thiết. Nhưng nếu chiến lược không phù hợp và kém hiệu quả sẽ không dự báo được các rủi ro về thanh khoản, do đó ngân hàng sẽ không đưa ra được các biện pháp phòng ngừa và xử lý kịp thời khi phát sinh. Thứ ba, năng lực quản trị yếu kém: ngân hàng không quản trị chặt chẽ thanh khoản dẫn đến thiếu khả năng chi trả; Ngân hàng cho vay hay đầu tư quá liều lĩnh cụ thể ngân hàng tập trung cấp tín dụng vào một số khách hàng lớn, cho vay tập trung ở một số ngành hoặc trong tổng nguồn huy động có một khách hàng chiếm tỷ trọng lớn nên khi khách hàng lớn gặp khó khăn không trả được tiền vay hay cần rút vốn một cách bất ngờ thì sẽ dẫn đến rủi ro thanh khoản cho ngân hàng. 1.1.4 Tác động của rủi ro thanh khoản đến hoạt động của NHTM 1.1.4.1 Tác động của rủi ro thanh khoản đến NHTM riêng lẻ Rủi ro thanh khoản sẽ gây tổn thất về tài sản cho ngân hàng. Những tổn thất thường gặp như chi phí huy động tăng, sụt giảm lợi nhuận, sụt giảm giá trị của tài sản. Khi gặp rủi ro thanh khoản, ngân hàng mất đi những cơ hội đầu tư tốt, thiếu vốn để cấp tín dụng kịp thời cho các khách hàng tiềm năng vì vậy làm giảm uy tín ngân hàng, sự tín nhiệm của khách hàng. Trong một số trường hợp khi tình trạng thiếu hụt thanh khoản ở mức độ lớn tại ngân hàng sẽ dẫn đến sự phá sản, sụp đỗ của ngân hàng đó. 1.1.4.2 Tác động của rủi ro thanh khoản đến hệ thống ngân hàng và nền kinh tế Việc phá sản của một ngân hàng do thiếu thanh khoản sẽ dẫn đến sự hoảng loạn của người gửi tiền, kéo theo sự rút tiền hàng loạt ở các ngân hàng khác và lúc này kéo theo sự sụp đổ của toàn hệ thống chứ không chỉ một ngân hàng riêng lẻ. Tăng trưởng của nền kinh tế bị giảm sút vì ngân hàng hoạt động gần gũi với người dân và có mối liên hệ mật thiết với nền kinh tế, nên khi nền kinh tế phát triển thì hoạt động và dịch vụ ngân hàng ngày càng đi sâu vào đời sống của con người. Vì vậy khi hoạt động của ngân hàng có vấn đề sẽ dẫn đến sự lung lay của hệ thống ngân hàng trong nước, ảnh hưởng lớn đến nền kinh tế và đời sống của người dân.
9 1.2 Quản trị rủi ro thanh khoản tại Ngân hàng thương mại 1.2.1 Khái niệm về quản trị rủi ro thanh khoản Theo Trần Huy Hoàng (2011, trang 233) quản trị rủi ro thanh khoản là việc quản lý có hiệu quả cấu trúc tính thanh khoản (tính lỏng) của tài sản và cấu trúc danh mục của nguồn vốn. Bản chất của công tác quản trị thanh khoản trong ngân hàng được thể hiện:  Một là, ngân hàng thường hiếm có tổng cung cân bằng với tổng cầu thanh khoản tại một thời điểm. Do đó, ngân hàng phải thường xuyên đối phó với tình trạng thâm hụt hoặc thặng dư thanh khoản.  Hai là, thanh khoản và khả năng sinh lời là hai đại lượng tỷ lệ nghịch với nhau: tài sản có tính thanh khoản càng cao thì khả năng sinh lời càng thấp và ngược lại, nguồn vốn có tính thanh khoản cao thường có chi phí huy động lớn do đó đã làm giảm khả năng sinh lời khi sử dụng để cho vay. 1.2.2 Vai trò của quản trị rủi ro thanh khoản Quản trị thanh khoản nhằm giảm thiểu rủi ro có thể xảy ra trong hoạt động kinh doanh đồng thời vẫn đảm bảo được khả năng sinh lời cần thiết cho ngân hàng. Quản trị rủi ro thanh khoản giúp ngân hàng dự trữ lượng tiền mặt thích hợp và tài sản thanh khoản có thể chuyển hóa nhanh thành tiền để có thể đáp ứng nhu cầu thanh khoản tức thời của ngân hàng giúp ngân hàng tránh rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán và đối mặt với khả năng bị phá sản, bị sáp nhập. Rủi ro thanh khoản mang tính hệ thống, có thể de dọa đến sự ổn định của cả hệ thống ngân hàng. Do đó, chính sách quản trị rủi ro thanh khoản tốt bao gồm công tác dự báo, chuẩn bị sẵn các tình huống có thể xảy ra giúp ngân hàng tăng khả năng chống đỡ trước các biến động tiêu cực của nền kinh tế. Điều này không những làm gia tăng giá trị mà còn thể hiện uy tín, vị thế của ngân hàng trên thị trường. Quản trị thanh khoản tốt còn giúp các ngân hàng dễ dàng tiếp cận các nguồn vốn với chi phí hợp lý và đúng lúc cần thiết. 1.2.3 Quy trình quản trị rủi ro thanh khoản Quản trị rủi ro thanh khoản được thực hiện qua 4 bước: