Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng kế toán quản trị tại các công ty thành viên Bảo Việt nhân thọ

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là nghiên cứu cơ sở lý luận, nguồn gốc và sự phát triển của kế toán quản trị; một số vấn đề cơ bản về bảo hiểm nhân thọ và thực trạng kế toán quản trị tại các công ty thành viên Bảo Việt nhân thọ; xây dựng hệ thống kế toán kế toán quản trị tại các công ty thμnh viên của Bảo Việt nhân thọ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Xây dựng kế toán quản trị tại các công ty thành viên Bảo Việt nhân thọ

Trang 1 Bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ tp. Hå chÝ minh Y Z Phan hå mai thy X©y dùng kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn b¶o viÖt nh©n thä Chuyªn ngμnh : kÕ to¸n M· sè : 60.34.30 LuËn v¨n th¹c sÜ kinh tÕ Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: pgs ts. Ph¹m v¨n d−îc Tp. Hå ChÝ Minh - N¨m 2007 Y Z
Trang 2 Môc lôc --- PhÇn më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tμi 1 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tμi 2 3. Ph¹m vi vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2 4. KÕt cÊu cña luËn v¨n 3 Ch−¬ng 1 : Tæng quan vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ 4 1.1 Nguån gèc vμ sù ph¸t triÓn cña kÕ to¸n qu¶n trÞ 4 1.2 C¬ së lý luËn vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ 6 1.2.1 Kh¸i niÖm vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ 6 1.2.2 So s¸nh kÕ to¸n qu¶n trÞ víi kÕ to¸n tμi chÝnh 7 1.2.3 Vai trß cña kÕ to¸n qu¶n trÞ 9 1.3 Néi dung cña kÕ to¸n qu¶n trÞ 9 1.3.1 HÖ thèng chøng tõ,tμi kho¶n,sæ s¸ch,b¸o c¸o 10 1.3.2 LËp dù to¸n 10 1.3.3 Qu¶n trÞ chi phÝ 12 1.3.4 Qu¶n trÞ c«ng nî 15 1.3.5 Ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o tμi chÝnh 15 1.3.6 §¸nh gi¸ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý 16 1.3.7 Tin häc hãa hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ 18 1.4 Mét sè kü thuËt sö dông trong kÕ to¸n qu¶n trÞ 19 Ch−¬ng 2 : Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm nh©n thä vμ thùc tr¹ng kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o viÖt nh©n thä 23 2.1 Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm nh©n thä 23 2.1.1 Kh¸i niÖm 23 2.1.2 LÞch sö ra ®êi cña b¶o hiÓm vμ thÞ tr−êng b¶o hiÓm nh©n thä thÕ giíi 24 2.2 Giíi thiÖu TËp ®oμn Tμi chÝnh - B¶o hiÓm B¶o ViÖt, B¶o ViÖt nh©n thä vμ c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä 29 2.2.1 TËp ®oμn Tμi chÝnh - B¶o hiÓm B¶o ViÖt 29 2.2.2 B¶o ViÖt nh©n thä 33 2.3 Thùc tr¹ng kÕ to¸n t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä 34 2.3.1 Sù ph¸t triÓn cña kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i ViÖt Nam 34 2.3.2 Sù cÇn thiÕt cña kÕ to¸n qu¶n trÞ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 34 2.3.3 C¬ cÊu tæ chøc cña c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä 36 2.3.4 Tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä 38 2.3.5 KÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä 41 Ch−¬ng 3 : X©y dùng kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä 47 3.1 Quan ®iÓm vÒ x©y dùng quy tr×nh kÕ to¸n qu¶n trÞ 47
Trang 3 3.1.1 Quan ®iÓm chung vÒ x©y dùng quy tr×nh 47 3.1.2 Quan ®iÓm vÒ x©y dùng néi dung øng dông kÕ to¸n qu¶n trÞ 48 52 3.2 Còng cè vμ hoμn thiÖn bé m¸y kÕ to¸n tμi chÝnh 49 3.2.1 Qu¶n lý tiÒn vμ c¸c Ên chØ thu tiÒn 50 3.2.2 Qu¶n lý doanh thu, chi phÝ 50 3.2.3 Qu¶n lý tμi s¶n cè ®Þnh, c«ng cô, dông cô, vËt phÈm 53 3.2.4 Qu¶n lý c«ng nî 54 3.3 Tæ chøc bé m¸y phßng Tμi chÝnh - KÕ to¸n 54 3.3.1 Nguyªn t¾c tæ chøc 54 3.3.2 Tæ chøc bé m¸y phßng Tμi chÝnh-KÕ to¸n t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä 55 3.4 X©y dùng hÖ thèng chøng tõ, tμi kho¶n, sæ s¸ch qu¶n trÞ 58 74 3.4.1 X©y dùng hÖ thèng chøng tõ 58 3.4.2 HÖ thèng tμi kho¶n 61 3.4.3 Tæ chøc hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n qu¶n trÞ 62 3.5 X©y dùng néi dung, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ 62 3.5.1 Nguyªn t¾c x©y dùng 62 3.5.2 LËp dù to¸n 63 3.5.3 KÕ to¸n qu¶n trÞ c«ng nî 65 3.5.4 KÕ to¸n qu¶n trÞ doanh thu, chi phÝ vμ ®¸nh gi¸ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý 67 3.6 Tin häc hãa hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ 74 3.6.1 Nguyªn t¾c chung khi chän phÇn mÒm 74 3.6.2 TÝnh n¨ng phÇn mÒm 74 3.6.3 ChÝnh s¸ch, dÞch vô 75 KÕt luËn 78 Tμi liÖu tham kh¶o
Trang 4 danh môc c¸c s¬ ®å, b¶ng biÓu, mÉu biÓu --- B¶ng 1.1 So s¸nh kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ 8 S¬ ®å 2.1 S¬ ®å tæ chøc tËp ®oμn B¶o ViÖt 32 S¬ ®å 2.2 S¬ ®å tæ chøc c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä 36 S¬ ®å 2.3 S¬ ®å tæ chøc phßng Tμi chÝnh - KÕ to¸n 40 S¬ ®å 3.1 S¬ ®å ®Þnh h−íng tæ chøc bé m¸y kÕ to¸n 56 MÉu 3.1 MÉu phiÕu ®Ò xuÊt chi 59 MÉu 3.2 MÉu phiÕu t¹m øng 60 B¶ng 3.1 B¸o c¸o thèng kª c«ng nî t¹m øng 65 B¶ng 3.2 B¸o c¸o thèng kª c«ng nî c¸c c«ng ty thμnh viªn 66 B¶ng 3.3 B¸o c¸o th«ng kª c«ng nî ®¹i lý 66 B¶ng 3.4 B¸o c¸o thèng kª c¸c kho¶n c«ng nî kh¸c 67 B¶ng 3.5 B¸o c¸o ph©n tÝch nî ph¶i tr¶ 67 B¶ng 3.6 B¸o c¸o t×nh h×nh doanh thu th¸ng 69 B¶ng 3.7 B¸o c¸o chi phÝ qu¶n lý t¹i c¸c phßng b¶o hiÓm khu vùc 71 Phô lôc C¸c mÉu dù to¸n n¨m
Trang 5 PhÇn më ®Çu --- 1. Lý do chän ®Ò tμi: LuËt kinh doanh b¶o hiÓm cã hiÖu lùc tõ ngμy 01/04/2001 ®· ®i vμo ®êi sèng kinh tÕ - x· héi, t¹o ra m«i tr−êng kinh doanh b×nh ®¼ng, an toμn cho c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm thuéc mäi thμnh phÇn kinh tÕ tham gia, gãp phÇn thóc ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña thÞ tr−êng b¶o hiÓm ViÖt Nam. ThÞ tr−êng b¶o hiÓm ViÖt Nam thËt sù s«i ®éng h¬n khi cã sù xuÊt hiÖn cña c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm 100% vèn n−íc ngoμi, víi nh÷ng −u thÕ vÒ kinh nghiÖm vμ nguån lùc tμi chÝnh cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia, ®· thËt sù ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc cho c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam vèn cßn non trÎ vÒ kinh nghiÖm ho¹t ®éng, kh¶ n¨ng tμi chÝnh, h¹n chÕ vÒ c¬ chÕ qu¶n lý. Th¸ch thøc ngμy cμng mét lín h¬n khi tiÕn tr×nh khu vùc hãa vμ toμn cÇu hãa nÒn kinh tÕ ®ang diÔn ra ngμy cμng nhanh chãng, khi ViÖt Nam tham gia ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh hîp t¸c kinh tÕ víi c¸c n−íc trong khu vùc, trªn thÕ giíi vμ c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ. Theo ®ã, thÞ tr−êng b¶o hiÓm ViÖt Nam sÏ hoμn toμn më cöa trong mét thêi gian ng¾n s¾p tíi. Cô thÓ lμ, theo hiÖp ®Þnh th−¬ng m¹i ViÖt Mü, th× ngμnh tμi chÝnh tiÒn tÖ nãi chung vμ ngμnh b¶o hiÓm nãi riªng chÝnh thøc më cöa hoμn toμn vμo n¨m 2007. §Ó cã thÓ tån t¹i vμ ph¸t triÓn trong m«i tr−êng c¹nh tranh gay g¾t nh− hiÖn nay vμ trong thêi gian tíi, c¸c doanh nghiÖp b¶o hiÓm ViÖt Nam ph¶i lu«n ®æi míi toμn diÖn trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Bèi c¶nh ®ã ®Æt B¶o ViÖt nh©n thä tr−íc nh÷ng th¸ch thøc v« cïng khèc liÖt. Do vËy, viÖc n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä th«ng qua viÖc n©ng cÊp, c¶i tæ c¸c phßng ban c«ng ty lμ v« cïng cÊp b¸ch ®Ó c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty b¶o hiÓm nh©n thä n−íc ngoμi giμu kinh nghiÖm trong kinh doanh cïng lo¹i h×nh b¶o hiÓm nh©n thä trªn cïng ®Þa bμn, thÞ tr−êng. Trong ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm, nhÊt lμ kinh doanh b¶o hiÓm nh©n thä ngoμi nh÷ng ho¹t ®éng nh− n©ng cao chÊt l−îng phôc vô kh¸ch hμng, t¨ng c−êng ho¹t ®éng ®Çu t− tμi chÝnh, ®æi míi c«ng nghÖ th«ng tin, ®a d¹ng hãa s¶n
Trang 6 phÈm, ®a d¹ng hãa kªnh ph©n phèi, t¨ng c−êng ho¹t ®éng Marketing th× viÖc ®æi míi hoμn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n ®ãng mét vai trß quan träng trong viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp vμ lμ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù thμnh c«ng cña doanh nghiÖp trong kinh doanh, trong c¹nh tranh. Khi hÖ thèng kÕ to¸n hoμn thiÖn, hç trî hiÖu qu¶ cho ho¹t ®éng kinh doanh th× n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp sÏ ngμy cμng v÷ng m¹nh. B¶o ViÖt nh©n thä cã m¹ng l−íi 61 c«ng ty ®Æt t¹i c¸c tØnh thμnh trªn toμn l·nh thæ ViÖt Nam, ë t¹i mçi c«ng ty ®Òu cã Phßng Tμi chÝnh - KÕ to¸n thùc hiÖn viÖc h¹ch to¸n theo quy ®Þnh cña nhμ n−íc vμ gióp viÖc cho Gi¸m ®èc trong viÖc ®iÒu hμnh ra quyÕt ®Þnh kinh doanh, nh−ng møc ®é hiÖu qu¶ ch−a cao. §Ó t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh b¶o hiÓm t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt trong m«i tr−êng c¹nh tranh gay g¾t víi c¸c ®èi thñ lín m¹nh vÒ mäi mÆt, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh th× vÊn ®Ò x©y dùng bé phËn kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn ph¶i ngμy cμng ®−îc chó träng h¬n. Vμ ®ã chÝnh lμ tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tμi X©y dùng kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä nh»m gãp phÇn hç trî ho¹t ®éng kinh doanh t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn, ®ãng gãp vμo sù ph¸t triÓn chung cña toμn hÖ thèng B¶o ViÖt nh©n thä. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu cña ®Ò tμi: - Nghiªn cøu c¬ së lý luËn, nguån gèc vμ sù ph¸t triÓn cña kÕ to¸n qu¶n trÞ. - Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm nh©n thä vμ thùc tr¹ng kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä. - X©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn cña B¶o ViÖt nh©n thä. 3. Ph¹m vi vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu: LuËn v¨n nghiªn cøu lý luËn vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ, øng dông lý thuyÕt kÕ to¸n qu¶n trÞ ®Ó x©y dùng bé phËn kÕ to¸n qu¶n trÞ trùc thuéc phßng Tμi chÝnh - KÕ to¸n t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn b¶o ViÖt nh©n thä môc ®Ých cung cÊp c¸c b¸o c¸o theo
Trang 7 yªu cÇu qu¶n trÞ nh»m n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp cïng ngμnh b¶o hiÓm. LuËn v¨n sö dông nh÷ng nghiªn cøu cña nhiÒu t¸c gi¶ vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ, c¸c sè liÖu, biÓu mÉu, b¸o c¸o cña B¶o ViÖt, c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan tõ ®ã rót ra nh÷ng gi¶i ph¸p x©y dùng bé phËn kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä. 4. KÕt cÊu cña luËn v¨n: Ngoμi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tμi liÖu tham kh¶o vμ phô lôc, luËn v¨n gåm 3 ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ. Ch−¬ng 2: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ b¶o hiÓm nh©n thä vμ thùc tr¹ng kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä. Ch−¬ng 3: X©y dùng bé phËn kÕ to¸n qu¶n trÞ t¹i c¸c c«ng ty thμnh viªn B¶o ViÖt nh©n thä.
Trang 8 Ch−¬ng 1: tæng quan vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ --- 1.1 Nguån gèc vμ sù ph¸t triÓn cña kÕ to¸n qu¶n trÞ. KÕ to¸n qu¶n trÞ b¾t nguån tõ kÕ to¸n chi phÝ, xuÊt hiÖn tõ kho¶ng n¨m 1850 trong ngμnh dÖt vμ ngμnh ®−êng s¾t ë Mü. Lóc bÊy giê kÕ to¸n chi phÝ cã nhiÖm vô cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ ®Ó phôc vô cho viÖc kiÓm so¸t vμ lËp kÕ ho¹ch néi bé (internal planning and control). Sau ®ã kÕ to¸n chi phÝ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong c¸c ngμnh thuèc l¸, hãa chÊt vμ trë thμnh mét c«ng cô qu¶n lý h÷u hiÖu. KÕ to¸n chi phÝ ngμy cμng trë nªn quan träng h¬n cïng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vμ giao th−¬ng ngμy mét më réng trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn, nhu cÇu qu¶n lý ngμy cμng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng c«ng cô qu¶n lý hiÖu qu¶ h¬n, tõ ®ã thóc ®Èy sù ®æi míi cña kÕ to¸n chi phÝ. KÕ to¸n qu¶n trÞ ra ®êi tõ nÒn t¶ng lμ kÕ to¸n chi phÝ truyÒn thèng, céng víi nh÷ng thay ®æi nh»m ®¸p øng tèt h¬n nhu cÇu qu¶n lý. Vμo nh÷ng n¨m 1960, tμi liÖu chÝnh thøc ®Çu tiªn vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc ¸p dông cho nh÷ng m« h×nh ®Þnh l−îng trong nhiÒu vÊn ®Ò kiÓm so¸t vμ lËp kÕ ho¹ch nh−: ph©n tÝch håi quy, ph−¬ng tr×nh tuyÕn tÝnh vμ kh«ng tuyÕn tÝnh, lý thuyÕt x¸c suÊt, lý thuyÕt ra quyÕt ®Þnh B−íc sang thËp kû 70 - 80, kÕ to¸n qu¶n trÞ ph¸t triÓn m¹nh mÏ trªn thÕ giíi, ®Æc biÖt lμ ë Mü. C¸c kü thuËt míi ®−îc ¸p dông nh−: x¸c ®Þnh ®Þnh phÝ, biÕn phÝ, dù to¸n lîi nhuËn, dù to¸n tiªu thô, ph©n tÝch mèi quan hÖ chi phÝ - khèi l−îng - lîi nhuËn (CVP), c¸c quyÕt ®Þnh nªn tiÕp tôc s¶n xuÊt hay mua ngoμi, ph©n bæ chi phÝ cho s¶n phÈm, ph©n tÝch nguyªn nh©n sai lÖch chi phÝ thùc tÕ so víi chi phÝ kÕ ho¹ch Tr×nh ®é qu¶n trÞ ngμy cμng ®−îc n©ng cao, do ®ã kÕ to¸n qu¶n trÞ còng kh«ng ngõng ®æi míi. GÇn ®©y cã mét sè c«ng cô míi ®−îc nghiªn cøu vμ ®−a vμo øng dông, tuy nhiªn c¸c kü thuËt, c«ng cô truyÒn thèng cña kÕ to¸n qu¶n trÞ vÉn cßn ph¸t huy t¸c dông vμ ®ang ®−îc c¸c doanh nghiÖp ¸p dông vμo qu¸ tr×nh qu¶n lý cña m×nh. §−îc xem lμ mét ngμnh ®éc lËp, kÕ to¸n qu¶n trÞ cã hiÖp héi ngμnh nghÒ riªng cña m×nh. ViÖn kÕ to¸n qu¶n trÞ (Institude Management Accountants, viÕt t¾t IMA) lμ tæ chøc chuyªn nghiÖp dμnh riªng cho kÕ to¸n qu¶n trÞ vμ qu¶n trÞ tμi
Trang 9 chÝnh. §©y lμ mét tæ chøc phi lîi nhuËn, cã chøc n¨ng ®μo t¹o, huÊn luyÖn, cÊp phÐp hμnh nghÒ cho c¸ nh©n cã nhu cÇu. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kÕ to¸n qu¶n trÞ ®· qua 4 giai ®o¹n ®¸ng ghi nhËn: - Giai ®o¹n 1: Tr−íc n¨m 1950, kÕ to¸n qu¶n trÞ chñ yÕu quan t©m vμo viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ vμ kiÓm so¸t tμi chÝnh, th«ng qua viÖc sö dông c¸c kü thuËt dù to¸n vμ kÕ to¸n chi phÝ. - Giai ®o¹n 2: Vμo n¨m 1965, sù quan t©m cña kÕ to¸n qu¶n trÞ ®· chuyÓn vμo cung cÊp th«ng tin cho ho¹t ®éng lËp kÕ ho¹ch vμ kiÓm so¸t cña nhμ qu¶n trÞ, th«ng qua viÖc sö dông c¸c kü thuËt nh− ph©n tÝch quyÕt ®Þnh vμ kÕ to¸n tr¸ch nhiÖm. - Giai ®o¹n 3: vμo n¨m 1985, kÕ to¸n qu¶n trÞ tËp trung quan t©m vμo viÖc lμm gi¶m hao phÝ nguån lùc sö dông trong c¸c qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, th«ng qua viÖc sö dông c¸c kü thuËt ph©n tÝch qu¸ tr×nh vμ qu¶n lý chi phÝ. - Giai ®o¹n 4: Vμo n¨m 1995, kÕ to¸n qu¶n trÞ chuyÓn qua quan t©m vμo viÖc t¹o ra gi¸ trÞ b»ng c¸ch sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc th«ng qua viÖc sö dông c¸c kü thuËt ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè t¹o nªn gi¸ trÞ cho kh¸ch hμng, gi¸ trÞ cho cæ ®«ng. Tuy qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña kÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc ghi nhËn thμnh 4 giai ®o¹n nh−ng sù thay ®æi tõ giai ®o¹n nμy qua giai ®o¹n kh¸c cña qu¸ tr×nh ®ã ®an xen vμo nhau vμ chuyÓn hãa dÇn dÇn. Mçi giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn thÓ hiÖn mét sù thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi ®Æt ra cho tæ chøc, thÓ hiÖn b»ng sù hßa nhËp, kÕt cÊu l¹i vμ bæ sung thªm vμo néi dung quan t©m, c¸c kü thuËt ®−îc sö dông tr−íc ®ã. Mçi giai ®o¹n lμ sù kÕt hîp gi÷a c¸i míi vμ c¸i cò ®−îc kÕt cÊu l¹i ®Ó phï hîp víi c¸i míi theo ý nghÜa c¸c ®iÒu kiÖn míi cña m«i tr−êng qu¶n trÞ. Nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt quan träng vÒ vai trß cña kÕ to¸n qu¶n trÞ trong ho¹t ®éng cña tæ chøc qua 4 giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tæ chøc lμ: - Giai ®o¹n 1: KÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc xem nh− mét ho¹t ®éng kü thuËt cÇn thiÕt nh»m ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu cña tæ chøc. - Giai ®o¹n 2: KÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc xem lμ mét ho¹t ®éng qu¶n lý, nh−ng cã vai trß gi¸n tiÕp, kÕ to¸n qu¶n trÞ bao hμm sù hç trî cña nhμ qu¶n trÞ gi¸n tiÕp ®èi víi nhμ qu¶n trÞ trùc tiÕp th«ng qua viÖc cung cÊp th«ng tin ®Ó lËp kÕ ho¹ch vμ kiÓm so¸t.
Trang 10 - Giai ®o¹n 3 vμ 4: KÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc xem lμ bé phËn cÊu thμnh qu¸ tr×nh qu¶n lý, v× tÊt c¶ c¸c nhμ qu¶n trÞ ®Òu cã thÓ trùc tiÕp tiÕp cËn th«ng tin v× sù ph©n biÖt gi÷a nhμ qu¶n trÞ trùc tiÕp vμ nhμ qu¶n trÞ gi¸n tiÕp còng dÇn dÇn ®−îc xãa bá. 1.2 C¬ së lý luËn vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ: 1.2.1 Kh¸i niÖm vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ: Cã rÊt nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ, chóng ta cã thÓ tham kh¶o qua mét sè ®Þnh nghÜa: - Trong cuèn “Advanced Management Accouting” cña Robert S.Kaplan vμ Anthony A.Atkinson cã ®Þnh nghÜa nh− sau “HÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ cung cÊp th«ng tin gióp cho nh÷ng ng−êi qu¶n lý doanh nghiÖp trong viÖc ho¹ch ®Þnh vμ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña hä” - T¸c gi¶ Ray H.Garrison ®−a ra ®Þnh nghÜa vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ trong quyÓn “Managerial Accounting” : “KÕ to¸n qu¶n trÞ liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin cho c¸c nhμ qu¶n lý bªn trong doanh nghiÖp - nh÷ng ng−êi cã vai trß ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. KÕ to¸n qu¶n trÞ cã thÓ t−¬ng ph¶n víi kÕ to¸n tμi chÝnh - liªn quan ®Õn viÖc cung cÊp th«ng tin cho cæ ®«ng, chñ nî vμ nh÷ng ng−êi kh¸c bªn ngoμi doanh nghiÖp”. - Theo luËt kÕ to¸n ViÖt Nam, kÕ to¸n qu¶n trÞ “lμ viÖc thu nhËp, xö lý, ph©n tÝch vμ cung cÊp th«ng tin kinh tÕ, tμi chÝnh theo yªu cÇu qu¶n trÞ vμ quyÕt ®Þnh kinh tÕ, tμi chÝnh trong néi bé c«ng ty thμnh viªn kÕ to¸n”. - Theo ®Þnh nghÜa cña viÖn kÕ to¸n viªn Hoa Kú th× kÕ to¸n qu¶n trÞ “lμ qu¸ tr×nh nhËn diÖn, ®o l−êng, tæng hîp, ph©n tÝch, so¹n th¶o, diÔn gi¶i vμ truyÒn ®¹t th«ng tin ®−îc qu¶n trÞ sö dông ®Ó lËp kÕ ho¹ch, ®¸nh gi¸ vμ kiÓm tra trong néi bé tæ chøc, vμ ®Ó ®¶m b¶o viÖc sö dông hîp lý cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c nguån lùc cña tæ chøc ®ã.” Tãm l¹i, tïy thuéc vμo tõng quan ®iÓm, cã thÓ ®Þnh nghÜa kÕ to¸n qu¶n trÞ b»ng nhiÒu c¸ch kh¸c nhau nh−ng 2 ®Þnh nghÜa cña luËt kÕ to¸n ViÖt Nam vμ ViÖn kÕ to¸n viªn Hoa Kú th−êng ®−îc nh¾c ®Õn trong c¸c s¸ch vÒ kÕ to¸n qu¶n trÞ ë ViÖt Nam.
Trang 11 KÕ to¸n qu¶n trÞ còng cã thÓ hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n lμ qu¸ tr×nh cung cÊp th«ng tin tμi chÝnh vμ th«ng tin ho¹t ®éng cho ho¹t ®éng ®iÒu hμnh trong tæ chøc. Qu¸ tr×nh nμy ®−îc thùc hiÖn theo c¸c nhu cÇu th«ng tin cña c¸ nh©n ë bªn trong tæ chøc vμ nh»m h−íng dÉn hä trong c¸c quyÕt ®Þnh vÒ ho¹t ®éng vμ quyÕt ®Þnh vÒ ®Çu t−. 1.2.2 So s¸nh kÕ to¸n qu¶n trÞ víi kÕ to¸n tμi chÝnh: KÕ to¸n qu¶n trÞ vμ kÕ to¸n tμi chÝnh lμ hai lÜnh vùc chñ yÕu cña kÕ to¸n nªn chóng cã nh÷ng ®iÓm chung c¬ b¶n nh−: - Lμ c«ng cô qu¶n lý gióp cho viÖc qu¶n lý vμ sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc kinh tÕ cña tæ chøc. - Sö dông c¸c chøng tõ ban ®Çu lμm c¬ së tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu kinh tÕ - tμi chÝnh. - Quan t©m ®Õn tr¸ch nhiÖm cña nhμ qu¶n lý. KÕ to¸n tμi chÝnh chó träng ®Õn tr¸ch nhiÖm ®iÒu hμnh chung ®èi víi toμn bé tæ chøc, kÕ to¸n qu¶n trÞ chó träng ®Õn tr¸ch nhiÖm ®iÒu hμnh ë tõng bé phËn cña tæ chøc cho ®Õn cÊp thÊp nhÊt chØ cã tr¸ch nhiÖm ®èi víi chi phÝ. Ngoμi nh÷ng ®iÓm gièng nhau trªn kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n sau ®©y:
Trang 12 B¶ng 1.1: So s¸nh kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ: C¨n cø ph©n KÕ to¸n tμi chÝnh KÕ to¸n qu¶n trÞ biÖt §èi t−îng Nh÷ng ng−êi sö dông ë C¸c cÊp qu¶n trÞ ë bªn phôc vô chñ bªn ngoμi tæ chøc. trong tæ chøc. yÕu Cæ ®«ng, chñ nî, c¬ C¸c nhμ qu¶n trÞ quan nhμ n−íc, c«ng Ng−êi sö dông chóng vμ c¸c nhμ qu¶n trÞ §Æc ®iÓm Ph¶n ¸nh th«ng tin qu¸ Th«ng tin h−íng vÒ th«ng tin khø t−¬ng lai Ph¶n ¸nh toμn bé ho¹t Ph¶n ¸nh ho¹t ®éng s¶n Ph¹m vi b¸o ®éng s¶n xuÊt kinh xuÊt kinh doanh cña c¸o doanh cña doanh nghiÖp doanh nghiÖp ë møc ®é ë møc ®é tæng thÓ. chi tiÕt Theo ®Þnh kú nh− th¸ng, Th−êng xuyªn h¬n tïy Kú quý, n¨m theo nhu cÇu, cã thÓ hμng ngμy, bÊt cø lóc b¸o c¸o nμo Cã tÝnh ph¸p lÖnh: néi Kh«ng cã tÝnh ph¸p lÖnh: dung vμ h×nh thøc c¸c néi dung vμ h×nh thøc TÝnh ph¸p lÖnh BCTC ph¶i tu©n thñ c¸c cña b¸o c¸o KTQT kh«ng chuÈn mùc quy ®Þnh mμ cã chuÈn mùc chung. Bé Tμi chÝnh ban hμnh. Qua nh÷ng ®iÓm so s¸nh trªn, chóng ta nhËn thÊy r»ng viÖc x©y dùng hÖ thèng kÕ to¸n qu¶n trÞ nªn c¨n cø vμo nhu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp, kh«ng cã tÝnh b¾t buéc vμ viÖc x©y dùng cã thÓ kÕt hîp víi kÕ to¸n tμi chÝnh ®Ó sö dông hÖ thèng ghi chÐp ban ®Çu.
Trang 13 1.2.3 Vai trß cña kÕ to¸n qu¶n trÞ: Nh− chóng ta biÕt, kÕ to¸n qu¶n trÞ cung cÊp th«ng tin cho nh÷ng ng−êi qu¶n lý nh»m thùc hiÖn tèt chøc n¨ng qu¶n trÞ. Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, nhμ qu¶n trÞ lu«n th−êng xuyªn ph¶i thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh dùa vμo c¸c nguån th«ng tin ®¸ng tin cËy kh¸c nhau. Trong ®ã, th«ng tin kÕ to¸n qu¶n trÞ cã vai trß hÕt søc quan träng v× ®ã lμ nh÷ng th«ng tin kinh tÕ ®· ®−îc l−îng hãa, ph©n tÝch thÝch hîp cho tõng quyÕt ®Þnh kh¸c nhau. §Ó thùc hiÖn mét quyÕt ®Þnh mang l¹i hiÖu qu¶, nhμ qu¶n trÞ kh«ng chØ dùa trªn nh÷ng th«ng tin do kÕ to¸n qu¶n trÞ cung cÊp mμ ph¶i dùa vμo nhiÒu nguån th«ng tin kh¸c nhau. Mçi nguån th«ng tin cã tÇm quan träng riªng cña nã. Trong ®ã, th«ng tin kÕ to¸n qu¶n trÞ nh− lμ mét th−íc ®o hiÖu qu¶ cho sù vËn hμnh trong t−¬ng lai. NÕu nhμ qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh khi thiÕu nguån th«ng tin kÕ to¸n qu¶n trÞ th× quyÕt ®Þnh ®ã thiÕu ®i mét c¬ së khoa häc ®Ó chøng minh hiÖu qu¶ quyÕt ®Þnh cña m×nh, v× quyÕt ®Þnh ®ã kh«ng ®−îc ®o l−êng hiÖu qu¶ vÒ mÆt kÕ to¸n, tμi chÝnh. Tïy vμo tõng cÊp qu¶n lý kh¸c nhau, yªu cÇu vÒ th«ng tin kÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc ®¸p øng còng ë møc kh¸c nhau. Nhμ qu¶n trÞ cÊp cμng cao th× yªu cÇu th«ng tin kÕ to¸n qu¶n trÞ ®−îc ®¸p øng cμng nhiÒu vμ vai trß cña nh÷ng th«ng tin ®ã cμng quan träng h¬n. Trong m«i tr−êng kinh doanh ë giai ®o¹n héi nhËp nh− hiÖn nay, vai trß cña kÕ to¸n qu¶n trÞ cμng trë nªn quan träng h¬n bao giê hÕt. ViÖc øng dông kÕ to¸n qu¶n trÞ vμo doanh nghiÖp sÏ gióp tiÕt kiÖm ®−îc chi phÝ, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. 1.3 Néi dung cña kÕ to¸n qu¶n trÞ: KÕ to¸n qu¶n trÞ cung cÊp th«ng tin h÷u Ých phôc vô nhμ qu¶n trÞ doanh nghiÖp, víi nh÷ng lo¹i h×nh ho¹t ®éng kh¸c nhau, trong tõng giai ®o¹n kh¸c nhau, mçi doanh nghiÖp cã thÓ cã nh÷ng nhu cÇu th«ng tin phôc vô c«ng t¸c qu¶n lý kh¸c nhau do ®ã néi dung cña kÕ to¸n qu¶n trÞ gi÷a c¸c doanh nghiÖp cã kh¸c nhau. Trong c¸c doanh nghiÖp kinh doanh dÞch vô tμi chÝnh nh− c«ng ty b¶o hiÓm, ph¹m vi øng dông cña kÕ to¸n qu¶n trÞ cã phÇn h¹n chÕ h¬n t¹i c¸c c«ng ty s¶n xuÊt.
Trang 14 1.3.1 HÖ thèng chøng tõ, tμi kho¶n, sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ: 1.3.1.1 Kh¸i niÖm: HÖ thèng chøng tõ, tμi kho¶n, sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ lμ mét hÖ thèng ghi chÐp, tæng hîp, l−u tr÷ vμ xö lý sè liÖu vÒ kÕ to¸n phôc vô cho nhu cÇu lËp b¸o c¸o tμi chÝnh vμ qu¶n lý doanh nghiÖp. HÖ thèng nμy bao hμm c¶ phÇn kÕ to¸n tμi chÝnh. PhÇn lín chøng tõ vμ hÇu nh− toμn bé c¸c tμi kho¶n ph¶n ¸nh doanh thu, chi phÝ bªn kÕ to¸n tμi chÝnh ®−îc kÕ to¸n qu¶n trÞ dïng chung. 1.3.1.2 §Æc ®iÓm: Do kÕ to¸n qu¶n trÞ kh«ng cã tÝnh ph¸p lÖnh vμ nh»m môc ®Ých phôc vô cho nhu cÇu bªn trong doanh nghiÖp nªn hÖ thèng chøng tõ, tμi kho¶n, sæ s¸ch, b¸o c¸o kÕ to¸n qu¶n trÞ kh«ng yªu cÇu ph¶i tu©n thñ c¸c biÓu mÉu thèng nhÊt nh− bªn kÕ to¸n tμi chÝnh. Tïy theo ®Æc thï doanh nghiÖp, tïy theo nhu cÇu vÒ th«ng tin mμ doanh nghiÖp tù thiÕt kÕ hÖ thèng ghi chÐp phï hîp nhÊt. Tuy nhiªn, hÖ thèng ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c: - D÷ liÖu cã c¨n cø. - Truy xuÊt dÔ dμng. - Cã tÝnh thèng nhÊt. PhÇn lín c¸c th«ng tin ban ®Çu ®Òu n»m bªn hÖ thèng ghi chÐp cña kÕ to¸n tμi chÝnh. Do vËy, kÕ to¸n qu¶n trÞ cã c¬ héi tËn dông nh÷ng sè liÖu cã s½n nμy vμ thiÕt kÕ thªm c¸c lo¹i sæ s¸ch, tμi kho¶n kh¸c. 1.3.2 LËp dù to¸n: 1.3.2.1 Kh¸i niÖm: Dù to¸n lμ qu¸ tr×nh tÝnh to¸n chi tiÕt nh»m chØ râ c¸ch huy ®éng, sö dông vèn vμ c¸c nguån lùc kh¸c theo tõng ®Þnh kú vμ ®−îc biÓu diÔn mét c¸ch cã hÖ thèng d−íi d¹ng sè l−îng vμ gi¸ trÞ. HÖ thèng dù to¸n ng¾n h¹n lμ tæng thÓ nh÷ng −íc tÝnh vÒ môc tiªu cña doanh nghiÖp sÏ ®¹t ®−îc trong thêi gian tõ mét n¨m trë l¹i. Mét hÖ thèng dù to¸n ng¾n h¹n ®Çy ®ñ bao gåm: dù to¸n tæng thÓ vμ dù to¸n chi tiÕt. Dù to¸n tæng thÓ th× lËp
Trang 15 cho mét kú dμi c¶ n¨m, cßn dù to¸n chi tiÕt cho thêi gian ng¾n h¬n nh− th¸ng, quý...ë gãc ®é tr¸ch nhiÖm th× dù to¸n theo møc ®é tæng thÓ cho toμn c«ng ty do qu¶n lý cÊp cao lËp, c¸c cÊp thõa hμnh nh− phßng ban, bé phËn th× lËp c¸c dù to¸n chi tiÕt cho tõng bé phËn. 1.3.2.2 Vai trß cña dù to¸n: T¸c dông lín nhÊt cña dù to¸n ®èi víi nhμ qu¶n trÞ lμ cung cÊp ph−¬ng tiÖn th«ng tin mét c¸ch cã hÖ thèng toμn bé kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp. Mét khi dù to¸n ®· ®−îc c«ng bè th× kh«ng cßn sù nghi ngê g× vÒ môc tiªu mμ doanh nghiÖp muèn ®¹t vμ ®¹t b»ng c¸ch nμo. Ngoμi ra dù to¸n cßn cã nh÷ng t¸c dông sau: - X¸c ®Þnh râ c¸c môc tiªu cô thÓ lμm c¨n cø ®¸nh gi¸ thùc hiÖn sau nμy. - L−êng tr−íc nh÷ng khã kh¨n khi chóng ch−a x·y ra ®Ó cã ph−¬ng ¸n ®èi phã kÞp thêi vμ ®óng ®¾n. - KÕt hîp toμn bé ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp b»ng c¸c kÕ ho¹ch cña tõng bé phËn kh¸c nhau. Nhê vËy, dù to¸n ®¶m b¶o cho c¸c kÕ ho¹ch cña tõng bé phËn phï hîp víi môc tiªu chung cña doanh nghiÖp. HÖ thèng c¸c b¶ng dù to¸n ng©n s¸ch rÊt h÷u Ých trong viÖc trî gióp c¸c nhμ qu¶n trÞ t×m kiÕm nguån tμi trî còng nh− ph©n phèi nguån nμy cho c¸c ho¹t ®éng t−¬ng lai cña doanh nghiÖp. HÖ thèng c¸c b¶ng dù to¸n ng©n s¸ch rÊt h÷u Ých trong viÖc trî gióp c¸c nhμ qu¶n trÞ t×m kiÕm nguån tμi trî còng nh− ph©n phèi nguån nμy cho c¸c ho¹t ®éng t−¬ng lai cña doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, c¸c th«ng tin ®−îc thÓ hiÖn trªn c¸c b¶ng dù to¸n chÝnh lμ c¸c tiªu chuÈn cho viÖc ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ kinh doanh, liªn kÕt sù truyÒn t¶i th«ng tin vμ sù hîp t¸c cña toμn doanh nghiÖp. HÖ thèng c¸c b¶ng dù to¸n cña doanh nghiÖp gåm c¸c dù to¸n vÒ tÊt c¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp vμ c¸c b¸o c¸o tμi chÝnh theo dù to¸n, víi kú lËp b¸o c¸o dù to¸n th−êng lμ mét n¨m, vμ cã thÓ chia thμnh tõng quý th¸ng. 1.3.2.3 Tr×nh tù lËp dù to¸n: Dù to¸n ®−îc chuÈn bÞ tõ cÊp c¬ së trë lªn. Sè liÖu dù to¸n cña cÊp c¬ së ®−îc tr×nh lªn qu¶n trÞ cÊp trªn xem xÐt vμ quyÕt ®Þnh ®Ó ng¨n chÆn viÖc dù to¸n qu¸ thÊp dÉn ®Õn møc ho¹t ®éng kh«ng hiÖu qu¶ vμ l·ng phÝ. Héi ®ång qu¶n trÞ c¨n
Trang 16 cø trªn sè liÖu dù to¸n chi tiÕt cña cÊp d−íi, kÕt hîp víi c¸ch nh×n cña doanh nghiÖp lμ mét khèi thèng nhÊt cña nhiÒu bé phËn riªng lÏ, sÏ x©y dùng nªn nh÷ng b¶ng dù to¸n cã c¬ së vμ cã tÝnh thèng nhÊt cao. Tr×nh tù lËp dù to¸n nh− trªn cã nh÷ng −u ®iÓm sau: - Mäi cÊp qu¶n lý cña doanh nghiÖp, tõ thÊp ®Õn cao, ®Òu cã gãp phÇn vμo qu¸ tr×nh x©y dùng dù to¸n. - Dù to¸n ®−îc lËp tõ cÊp c¬ së nªn cã ®é tin cËy vμ tÝnh chÝnh x¸c cao. - Do ®−îc tham gia vμo qu¸ tr×nh dù to¸n, vμ c¸c chØ tiªu ®−îc tù ®Ò ra nªn qu¶n trÞ cÊp c¬ së sÏ thùc hiÖn kÕ ho¹ch mét c¸ch chñ ®éng h¬n, tho¶i m¸i h¬n vμ kh¶ n¨ng hoμn thμnh kÕ ho¹ch sÏ cao h¬n. Ng−îc l¹i, nÕu kh«ng hoμn thμnh kÕ ho¹ch th× tr¸ch nhiÖm tr−íc hÕt lμ ë cÊp c¬ së. 1.3.3 Qu¶n trÞ chi phÝ: 1.3.3.1 Kh¸i niÖm: Chi phÝ cã thÓ ®−îc hiÓu lμ gi¸ trÞ cña c¸c nguån lùc chi ra dïng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tæ chøc ®Ó ®¹t ®−îc mét môc ®Ých nμo ®ã. B¶n chÊt cña chi phÝ lμ ph¶i mÊt ®i ®Ó ®æi lÊy mét kÕt qu¶, kÕt qu¶ cã thÓ ë d−íi d¹ng vËt chÊt nh− tiÒn, s¶n phÈm...hoÆc kh«ng cã d¹ng vËt chÊt nh− kiÕn thøc, dÞch vô ®−îc phôc vô...Cung cÊp th«ng tin h÷u Ých vÒ chi phÝ lμ mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m cña kÕ to¸n qu¶n trÞ doanh nghiÖp. §Ó cã thÓ nhËn biÕt, ®¸nh gi¸ vμ qu¶n lý chi phÝ kinh doanh ®−îc tèt tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p ®óng ®¾n nh»m tiÕt kiÖm chi phÝ ®¸p øng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vμ t¨ng lîi nhuËn cho doanh nghiÖp, nhμ qu¶n trÞ kh«ng thÓ thiÕu nh÷ng th«ng tin qu¶n trÞ vÒ chi phÝ. 1.3.3.2 Môc ®Ých, ý nghÜa: Môc ®Ých cña kÕ to¸n qu¶n trÞ trong lÜnh vùc chi phÝ lμ nh»m cung cÊp th«ng tin thÝch hîp, h÷u Ých vμ kÞp thêi cho viÖc ra quyÕt ®Þnh kinh doanh cña nhμ qu¶n trÞ. V× thÕ, ®èi víi kÕ to¸n qu¶n trÞ, chi phÝ kh«ng chØ ®¬n gi¶n ®−îc nhËn thøc theo quan ®iÓm cña kÕ to¸n tμi chÝnh, mμ nã cßn ph¶i ®−îc nhËn diÖn theo nhiÒu ph−¬ng diÖn kh¸c nhau ®Ó ®¸p øng th«ng tin mét c¸ch toμn diÖn cho c¸c nhμ qu¶n trÞ trong viÖc ho¹ch ®Þnh, kiÓm so¸t vμ ra quyÕt ®Þnh. Do ®ã, khi nhËn thøc chi phÝ theo quan
Trang 17 ®iÓm kÕ to¸n qu¶n trÞ chóng ta ph¶i chó träng ®Õn môc ®Ých sö dông, ®Õn nhu cÇu qu¶n lý cña nhμ qu¶n trÞ. Víi vai trß t− vÊn cho nhμ qu¶n trÞ trong ®iÒu hμnh s¶n xuÊt kinh doanh vμ chän lùa ph−¬ng ¸n kinh doanh tèi −u. KÕ to¸n qu¶n trÞ nhËn diÖn vμ ph©n lo¹i chi phÝ tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau nh»m tiÕt kÕ th«ng tin vÒ chi phÝ thÝch hîp víi tõng môc ®Ých sö dông cña nhμ qu¶n trÞ. T×m ra c©u tr¶ lêi cho c©u hái “Chi phÝ lμ bao nhiªu?” cã ý nghÜa quan träng ®èi víi nhμ qu¶n trÞ ë tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh tæ chøc v× chi phÝ cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn lîi nhuËn nh−ng cã ¶nh h−ëng theo chiÒu ng−îc l¹i: chi phÝ t¨ng, lîi nhuËn gi¶m. Do vËy, dï ë cÊp bËc qu¶n trÞ nμo trong tæ chøc, nhμ qu¶n trÞ ®Òu ph¶i hiÓu ®−îc b¶n chÊt cña chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi qu¶n lý cña m×nh ®Ó cã thÓ kiÓm so¸t hoÆc sö dông chóng nh− mét c«ng cô ®Ó gia t¨ng kÕt qu¶ kinh doanh. 1.3.3.3 Ph©n lo¹i chi phÝ: HÇu hÕt c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n trÞ ®Òu cã liªn quan ®Õn chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. V× vËy, c¸c kÕ to¸n viªn qu¶n trÞ ph¶i cã kh¶ n¨ng ph©n lo¹i chi phÝ thμnh tõng lo¹i chi phÝ kh¸c nhau phï hîp víi yªu cÇu cña mçi lo¹i quyÕt ®Þnh. D−íi gãc ®é qu¶n trÞ, chi phÝ th−êng ®−îc ph©n lo¹i thμnh c¸c cÆp sau: - Chi phÝ kh¶ biÕn vμ chi phÝ bÊt biÕn: + Chi phÝ kh¶ biÕn: lμ c¸c kho¶n chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè, tû lÖ víi nh÷ng biÕn ®æi cña c¸c møc ®é ho¹t ®éng. + Chi phÝ bÊt biÕn: lμ c¸c kho¶n chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ tæng sè trong mét ph¹m vi nhÊt ®Þnh khi cã sù thay ®æi cña c¸c møc ®é ho¹t ®éng. + Chi phÝ hçn hîp bao gåm c¶ 2 yÕu tè kh¶ biÕn vμ bÊt biÕn. PhÇn bÊt biÕn cña chi phÝ hçn hîp th−êng ph¶n ¸nh chi phÝ c¬ b¶n tèi thiÓu ®Ó duy tr× t×nh tr¹ng s½n sμng phôc vô. Cßn phÇn chi phÝ kh¶ biÕn trong chi phÝ hçn hîp th−êng ph¶n ¸nh chi phÝ thùc tÕ sö dông hoÆc sö dông qu¸ ®Þnh møc. Do vËy, yÕu tè kh¶ biÕn sÏ biÕn thiªn tû lÖ thuËn víi møc dÞch vô phôc vô hoÆc møc sö dông v−ît ®Þnh møc. Nh»m môc ®Ých lËp kÕ ho¹ch, kiÓm so¸t ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vμ chñ ®éng trong qu¶n lý chi phÝ, kÕ to¸n viªn qu¶n trÞ cÇn ph¶i ghi chÐp chi phÝ hçn hîp khi chóng ph¸t sinh vμ t¸ch chóng ra thμnh 2 yÕu tè chi phÝ kh¶ biÕn vμ chi phÝ bÊt biÕn.
Trang 18 - Chi phÝ trùc tiÕp vμ chi phÝ gi¸n tiÕp: + Chi phÝ trùc tiÕp: lμ nh÷ng chi phÝ chØ quan hÖ trùc tiÕp ®Õn viÖc s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm, mét c«ng viÖc, lao vô hoÆc mét ho¹t ®éng, mét ®Þa ®iÓm nhÊt ®Þnh vμ hoμn toμn cã thÓ h¹ch to¸n, quy n¹p trùc tiÕp cho s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô ®ã. + Chi phÝ gi¸n tiÕp: lμ c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô, nhiÒu ®èi t−îng kh¸c nhau nªn ph¶i tËp hîp, quy n¹p cho tõng ®èi t−îng b»ng ph−¬ng ph¸p ph©n bæ th«ng qua c¸c tiªu thøc phï hîp. - Chi phÝ kiÓm so¸t ®−îc vμ chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®−îc: + Chi phÝ kiÓm so¸t ®−îc ë mét cÊp qu¶n lý nμo ®ã lμ chi phÝ mμ nhμ qu¶n lýcÊp ®ã x¸c ®Þnh ®−îc chÝnh x¸c sù ph¸t sinh cña nã, ®ång thêi cã thÈm quyÒn ra quyÕt ®Þnh ®èi víi sù ph¸t sinh cña c¸c kho¶n chi phÝ ®ã. + Chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®−îc lμ nh÷ng chi phÝ n»m ngoμi kh¶ n¨ng ®Þnh ra ®−îc cña mét cÊp. - Chi phÝ chªnh lÖch vμ chi phÝ lÆn: + Chi phÝ chªnh lÖch: c¸c nhμ qu¶n lý th−êng ph¶i ®øng tr−íc sù so s¸nh, lùa chän nh÷ng ph−¬ng ¸n kh¸c nhau, quyÕt ®Þnh sÏ ®−îc h×nh thμnh chñ yÕu dùa trªn c¬ së chi phÝ cña tõng ph−¬ng ¸n. Nh−ng thùc tÕ l¹i cã nh÷ng chi phÝ tån t¹i trong ph−¬ng ¸n nμy nh−ng l¹i kh«ng hoÆc chØ tån t¹i mét phÇn trong ph−¬ng ¸n kia. TÊt c¶ nh÷ng sù thay ®æi ®ã h×nh thμnh chi phÝ chªnh lÖch vμ chóng sÏ lμ c¨n cø ®Ó ng−êi qu¶n lý lùa chän ph−¬ng ¸n. + Chi phÝ lÆn: chi phÝ lÆn lμ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ khø mμ doanh nghiÖp ph¶i chÞu vμ vÉn cßn ph¶i chÞu trong t−¬ng lai bÊt kÓ doanh nghiÖp lùa chän ph−¬ng ¸n kinh doanh nμo. VÝ dô chi phÝ khÊu hao tμi s¶n cè ®Þnh th−êng lμ chi phÝ lÆn. - Chi phÝ x¸c ®Þnh vμ chi phÝ c¬ héi: + Chi phÝ x¸c ®Þnh: lμ c¸c kho¶n chi phÝ vÒ nh©n c«ng, nguyªn liÖu vμ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt kh¸c ®· thùc chi, thùc tr¶. C¸c kho¶n chi phÝ nμy ®−îc ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch kÕ to¸n doanh nghiÖp. + Chi phÝ c¬ héi: lμ lîi nhuËn tiÒm tμng bÞ mÊt ®i do chän ph−¬ng ¸n hμnh ®éng nμy thay v× chän ph−¬ng ¸n hμnh ®éng kh¸c.
Trang 19 1.3.4 Qu¶n trÞ c«ng nî: Trong qu¸ tr×nh kinh doanh, c«ng nî tån t¹i kh¸ch quan nh−ng c¸c doanh nghiÖp kh«ng nªn ®Ó nã v−ît khái ph¹m vi kiÓm so¸t vμ thêi h¹n cho phÐp. C«ng nî lμ mét chØ tiªu quan träng ®¸nh gi¸ chÊt l−îng qu¶n lý cña doanh nghiÖp. ChÝnh v× thÕ, doanh nghiÖp cÇn cã ®Çy ®ñ th«ng tin cô thÓ, nhanh chãng, kÞp thêi vμ cã nh÷ng biÖn ph¸p qu¶n lý tèt ®Ó h¹n chÕ nh÷ng rñi ro cã thÓ x·y ra. C«ng nî ®−îc x¸c ®Þnh nh− lμ mét chØ tiªu quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ chÊt l−îng qu¶n lý cña doanh nghiÖp, c«ng nî ®−îc theo dâi bëi c¶ bé phËn kÕ to¸n tμi chÝnh vμ kÕ to¸n qu¶n trÞ nh−ng víi néi dung vμ môc tiªu kh¸c nhau. 1.3.5 Ph©n tÝch c¸c b¸o c¸o tμi chÝnh: 1.3.5.1 Môc ®Ých: Qu¸ tr×nh ph©n tÝch ho¹t ®éng tμi chÝnh ë c¸c doanh nghiÖp nh»m vμo c¸c môc tiªu sau: - Ho¹t ®éng tμi chÝnh ph¶i gi¶i quyÕt tèt c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ, thÓ hiÖn qua viÖc thanh to¸n víi c¸c c«ng ty thμnh viªn liªn quan nh− ng©n hμng, nhμ n−íc, c¸c c«ng ty thμnh viªn kinh tÕ...). Mèi quan hÖ nμy sÏ ®−îc cô thÓ hãa thμnh c¸c chØ tiªu ®¸nh gi¸ vÒ mÆt l−îng, chÊt, thêi gian. - Ho¹t ®éng tμi chÝnh ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c hiÖu qu¶. Nguyªn t¾c nμy ®ßi hái viÖc sö dông c¸c nguån lùc lμ thÊp nhÊt nh−ng vÉn ®¶m b¶o qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh b×nh th−êng vμ ®¹t c¸c môc tiªu ®· ®Ò ra. - Ho¹t ®éng tμi chÝnh ph¶i thùc hiÖn trªn c¬ së t«n träng ph¸p luËt, chÊp hμnh vμ tu©n thñ c¸c chÕ ®é vÒ tμi chÝnh tÝn dông, nghÜa vô ®ãng gãp, kü luËt thanh to¸n víi c¸c c«ng ty thμnh viªn vμ c¬ quan liªn quan. 1.3.5.2 ý nghÜa - C¸c nhμ qu¶n trÞ sö dông ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh nh− mét c«ng cô ®Ó ®iÒu hμnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Qua ph©n tÝch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c nhμ qu¶n trÞ thÊy râ nguyªn nh©n vμ nguån gèc c¸c vÊn ®Ò ph¸t sinh. Trªn c¬ së ®ã, c¸c nhμ qu¶n trÞ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p kÞp thêi kh¾c phôc nh÷ng yÕu
Trang 20 kÐm ®ã cña tõng mÆt, tõng kh©u, tõng bé phËn nh»m ®em l¹i sù phèi hîp nhÞp nhμng ®ång bé trong doanh nghiÖp, duy tr× ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh liªn tôc vμ hiÖu qu¶. §ång thêi, qua ph©n tÝch ho¹t ®éng kinh doanh, nhμ qu¶n trÞ ph¸t hiÖn nh÷ng mÆt tÝch cùc, nh÷ng mÆt m¹nh vμ tiÒm n¨ng cña doanh nghiÖp, ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c kh¶ n¨ng cña doanh nghiÖp, dù ®o¸n c¸c rñi ro cã thÓ x·y ra ®Ó ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc ph¸t triÓn doanh nghiÖp, khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng s½n cã. - Ho¹t ®éng tμi chÝnh cã mèi quan hÖ trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ë doanh nghiÖp. Do ®ã tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ¶nh h−ëng ®Õn t×nh h×nh tμi chÝnh cña doanh nghiÖp. Ng−îc l¹i, t×nh h×nh tμi chÝnh tèt hay xÊu ®Òu cã t¸c dông thóc ®Èy hoÆc k×m h·m ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. - C¸c b¸o c¸o tμi chÝnh ph¶n ¸nh kÕt qu¶ vμ t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh b»ng c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ. Nh÷ng b¸o c¸o nμy do kÕ to¸n so¹n th¶o theo ®Þnh kú, nh»m môc ®Ých cung cÊp th«ng tin vÒ kÕt qu¶ vμ t×nh h×nh tμi chÝnh cña doanh nghiÖp theo quy ®Þnh cña Bé Tμi chÝnh. - TÊt c¶ c¸c b¸o c¸o tμi chÝnh ®Òu lμ nh÷ng tμi liÖu cã tÝnh lÞch sö v× chóng nªu ra nh÷ng g× ®· x·y ra trong mét kú c¸ biÖt nμo ®ã. Môc ®Ých cña viÖc ph©n tÝch b¸o c¸o tμi chÝnh lμ gióp cho nh÷ng nhμ qu¶n lý ®¸nh gi¸ ®−îc thùc tr¹ng tμi chÝnh vμ xu h−íng ph¸t triÓn trong t−¬ng lai. 1.3.6 §¸nh gi¸ tr¸ch nhiÖm qu¶n lý: 1.3.6.1 KÕ to¸n tr¸ch nhiÖm: - KÕ to¸n tr¸ch nhiÖm chó träng vμo c¸c nhμ qu¶n trÞ ®−îc giao tr¸ch nhiÖm kiÓm so¸t viÖc sö dông mét nguån lùc nμo ®ã cña tæ chøc. Quan ®iÓm nμy ®ßi hái qu¶n lý cÊp cao ph¶i x©y dùng mét m¹ng l−íi c¸c trung t©m tr¸ch nhiÖm. Mét trung t©m tr¸ch nhiÖm lμ mét c«ng ty thμnh viªn trong tæ chøc, ®Æt d−íi sù l·nh ®¹o cña mét nhμ qu¶n trÞ mμ ®−îc giao ph¶i ®¹t ®−îc c¸c kÕt qu¶ theo tháa thuËn. - Môc tiªu cña hÖ thèng kÕ to¸n tr¸ch nhiÖm lμ gióp ®¶m b¶o viÖc sö dông hiÖu qu¶ vμ h÷u hiÖu c¸c c¸c nguån lùc cña mét tæ chøc. TÝnh h÷u hiÖu bao gåm viÖc hoμn thμnh nh÷ng g× tæ chøc muèn lμm. Mét trung t©m tr¸ch nhiÖm cμng hoμn