Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và Luật hành chính: Thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng – từ thực tiễn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:116

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn góp phần làm sáng tỏ, bổ sung thêm nội dung trên phương diện lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng. Các giải pháp, đề xuất trong luận văn có tính khả thi, góp phần nâng cao kết quả thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp và Luật hành chính: Thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng – từ thực tiễn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ........../.......... ...../..... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHÙ THỊ QUỲNH LY THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ........../.......... ...../..... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA PHÙ THỊ QUỲNH LY THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG - TỪ THỰC TIỄN HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH CHUYÊN NGÀNH: LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH MÃ SỐ: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN: TS. TẠ NGỌC HẢI HÀ NỘI - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực, đƣợc trích dẫn rõ ràng theo đúng quy định. Những kết luận khoa học của luận văn chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nào. TÁC GIẢ Phù Thị Quỳnh Ly i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành nhất, Tác giả xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo TS. Tạ Ngọc Hải - ngƣời đã trực tiếp hƣớng dẫn, tận tình chỉ bảo, động viên và tạo mọi điều kiện tốt nhất để tác giả hoàn thành bài luận văn này. Trong quá trình học tập, nghiên cứu đề tài “Thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng – từ thực tiễn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội” tác giả đã nhận đƣợc sự giúp đỡ, chỉ bảo nhiệt tình của các thầy, cô giáo trƣờng Học viên Hành chính Quốc gia đã tận tình truyền đạt kiến thức quý báu nhất và tạo điều kiện cho tác giả trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn. Bên cạnh đó, tác giả cảm ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ của gia đình, bạn bè và ngƣời thân, đã luôn ủng hộ và tạo điều kiện tốt nhất để tác giả tập trung nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Do thời gian và năng lực bản thân còn hạn chế nên còn có những tồn tại và thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp và sự chỉ bảo của các thầy cô và các bạn đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày 10 tháng 8 năm 2019 TÁC GIẢ Phù Thị Quỳnh Ly ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài: ................................................... 3 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn .............................................. 4 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn ........................................... 5 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn ...................... 5 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ..................................................... 5 7. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 6 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG ............................................................................................ 7 1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG ............................................................................... 7 1.1.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng .................. 7 1.1.2. Đặc điểm thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng ................. 13 1.2. VAI TRÕ, Ý NGHĨA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG ........................................................................................ 15 1.2.1. Vai trò của việc thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng ....... 15 1.2.2. Ý nghĩa của thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng.............. 19 1.3. CÁC YẾU TỐ BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG ........................................................................................ 20 1.3.1. Các yếu tố ảnh hƣởng đến việc thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng ....................................................................................................... 20 1.3.2. Các yêu cầu, điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng .............................................................................................. 23 iii
Kết luận Chƣơng 1 .......................................................................................... 31 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG TẠI HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI...... 32 2.1. KHÁI QUÁT ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI TẠI HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ............................................. 32 2.2. QUÁ TRÌNH THỰC HIỆN PHÁP LUẬT THI ĐUA, KHEN THƢỞNG TẠI HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI......... . .........43 2.3. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG TẠI HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................ ........ 50 2.3.1. Qui định của pháp luật về thi đua, khen thƣởng ở nƣớc ta hiện nay ................................................................................................................. 50 2.3.2. Thực trạng tuân thủ pháp luật thi đua, khen thƣởng tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội ............................................................................. 54 2.3.3. Thực trạng thi hành pháp luật thi đua, khen thƣởng tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội ............................................................................. 65 2.3.4. Thực trạng áp dụng pháp luật thi đua, khen thƣởng tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội ............................................................................. 69 2.4. MỨC ĐỘ TÁC ĐỘNG, ẢNH HƢỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ ĐẾN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT THI ĐUA, KHEN THƢỞNG........... .... ............71 2.4.1. Những tác động, ảnh hƣởng tích cực ............................................. 71 2.4.2. Những tác động, ảnh hƣởng tiêu cực ............................................. 73 Chƣơng 3: GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG TẠI HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI HIỆN NAY ..................................................................................................... 75 3.1. PHƢƠNG HƢỚNG NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG QUY ĐỊNH PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG .................................................... 75 3.2. GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG TẠI HUYỆN SÓC SƠN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ....... 81 iv
3.3. CÁC GIẢI PHÁP BỔ TRỢ .................................................................. 98 Kết luận chƣơng 3 ......................................................................................... 102 KẾT LUẬN .................................................................................................. 103 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 106 v
DANH MỤC SƠ ĐỒ , BẢNG BIỂU Sơ đồ 1.1: Sơ đồ hóa khái niệm thực hiện pháp luật ........................................ 9 Bảng 2.1: Các danh hiệu thi đua, hình thức khen thƣởng ……… .. …………48 Sơ đồ 2.2: Tổ chức bộ máy thi đua, khen thƣởng ........................................... 65 vi
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có chủ trƣơng lấy thi đua làm động lực để phát huy tinh thần yêu nƣớc, qua phong trào thi đua để bồi dƣỡng, nâng cao lòng yêu nƣớc, biến lòng yêu nƣớc thành sức mạnh vật chất và tinh thần, tạo đƣợc động lực to lớn thúc đẩy mạnh mẽ toàn Đảng, toàn dân và toàn quân hăng hái tham gia bảo vệ Tổ quốc, giành lại độc lập tự do cho dân tộc, thống nhất non sông, đƣa cách mạng Việt Nam đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác; đồng thời lấy lòng yêu nƣớc để thúc đẩy thi đua và nâng cao hiệu quả của công tác thi đua. Phong trào thi đua yêu nƣớc do Ngƣời khởi xƣớng và lãnh đạo từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp đã nhanh chóng phát triển, thành phong trào sâu rộng và liên tục qua nhiều thập kỷ, trong từng giai đoạn lịch sử của đất nƣớc. Trƣớc những thời cơ và thách thức vô cùng to lớn, thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng ngày càng có vị trí, vai trò hết sức quan trọng, tạo động lực thúc đẩy các phong trào thi đua, góp phần thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế nhanh và bền vững, nâng cao hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế, kết hợp phát triển kinh tế với phát triển văn hóa xã hội, nâng cao hiệu quả của bộ máy nhà nƣớc. Hiện nay, việc thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng đã đƣợc hệ thống từ Trung ƣơng tới cơ sở. Pháp luật về thi đua, khen thƣởng từng bƣớc đƣợc hoàn thiện đã tạo ra cơ sở pháp lý điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong lĩnh vực này một cách hiệu quả, góp phần thể chế hóa và đƣa chủ trƣơng, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nƣớc ta về thi đua, khen thƣởng đi vào cuộc sống, góp phần xây dựng nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam công bằng, dân chủ, văn minh. Bên cạnh đó vẫn còn nhiều vấn đề bất cập tồn tại cần đƣợc xem xét và giải quyết triệt để nhƣ: Quản lí nhà nƣớc chƣa đƣợc chặt chẽ, việc tuân thủ, thực hiện pháp luật trong thi đua, khen thƣởng còn bị xem nhẹ; phƣơng pháp duy trì, phát động thi đua, bồi dƣỡng gƣơng điển hình tiên tiến, việc tuyên 1
truyền công khai, dân chủ, động viên khen thƣởng chƣa đƣợc thực hiện tốt. Có lúc, có nơi thi đua, khen thƣởng chƣa gắn liền với công tác quản lý, bồi dƣỡng, quy hoạch, đề bạt cất nhắc cán bộ; tập trung khen lãnh đạo là chính, chƣa quan tâm tới ngƣời lao động trực tiếp. Khen, thƣởng chƣa công bằng, thiếu dân chủ, chƣa chính xác, chƣa đúng ngƣời đúng việc, chƣa đảm bảo thành tích đến đâu khen thƣởng đến đó, bệnh thành tích, hình thức, bệnh vụ lợi, … Không ít phong trào thi đua còn mang tính hình thức, chạy theo thành tích giả tạo, chƣa có chiều sâu, vẫn còn có các biểu hiện đi tắt, đi cửa sau để mong đạt đƣợc danh hiệu thi đua, hình thức khen thƣởng một cách nhanh chóng đốt cháy giai đoạn hoặc bằng nhiều cách khác nhau để đạt đƣợc danh hiệu thi đua, hình thức khen thƣởng ở mức cao hơn. Từ đó làm giảm lòng tin của quần chúng nhân dân, làm lu mờ vị trí, vai trò của thi đua, khen thƣởng. Qua phƣơng tiện thông tin đại chúng, một số cơ quan Nhà nƣớc đã phải tốn công sức để giải quyết đơn thƣ và xử lý số cán bộ, tổ chức có sai phạm liên quan đến lĩnh vực này. Việc thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng ở huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội cũng không nằm ngoài tình trạng trên. Các danh hiệu thi đua, hình thức khen thƣởng công nhận nhiều nhƣng phong trào thi đua thì chƣa xứng, khen thƣởng tràn lan, khen chƣa đúng so với thành tích đạt đƣợc, chƣa đúng quy trình, buông lỏng quản lí Nhà nƣớc về công tác thi đua, khen thƣởng. Bộ máy làm công tác thi đua, khen thƣởng còn thiếu và bất cập. Năng lực một số bộ phận công chức tại các đơn vị còn yếu. Để khắc phục tình trạng trên, cần tiếp tục nâng cao hơn nữa nhận thức, trách nhiệm về công tác thi đua, khen thƣởng; đồng thời có giải pháp tổ chức tốt việc thực hiện Luật Thi đua, Khen thƣởng và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Thi đua, Khen thƣởng năm 2013. Chính vì vậy, nghiên cứu “Thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng - từ thực tiễn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội” là rất cần thiết vì có tính cấp bách và tính thực tiễn cao. 2
2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài: Hiện nay đã có một số công trình nghiên cứu cơ bản, toàn diện, có hệ thống về thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng nhƣ: Trong một bài viết của tác giả Ths. Trần Quốc Tịch (2015), đề cấp đến “Vai trò của thi đua, khen thưởng trong việc xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện”, Cổng thông tin điện tử của Bộ Nội vụ ngày 29/7/2015 đã chỉ ra những bất cập, hạn chế trong việc thực hiện thi đua, khen thƣởng từ đó đƣa ra một số nội dung, biện pháp cơ bản để phát huy vai trò của công tác thi đua, khen thƣởng ở các cơ quan, đơn vị hiện nay. Cuốn sách “Chủ tịch Hồ Chí Minh với phong trào thi đua yêu nước”, Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia năm 2008. Luận văn “Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức ngành thi đua, khen thưởng trong giai đoạn hiện nay” Năm 2009 của tác giả Trần Thị Bằng. Luận văn đi sâu vào nghiên cứu và đƣa ra giải pháp để nâng cao năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức ngành thi đua, khen thƣởng trong giai đoạn hiện nay và chƣa đề cập nhiều đến vấn đề thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng. Luận văn “Hoàn thiện pháp luật về thi đua, khen thưởng ở Việt Nam” năm 2010 của tác giả Đỗ Thúy Phƣợng. Luận văn đã đƣa ra những đề xuất, giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng ở Việt Nam nhƣng vấn đề nội dung của luận văn nằm ở tầm vĩ mô, chung chung, không cụ thể. Luận văn “Tổ chức thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng đối với giáo viên trong trường trung cấp chuyên nghiệp – từ thực tiễn tỉnh Đắk Lắk” năm 2017 của tác giả Hồ Thị Cúc. Luận văn đã nghiên cứu, phân tích về việc tổ chức thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng nhƣng đối tƣợng đề cập đến chỉ là các cá nhân thuộc ngành giáo dục, cụ thể là giáo viên trong trƣờng trung cấp chuyên nghiệp ở tỉnh Đắk Lắk. 3
Luận văn “Pháp luật về thi đua, khen thưởng từ thực tiễn thành phố Hà Nội” năm 2017 của tác giả Lƣơng Trƣờng Giang đã nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về thi đua, khen thƣởng và đề xuất giải pháp tăng cƣờng việc thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng trên địa bàn thành phố Hà Nội, tuy nhiên đề cập còn ở mức độ rộng, chƣa sâu sát thực tế cấp Huyện. Ngoài những đề tài tiêu biểu trên, đã có các nghiên cứu của các tác giả khác nhƣng những đề tài đó đều của cấp tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ƣơng và tình hình kinh tế - xã hội, điều kiện tự nhiên có những khác biệt so với địa phƣơng nghiên cứu, chƣa có công trình nào đƣợc áp dụng trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội. Nhìn chung, các công trình nghiên cứu trên đã đề cập đến những khía cạnh khác nhau về thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng nhƣng còn hạn chế và chƣa sâu sát, có nhiều vấn đề còn để ngỏ. Vì vậy luận văn “Thực hiện pháp luật về thi đua, khen thưởng - từ thực tiễn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội” là công trình có tính ứng dụng vào thực tiễn cao đối với huyện Sóc Sơn. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn * Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, thực trạng luận văn hƣớng tới việc đề xuất các giải pháp nâng cao kết quả thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng ở huyện Sóc Sơn và các quận, huyện khác trên địa bàn thành phố Hà Nội. * Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu một số nội dung lý luận về thực hiện pháp luật thi đua, khen thƣởng. - Đánh giá đúng thực trạng thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội từ khi có Luật thi 4
đua, khen thƣởng và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật thi đua, khen thƣởng năm 2013. - Đề xuất giải pháp nâng cao kết quả thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng trên địa bàn huyện Sóc Sơn và các quận, huyện khác thuộc thành phố Hà Nội. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng tại huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: - Thời gian: Từ năm 2015 đến nay. - Không gian: Tập trung trên địa bàn huyện Sóc Sơn và một số đơn vị hành chính khác thuộc thành phố Hà Nội. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn * Phương pháp luận: Luận văn đƣợc thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác-Lê nin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về lý luận Nhà nƣớc và pháp luật. * Phương pháp nghiên cứu: Luận văn đƣợc thực hiện trên cơ sở phƣơng pháp nghiên cứu của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử và một số phƣơng pháp cụ thể nhƣ: Phƣơng pháp phân tích và tổng hợp, phƣơng pháp lôgic và lịch sử; kết hợp với một số phƣơng pháp nhƣ: Phƣơng pháp so sánh, thống kê, phân tích các vấn đề đặt ra. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn góp phần làm sáng tỏ, bổ sung thêm nội dung trên phƣơng diện lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng. - Các giải pháp, đề xuất trong luận văn có tính khả thi, góp phần nâng cao kết quả thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng 5
- Luận văn có thể đƣợc sử dụng làm tài liệu tham khảo trong xây dựng, thực hiện chính sách, pháp luật thi đua, khen thƣởng; sử dụng trong hoạt động nghiên cứu, giảng dạy, học tập tại các cơ sở đào tạo, bồi dƣỡng; đồng thời có thể làm tài liệu phục vụ trong việc lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện công tác thi đua, khen thƣởng. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn gồm phần mở đầu, ba chƣơng nội dung, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo. Phần nội dung gồm: Chƣơng 1: Lý luận về thực hiện pháp luật thi đua, khen thƣởng. Chƣơng 2: Thực trạng công tác thi đua, khen thƣởng và thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội. Chƣơng 3: Giải pháp về bảo đảm thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng trên địa bàn huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội hiện nay. 6
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG 1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM CỦA THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ THI ĐUA, KHEN THƢỞNG 1.1.1. Khái niệm thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng Trƣớc khi đi vào phân tích, làm rõ vấn đề thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng, ta cần tìm hiểu thế nào là pháp luật và thực hiện pháp luật nói chung. Pháp luật là hệ thống các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do Nhà nƣớc ban hành hoặc thừa nhận và bảo đảm thực hiện, thể hiện ý chí của Nhà nƣớc và phụ thuộc vào các điều kiện kinh tế, xã hội, điều chỉnh các quan hệ xã hội điển hình, phổ biến giữa các chủ thể với nhau, thiết lập trật tự, kỷ cƣơng của xã hội, bảo đảm cho sự phát triển bình thƣờng của xã hội. [20] Pháp luật là công cụ có hiệu lực nhất để thiết lập trật tự kỷ cƣơng, quản lý mọi mặt của đời sống xã hội, buộc các cá nhân, tổ chức phải tuân theo. Song pháp luật chỉ có thể phát huy đƣợc vai trò và những giá trị của mình trong việc duy trì trật tự và tạo điều kiện cho xã hội phát triển khi nó đƣợc tôn trọng và nghiêm chỉnh thực hiện trong cuộc sống. Vì thế, thực hiện pháp luật là hoạt động không thể thiếu kể từ khi pháp luật xuất hiện. Thực hiện pháp luật trƣớc hết là một trong những hình thức để thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nƣớc. Tất cả các Nhà nƣớc để có thể tổ chức, quản lý đƣợc xã hội đều bắt buộc phải tiến hành xây dựng và ban hành pháp luật. Nhà nƣớc mong muốn sử dụng chúng để điều chỉnh các quan hệ xã hội phục vụ lợi ích và mục đích của Nhà nƣớc và xã hội. Điều đó chỉ có thể đạt đƣợc khi các quy phạm pháp luật do Nhà nƣớc ban hành đƣợc các tổ chức và cá nhân trong xã hội thực hiện một cách nghiêm túc, chính xác, đầy đủ. Thực hiện pháp luật là hành vi hợp pháp của các chủ thể pháp luật. Pháp luật đƣợc đặt ra là để điều chỉnh hành vi của con ngƣời, nên việc thực 7
hiện pháp luật phải thể hiện ở hành vi pháp luật của con ngƣời. Hành vi đó có thể là hành động hoặc không hành động phù hợp với những quy định của pháp luật. Thực hiện pháp luật là giai đoạn không thể thiếu và vô cùng quan trọng của cơ chế điều chỉnh pháp luật. Thực hiện pháp luật, một mặt nhằm đạt đƣợc những mục đích xã hội mà vì chúng nhà nƣớc đã phải ban hành pháp luật, mặt khác còn cho phép làm rõ những hạn chế, bất cập của hệ thống pháp luật thực định để từ đó có thể đƣa ra những giải pháp hữu hiệu cho việc sửa đổi, bổ sung hoàn thiện hệ thống pháp luật hiện hành và cơ chế đƣa pháp luật vào cuộc sống. Thực hiện pháp luật do nhiều chủ thể khác nhau tiến hành với nhiều cách thức khác nhau. Pháp luật mang tính bắt buộc chung đòi hỏi mọi tổ chức và cá nhân trong xã hội đều phải nghiêm chỉnh thực hiện. Vì vậy, thực hiện pháp luật có thể là hành vi của mỗi cá nhân nhƣng cũng có thể là hoạt động của các cơ quan nhà nƣớc, các tổ chức xã hội… Việc thực hiện pháp luật có thể phụ thuộc ý chí của mỗi chủ thể, nhƣng cũng có thể chỉ phụ thuộc ý chí của nhà nƣớc. Thực hiện pháp luật ở nƣớc ta hiện nay có biểu hiện tƣơng đối tốt. Thực hiện Đƣờng lối của Đảng cộng sản Việt Nam, chính sách của nhà nƣớc, sự quan tâm chỉ đạo của các cấp lãnh đạo, công tác tuyên truyền pháp luật của các cơ quan chức năng; tất cả những yếu tố đó đã tạo cho ngƣời dân một cái nhìn tổng quan và chính xác nhất về pháp luật. Từ đó, ngƣời dân chấp hành, tuân thủ và thực hiện pháp luật một cách tự giác, chủ động và nghiêm chỉnh. Nhân dân ủng hộ nhiệt tình với các chủ trƣơng của Chính phủ trong việc giải quyết dứt khoát, không tránh né dù đối tƣợng có cƣơng vị, trọng trách cao đến đâu, cũng có nghĩa rằng nhu cầu công bằng xã hội đƣợc dƣ luận xã hội quan tâm, tán thành, ủng hộ. Không chỉ đem lại quyền lợi cho ngƣời dân mà thể hiện tính dân chủ của nhà nƣớc. Điều này cũng cho thấy nhận thức về pháp luật của ngƣời dân đã đƣợc củng cố và nâng cao. 8
Giáo trình lý luận Nhà nƣớc và pháp luật của Trƣờng Đại học Luật Hà Nội đƣa ra khái niệm: “Thực hiện pháp luật là hoạt động có mục đích nhằm hiện thực hóa các quy định của pháp luật, làm cho chúng đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật” [20,tr.468]. Căn cứ vào tính chất của hoạt động thực hiện pháp luật, khoa học pháp lý xác định những hình thức thực hiện pháp luật nhƣ sau: Tuân thủ pháp luật; Thi hành pháp luật; Sử dụng pháp luật; Áp dụng pháp luật. Tuân thủ pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật trong đó các chủ thể pháp luật kiềm chế, không tiến hành các hoạt động mà pháp luật cấm. Thi hành pháp luật (còn gọi là chấp hành pháp luật) là hình thức thực hiện pháp luật trong đó các chủ thể pháp luật chủ động thực hiện các nghĩa vụ của mình. Sử dụng pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật trong đó các chủ thể pháp luật thực hiện quyền chủ thể của mình. Áp dụng pháp luật là hình thức thực hiện pháp luật trong đó nhà nƣớc thông qua các cơ quan có thẩm quyền tổ chức cho các chủ thể pháp luật thực hiện các quy định của pháp luật hoặc ban hành quyết định làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt các quan hệ pháp luật cụ thể. Thực hiện pháp luật Khái niệm: Thực hiện pháp luật là hoạt động có mục đích nhằm hiện thực hóa các quy định Các hình thức thực hiện pháp luật của pháp luật, làm cho chúng đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật. Sử dụng pháp luật Thi hành pháp luật Tuân thủ pháp luật Áp dụng pháp luật Sơ đồ 1.1: Sơ đồ hóa khái niệm thực hiện pháp luật 9
Trong đời sống Nhà nƣớc, đời sống xã hội, thực hiện pháp luật có tƣ cách nhƣ là phƣơng thức quản lý của Nhà nƣớc đối với xã hội. Thực hiện pháp luật đòi hỏi các chủ thể khi tham gia vào các quan hệ xã hội đƣợc pháp luật điều chỉnh phải nghiêm chỉnh tuân thủ và thực hiện, chính xác, đầy đủ các quy định của pháp luật. Sự chấp hành pháp luật có liên quan trực tiếp đến trình độ văn hóa, ý thức pháp luật của các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật. Khi trình độ hiểu biết pháp luật này đạt đến mức độ nhất định, khi nhận thức pháp luật đến trình độ thống nhất, khi đó việc thực hiện pháp luật đƣợc nâng lên thành quan điểm, tƣ tƣởng chỉ đạo hành vi pháp luật đƣợc thực hiện một cách tự giác. Những yếu tố này tạo nên bản chất của thực hiện pháp luật. Một xã hội có trật tự, mọi ngƣời sống và làm việc theo Hiến pháp và pháp luật là yếu tố quan trọng để củng cố, tăng cƣờng pháp chế xã hội chủ nghĩa. Nhƣng cũng không khẳng định máy móc rằng trong xã hội chủ nghĩa không có vi phạm pháp luật. Do vậy, mọi hành vi vi phạm đều đƣợc phát hiện và xử lý nghiêm minh theo quy định của pháp luật là một trong những yếu tố rất quan trọng của việc thực hiện pháp luật. Trong Điều 96, Luật Thi đua, khen thƣởng quy định: “Người nào gian dối trong việc kê khai thành tích để được khen thưởng thì bị hủy bỏ quyết định khen thưởng và bị thu hồi hiện vật và tiền thưởng đã nhận; tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà còn bị xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự; nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật” [23]. Các quy phạm pháp luật rất phong phú ở các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội thì thực hiện pháp luật có những nội dung đặc trƣng riêng, cụ thể trong lĩnh vực ấy. Vì thế, trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng, thực hiện pháp luật cũng có những nội dung đặc trƣng riêng. Các đặc trƣng đó có ý nghĩa lý luận và thực tiễn to lớn trong việc tìm kiếm các giải pháp thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng, trong điều kiện xây dựng một xã hội công 10
bằng, dân chủ, văn minh trong nền kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa có sự quản lý của Nhà nƣớc nhƣ nƣớc ta hiện nay. Điều chỉnh các quan hệ phát sinh trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng, do vậy, thực hiện pháp luật trong lĩnh vực này có những đặc điểm khác biệt với thực hiện pháp luật ở các lĩnh vực đời sống xã hội khác. Thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng không tồn tại độc lập và tách rời hoạt động thực hiện pháp luật nói chung, bởi nhiều loại pháp luật đan xen khó có thể tách bạch rạch ròi, cho nên trong quá trình nghiên cứu thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng ta phải đặt nó trong sự thống nhất chung. Để đi đến làm rõ khái niệm thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng, ta có thể tiếp cận từ các khía cạnh sau: Thứ nhất: Không đƣa khái niệm thực hiện pháp luật vào lĩnh vực thi đua, khen thƣởng vì thực hiện pháp luật là thống nhất. Thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng là biểu hiện cụ thể của thực hiện pháp luật trong lĩnh vực hoạt động liên quan đến lĩnh vực thi đua, khen thƣởng. Theo cách tiếp cận này thì chỉ cần nghiên cứu các cơ quan nhà nƣớc, các tổ chức chính trị, các tổ chức kinh tế, các lực lƣợng vũ trang và mọi công dân hiện nay thực hiện pháp luật về thi đua, khen thƣởng nhƣ thế nào, từ đó có các giải pháp tác động để các chủ thể thực hiện các hành vi của mình (hành động hoặc không hành động) phù hợp với yêu cầu của pháp luật thì đƣợc hiểu là thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng. Với cách tiếp cận nhƣ vậy thì rất khó nhận biết mối quan hệ hữu cơ giữa xây dựng, thực hiện và bảo vệ pháp luật, từ đó dẫn tới việc xác định những giải pháp đảm bảo thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng là rất khó khăn. Thứ hai: Việc hình thành thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng là việc đƣa thêm nội dung mới vào nội hàm của hoạt động thực hiện pháp luật. Nhƣ vậy ta vẫn có khái niệm riêng mà vẫn thể hiện tính liên 11
hoàn trong các yếu tố xây dựng pháp luật, thực hiện pháp luật và bảo vệ pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng. Cách tiếp cận này không phá vỡ nội hàm của thực hiện pháp luật, mà nó còn khái quát đƣợc thực trạng của thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng đồng thời vẫn giữ đƣợc tính thống nhất. Việc đƣa ra khái niệm thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng sẽ có ý nghĩa thực tiễn trong việc tìm ra các giải pháp củng cố và tăng cƣờng thực hiện pháp luật trong lĩnh vực này. Cơ sở hình thành thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng là pháp luật thi đua, khen thƣởng, các cơ quan đƣợc giao nhiệm vụ về thi đua, khen thƣởng và các chủ thể khác tham gia vào quá trình thi đua, khen thƣởng đều phải tuân thủ và thực hiện, đẩy đủ, chính xác, nghiêm chỉnh pháp luật. Nhƣ vậy, các hành vi phù hợp với quy định của pháp luật của chủ thể tham gia các quan hệ xã hội trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng tạo nên nội dung của thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng. Từ những phân tích trên đây có thể nhận thấy rằng: Thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thưởng là một trong những hoạt động cấu thành thực hiện pháp luật, với mục đích nhằm hiện thực hóa các quy định của pháp luật về thi đua, khen thưởng, làm cho chúng đi vào cuộc sống, trở thành những hành vi thực tế hợp pháp của các chủ thể pháp luật. Theo đó, thực hiện pháp luật trong lĩnh vực thi đua, khen thƣởng gồm ba nhóm nội dung sau: Một là: Xây dựng hệ thống pháp luật về lĩnh vực thi đua, khen thƣởng một cách đồng bộ toàn diện. Hai là: Tổ chức nghiêm minh, đẩy đủ, triệt để, chính xác việc thực hiện pháp luật thi đua, khen thƣởng. Ba là: Kịp thời xử lý những hành vi vi phạm pháp luật thi đua, khen thƣởng và công khai, minh bạch trƣớc toàn thể nhân dân. 12