Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương – từ thực tiễn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:100

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về tổ chức CQĐP từ thực tiễn huyện Vĩnh Linh, rút ra kết quả đạt được, những hạn chế và những vấn đề đặt ra cần giải quyết từ đó đưa ra những giải pháp có tính khả thi nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của CQĐP tại huyện Vĩnh Linh. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Thực hiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương – từ thực tiễn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ............./......... ........./............. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ VĂN VƯƠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG – TỪ THỰC TIỄN HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ - 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ............./......... ........./............. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ VĂN VƯƠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG – TỪ THỰC TIỄN HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Mã số: 8 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHAN VĂN HÙNG THỪA THIÊN HUẾ - 2020
LỜI CAM ĐOAN Đề tài “Thực hiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương – từ thực tiễn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị” là luận văn tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính của tác giả tại trường Học viện Hành chính Quốc gia. Tác giả cam đoan đây là công trình của riêng tác giả. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong các công trình nghiên cứu khác. Tác giả Lê Văn Vương i
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành đến quý thầy, cô giáo của Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện tốt nhất cho tác giả trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trường. Tác giả xin gửi lời biết ơn sâu sắc đến TS. Phan Văn Hùng đã quan tâm, giúp đỡ tận tình, hướng dẫn và tạo điều kiện giúp tôi hoàn thành luận văn. Đồng thời, tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến HĐND, UBND huyện Vĩnh Linh, Hội đồng phối hợp phổ biến giáo dục pháp luật huyện, Phòng Tư pháp cùng các cơ quan, ban ngành trên địa bàn huyện; và bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn./. Tác giả Lê Văn Vương ii
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn .............................. 3 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn ..................................................... 8 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn .................................... 8 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn ................ 9 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ............................................. 9 7. Kết cấu của luận văn ............................................................................ 9 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG CẤP HUYỆN ..................... 11 1.1. Pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương.................................. 11 1.1.1. Khái niệm pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương .............. 11 1.1.2. Nội dung của pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương ......... 12 1.2. Thực hiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương ................. 14 1.2.1. Khái niệm thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương ... 14 1.2.2. Các hình thức thực hiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương .................................................................................................. 17 1.2.3. Nội dung thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương ..... 20 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương ............................................................................................ 25 1.3.1. Mức độ hoàn thiện của pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương .................................................................................................. 26 1.3.2. Ý thức pháp luật và trách nhiệm của các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương ........................................ 27 1.3.3. Năng lực tổ chức thực hiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương của các chủ thể có thẩm quyền .................................................. 28 iii
1.4. Kinh nghiệm của một số địa phương về thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương và bài học rút ra cho huyện Vĩnh Linh ............. 29 1.4.1. Huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị .............................................. 29 1.4.2. Huyện Tuần Giáo, tỉnh Điện Biên ................................................ 30 1.4.3. Bài học cho huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị .............................. 31 Tiểu kết chương 1 ................................................................................ 33 Chương 2 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG – TỪ THỰC TIỄN HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ .................................................................. 34 2.1. Tổng quan về huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị .............................. 34 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội .............................................. 34 2.1.2. Cơ cấu tổ chức của Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân huyện Vĩnh Linh .............................................................................................. 37 2.2. Tình hình thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương tại huyện Vĩnh Linh .................................................................................... 39 2.2.1. Hoạt động ban hành văn bản hướng dẫn, chỉ đạo, phổ biến giáo dục pháp luật tổ chức chính quyền địa phương tại huyện Vĩnh Linh ............. 39 2.2.2. Tổ chức bộ máy, nhân lực, vật lực phục vụ thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương ................................................................ 42 2.2.3. Áp dụng thực tế pháp luật tổ chức chính quyền địa phương .......... 44 2.2.4. Kiểm tra, giám sát thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương .................................................................................................. 52 2.2.5. Tổng kết, đánh giá thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương .................................................................................................. 54 2.3. Đánh giá chung về thực hiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương tại huyện Vĩnh Linh .................................................................. 56 2.3.1. Kết quả đạt được .......................................................................... 56 iv
2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân .............................................................. 58 Tiểu kết chương 2 ................................................................................ 61 Chương 3 QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG TẠI HUYỆN VĨNH LINH, TỈNH QUẢNG TRỊ ........................................ 62 3.1. Quan điểm bảo đảm thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương tại huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị ......................................... 62 3.1.1. Những vấn đề đặt ra trong quá trình triển khai Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 .................................................................. 62 3.1.2. Quan điểm ................................................................................... 65 3.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương tại huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị ......................................... 67 3.2.1. Tăng cường công tác phổ biến, giáo dục pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương .................................................................................. 67 3.2.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương tại huyện Vĩnh Linh .................................................. 69 3.2.3. Nâng cao chất lượng giám sát thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương .................................................................................. 79 3.2.4. Nâng cao ý thức thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương của đội ngũ cán bộ, công chức .................................................. 82 Tiểu kết chương 3 ................................................................................ 84 KẾT LUẬN .......................................................................................... 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHÁO .............................................. 88 v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CQĐP : Chính quyền địa phương HĐND : Hội đồng nhân dân UBND : Ủy ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa vi
DANH MỤC HÌNH Hình 2.1: Báo cáo viên giới thiệu những nội dung cơ bản trong .................... 40 Hình 2.2: Tài liệu tuyên truyền về Luật tổ chức chính quyền địa phương tại huyện Vĩnh Linh.............................................................................................. 42 Hình 2.3: HĐND huyện Vĩnh Linh tổ chức kỳ họp thứ 16, .......................... 44 Hình 2.4: UBND huyện Vĩnh Linh tổ chức phiên họp thường kỳ.................. 48 Hình 2.5: UBND tổ chức ra mắt Cổng thông tin điện huyện Vĩnh Linh ........ 49 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Cơ cấu thành phần đại biểu HĐND huyện Vĩnh Linh ............... 38 vii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Luật Tổ chức chính quyền địa phương (CQĐP) năm 2015 ra đời là một minh chứng rõ nét cho những thay đổi trong nhận thức về vị trí, vai trò của CQĐP. Luật này đã cụ thể hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013 và các chủ trương, định hướng của Đảng về CQĐP; đồng thời kế thừa những nội dung hợp lý và sửa đổi, bổ sung các bất cập, vướng mắc trong 12 năm thực hiện Luật tổ chức Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân năm 2003 (gọi là Luật 2003). Qua gần 05 năm triển khai thi hành Luật Tổ chức chính quyền địa phương đã giúp hoạt động của các cấp CQĐP dần đi vào ổn định; theo đó, cơ cấu tổ chức bộ máy của Hội đồng nhân dân (HĐND) và Ủy ban nhân dân (UBND) được hướng dẫn cụ thể, có sự phân định về cơ cấu tổ chức của chính quyền nông thôn, đô thị, hải đảo cơ bản phù hợp thực tế quản lý theo từng địa bàn đơn vị hành chính. Việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của CQĐP cấp huyện cũng được quy định cụ thể, hướng tới tính quyền lực của HĐND cấp huyện trong việc thực hiện chức năng quyết định các vấn đề quan trọng tại địa phương và giám sát của cơ quan dân cử; đồng thời, phân định rõ trách nhiệm của cá nhân Chủ tịch UBND và tập thể UBND; của đại biểu HĐND với HĐND, trong đó đề cao vai trò trách nhiệm của Chủ tịch UBND, đại biểu HĐND cấp huyện. Tuy nhiên, qua quá trình triển khai thực hiện Luật Tổ chức CQĐP 2015, cũng như tại huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị đã phát sinh nhiều khó khăn, vướng mắc. Cụ thể như: HĐND hoạt động vẫn còn mang tính hình thức, kém hiệu quả do trong thực tiễn nghị quyết của HĐND vẫn thiếu tính độc lập, thường được thông qua dựa trên nghị quyết của Đảng bộ cùng cấp. Vẫn còn những quy định thiếu tính lôgic như Chủ tịch HĐND, chức vụ quan 1
trọng hơn Phó Chủ tịch HĐND thì có thể đại biểu kiêm nhiệm, còn Phó Chủ tịch thì đại biểu chuyên trách. Chưa có văn bản riêng quy định về hoạt động giám sát của HĐND, nhất là thiếu các chế tài để xử lý đối với các cá nhân, tổ chức không thực hiện hoặc thực hiện không đúng các kiến nghị của các đoàn giám sát của HĐND, dẫn đến hiệu quả hoạt động giám sát không cao. Chưa có hướng dẫn cụ thể đối với việc bỏ phiếu tín nhiệm đối với các chức danh do HĐND bầu ra. Nhận thức của các cấp ủy đảng ở một số đơn vị chưa quan tâm đúng mức đến hoạt động của HĐND, do đó dẫn đến bố trí cán bộ chưa đáp ứng yêu cầu của công việc. Đại biểu HĐND hầu hết đều hoạt động kiêm nhiệm, nên không đầu tư thời gian thỏa đáng cho công tác dân cử, dẫn đến hoạt động không đồng đều. Pháp luật về tổ chức và hoạt động của CQĐP vẫn còn mang tính chất đại trà, chưa đặc thù theo từng địa phương, gây khó khăn cho công tác quản lý; việc phân công, phân nhiệm và trách nhiệm trong quản lý điều hành chưa rõ ràng, minh bạch giữa các thành viên của UBND, quy chế hoạt động trên các lĩnh vực chưa được hoàn thiện, dẫn đến một số hoạt động còn mang tính tùy nghi; hoạt động chỉ đạo, điều hành nhiều lúc còn lúng túng, còn chậm, quản lý, tổ chức thực thi pháp luật vẫn còn để cho tình trạng vi phạm pháp luật, đặc biệt là vấn nạn tham nhũng, lãng phí vẫn chưa được đẩy lùi trong bộ máy Nhà nước nói chung và bộ máy hành chính tại huyện Vĩnh Linh nói riêng. Trước yêu cầu của lý luận và thực tiễn về việc nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện pháp luật tổ chức CQĐP 2015 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Tổ chức Chính phủ và Luật tổ chức chính quyền địa phương 2019 nói chung, cấp huyện nói riêng, học viên đã lựa chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương – từ thực tiễn 2
huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị” làm luận văn tốt nghiệp Thạc sĩ Luật hiến pháp và luật hành chính 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong những năm gần đây, vấn đề thực hiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của CQĐP đã và đang được quan tâm nghiên cứu trên nhiều phương diện khác nhau thông qua các đề tài khoa học cấp Nhà nước, cấp bộ, sách chuyên khảo, bài viết trên các tạp chí nghiên cứu, tham luận tại các hội thảo khoa học của các nhà nghiên cứu, nhà quản lý. Đề tài khoa học cấp Bộ (2009), “Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn nhằm xây dựng mô hình cơ cấu tổ chức bộ máy chính quyền địa phương theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 khóa X”, Chủ nhiệm: tác giả Lê Thị Vân Hạnh, đã nêu và phân tích khá rõ nét những vấn đề lịch sử, lý luận và thực tiễn sự phân công quyền lực giữa trung ương và địa phương; những vấn đề lý luận đặt ra từ Nghị quyết Trung ương 5 khóa X liên quan đến tổ chức bộ máy CQĐP; nghiên cứu những vấn đề lý luận cơ bản về tổ chức CQĐP và kinh nghiệm tổ chức CQĐP trên thế giới.[15] Cuốn sách Những vấn đề lý luận và thực tiễn về chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay, do PGS.TS Lê Minh Thông và PGS.TS Nguyễn Như Phát (Đồng chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2002. Công trình này đã thể hiện những nội dung nghiên cứu lý luận và thực tiễn về tổ chức CQĐP ở nước ta hiện nay; kinh nghiệm lịch sử trong xây dựng và phát triển CQĐP ở nước ta từ năm 1945 đến nay; đổi mới tổ chức và hoạt động của CQĐP. Cuốn sách này là công trình nghiên cứu của của tập thể các nhà khoa học đầu ngành trong Viện Nghiên cứu Nhà nước và Pháp luật, thể hiện sự nghiên cứu sâu sắc về CQĐP, đã đề cập đến việc xây dựng mô hình CQĐP, nhưng mới chỉ dừng lại ở những định hướng cơ bản.[26] 3
Sách tham khảo Đổi mới nội dung hoạt động các cấp chính quyền địa phương trong kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế của tác giả Nguyễn Ký, Nguyễn Hữu Đức, Đinh Xuân Hà (Đồng chủ biên), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2006; đã khẳng định tổ chức CQĐP được thiết lập trên cơ sở tổ chức đơn vị hành chính – lãnh thổ: Tổ chức đơn vị hành chính – lãnh thổ là việc chia lãnh thổ quốc gia ra các đơn vị để tiện việc quản lý và tổ chức thực hiện các mối quan hệ giữa nhà nước với nhân dân, giải quyết các yêu cầu của cộng đồng dân cư trong các đơn vị đó. [17] Cuốn sách Chính quyền địa phương trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân do PGS.TS Lê Minh Thông (Chủ biên), Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2006. Đây là công trình nghiên cứu có giá trị khoa học cao, đã được biên soạn bởi các nhà khoa học có uy tín lớn như PGS.TS Lê Minh Thông, PGS.TS Nguyễn Như Phát, PGS.TS Bùi Xuân Đức, PGS.TS Vũ Thư. Công trình này thể hiện nội dung nghiên cứu lý luận, thực trạng và đưa ra giải pháp đổi mới tổ chức CQĐP gắn với việc xây dựng Nhà nước pháp quyền; đặc biệt trong đó đã đưa ra phương hướng xây dựng CQĐP. [26] Trong cuốn Tìm hiểu về chính quyền địa phương các cấp, tác giả Nguyễn Kim Thoa, Nxb Tư pháp, 2005; tác giả tập trung giới thiệu về cơ cấu tổ chức và hoạt động của CQĐP các cấp, quyền hạn và trách nhiệm của đội ngũ cán bộ, công chức cơ sở trong việc thực hiện quyền lực nhà nước. Cuốn sách cũng tập trung phân tích sâu về thẩm quyền của HĐND, UBND huyện trong việc giải quyết theo Luật đất đai, Luật Giáo dục, Luật xây dựng, Luật khiếu nại tố cáo…Qua đó giúp người đọc nhận thức sâu sắc hơn về vị trí, vai trò của HĐND và UBND trong bộ máy chính quyền địa phương các cấp. [25] Tạp chí Lý luận chính trị số 4 năm 2012, có các bài nghiên cứu liên quan tới đổi mới tổ chức CQĐP ở nước ta hiện nay, Một số ý kiến sửa đổi, bổ 4
sung Chương IX "HĐND và UBND" trong Hiến pháp nước ta, PGS.TS Nguyễn Văn Mạnh đã đặt vấn đề có nên bỏ HĐND không và nếu không bỏ thì sẽ tổ chức HĐND ở những cấp nào. Theo tác giả, nên tiếp tục tổ chức HĐND ở quận, huyện và xã, chỉ bỏ HĐND phường. Như vậy, đối với các thành phố có cả đô thị và nông thôn thì mô hình chính quyền gồm HĐND và UBND thành phố: khu vực đô thị có HĐND và UBND quận, UBND phường; khu vực nông thôn có HĐND ở cả huyện và xã. Đồng thời, nên đổi tên UBND thành Ủy ban hành chính để phù hợp với vai trò, chức năng của Ủy ban hành chính là cơ quan chấp hành của HĐND, cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương. Đặc biệt, trong bài viết này, tác giả còn bàn về mô hình CQĐP trong mối quan hệ với chính quyền nông thôn, hải đảo. Cụ thể là tính đặc thù của CQĐP, nông thôn, hải đảo chủ yếu thể hiện ở cơ cấu tổ chức và nhiệm vụ, quyền hạn của UBND.[18] Nguyễn Đăng Dung (2016), Về Luật Tổ chức Chính quyền địa phương, Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội: Luật học, Tập 32, Số 3 (2016). Bài viết đã khẳng định Luật tổ chức chính quyền địa phương theo quy định của Hiến pháp mới mở ra khả năng phân định thẩm quyền trung ương và địa phương, giữa địa phương với địa phương, để tăng cường tính chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền, nhưng vẫn chưa thể hiện tinh thần của chế độ tự quản địa phương. Một trong những yêu cầu của nhà nước pháp quyền, cũng là hướng tiên tiến của chế độ quản lý nhà nước đối với các địa phương.[12] Đặng Minh Tuấn, Hoàng Thị Ái Quỳnh (2018), Hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước ở địa phương tại Việt Nam: Tiếp cận dưới góc độ phân quyền, Tạp chí Khoa học Đại học Quốc gia Hà Nội: Luật học, Tập 34, Số 2 (2018). Bài viết đã phân tích lí thuyết về kiểm soát quyền lực nhà nước ở địa phương dựa trên cách tiếp cận nguyên tắc phân quyền, bài viết chỉ ra những bất cập của cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước ở địa phương ở Việt 5
Nam do chịu ảnh hưởng của nguyên tắc tập quyền. Bài viết cho rằng Việt Nam muốn kiểm soát tốt quyền lực nhà nước ở địa phương, thì không thể không thúc đẩy phân cấp, phân quyền. Tuy nhiên, phân cấp, phân quyền cũng tạo ra những khó khăn, thách thức đối với việc kiểm soát quyền lực nhà nước ở địa phương. Do đó, cùng với việc phân cấp, phân quyền, thì cần phải xây dựng các giải pháp bảo đảm vận hành cơ chế kiểm soát quyền lực nhà nước ở địa phương [30] Luận án Tiến sĩ (2017), Hoàn thiện pháp luật về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của CQĐP ở Việt Nam hiện nay, của tác giả Nguyễn Thị Hạnh, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh. Những kết quả nghiên cứu của Luận án đã góp phần vào việc hoàn thiện pháp luật vể tổ chức và hoạt động của bộ máy nhà nước trung ương, bộ máy CQĐP trong bối cảnh hiện nay; góp phần hoàn thiện các đạo luật đang được sửa đổi, bổ sung và ban hành mới nhằm thể chế hóa các quy định của Hiến pháp năm 2013 nói chung và về CQĐP nói riêng. Cũng như việc hoàn thiện pháp luật về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của CQĐP, nhằm tăng cường năng lực quản lý hành chính của các cấp chính quyền từ trung ương tới địa phương; đổi mới mối quan hệ giữa chính quyền trung ương – CQĐP; xác định rõ trách nhiệm của các cấp chính quyền trung ương cũng như địa phương; nhằm nâng cao hiệu quả quản lý của Nhà nước nói chung; bảo đảm bộ máy nhà nước gần dân và theo đúng nguyên tắc xây dựng “nhà nước của dân, do dân và vì dân”.[14] Trịnh Tuấn Thành (2005), Đổi mới tổ chức và hoạt động của UBND cấp huyện ở nước ta hiện nay, Luận văn thạc sĩ luật học, Đại học Quốc gia Hà Nội. Đề tài đã làm rõ cơ sở lý luận về tổ chức và hoạt động của Uỷ ban nhân dân (UBND) cấp huyện trong điều kiện cải cách hành chính nhà nước hiện nay: quan niệm, vai trò, đặc điểm tổ chức và hoạt động của UBND cấp huyện. Đánh giá thực trạng, cơ cấu tổ chức và nội dung hoạt động của UBND cấp 6
huyện. Phân tích những yêu cầu đổi mới tổ chức và hoạt động của UBND cấp huyện. Qua đó đề xuất một số giải pháp quan trọng nhằm đổi mới tổ chức và hoạt động của UBND cấp huyện: hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của UBND cấp huyện, tăng cường giám sát hoạt động của UBND cấp huyện, nâng cao chất lượng hoạt động của đội ngũ cán bộ, công chức UBND cấp huyện.[24] Phạm Thị Hải (2016), Tổ chức và hoạt động của chính quyền huyện miền núi - từ thực tiễn huyện Hoành Bồ, tỉnh Quảng Ninh, luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn có mục đích làm rõ hơn những vấn đề lý luận và pháp lý về vị trí, vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền huyện miền núi trong hệ thống chính quyền địa phương; thông qua phân tích, đánh giá thực trạng tổ chức và hoạt động của chính quyền huyện Hoành Bồ đưa ra những hạn chế, bất cập và nguyên nhân của bất cập trong tổ chức và hoạt động của chính quyền huyện miền núi. Từ đó, đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện, kiện toàn tổ chức và hoạt động của chính quyền huyện miền núi.[13] Nhìn chung, các đề tài, công trình, bài viết nêu trên đã phân tích khá toàn diện những ưu điểm và những hạn chế, khiếm khuyết, bất cập cũng như đề xuất các quan điểm, giải pháp tiếp tục đổi mới mô hình tổ chức và hoạt động của CQĐP các cấp. Tuy nhiên, liên quan đến vấn đề này, hiện vẫn còn có nhiều ý kiến khác nhau cả về phương diện nhận thức cũng như tổ chức thực hiện; nhiều phương án cải cách mô hình tổ chức và hoạt động của CQĐP được nêu ra chưa hoàn toàn phù hợp. Vì qua thực tế triển khai thực hiện, mới thấy được những khó khăn vướng mắc mà pháp luật chưa tính đến: Một số nội dung chưa thật cụ thể, thiếu văn bản hướng dẫn thi hành nên trong quá trình thực hiện còn lúng túng; một số quy định không phù hợp với tình hình, nhiệm vụ hiện nay. Nhằm tăng cường hiệu quả thi hành Luật Tổ chức chính 7
quyền địa phương năm 2015, cần quan tâm đến việc giải quyết các vấn đề khi triển khai trong thực tiễn vẫn còn khúc mắc, chưa rõ ràng hoặc các hoạt động vẫn còn mang tính hình thức, chưa có hiệu quả cụ thể, không chấm dứt được tình trạng tham nhũng và tiêu cực trong bộ máy chính quyền địa phương. Vì vậy, việc lựa chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương – từ thực tiễn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị” là thực sự cần thiết. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, luận văn phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về tổ chức CQĐP từ thực tiễn huyện Vĩnh Linh, rút ra kết quả đạt được, những hạn chế và những vấn đề đặt ra cần giải quyết từ đó đưa ra những giải pháp có tính khả thi nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý của CQĐP tại huyện Vĩnh Linh. - Nhiệm vụ nghiên cứu: + Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về thực hiện pháp luật về tổ chức CQĐP cấp huyện. + Phân tích, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về tổ chức CQĐP tại huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị, rút ra những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế đó. + Đề xuất quan điểm và giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương cấp huyện tại huyện Vĩnh Linh trong giai đoạn hiện nay và những năm tiếp theo 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: thực hiện pháp luật về tổ chức CQĐP tại huyện Vĩnh Linh - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị + Về thời gian: từ năm 2016 đến năm tháng 6 năm 2020 8
+ Về nội dung: thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương năm 2015 tại huyện Vĩnh Linh 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh để nhìn nhận, phân tích, đánh giá các vấn đề nghiên cứu, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về tổ chức và hoạt động của CQĐP cấp huyện. - Phương pháp nghiên cứu cụ thể: + Phương pháp thu thập tài liệu thứ cấp: tổng hợp những thông tin có sẵn từ các nguồn như: sách báo, các báo cáo hoạt động của UBND, HĐND huyện Vĩnh Linh, các kết quả nghiên cứu đến đề tài đã được công bố. + Phương pháp thống kê mô tả kết hợp với phương pháp phân tích số liệu từ kết quả điều tra thu thập số liệu để đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về tổ chức CQĐP tại huyện Vĩnh Linh từ năm 2015 đến năm 2020 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa về mặt lý luận: luận văn góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận về thực hiện pháp luật tổ chức CQĐP cấp huyện. - Ý nghĩa thực tiễn của luận văn: Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể được các cơ quan có thẩm quyền sử dụng trong quá trình thực hiện luật tổ chức CQĐP cấp huyện. Đồng thời qua thực tiễn tại huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị tác giả đã đề xuất sửa đổi một số điều của Luật Tổ chức CQĐP, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật và các giải pháp chủ yếu tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động CQĐP cấp huyện trong thời gian tới. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn được kết cấu thành 3 chương: 9
Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương cấp huyện. Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương – từ thực tiễn huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật tổ chức chính quyền địa phương tại huyện Vĩnh Linh, tỉnh Quảng Trị 10
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TỔ CHỨC CHÍNH QUYỀN ĐỊA PHƯƠNG CẤP HUYỆN 1.1. Pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương 1.1.1. Khái niệm pháp luật về tổ chức chính quyền địa phương Chính quyền địa phương là thuật ngữ được sử dụng để chỉ những thiết chế nhà nước, có tư cách quyền lực công, được thành lập một cách hợp hiến, hợp pháp để quản lý điều hành mọi mặt đời sống, kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội trên một đơn vị hành chính - lãnh thổ của một quốc gia, trong giới hạn thẩm quyền, cách thức, thủ tục do pháp luật quy định. Ở nước ta, CQĐP là một trong những nội dung có vị trí hết sức quan trọng trong tổ chức bộ máy nhà nước, luôn được ghi nhận trong các bản hiến pháp. Hiến pháp năm 2013 có nhiều điểm mới về CQĐP, như: thực hiện phân công, phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước (Điều 52); quy định đơn vị hành chính tương đương thuộc thành phố trực thuộc trung ương; quy định việc thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới đơn vị hành chính (Điều 110); quy định về tổ chức chính quyền địa phương ở các đơn vị hành chính (Điều 111); quy định về phân định thẩm quyền giữa các cơ quan nhà nước ở trung ương và địa phương và của mỗi cấp chính quyền địa phương; về việc thực hiện nhiệm vụ được cơ quan nhà nước cấp trên giao (Điều 112). [21] Định hướng của Đảng yêu cầu tổ chức hợp lý CQĐP, phân biệt giữa chính quyền nông thôn, đô thị, hải đảo; đẩy mạnh phân cấp giữa Trung ương và địa phương và giữa các cấp CQĐP. Đây là những yêu cầu cần phải được thể chế hóa trong Luật nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, bảo đảm tính thống nhất, thông suốt trong tổ chức và hoạt động của CQĐP các cấp. 11