Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:107

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn nghiên cứu lý luận về thực tiễn và đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Mời các bạn cùng tham khảo để nắm chi tiết nội dung của luận văn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THỊ THÚY HẰNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA DÂN TỘC ÊĐÊ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG ĐẮK LẮK - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN THỊ THÚY HẰNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA DÂN TỘC ÊĐÊ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 80 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS TS. VŨ TRỌNG HÁCH ĐẮK LẮK - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn đảm bảo tính khách quan, trung thực, chính xác và có nguồn gốc cụ thể, việc trích dẫn được thực hiện đúng theo quy định. Tác giả Trần Thị Thúy Hằng
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Vũ Trọng Hách, người hướng dẫn khoa học đã tận tâm chỉ bảo cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Trong thời gian học tập và nghiên cứu tại Học viện Hành chính Quốc gia, tôi vô cùng cảm ơn sự quan tâm, giúp đỡ tận tình của các thầy giáo, cô giáo trực tiếp giảng dạy cũng như sự động viên khích lệ của các thầy cô giáo tại phân viện Tây Nguyên. Xin chân thành cảm ơn phòng Quản lý Di sản văn hóa, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Đắk Lắk đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thu thập tài liệu và nghiên cứu đề tài. Cảm ơn Ban Giám đốc Bảo tàng tỉnh Đắk Lắk, các đồng nghiệp phòng Truyền thông, gia đình và bạn bè đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả Trần Thị Thúy Hằng
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CNXH: Chủ nghĩa xã hội HĐND: Hội đồng nhân dân QLNN: Quản lý nhà nước UBND: Ủy ban nhân dân UNESCO: United Nations Educational Scientific and Cultural Organization (Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên Hiệp Quốc)
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Tình hình nghiên cứu ................................................................................ 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 5 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................. 6 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ........................................ 6 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn ................................................. 6 7. Bố cục luận văn ......................................................................................... 7 Chương 1 ........................................................................................................... 8 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO TỒN ....................... 8 VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA DÂN TỘC ÊĐÊ ........................ 8 1.1. Những khái niệm cơ bản ........................................................................ 8 1.2. Nội dung và vai trò quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .......................................... 12 1.3. Những yếu tố tác động đến quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê ................................................................... 18 1.4. Kinh nghiệm một số địa phương về quản lý nhà nước đối với bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của các dân tộc thiểu số ở Việt Nam ............... 22 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 28 Chương 2 ......................................................................................................... 29 THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA DÂN TỘC ÊĐÊ .............................. 29 TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ........................................................ 29 2.1. Thực trạng văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .......... 29
2.2. Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.................................... 55 2.3. Đánh giá chung quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk .......................................... 62 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 68 Chương 3 ......................................................................................................... 69 PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN ................................... 69 QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA DÂN TỘC ÊĐÊ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH ĐẮK LẮK ................ 69 3.1. Phương hướng hoàn thiện quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ............................... 69 3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk.................................... 73 Tiểu kết chương 3............................................................................................ 83 Kết luận ........................................................................................................... 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Dân tộc Êđê là một trong số các dân tộc cư trú lâu đời trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, có dân số đông thứ hai sau dân tộc Kinh. Xã hội Êđê là xã hội mẫu quyền điển hình nhất ở Tây Nguyên. Văn hóa truyền thống của người Êđê mang đậm tính mẫu hệ: Chủ bến nước là một người phụ nữ đứng đầu dòng họ; ngôi nhà sàn dài do người bà hoặc mẹ cai quản; người phụ nữ trong gia đình, trong dòng họ đều được mời uống rượu trước trong tất cả mọi nghi lễ. Các cô gái Êđê đến tuổi trưởng thành thường chủ động đi tìm bạn đời. Sau lễ cưới chàng trai về ở bên nhà vợ. Con cái sinh ra lấy họ mẹ. Người con gái út trong gia đình được quyền thừa kế tài sản. Không gian văn hóa Cồng chiêng là di sản văn hóa quý báu của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên nói chung và đồng bào Êđê nói riêng. Sử thi, người Êđê gọi là akhan. Trong các buôn làng của người Êđê hiện còn lưu truyền các sử thi: Dăm Yi, Dăm Bhu, Jŭ Nhiăm hŏng Hbia Phiơr, Hbia Pliêô, Y Bhuh Klông,... [37]. Trong những năm qua, cùng với việc chăm lo phát triển kinh tế - xã hội, công tác bảo tồn và phát triển văn hóa các dân tộc trong tỉnh luôn được Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh quan tâm và đã chỉ đạo các ngành, các cấp phối hợp triển khai thực hiện nhiều đề án về bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số, triển khai công tác nghiên cứu, sưu tầm, gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc, tuyên truyền phổ biến đường lối, chính sách của Đảng, pháp luật của nhà nước đến với người dân, thông qua đó, bước đầu đã có nhiều chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động, đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ bảo tồn văn hóa các dân tộc gắn với phát triển toàn diện về kinh tế, chính trị, xã hội trên địa bàn tỉnh. 1
Tuy nhiên, trong quá trình bảo tồn các giá trị văn hóa người Êđê, hệ thống chính quyền cấp cơ sở chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển kinh tế xã hội với bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa truyền thống. Vấn đề đáng lo ngại ở Đắk Lắk hiện nay là nhiều loại hình sinh hoạt văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc thiểu số tại chỗ đang bị mai một. Lễ hội cồng chiêng, văn hóa sử thi, dân ca - dân vũ ngày một ít đi trong các dịp lễ hội. Tập quán, phương thức sản xuất thay đổi, không gian buôn làng bị thu hẹp làm ảnh hưởng đến không gian lễ hội. Hình ảnh những ngôi nhà dài truyền thống, nơi chứa đựng nhiều giá trị văn hóa cộng đồng đang dần mai một mà chưa được quan tâm gìn giữ. Do đời sống kinh tế khó khăn, nhiều gia đình đã đem bán đi những bộ chiêng quý, ché quý để mua công cụ sản xuất; lớp trẻ lớn lên không mặn mà với nền văn hóa truyền thống của dân tộc mình; nhiều nghệ nhân tài hoa chưa kịp truyền dạy vốn văn hóa truyền thống cho thế hệ sau đã đi về thế giới của ông bà; vai trò của già làng, của chủ bến nước, các luật tục cộng đồng cũng dần phai mờ trong đời sống sinh hoạt văn hóa của không ít buôn làng. Một số những tập tục lạc hậu vẫn chưa được loại bỏ hoàn toàn trong phong tục tập quán ở một số buôn. Xuất phát từ những lý do nêu trên, học viên chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk” làm luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Quản lý công. 2. Tình hình nghiên cứu Xuất phát từ vị trí chiến lược quan trọng của Tây Nguyên, nơi sinh sống của nhiều dân tộc ít người nên có khá nhiều các học giả quan tâm, nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau. Đồng thời bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa là vấn đề cấp thiết trong toàn xã hội. Đây cũng là một trong những chức năng vô cùng quan trọng của các cơ quan quản lý nhà nước cấp 2
địa phương đến trung ương, đặc biệt là vấn đề quản lý nhà nước về di sản văn hóa các dân tộc. Do vậy có nhiều công trình nghiên cứu, tham luận và các bài báo viết về vấn đề này như: - Bảo tồn, phát huy di sản văn hóa các tộc người Êđê, M’nông (2009) của tác giả Trương Bi, Bùi Minh Vũ, là công trình giới thiệu tiềm năng di sản văn hóa người Êđê, người M’nông và một số giải pháp cơ bản về bảo tồn, phát huy di sản văn hóa của hai dân tộc. Tuy nhiên, công trình chưa đi sâu vào công tác quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk [2]. - Góp phần Bảo tồn văn hóa người Bih Tây Nguyên (2011) của tác giả Lương Thanh Sơn, phác dựng bức tranh toàn cảnh di sản văn hóa người Bih và sự cần thiết phải bảo tồn, phát triển giá trị di sản văn hóa của các dân tộc sinh sống trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk nói riêng, ở các tỉnh Tây Nguyên nói chung. Công trình chỉ dừng lại ở việc bảo tồn di sản văn hóa của một nhóm địa phương người Êđê, chưa đi sâu vào công tác quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk [23]. - “Góp phần tìm hiểu Trường Sơn - Tây Nguyên” (2014) của tác giả Lưu Hùng, là công trình tập hợp các bài viết của tác giả sau hơn 20 năm nghiên cứu khu vực này. Công trình có giá trị cung cấp nhiều hiểu biết về một khu vực rộng lớn, có sự đa dạng về tộc người và sự phong phú về văn hóa cả Trường Sơn - Tây Nguyên [16]. - Năm 2015, Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh Đắk Lắk phát hành cuốn sách “Địa chí Đắk Lắk” - bộ sách tổng hợp ghi chép một cách khá toàn diện các đặc điểm tự nhiên, dân tộc, dân cư, hành chính, chính trị, lịch sử, kinh tế, văn hóa, xã hội của tỉnh và cũng là một công trình khoa học có quy mô lớn. Ở phần thứ tư: Văn hóa, xã hội với 14 chương được trình bày toàn diện, phong phú về nền văn hóa vật chất, tinh thần của cộng đồng các dân tộc sinh sống 3
trên địa bàn Đắk Lắk qua các thời kỳ lịch sử hình thành, phát triển và định hình như ngày nay. Song cuốn sách cũng chỉ dừng lại ở việc giới thiệu tổng quan về dân tộc Êđê và văn hóa dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh, chưa đi sâu vào công tác quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk [41]. - Tài liệu bổ trợ cho việc giảng dạy tiếng Êđê “Những từ có nguy cơ thất truyền trong đời sống hàng ngày của người Êđê vùng Krông Ana (Đắk Lắk)” do Lương Thanh Sơn chủ biên (2015). Cuốn sách được sự tài trợ của Văn phòng Hợp tác Thụy Sỹ tại Việt Nam, trong khuôn khổ dự án: “Sưu tầm, biên soạn và dạy chữ Êđê”, dùng làm tư liệu bổ trợ cho việc giảng dạy tiếng Êđê tại các trường tiểu học và trung học có người Êđê [24]. - Tác giả Hoàng Kiên Cường (2015), Quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc ở tỉnh Đắk Lắk (Luận văn Thạc sỹ Quản lý công). Luận văn đã phân tích, đánh giá chung công tác quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa các dân tộc ở tỉnh Đắk Lắk, chưa đi sâu vào vấn đề quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk [7]. - Tác giả Nguyễn Thị Thúy Hiền (2017), Quản lý nhà nước về di sản văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk (Luận văn Thạc sỹ Quản lý công). Luận văn chỉ tập trung vào các vấn đề quản lý nhà nước về di sản văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk [12]. - “Trường Sơn Tây Nguyên tiếp cận văn hóa học” của tác giả Lý Tùng Hiếu (2017) đưa ra cách tiếp cận văn hóa học để nhận thức về Văn hóa Trường Sơn Tây Nguyên. Tác giả đã hệ thống được những hiểu biết về đặc điểm của Văn hóa Trường Sơn Tây Nguyên, phân tích và lý giải trong chủ thể, không gian và môi trường văn hóa, qua sự giao lưu tiếp biến văn hóa giữa các tộc người, qua những biến đổi trong diễn trình lịch sử [13]. 4
Các công trình nghiên cứu trên đã hệ thống một cách khoa học, sâu sắc về các vấn đề văn hóa, văn hóa các dân tộc thiểu số, các vấn đề về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc thiểu số. Đây là nguồn tài liệu quý giá, giúp học viên tìm hiểu, nghiên cứu ở nhiều góc độ lý luận và thực tiễn khác nhau. Qua đó, có sự kế thừa, tổng hợp, phát triển các nội dung quản lý nhà nước về văn hóa các dân tộc thiểu số gắn với đặc thù và tình hình phát triển kinh tế - xã hội riêng trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Tuy nhiên, về góc độ bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk chưa có nhiều công trình nghiên cứu sâu cho lĩnh vực quản lý nhà nước một cách cụ thể, toàn diện, nhất là trong giai đoạn phát triển hiện nay, vì vậy học viên cập nhật những kiến thức lý luận và thực tiễn, kế thừa những kết quả trước đó để làm hướng nghiên cứu và giải quyết những yêu cầu đặt ra cho đề tài luận văn. Luận văn không trùng với các công trình đã nghiên cứu trước đó. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu - Mục đích: Luận văn nghiên cứu lý luận về thực tiễn và đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Nhiệm vụ: + Hệ thống hóa những vấn đề lý luận quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê. + Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. + Đề xuất hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 5
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. - Phạm vi nghiên cứu: + Không gian: Trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. + Thời gian: 2013 - 2017. + Nghiên cứu những nội dung chính quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu - Phương pháp luận: Luận văn được thực hiện trên cơ sở phương pháp luận duy vật lịch sử, duy vật biện chứng của chủ nghĩa Mác - Lênin; đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về dân tộc, văn hóa các dân tộc. - Phương pháp nghiên cứu cụ thể: Để thực hiện luận văn, học viên đã sử dụng các phương pháp tổng hợp, phân tích, thống kê và phân loại, khảo sát, so sánh. Đồng thời sử dụng các phương pháp nghiên cứu liên ngành, đa ngành như: địa lý, sử học, văn học dân gian, quản lý văn hóa, bảo tàng học. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa lý luận: + Góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê. + Phân tích, đánh giá thực trạng bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 6
- Ý nghĩa thực tiễn: + Luận văn đã đề xuất được hệ thống giải pháp nhằm hoàn thiện bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. + Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho công tác giảng dạy, cho các nhà quản lý địa phương trong việc nghiên cứu và hoàn thiện quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. 7. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu, danh mục tham khảo, phụ lục, luận văn có kết cấu 3 chương. Chương 1: Cơ sở khoa học quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk Chương 3: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk 7
Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BẢO TỒN VÀ PHÁT HUY GIÁ TRỊ VĂN HÓA CỦA DÂN TỘC ÊĐÊ 1.1. Những khái niệm cơ bản 1.1.1. Dân tộc Khái niệm hay thuật ngữ dân tộc, tộc người đã được sử dụng phổ biến từ lâu ở Việt Nam trong các văn bản chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước, nghiên cứu khoa học và sách báo. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn tồn tại sự không thống nhất trong cách hiểu và sử dụng hai thuật ngữ này. Vấn đề tưởng như vô cùng đơn giản, nhưng lại chưa được quan tâm giải quyết đúng mức nên đã gây ra nhiều khó khăn cho các nhà nghiên cứu cũng như các nhà quản lý trong hoạt động nghiên cứu khoa học, thực hiện chính sách, hội nhập quốc tế,… Ở Việt Nam, trong các văn kiện chính trị, văn bản pháp luật, chính sách Nhà nước, các công trình khoa học, trên những phương tiện thông tin đại chúng và giao tiếp thông thường, khái niệm “dân tộc” được dùng vừa để chỉ một tộc người cụ thể (dân tộc Kinh, dân tộc Thái, dân tộc Êđê,…) vừa để chỉ một cộng đồng quốc gia của nhiều tộc người như dân tộc Việt Nam [9]. 1.1.2. Dân tộc thiểu số Ở nước ta, thuật ngữ dân tộc Việt Nam hay cộng đồng các dân tộc Việt Nam được dùng để chỉ tất cả các dân tộc cùng sinh sống trên đất nước Việt Nam, có quốc tịch Việt Nam, không phân biệt nguồn gốc. Khái niệm này đồng nghĩa với quốc gia đa dân tộc hay còn gọi là quốc gia - dân tộc. Hiện nay, chúng ta đang sử dụng thuật ngữ dân tộc đa số và dân tộc thiểu số, vậy nên hiểu thống nhất là: 8
Dân tộc đa số là dân tộc có số người đông nhất trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam, tức là dân tộc Kinh, dùng thuật ngữ này là nói trên phạm vi cả nước chứ không phải chỉ trên địa bàn vùng hay địa phương nào đó. Dân tộc thiểu số là những dân tộc có số lượng người ít hơn so với dân tộc đa số, thuật ngữ này không đồng nghĩa với dân tộc chậm phát triển hay dân tộc lạc hậu. 1.1.3. Dân tộc Êđê Dân tộc Êđê là một trong 54 dân tộc sinh sống trên đất nước Việt Nam, cư trú phần lớn ở tỉnh Đắk Lắk, một số vùng giáp ranh giữa Đắk Lắk và Phú Yên, Gia Lai với Khánh Hòa. Dân số là 331.194 người, xếp thứ 11 về số lượng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam (Theo số liệu Tổng điều tra dân số và nhà ở năm 2009). Tên tự gọi là Rhade, Êđê-gar, Anak Êđê,… Êđê là tên chính thức được sử dụng trong các văn bản của nhà nước, trong các công trình nghiên cứu và trên các phương tiện thông tin đại chúng. Các nhà ngôn ngữ học xếp dân tộc Êđê vào nhóm ngôn ngữ Malayo - Polynesien, thuộc ngữ hệ Nam Đảo. Nhóm địa phương: Kpă (cư trú chính ở Buôn Ma Thuột); Adham (ở phía bắc Buôn Ma Thuột và Buôn Hồ); Hdruê (ở vùng sình lầy Krông Ana); Krung (ở giáp ranh hai tỉnh Đắk Lắk và Gia Lai); các nhóm nhỏ: Dong Kay, Dong Mak, Hwing, Êpan, Êning, Blô (sống ở huyện Mđrắk); Mdhur (ở vùng giáp ranh Đắk Lắk và Phú Yên); Bih (ở dọc hai sông Krông Knô, Krông Kna và vùng hồ Đắk Lắk) [22]. 1.1.4. Giá trị văn hóa dân tộc Êđê “Giá trị văn hóa là yếu tố cốt lõi của văn hóa, nó được sáng tạo và kết tinh trong quá trình lịch sử của mỗi cộng đồng, tương ứng với môi trường tự nhiên và xã hội nhất định. Giá trị văn hóa hướng đến thỏa mãn những nhu cầu và khát vọng của cộng đồng về những điều tốt đẹp (chân, thiện, mỹ), từ đó bồi đắp và nâng cao bản chất Người. Giá trị văn hóa luôn ẩn tàng trong 9
bản sắc văn hóa, di sản văn hóa, biểu tượng, chuẩn mực văn hóa. Chính vì vậy mà văn hóa thông qua hệ giá trị của nó góp phần điều tiết sự phát triển xã hội” [38, tr.23]. Giá trị văn hóa của dân tộc Êđê rất đa dạng, giàu bản sắc, từ tiếng nói, chữ viết, trang phục, lễ hội, nghi lễ trong hôn nhân, tang ma, thờ cúng, luật tục, văn học nghệ thuật,… Những giá trị văn hóa này luôn gắn liền với cuộc sống của người Êđê từ bao đời nay. Văn hóa truyền thống của người Êđê mang đậm tính mẫu hệ. 1.1.5. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê Bảo tồn là một khái niệm được sử dụng khá phổ biến hiện nay. Đối tượng bảo tồn phải là những gì có giá trị góp phần làm phong phú cuộc sống con người, giúp ích cho phát triển kinh tế, xã hội. Như vậy, bảo tồn là tất cả những nỗ lực nhằm hiểu biết về lịch sử hình thành, ý nghĩa của di sản văn hóa nhằm bảo đảm sự an toàn, phát triển lâu dài cho di sản văn hóa và khi cần đến phải đảm bảo việc giới thiệu, trưng bày, khôi phục và tôn tạo lại để khai thác khả năng phục vụ cho hoạt động tiến bộ của xã hội. Phát huy giá trị văn hóa dân tộc là tiến hành các biện pháp, cách thức thích hợp để làm tỏa sáng tối ưu những giá trị hàm chứa trong văn hóa dân tộc đem lại những lợi ích thiết thực cho từng đối tượng cụ thể. “Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc là việc làm nhằm xác định một cách rõ ràng hình hài vốn có của văn hóa Việt Nam, từ đó, phát triển nó theo hướng mở rộng cả về chất và lượng, mà vẫn không làm biến dạng hình hài (vốn có) của nó” [48, tr.209]. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê là các hoạt động lưu giữ để không làm mất đi những giá trị văn hóa, khi thực hiện công tác bảo tồn phải biết lựa chọn trong các hiện tượng đang có nguy cơ biến mất, những yếu tố, những khả năng tiềm ẩn để làm cho chúng tồn tại cùng với sự phát 10
triển đi lên của xã hội. Mục đích của bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê là đưa văn hóa vào cuộc sống để phát huy giá trị của chúng, bảo tồn văn hóa luôn đi kèm với khai thác, phát huy giá trị của nó trong đời sống. Việc bảo tồn cần phải chú ý đến các đặc điểm xã hội trong từng thời điểm cụ thể, tức là phải lựa chọn bảo tồn những điều phù hợp với thời đại. Khi thực hiện được điều đó, hoạt động bảo tồn giá trị văn hóa của dân tộc Êđê mới có ý nghĩa và có tính khả thi mà không trở thành lực cản đối với sự phát triển của xã hội. Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trong quá trình phát triển đòi hỏi sự sáng tạo không ngừng nghỉ và khả năng linh hoạt trong việc vận dụng các nguyên tắc khoa học để lựa chọn phương án xử lý thích hợp cho từng di sản văn hóa của dân tộc Êđê. Mục tiêu đặt ra là phải gắn các giá trị văn hóa với đời sống đương đại, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tăng cường giao lưu văn hóa trong quá trình hội nhập quốc tế. 1.1.6. Quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê Quản lý nhà nước về di sản văn hóa là các hoạt động chấp hành, điều hành của cơ quan nhà nước, được tiến hành dựa trên cơ sở pháp luật và thi hành luật pháp đối với hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa dân tộc bao gồm di sản văn hóa vật thể và di sản văn hóa phi vật thể. Cụ thể là quá trình ban hành chính sách, định hướng, huy động, tổ chức, điều hành các nguồn lực nhằm thực hiện việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa, tổ chức thực hiện các hoạt động khác liên quan đến di sản văn hóa. Quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê là hoạt động quản lý nhằm bảo tồn, phát huy sáng tạo các giá trị văn hóa dân tộc Êđê, đồng thời nâng cao vai trò của di sản văn hóa dân tộc Êđê đối với sự phát triển kinh tế xã hội tỉnh Đắk Lắk. Như vậy, cần có biện pháp quản 11
lý phù hợp mới phát huy hết được những giá trị văn hóa dân tộc Êđê, mục đích về văn hóa cần thống nhất với mục đích về kinh tế và cơ chế tạo nên sự hài hòa, tương tác giữa chúng. Theo quy định hiện hành, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch chịu trách nhiệm chính, đồng thời phối hợp cùng các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương chịu trách nhiệm quản lý nhà nước nói chung, nhưng được phân chịu trách nhiệm cụ thể cho các đơn vị chức năng thuộc cơ quan quản lý nhà nước có liên quan. 1.2. Nội dung và vai trò quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk 1.2.1. Nội dung quản lý nhà nước về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk - Hoạch định chiến lược, chính sách quy hoạch về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của dân tộc Êđê trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk nhằm đặt ra các nguyên tắc đối với sự nghiệp phát triển văn hóa dân tộc Êđê phù hợp với mục tiêu phát triển văn hóa tỉnh Đắk Lắk nói riêng và Việt Nam nói chung. Trong thực tế, việc hoạch định và tổ chức thực thi các chính sách văn hóa có ý nghĩa quan trọng và cần thiết. Các văn bản pháp luật về văn hóa còn thiếu hoặc chưa đủ trên tất cả các lĩnh vực trong hoạt động văn hóa. Đời sống kinh tế - xã hội còn nhiều vấn đề bức thiết đặt ra nhưng chưa có sự tác động bởi chính sách nhà nước, từ đó tạo ra các khoảng trống trong hoạt động quản lý. Các văn bản quy phạm pháp luật thường xuyên sửa đổi do vậy cần hoạch định và tổ chức thực thi các chính sách văn hóa nhằm đáp ứng nhu cầu văn hóa của nhân dân. Bên cạnh việc thực hiện chính sách phát triển kinh tế - xã hội ở Đắk Lắk thì các chính sách về quản lý và phát triển văn hóa như: Sáng tạo các giá trị văn hóa, bảo tồn giữ gìn và phát huy những nét đẹp của văn hóa truyền 12
thống dân tộc Êđê; Các chính sách văn hóa đặc thù đối với dân tộc Êđê, chính sách bảo tồn và phát triển ngôn ngữ chữ viết, chính sách khuyến khích sáng tạo văn hóa dân tộc mình và nâng mức đáp ứng nhu cầu hưởng thụ văn hóa của cộng đồng dân tộc; Phát triển văn hóa cơ sở và xây dựng nếp sống văn hóa mới; Giao lưu văn hóa quốc tế; Hiện đại hóa kỹ thuật và phương thức sản xuất, phân phối sản phẩm văn hóa; Đào tạo phát triển đội ngũ trí thức người dân tộc Êđê, đội ngũ văn nghệ sĩ và nghệ nhân người Êđê; Đảm bảo ngân sách, điều kiện pháp lý cho sự phát triển văn hóa dân tộc; Nâng cao tính tự quản và phân cấp quản lý văn hóa. Kiện toàn và củng cố hệ thống tổ chức bộ máy quản lý nhà nước trên lĩnh vực văn hóa và đội ngũ cán bộ quản lý văn hóa nhất là đối với khu vực có địa bàn sinh sống của dân tộc Êđê. - Ban hành văn bản quy phạm pháp luật về bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của các dân tộc nhằm thiết lập hành lang pháp lý trên lĩnh vực văn hóa để ổn định trật tự xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho việc phát triển sự nghiệp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của dân tộc, phát huy tác dụng của văn hóa tới sự hình thành nhân cách, nâng cao chất lượng cuộc sống tinh thần, vật chất của dân tộc Êđê, đồng thời góp phần phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Đắk Lắk. - Tổ chức bộ máy và bố trí nguồn lực: Cơ quan có chức năng quản lý nhà nước về văn hóa ở cấp Trung ương là Chính phủ, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch; Ủy ban Nhân dân tỉnh, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh là cơ quan hành chính nhà nước ở địa phương thực hiện chức năng quản lý nhà nước về văn hóa trong địa phương mình theo quy định của pháp luật. Hoạt động này bao gồm các công việc như đào tạo, bồi dưỡng cán bộ; xây dựng và chỉ đạo quy hoạch, kế hoạch; ban hành và tổ chức thực hiện các văn bản pháp quy; hướng dẫn, tuyên truyền; thẩm định, cấp giấy phép, giấy chứng nhận,… Đây là những hoạt động trên 13